Jong Opgebrand. Young professionals aan het woord Een bundel met tien verhalen over een burn-out. Mariëlle Lunenburg BookBase e-publishers

Transcriptie

1

2 Jong Opgebrand Young professionals aan het woord Een bundel met tien verhalen over een burn-out Mariëlle Lunenburg BookBase e-publishers

3 Voor jou [2]

4

5 VOORWOORD door GZ Psycholoog Pauline Janse Het is het afgelopen jaar regelmatig in het nieuws geweest: een toenemend aantal jongeren lijkt last te krijgen van burn-out klachten. Dat is niet verbazingwekkend in een maatschappij waarin succesvol zijn steeds vaker de norm lijkt te zijn. Je staat aan het begin van je carrière, je wilt in je studie of je baan je beste been voor zetten, er wordt veel van je verwacht en privé wil je sociaal actief blijven; kortom een druk bestaan. Maar een burn-out is meer dan even oververmoeid zijn, omdat je het te druk hebt. Als therapeut zie ik regelmatig jongvolwassenen die volledig uitgeput zijn en zich ziek hebben moeten melden van hun werk. We spreken in Nederland van een burn-out wanneer iemand minstens een half jaar klachten als vermoeidheid, spanningsklachten (zoals nek- en schouderpijn), [3]

6 concentratieproblemen en prikkelbaarheid ervaart en dit iemands functioneren in de weg staat. Iemand die korter dan een half jaar klachten heeft, is overspannen. Vaak ontstaan klachten door een combinatie van stressfactoren op het werk en privé. De belasting is te hoog geweest, je neemt te weinig rust tussendoor en de accu raakt geleidelijk aan leeg. Een burn-out krijgen is heel ingrijpend. Accepteren dat je accu echt op is en je niet zomaar terugveert, is voor veel mensen moeilijk. Ook het idee dat anderen mogelijk negatief over je oordelen en vinden dat jij je aanstelt, kan in dit proces lastig zijn. Het voelt voor velen als falen of zwak zijn. Wat ik als therapeut altijd zeg, is dat een burnout het meest nobele probleem is dat je kunt krijgen. Je krijgt namelijk alleen burn-out klachten als je veel te hard je best doet en te veel van jezelf vraagt. De mensen die ik zie hebben vaak een enorm verantwoordelijkheidsgevoel, willen het liefst [4]

7 iedereen tevreden stellen en zeggen niet graag nee. Mooie eigenschappen om te hebben, maar wel met mate. Naar mijn ervaring zijn mensen die een burn-out krijgen vaak van zichzelf gewend dat zij een hoop aankunnen en daarom hun grenzen niet goed kennen. Ieder mens heeft een grens en dat laat je lichaam je weten. Rust alleen helpt niet om te herstellen. Het is belangrijk om nieuwe patronen aan te leren, de balans tussen in- en ontspanning te zoeken en de lat wat lager te leggen. Dit is moeilijk om in je eentje te bereiken. Op tijd hulp zoeken, kan erger voorkomen. Het goede nieuws is dat de meeste mensen die een adequate behandeling ontvangen, zoals cognitieve gedragstherapie, volledig herstellen. Maar laten we niet vergeten dat steun en begrip van mensen uit de omgeving in het herstelproces nodig is. Voor anderen is het soms lastig te begrijpen wat iemand met een burn-out meemaakt. Ik hoop dat deze bundel een steun in de rug is voor jongeren die een [5]

8 burn-out hebben. Zodat deze jongeren weten dat zij niet de enigen zijn, er niks is om je voor te schamen en er licht aan het eind van de tunnel is! Pauline D. Janse GZ Psycholoog HSK Utrecht [6]

