D i e n s t A m b u l a n t e B e g e l e i d i n g W S N S

Transcriptie

1 D i e n s t A m b u l a n t e B e g e l e i d i n g W S N S Tapirstraat AL - NIJMEGEN Tel: WERKEN MET EEN ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF IN DE BASISSCHOOL INLEIDING Met de intrede van Passend Onderwijs wrdt het werken met een ntwikkelingsperspectief (OPP) vr alle leerlingen met een specifieke nderwijsbehefte verplicht. De nderwijsinspectie verplicht de basisschlen al vanaf 2010 de ndersteuning aan deze leerlingen vrm te geven dr het OPP te hanteren. De Dienst Ambulante Begeleiding (DAB) heeft in 2010 een plan gemaakt waarin de visie van de Dienst p het hanteren van een OPP beschreven staat. Het belangrijkste nderdeel van dit plan is het Stappenplan OPP. De beschreven werkwijze is een verantwrd middel m aan de specifieke nderwijsbehefte van de leerling te vlden. Het stappenplan is nu geactualiseerd, er zijn inmiddels ntwikkelingen bij nder meer CITO en ESIS. Ls van de eisen van de inspectie is het belangrijk m de zrgstructuur van schlen zdanig in te richten dat deze leerlingen tt hun recht kmen. Het stappenplan kan dr de basisschlen gehanteerd wrden als leidraad. Vr de DAB is het de basis van waaruit de begeleiding van het OPP vrm krijgt; meestal zal het OPP uitmnden in een eigen leerlijn. UITGANGSPUNTEN EN VISIE Begeleiden vlgens de uitgangspunten en werkwijze van handelingsgericht en plssingsgericht werken. Aansluiten bij de delen en werkwijze van de 1-zrgrute. De DAB zet bij de begeleiding in p preventie. Wellicht is het niet altijd ndzakelijk m een eigen leerlijn vr de leerling p te zetten. Niet vlgen maar plannen: uitgaan van hge, haalbare verwachtingen. OPP EN EIGEN LEERLIJN Een leerling heeft een eigen leerlijn als er een structureel afwijkend nderwijsprgramma is vr één f meer basisvakken dat leidt tt een lager eindniveau (maximaal eind grep 7 f lager). Wanneer een leerling met de leerstf van zijn f haar jaargrep meedet, met gebruikmaking van bijvrbeeld preteaching, cmpenserende maatregelen f remediërende activiteiten, spreken we niet van een eigen leerlijn, maar van een aangepaste leerlijn (cnvergente differentiatie). Bij het inzetten van een eigen leerlijn spreken we van divergente differentiatie. Het begrip eigen leerlijn gebruiken we als de leerling werkt p een lager niveau dan dat van de grep: dit kan zijn in de eigen grep, in een andere grep f binnen niveaugrepen. 1

2 ALS HET NIET ANDERS KAN Het werken met een eigen leerlijn heeft nadelen: Het vraagt extra inspanning van de leerkracht en de schl. De leerling kmt in een uitznderingspsitie Dit kan nadelig zijn vr het welbevinden van de leerling. De leerling mist de stimulerende uitwisseling met andere leerlingen. Leerlingen die met een eigen leerlijn gaan werken hebben veel instructie ndig. Het is meilijk m vldende instructietijd te rganiseren, zdat het gevaar bestaat dat de leerling verzandt in maakwerk. Bvenstaande punten in aanmerking genmen is er alles aan gelegen in te zetten p preventie. EIGEN LEERLIJN EN ONDERWIJSINSPECTIE De nderwijsinspectie vindt het belangrijk dat schlen kunnen aantnen (verantwrden) dat leerlingen met specifieke nderwijsbeheften vldende vruitgang beken. De ntwikkeling wrdt als vldende berdeeld indien de vlgende indicatren van tepassing zijn: Er is een realistisch ntwikkelingsperspectief vr deze leerlingen. Er is sprake van tussendelen, afgeleid van het ntwikkelingsperspectief waarmee de vrderingen gevlgd kunnen wrden. Leerlingen met specifieke nderwijsbeheften ntwikkelen zich naar verwachting (dus vlgens de gestelde tussendelen). In het navlgende stappenplan wrdt aan de bvengenemde eisen van de inspectie vldaan. 2