9

10 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD INLEIDING Kristel: Ik ben een gedreven mens, maar daardoor kun je jezelf ook uitputten Beroep: jongerenwerker Leeftijd burn-out: 26 jaar Sanne: Ik meldde me ziek met griep. Wat moest ik anders tegen mijn baas zeggen? Dat ik aan het janken was en niet meer kon stoppen? Beroep: administratief medewerker en in opleiding voor hondentrimmer Leeftijd burn-out: 26 jaar STRESS-SIGNALEN Joost: Ik ben bang dat het uiteindelijk toch niet goed genoeg is en ik ontslagen word [7]

11 Beroep: van functioneel ontwerper tot reintegratieconsulent Leeftijd overspannen: 28 jaar, daarna nog regelmatig overspannen geweest Sophie: Dat ik qua werk gefaald heb, boeit me minder. Maar dat mijn sociale leven afgenomen is, vind ik heel erg Beroep: research consultant Leeftijd burn-out: 29 jaar OORSPRONG VAN EEN BURN-OUT Menno: Ik was bang dat ik een hartaanval had Beroep: marketingmedewerker en docent Leeftijd burn-out: 32 jaar Hanna: Als ik beter begeleid was door mijn werkgever had dit niet hoeven gebeuren Beroep: marketingmanager Leeftijd overspannen: 30 jaar [8]

12 WERKGEVER EN WERKNEMER Marieke: Zodra ik s ochtends wakker werd, voelde ik angst om naar mijn werk te gaan Beroep: projectmanager Leeftijd burn-out: 28 jaar Rob: Financieel werd ik gesteund, maar ik had emotionele steun nodig Beroep: kleuterdocent, zwemleraar en eigen bedrijf in schoolkampen Leeftijd burn-out: 25 jaar SOCIALE STEUN Anouk: Ik dacht altijd dat ik alles kon en dan opeens blijkt dat niet zo te zijn Beroep: projectmedewerker HRM, masterstudent Sociologie en voorzitter studentenvereniging Leeftijd burn-out: 24 jaar [9]

13 Mariëlle: Ik vond mezelf nooit goed genoeg Beroep: projectontwikkelaar Leeftijd burn-out: 26 jaar TOT SLOT DANKWOORD VERANTWOORDING OVER DE AUTEUR [10]

14

15 INLEIDING Misschien zeg je vaak ja, probeer je alles zo goed mogelijk te doen, race je van hot naar her en vergeet je daarbij rust te nemen. Diep van binnen weet je dat je meer naar je eigen gevoel moet luisteren en minder naar wat anderen van je verwachten. Misschien denk je dat het over een paar weken, maanden of volgend jaar wat rustiger is en je dan tijd hebt voor jezelf. Maar de ratrace blijft doorgaan. Wellicht lig je s nachts uren te piekeren over wat je nog moet doen, maak je lijstjes om dingen bij te houden, kun je je steeds moeilijker concentreren op het werk, ben je altijd moe, kom je te laat op privéafspraken, ben je kortaf naar anderen en heb je minder zin in sociale verplichtingen. Tot het moment dat je lichaam en geest aan de noodrem trekken. Je hebt jezelf langdurig overbelast en nu heb je een burn-out. Je kunt moeilijk accepteren dat dit jou overkomt. Je [11]

16 hebt naar eigen zeggen gefaald. Het doet zeer. De controle over je eigen lijf en emoties ben je kwijt. Maar je bent niet de enige! Steeds vaker hebben jongeren een burn-out. In 2013 was ongeveer achttien procent van de mensen met een burn-out 33 jaar of jonger (FNV Jong). Deze jongeren tot 33 jaar worden ook wel young professionals genoemd. Een young professional zit in de eerste fase van zijn 1 carrière. Het CBS zegt dat dertien procent van de Nederlandse beroepsbevolking last heeft van een burn-out of burn-out verschijnselen, wat neerkomt op één op de acht werknemers. Op jaarbasis zijn dat in totaal mensen, hiervan zijn er naar schatting niet ouder dan 33 jaar. Hoogopgeleide werknemers voelen zich vaker opgebrand dan laagopgeleiden. 1 Overal waar zijn/hij/hem staat kan ook haar/zij gelezen worden. [12]

17 Het doel van deze bundel is dat jongeren met een burn-out of die overspannen zijn steun, herkenning en informatie krijgen die voor hun eigen situatie verlichting biedt. Ieder mens is anders en de verhalen uit deze bundel zijn geen hapklare oplossingen. Ik geloof dat de waarheid voor herstel altijd in iemand zelf zit. Daarnaast wil ik mensen bewust maken van het feit dat ook jongeren een burn-out kunnen krijgen. Met Jong Opgebrand wil ik het taboe rondom dit onderwerp doorbreken. Ook ik ben een ervaringsdeskundige. In 2011 heb ik een burn-out gehad. Altijd had ik het druk-druk-druk. Ik haastte me van afspraak naar afspraak en van mijn baan naar mijn bed. Ik vond nooit rust in mezelf. Beetje bij beetje brokkelde ik af en verdween. Mijn lichaam vroeg me uiteindelijk te stoppen. Handelingen die voorheen gewoon waren zoals boodschappen doen, naar een feestje gaan of bellen met een vriendin lukten niet meer. Met ondersteuning van een psycholoog, fysiotherapeut, veel rust [13]

18 en regelmaat ben ik er bovenop gekomen. Die ervaring heeft mij er toe aangezet deze bundel samen te stellen. Om jongeren in hetzelfde schuitje te interviewen en hun ervaringen te verwoorden. Van het schrijven van deze bundel heb ik veel geleerd. De verhalen van anderen hielpen mij om ook mijn eigen verhaal te ordenen. En nog beter te begrijpen waarom ik zelf een burn-out heb gehad. Gedurende het schrijven van Jong Opgebrand heb ik mezelf een gewetensvraag gesteld. Waarom heb ik verhalen van andere mensen nodig om dit onderwerp onder de aandacht te brengen? Het antwoord daarop is confronterend: zodat ik met meer bewijslast en urgentie dit onderwerp onder de aandacht durf te brengen zonder schaamte. Nog steeds voel ik een angst in mij om mijn gedachten en gevoelens over mijn eigen burn-out in alle openheid te delen. Toch staat ook mijn verhaal in deze bundel. Ik vind dat spannend omdat ik bang ben hoe anderen daarop reageren. Het voelt alsof ik op het punt [14]

19 sta een parachutesprong te maken, lijdend aan hoogtevrees. Ga ik wel of ga ik niet? Met deze bundel spring ik want als ik niet spring, verandert er niets. Mariëlle Lunenburg [15]

20 In deze bundel staan tien verhalen van young professionals met een burn-out of young professionals die overspannen zijn geweest. Zonder de verhalen van de ervaringsdeskundigen was deze bundel nooit tot stand gekomen. Bedankt voor jullie bijdrage! Vanwege privacy-redenen zijn de namen gefingeerd. [16]

21

22 IK BEN EEN GEDREVEN MENS, MAAR DAARDOOR KUN JE JEZELF OOK UITPUTTEN Kristel kreeg als 26-jarige een burn-out. Nu, ruim anderhalf jaar later is ze flink opgeknapt, maar nog niet helemaal de oude. De huisarts dacht in eerste instantie dat ik overspannen was. We gingen er vanuit dat het na een paar maanden wel over zou zijn. Het moment dat Kristel een burn-out kreeg, kan ze zich nog goed herinneren. Mijn jaarcontract als jongerenwerker bij een asielzoekerscentrum liep af. Ik had nog geen nieuwe baan dus mijn vooruitzicht was ik word werkloos. Op mijn één na laatste werkdag was ik zo moe dat ik mijn ogen niet meer open kon houden. Ik kon niet meer. Zelf noem ik dat de dag van de fysieke instorting. [17]