3 STAPPENPLAN: VAN OPP NAAR EIGEN LEERLIJN Sms kan een leerling niet meer mee met de rest van de grep; er kan niet meer vldende recht gedaan wrden aan de basisvrwaarden m tt leren te kmen: relatie, cmpetentie en autnmie. De hierna beschreven werkwijze is een verantwrd middel m tt een passend nderwijsarrangement vr de leerling te kmen. STAP 0 WAT GAAT VOORAF AAN DE KEUZE VOOR EEN EIGEN LEERLIJN? 1 Inzetten p preventie. In de grepsplanning zveel mgelijk rekening huden met de specifieke nderwijsbeheften van zrgleerlingen. 2 Als dit niet mgelijk is / bij nvldende effect: pedaggisch- didactisch nderzek. Vervlgens inzetten p een aangepaste leerlijn (preteaching, cmpenserende maatregelen, f remediërende maatregelen); dit vastleggen in het grepsplan f in een handelingsplan. 3 Bij nvldende resultaat: een psych-diagnstisch nderzek m meer zicht krijgen p mgelijke rzaken, leermgelijkheden en belemmeringen m een reëel ntwikkelingsperspectief te kunnen schetsen. 4 Op basis van de bvenstaande infrmatie de afweging maken m ver te gaan p een eigen leerlijn. Uitgangspunt bij de besluitvrming zijn de nderwijsbeheften van de leerling; de uiteindelijke beslissing ligt bij de schl. 5 Schlbreed dient er beleid te zijn met betrekking tt het werken met een eigen leerlijn: van grt belang hierbij is m de haalbaarheid van gemaakte afspraken in het g te huden. Duidelijke afspraken zijn ndig betreffende: * de schlrganisatie, bijvrbeeld plaatsing in niveaugrep; cmbinatiegrep (zeer nwenselijk), inzet ndersteuning * de ndzaak van individuele ndersteuning middels RT f anderszins * wenselijkheid van een OPP vr maximaal 2 vakken * het pstellen van een individueel HP (bij het grepsplan) * wanneer, wat en he evalueren * de ndzakelijke leerkrachtvaardigheden betreffende differentiatie: waarbrgen van minimaal 4 x per week extra instructie van 10 minuten vr de leerling met een OPP * cntinuïteit van aanpak: iedere leerling vr wie een eigen leerlijn wrdt ingezet, dient in het team besprken te wrden. In dit prces wrden uders z vreg mgelijk betrkken. 3

4 STAP 1 BEPALEN ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF Het ntwikkelingsperspectief geeft aan naar welke vrm van vrtgezet nderwijs de leerling naar verwachting uit zal strmen. Een ntwikkelingsperspectief is van belang vr de schl m de juiste richting van het nderwijsaanbd te bepalen. Het wrdt gebruikt m reële delen te stellen vr de vak(ken) waarvr de leerling een eigen leerlijn krijgt. Vr de uders kan het helpen m reële verwachtingen te hebben van hun kind. Vr de leerling (van de bvenbuw) kan het helpen m zicht te krijgen p zijn/haar mgelijkheden en mgelijk mtiverend werken. Het ntwikkelingsperspectief wrdt visueel gemaakt dr de leervrderingen in een ntwikkelingsprfiel te plaatsen. Hierin wrden de leervrderingen gevisualiseerd in relatie met het uitstrmniveau. De Reginale Verwijzingscmmissie geeft de vlgende criteria die bruikbaar zijn bij het vaststellen van het ntwikkelingsperspectief. De criteria geven een indicatie vr de relatie tussen uitstrmniveau, intelligentieniveau en ntwikkelingsperspectief. Welke criteria zijn van tepassing bij berdeling dr de RVC? Bij de indicatiestelling staan de vlgende drie leerling-kenmerken centraal: 1. het IQ van de leerling; 2. de leerachterstand van de leerling; 3. eventuele sciaal-emtinele prblematiek van de leerling. De drie criteria meten in samenhang bezien wrden. Leerling indien is geïndiceerd vr: IQ in de bandbreedte relatieve leerachterstand van sciaal-emtinele prblematiek 0,5 f meer praktijknderwijs 60 t/m 80 (vergelijk DLE = 30 bij eind grep 8) is niet tevens vereist praktijknderwijs f leerwegndersteuning 75 t/m 80 0,25 f meer (vergelijk DLE = 45 bij eind grep 8) is niet tevens vereist leerwegndersteuning 75 t/m 90 0,25 tt 0,5 (vergelijk DLE van 45 tt 30 is niet tevens vereist 4