23 Het lukte Kristel de volgende ochtend niet om naar haar werk te gaan. Ik werd s ochtends wakker en voelde me opgefokt. Mijn lijf stond strak en was op tilt geslagen. Ik heb mijn vriend Jesse gevraagd me ziek te melden. Waarom ben je ingestort? Dat weet ik niet precies. Natuurlijk voelde ik tijdens mijn werk wel eens spanning zoals iedereen. De gesprekken met de jongeren waren soms ook zwaar. Ik hoorde heftige verhalen, maar ik had nooit het idee dit brengt mij uit balans. Ik vond mijn werk juist leuk en werd door mijn collega s enorm gewaardeerd. Ik werkte hard. Drie gesprekken op een avond terwijl een collega er één deed, was voor mij normaal. Gewoon omdat ik het leuk vond, maar ook omdat ik mezelf wilde bewijzen. Aan mezelf en aan mijn collega s wilde ik laten zien wat ik in huis had. Het was mijn eerste functie na mijn studie pedagogische wetenschappen. [18]

24 Kristel vond het erg om geen baan meer te hebben. Dat vooruitzicht was niet fijn want ik ben een harde werker die het ook leuk vindt om te werken. Ik vind het fijn om met collega s om te gaan. De gedachte o nee, straks kom ik thuis te zitten! spookte regelmatig door mijn hoofd. Wat in je werk was zwaar voor jou? Vooral de ellende die ik gezien heb. Jongeren die zichzelf van alles aan wilden doen. Een keer ging een jongen op de weg liggen omdat hij overreden wilde worden door een vrachtwagen. Of jongeren die hun polsen doorsneden of zichzelf op een andere manier verwondden. Vaak vanwege een trauma of omdat ze zich eenzaam voelden. Ik was heel betrokken bij die jongeren en voelde me een soort van moeder. Ik kon alle ellende en verhalen eigenlijk niet dragen, maar tegelijkertijd wilde ik er het liefste voor hen allemaal zijn. Naar ze luisteren en ze motiveren om naar school te gaan. Ik voelde als [19]

25 jongerenwerker veel machteloosheid. Als ze bijvoorbeeld niks van hun leven wilden maken, frustreerde mij dat enorm. Lukte het jou om je eigen grenzen te bewaken? Nee, achteraf gezien kon ik dat helemaal niet goed. Ik dacht altijd dat ik professioneel was en dat was ik ook tot op zekere hoogte. Sommige collega s werden vrienden op Facebook met de jongeren, dat zou ik nooit doen. Je werk komt dan letterlijk in je eigen wereldje. Daar had ik wel duidelijk een grens in, maar niet in wat het persoonlijk met mij deed. Vaak genoeg zat ik huilend in de auto terug naar huis. Dan hoorde ik een romantisch liedje op de radio en dacht ik wat is het toch ook een ellende. Ik kan niks voor die jongen doen, terwijl ik wil dat het beter met hem gaat. Heb je een voorbeeld waar je te betrokken was? [20]

26 Ja, een jongen van zestien jaar was tijdens mijn afwezigheid agressief geworden. Hij had een raam ingetikt en zijn sleutels in een put gegooid. Toen dacht ik: dat zou echt niet gebeurd zijn als ik aan het werk was. Ik vertrouwde mijn collega s niet volledig. Ik dacht vaak: laat mij dat maar doen want ik kan dat veel beter. Dan maak je jezelf belangrijker en trek je steeds meer werk naar je toe. Ik was van mening dat ik veel gemotiveerder en deskundiger was dan andere collega s. En dat de heftige dingen die ik meemaakte verwerkt waren als ik ze tegen Jesse en mijn moeder vertelde. Maar die dingen stapelden zich toch onbewust in mij op, waardoor de emmer is overgelopen. Hoe uitte die overgelopen emmer zich? Al drie maanden voor het einde van mijn contract was ik duizelig. Destijds ben ik naar de dokter gegaan en bleek de ijzerwaarde in mijn bloed veel te laag te zijn. Ik kreeg ijzertabletten [21]

27 en B12 injecties. De duizeligheid bleef aanhouden. Dat waren al tekenen dat het niet goed met me ging. Vanaf het einde van mijn contract was mijn lijf trillerig en voelde ik me voortdurend zenuwachtig en angstig. Hartkloppingen, mijn hart dat oversloeg. Ook huilde ik veel. Ik werd s ochtends wakker met een zenuwachtig gevoel en was bang voor wat de dag me ging brengen. Ik dacht dan: ik kan dit nooit aan. Ik wilde het liefste in mijn bed blijven liggen. Ik voelde van alles in mijn lijf, gevoelens die ik helemaal niet kende. Per week kreeg ik er weer een andere fysieke klacht bij. De spieren van mijn kuiten waren gespannen en stonden strak. Het lukte me niet meer om die te ontspannen. Het leek een tijdje alsof er een band om mijn middenrif zat waardoor ik niet rustig kon ademen. Dat was helemaal niet prettig. Ook had ik een zwaar hoofd. Echt letterlijk! Alsof er de hele dag aan mijn haar werd getrokken zodat ik moest gaan liggen en rusten. In het begin uitten de klachten zich [22]

28 voornamelijk fysiek, daarna kwamen er ook negatieve gedachten bij. Ik kreeg steeds meer angsten en ging mezelf gek zitten maken: o nee, ik kan echt niet naar de supermarkt want dan raak ik in paniek. Ook het alleen thuisblijven vond ik doodeng. Jesse werkte daarom veel thuis of stopte eerder op zijn werk. Als hij er niet was, ging ik naar mijn moeder want ik durfde niet meer alleen te zijn. Bang dat ik dood neer zou vallen of dat er iets anders ergs ging gebeuren. Wat gebeurde er na de dag van de fysieke instorting? Jesse en ik zijn direct naar de huisarts gegaan. Die dacht in eerste instantie dat ik overspannen was. Hij zei me dat het zeker een burn-out was geworden als ik langer doorgewerkt had. Maar dat klopte dus niet. We wisten toen nog niet dat mijn herstel zo lang ging duren. Ik dacht zelf ook dat het na een paar maanden rust wel over zou zijn. Van de huisarts kreeg ik Oxazepam. [23]

29 Oxazepam is een middel tegen onder meer gespannenheid en angstgevoelens. Het werkt rustgevend en spierontspannend. Ik heb een week lang tien milligram gebruikt en daarna nog drie dagen vijf milligram. Langer dan tien dagen mag je dat medicijn niet gebruiken, omdat je dan verslaafd kunt raken. Mijn lijf werd wel rustiger van die Oxazepam. Toch voelde ik de zenuwen er nog doorheen. De huisarts heeft me toen ook doorverwezen naar een fysiotherapeut voor ademhalingsoefeningen. Dat was heel fijn. Gedurende tien sessies leerde ik om rustig adem te halen ook tijdens het sporten of praten. Na een week of acht ging ik weer terug naar de huisarts omdat ik nog altijd klachten had. Hij stuurde me vervolgens door naar een psycholoog. Hoe kwam je weer in balans? Door veel rust te nemen. Een bezoekje aan de fysiotherapeut was de enige afspraak op een dag. Boodschappen doen vond ik nog steeds [24]