5 bij eind grep 8) leerwegndersteuning 91 t/m 120 0,25 tt 0,5 (vergelijk DLE van 45 tt 30 bij eind grep 8) is vereist Het IQ van de leerling Bij het criterium IQ is een aantal bandbreedtes vastgesteld, afhankelijk van de vraag f het gaat m aanmelding vr leerwegndersteunend nderwijs f vr praktijknderwijs. Verder zit er in de bandbreedtes een zekere verlap (het gebied tussen 75 en 80). Daar is bewust vr gekzen mdat in die bandbreedtes de grens tussen leerwegndersteunend nderwijs dan wel praktijknderwijs niet scherp te trekken valt. In feite staan in het begeleidingsplan van de DAB alle nderdelen die vr het bepalen van het ntwikkelingsperspectief van belang zijn: IQ bepaling ( niet verplicht vr inspectie, wel wenselijk) De leervrderingen Sciaal-emtinele prblematiek, f gediagnsticeerde strnissen Prtectieve en belemmerende factren Het ntwikkelingsperspectief wrdt vastgesteld p basis van het begeleidingsplan, het ntwikkelingsprfiel en de inzichten van de leerkracht, IB, AB en evt. rthpedagg. Een aandachtspunt hierbij is dat de IQ gegevens breed geïnterpreteerd dienen te wrden. Het accent ligt niet p de getallen maar p de betekenis daarvan. De IQ gegevens wrden bij vrkeur met een 95% betruwbaarheidsinterval weergegeven. Als richtlijn kan vanaf grep 5 een ntwikkelingsperspectief pgesteld wrden. Het is belangrijk m een ntwikkelingsperspectief niet vr eens en altijd vast te stellen, maar minstens 1 keer per jaar te evalueren. Laat deze leerling, met dit IQ, met dit afgestemd nderwijsaanbd en de getnde leervrderingen, prestaties zien die p grnd van het ntwikkelingsperspectief verwacht mgen wrden? Is er sprake van ndervraging, vervraging? Het ntwikkelingsperspectief kan p grnd van de evaluatie z ndig wrden bijgesteld. STAP 2 BEPALEN LEERRENDEMENTSVERWACHTING (LRV) Wanneer bepaald is vr welk vak f vr welke vakken een eigen leerlijn wrdt pgezet is het bepalen van de LRV behulpzaam m reële tussendelen te stellen (bijvrbeeld met behulp van het bek Van kerndel tt leerlijn, Mariëlle van der Stap). Deze zijn ged bruikbaar vr de planning van het nderwijsaanbd en het mnitren van de ntwikkeling van de leerling. Een LRV geeft een vrspelling van de grei van het vaardigheidsniveau van een leerling. Dit wrdt uitgedrukt in een didactische leeftijdsequivalent (DLE) f in een Functineringsniveau (FN). Het is belangrijk m hge verwachtingen te hebben, binnen de mgelijkheden van de leerling, m de leerling z ptimaal mgelijk te stimuleren en uit te dagen. 5