30 verschrikkelijk. Toch moest ik het van mezelf om niet nog angstiger te worden. Dat wilde ik voorkomen, hoe moeilijk ook. En als ik dan even de deur uit was geweest, complimenteerde ik mezelf dit heb ik in ieder geval gedaan en het ging goed!. Ik bouwde de activiteiten per dag op naar twee en vervolgens naar drie dingen. Een boodschap doen, naar de fysio en een visite van een vriendin was echt het maximale op een dag. Dan was ik totaal uitgeput en moest ik tussendoor rust nemen. Kon je afspreken met mensen? Nee, het liefste had ik het eerste half jaar niemand gezien. Ik had er geen behoefte aan en er de energie niet voor. Na een bezoekje van anderhalf uur was ik bekaf. Mijn ademhaling was onrustig en mijn hartslag ging weer omhoog. Dan wist ik het is genoeg voor vandaag. Iedereen hield daar gelukkig rekening mee en ging op tijd weer naar huis. [25]

31 Welke interne factoren zoals karaktereigenschappen hebben eraan bijgedragen dat je een burn-out hebt gekregen? Ik ben heel perfectionistisch. Ik wil alles goed doen. Daardoor vraag ik soms het onmogelijke van mezelf. Zoals het voeren van drie gesprekken op een avond met jongeren. Ik vond dat een goede jongerenwerker dat moest kunnen. Mijn norm lag hoger dan die van mijn collega s. Ik vond het ook normaal om je volledig te geven. Dat deed ik al tijdens mijn studie. Dan zat ik tot acht uur s avonds te blokken. Niemand deed dat. Ik ging altijd door en was erg streng voor mezelf. Ik stelde hoge eisen. Na een dag tot half elf s avonds gewerkt te hebben, ging ik nog tot vier uur s nachts op stap. Niets was te veel. Ik ben gedreven, dat is positief maar aan de andere kant kun je jezelf daardoor ook uitputten. [26]

32 Heb je een idee waarom je hoge eisen aan jezelf stelt? Zo ben ik altijd geweest. Als student, maar ook op de middelbare school. Ik wil me bewijzen tegenover mezelf. Het is niet zo dat andere mensen dat van mij verwachten. Mijn ouders vinden me goed zoals ik ben en geven me genoeg complimenten. Ik vind het zelf niet snel goed genoeg. In het vierde jaar van het vwo ben ik terug naar de havo gegaan. Ik faalde, althans zo voelde dat. Ik was toch de beste? Ik moest het vwo toch wel kunnen halen? Tot dan toe was ik het gewend dat ik alles makkelijk aankon. Ik was altijd één van de besten. Misschien dat die ervaring er iets mee te maken heeft dat ik altijd hoge eisen aan mezelf stel. Dat je een burn-out kreeg, voelde dat ook als falen? Nee, ik dacht vooral: waarom heb ik het zover laten komen? Waarom heb ik mezelf dit aangedaan? Dat is misschien toch wel weer dat [27]

33 strenge. Mezelf op mijn kop geven dat ik iets niet goed gedaan heb. Terwijl ik ook wel weet dat het niet alleen aan mezelf lag. Het management was bijna nooit aanwezig op het werk. Wij moesten het zelf uitzoeken. Toen ik in mijn laatste werkweek mijn spullen ging ophalen, zei ik tegen mijn manager ik zit helemaal aan mijn tax. Hij reageerde daarop met ik heb wel gezien hoe hard jij hier gewerkt hebt. Hij vond het achteraf niet raar dat mij dit overkomen was. Maar hij had er ook niks aan gedaan. Hij heeft nooit ingegrepen of mij afgeremd. Ook mijn collega s niet. Ik kwam over als een jonge hond die alles aanpakt, gemotiveerd is en alle energie van de wereld heeft. Was jij één van de jongsten in jullie team? Ja, ik was de jongste en had nog een enorme bewijsdrang. Ik denk hoe ouder je wordt hoe beter je de dingen kunt relativeren. Of als je kinderen hebt dan draait niet alles meer om [28]

34 werk, dan komt dat op de tweede plaats. Ik ben als een malle doorgegaan, maar ik heb dat helemaal nooit zo gevoeld. Daardoor werd ik hyper en alleen maar drukker in mijn hoofd: ik moet dat nog doen en dat. Constant was ik rijtjes in mijn hoofd aan het afwerken. Ook maakte ik overal lijstjes voor. Ik vond het dan fijn om dingen af te kunnen strepen die ik gedaan had. En het liefst deed ik zoveel mogelijk in een zo kort mogelijke tijd. Dat doe ik nog steeds trouwens. Misschien hoort het wel bij mij. Alsof er een jager in mij zit die altijd maar doorgaat. Ik deed van alles tegelijkertijd, zodat ik mijn tijd zo effectief mogelijk besteedde. Nu probeer ik me op één ding te focussen. Ik heb van mijn psycholoog geleerd om mijn energie op een dag beter te verdelen. Ook probeer ik niet meer zoveel mogelijk op één dag te doen. Dat is de truc! Toen je net thuis zat, hoe ging dat toen? [29]

35 Alles verliep met moeite. Naar de winkel gaan deed ik eerst even tussendoor of na mijn werk. Toen ik opgebrand thuis zat, was dat een hele dagtaak. Heel raar eigenlijk omdat het feitelijk maar een half uur duurde. Mijn moeder begreep dat in het begin niet. Dan zei ik aan de telefoon mam, ik ben net naar de winkel geweest en ben kapot waarop zij reageerde hoezo kan dat vermoeiend zijn?. Ik voelde me een oud vrouwtje dat niet veel aankon. Ik moest vooral aan het begin van de middag een dutje doen en s avonds weer op tijd naar bed. Het liefst zat ik thuis; ik kon geen licht verdragen, wilde geen drukte om me heen en voelde me lichamelijk zwak. Wat heb je van de psycholoog geleerd? Ik moest mezelf andere gedachten aanleren. Ik kreeg van haar de concrete opdracht om kleine positieve dingen op post-its te schrijven en in ons huis te hangen. Zodat ik er elke keer aan werd herinnerd en deze gedachtes ook uit ging [30]

36 voeren. Op de spiegel in de badkamer hing bijvoorbeeld mijn dag is geslaagd als ik mezelf een compliment heb gegeven. Op de wc mijn dag is gelukt als ik mijn energie goed heb verdeeld, et cetera. Mijn energie verdelen gaat nu veel beter. Als ik een klusje heb gedaan, neem ik daarna rust. Ik lees dan een boek of als dat niet lukt, lig ik gewoon lekker met mijn ogen dicht op de bank. Ook heb ik veel gepraat en gehuild bij de psycholoog. Dat luchtte enorm op. Heel raar dat ik dat durfde. Zij raakte een gevoelige snaar bij mij. Nu weet ik dat het soms nodig is om te huilen en laat ik dat ook toe. Ze heeft me geen tips kunnen geven over hoe ik minder perfectionistisch kan zijn. Ik weet wel dat ik minder perfectionistisch moet zijn, maar hoe dan? Daar worstel ik nog steeds mee. Maar na acht sessies had ik wel genoeg handvatten om alleen verder te kunnen. Ben je nog vaak zenuwachtig? [31]

37 Dat ben ik altijd geweest. Ook voor mijn burnout was ik zenuwachtig voor tentamens, presentaties of moeilijke gesprekken. Nog steeds krijg ik tijdens dat soort momenten rode vlekken in mijn hals en gezicht. Gelukkig ben ik nu niet meer zenuwachtig voor sociale dingen. Dat had ik wel toen ik ziek was. Dan was alles te veel. Als ik in een café afsprak met een vriendin, was ik al een week van tevoren zenuwachtig. Ik keek er enorm tegenop, dacht als dit maar goed gaat. Ik voelde me helemaal niet goed, maar het moest van mezelf goed gaan waardoor de druk alleen maar groter werd. Het is nooit mis gegaan, alleen de fysieke klachten zoals hartkloppingen verergerden. Dan had ik daarna weer meer tijd nodig om te herstellen. Daar heb ik nu nog steeds last van. Zeker als het te druk is, stijgt mijn hartslag. Wanneer ben je weer gaan werken? Na acht maanden thuis ben ik gaan werken bij de thuiszorg. Drie ochtenden per week, een [32]