6 De LRV kan wrden vastgesteld vanaf een DL van 15/20 en na 3 meetmmenten. Elk half jaar kan de LRV wrden bijgesteld. Berekenen leerrendement (LR) en leerrendementsverwachting (LRV) m.b.v. DLE Frmule LR = DLE : DL X 100% Bijvrbeeld: medi grep 5 DL = 25, DLE = : 25 X 100% = 48 % Frmule LRV = LR x DL:100 Vervlg vrbeeld: wat is de LRV eind grep 6 (DL is dan 40)? LVR = 48 X 40 : 100 = DLE 19.2 Berekenen leerrendement (LR) en leerrendementsverwachting (LRV) m.b.v. Functineringsniveau (FN) van CITO De beste vrspellers van een leerrendementsverwachting zijn eerder behaalde tetsresultaten. Het alternatief leerlingrapprt, waarin het functineringsniveau van de leerling wrdt weergegeven, is een gede basis m het ntwikkelingsperspectief mee vast te stellen én m een leerling te vlgen p basis van dat ntwikkelingsperspectief. In het stuk van CITO: Ontwikkelingsperspectief vaststellen p basis van vaardigheidsscres is hiervr een ged uitgewerkt stappenplan pgenmen. STAP 3 TUSSENDOELEN KOPPELEN AAN METHODE OF ORTHODIDACTISCHE METHODIEK De discussie ver het werken met DLE s f Functineringsniveau s is ng niet uitgekristalliseerd. Zlang dit het geval is blijven schlen drgaans werken met DLE s. De DLE s geven een belangrijke indicatie welke leerstf als eerste aangebden met wrden m in de zne van de naaste ntwikkeling te kunnen werken. Nadere analyse van de leervrderingen is ndig m een juiste kppeling te maken met tussendelen en de leerstf die aangebden met wrden. Hier ligt een rl vr de Dienst AB m samen met de basisschl een juist startpunt te vinden, reële delen te stellen en de juiste leerstf aan te bieden met een efficiënte instructie. De ABer kan behulpzaam zijn bij het verschaffen van inzicht in de leerstf en leerlijn van het betreffende vakgebied. STAP 4 BEPALEN PEDAGOGISCHE DOELEN In het begeleidingsplan kunnen al pedaggische delen benemd zijn. Het kan ged zijn m in relatie met het pzetten van een eigen leerlijn nieuwe pedaggische delen te benemen. Deze 6

7 delen kunnen liggen p het gebied van sciale cmpetentie, werkhuding, leren leren, zelfstandig werken, mtivatie enz. (zie k vakverstijgende leerdelen Men dient zich bij het vaststellen van een ntwikkelingsperspectief niet alleen te richten p datgene wat niet ged gaat, maar vral g te hebben vr de mgelijkheden, psitieve kwaliteiten en talenten van leerlingen. STAP 5 AFSTEMMING EN COMMUNICATIE MET DE OUDERS EN LEERLING Het is van grt belang m bij het bepalen van de delen tt afstemming te kmen met de leerling en de uders. Dit mag niet nderschat wrden. De cmmunicatie kan dr de schl (IBer, leerkracht) al f niet samen met de ABer gebeuren. Hierbij wrden dan k afspraken gemaakt ver de wijze waarp zij p de hgte blijven van de ntwikkelingen. De cntacten zijn k bedeld m zicht te huden p het welbevinden van de leerling. Nadat het besluit m de leerling een eigen leerlijn te laten vlgen is genmen, is het ged m dit frmeel vast te leggen dr de uders het besluit te laten ndertekenen; hiervr kan het frmulier Frmulier Beslissing Eigen Leerlijn gebruikt wrden (zie bijlage). STAP 6 OPSTELLEN HANDELINGSPLAN De leerkracht stelt, eventueel met hulp van de IBer en de Aber, een handelingsplan p naar aanleiding van het OPP. De handelingsplanning staat vanzelfsprekend in nauwe relatie met de grepsplanning. Wanneer de schl met grepsplannen werkt met er een relatie zijn tussen het grepsplan en het individuele handelingsplan. STAP 7 DOELEN EIGEN LEERLIJN MONITOREN Op grnd van het ntwikkelingsperspectief en de LRV zijn de vrlpige einddelen en tussendelen bepaald ( de inspectie vraagt hier k m). Dit wrdt vastgelegd in een frmat vr een OPP, bijvrbeeld in dat van ESIS. De leerkracht met het gevel hebben zdanig te kunnen werken, dat de verwachtingen k waargemaakt kunnen wrden. Bij het mnitren met er vr gewaakt wrden dat de delen niet znder meer naar beneden aangepast wrden, wanneer deze niet gehaald wrden. Bij het analyseren waarm de delen niet gehaald wrden is het belangrijk te reflecteren p: nderwijsaanbd, instructie, kwaliteit en kwantiteit, leerkrachtvaardigheden en rganisatie. 7

8 STAP 8 ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF BIJSTELLEN Een keer per jaar is het ntwikkelingsperspectief nderwerp van gesprek en wrdt het z ndig bijgesteld. Wellicht is de verdracht aan het eind van het schljaar hiervr een ged mment. TENSLOTTE Het werken met een eigen leerlijn p de basisschl is in ntwikkeling. In de tekmst zullen er aanpassingen en verbeteringen in dit stuk ndig zijn. DAB: werkgrep Het ntwikkelingsperspectief in de basisschl Hug van Liempd, Rieks Vierbm, Esther Gerrits Februari 2013 BRONNEN Werken vanuit het ntwikkelingsperspectief in het speciaal nderwijs. SBO werkverband, Zeist. 1-Zrgrute naar handelingsgericht werken, WSNS plus, KPC grep, Clijsen A e.a 1-Zrgrute: samen nderwijs passend maken, WSNS plus, KPC grep, Clijsen A, e.a Uitwerking van het fundamentele niveau 1F vr einde basisnderwijs versie 1.1, Anneke Ntebm, SLO juli 2008 Individuele leerlijn, Samenwerkingsverband Stellingwerven WSNS, sept (site Van kerndel tt leerlijn uitg. SWP Amsterdam 2009, Mariëlle van der Stap Cncretisering van de kerndelen vr het speciaal nderwijs. Methde nafhankelijke leerlijnen van de CED grep vr het speciaal nderwijs. en Criteria Reginale Verwijzingscmmissie RVC. Handelingsgericht werken: een handreiking vr de intern begeleider, Nelle Pameijer en Tanja van Beukering. 8

9 Waarm een OPP meer is dan IQ en leerrendement, Nëlle Pameijer: Orthpedaggiek, Onderzek en Praktijk 50 (2011) Analyse en waarderingen van pbrengsten (augustus 2011), Inspectie van het Onderwijs: ministerie van O C en W Ontwikkelingsperspectief vaststellen p basis van vaardigheidsscres, CITO: CITO vlgsysteem primair en speciaal nderwijs achtergrndinfrmatie BIJLAGE Frmulier: Beslissing eigen leerlijn 9

10 D i e n s t A m b u l a n t e B e g e l e i d i n g W S N S Tapirstraat AL - NIJMEGEN Tel: Beslissing Eigen leerlijn Naam leerling: Gebrte datum: 1. Preventie De leerkrachten hebben gedurende de grepen... de betreffende leerling p de vet gevlgd en preventief gereageerd p de verschillende risicfactren. Deze preventie is zichtbaar gemaakt in handelingsplannen: A. Handelingsplan m.b.t. lptijd B. Handelingsplan m.b.t. lptijd C. Handelingsplan m.b.t. lptijd D. Handelingsplan m.b.t. lptijd Opmerkingen: 2. Pedaggisch-didactisch nderzek De prblemen blijven hardnekkig en daarm is dr een cllega binnen de schl f een extern adviseur een pedaggisch-didactisch nderzek uitgeverd. Er is daarbij gezcht naar de rsprng van de prblemen. De resultaten van het PDO zijn vertaald in een halfjaarlijks handelingsplan f plannen. A. PDO: Datum: B. PDO: Datum:... Opmerkingen: 3. Psych-diagnstisch nderzek Er is een psych-diagnstisch nderzek is uitgeverd. Del van het nderzek was het genereren van adviezen m.b.t. de nabije tekmst, het achterhalen van mgelijke rzaken (verminderde begaafdheid f een leerstrnis) vr de prblemen en het schetsen van een reëel schllpbaanperspectief. Datum nderzek: Naam psychlg/ rthpedagg:. Opmerkingen: Op grnd van stap 1 t/m 3 zijn de vlgende gegevens nu beschikbaar: - de resultaten van de preventieve zrg gedurende de grepen.. - de gegevens vanuit het pedaggisch-didactisch nderzek; - de resultaten van de ingezette hulp gedurende minimaal een half jaar n.a.v. het pd; - de huidige achterstanden van de leerling (n.a.v. het pd en/ f lvs); - de resultaten van psych-diagnstisch nderzek naar de leermgelijkheden en belemmeringen van de leerling. Op grnd van bvenstaande heeft het zrgteam beslten, de uders gehrd hebbende, m betreffende leerling een individuele leerlijn aan te bieden vr Deze leerlijn leidt er te dat de leerling de einddelen van het basisnderwijs niet geheel zal halen. Handtekening schlleiding Datum: Handtekening uders Datum: 10