38 paar uur per dag poetsen bij ouderen. Voor die oude mensen was ik het hoogtepunt van de dag en zij voor mij. Sinds een paar maanden werk ik 26 uur in een winkel en ben ik gestopt bij de thuiszorg. Die 26 uur zijn goed vol te houden. Ik vind het fijn dat ik dan toch nog een dag per week vrij ben om boodschappen te doen, het huis op te ruimen en te zwemmen. Dat laatste is iets wat ik vroeger veel deed. In mijn pubertijd ben ik daarmee gestopt, maar tijdens mijn burn-out heb ik dat weer opgepakt. Ik vind het ontspannend om in het water bezig te zijn. Kristel bouwt het werk langzaam weer op. Ze gunt zichzelf de tijd om te herstellen. Natuurlijk wil ik straks wel weer een baan op niveau. Ik heb niet voor niks gestudeerd. Ik kijk wel naar vacatures, maar er is niet veel op dit moment. Financieel kunnen we het nu net rondbreien met alle toeslagen. Die burn-out heeft me de afgelopen anderhalf jaar bijna euro gekost, dat vind ik wel eens zonde. [33]

39 Hoe reageerden mensen in jouw omgeving op jouw burn-out? Andere mensen vonden het moeilijk. Jesse kon het wel begrijpen, maar die kent mij goed. Vriendinnen vonden het soms lastig. Ik merkte dat omdat er niet veel naar mijn burn-out gevraagd werd. Ze zeiden niet van Kris, vertel eens wat maak je nou door? Natuurlijk vertelde ik zelf wel dingen want ik moest het kwijt. Dan kreeg ik wel lieve kaartjes met na regen komt zonneschijn. Mensen probeerden het wel, maar ik merkte dat ze het ook moeilijk vonden om ernaar te vragen. Bang voor het antwoord denk ik. Misschien ook omdat ze het niet kenden of het niet begrepen. Een vriendin van me zei bijvoorbeeld kop op, dat komt allemaal wel goed maar kop op was even niet het advies dat ik nodig had. Mijn moeder voelde mij wel heel goed aan. We hebben samen veel gehuild. Waar sta je op dit moment? [34]

40 Ik denk dat het me niet snel nog eens gaat overkomen. Je weet het natuurlijk nooit, maar ik herken de signalen nu eerder. Ik weet wat het allemaal teweeg kan brengen als ik mijn grenzen niet bewaak. Nog steeds ben ik sneller moe dan dat ik vroeger was. Ik ben voor negentig procent hersteld. Die honderd procent komt nog wel. Het is de afgelopen anderhalf jaar met vallen en opstaan in een stijgende lijn omhoog gegaan. Ik geniet weer van dingen en vind het fijn om onder de mensen te zijn. Ook een feestje is geen probleem meer. Ik ben niet meteen overprikkeld en hoef de volgende dag niet de hele dag op bed te liggen. Wat heeft de burn-out jou gebracht? Ik roep mezelf eerder terug en vraag minder van mezelf. Het feit dat ik het zwemmen weer heb opgepakt en daardoor bewuster tijd vrij maak voor mezelf is ook een pluspunt. Daarnaast heeft het mijn gevoelsleven rijker gemaakt. Ook al waren het vervelende [35]

41 gevoelens. Ik kon me in eerste instantie niet voorstellen dat mensen bang waren om naar de supermarkt te gaan. Nu weet ik dat het bestaat! En het overkomt gewone mensen zoals jij en ik. Wat dat betreft kijk ik ook anders naar anderen. Ik ben meegaander en kan me beter in een ander verplaatsen. Eerder kende ik niemand met een burn-out, maar nu ik het zelf heb meegemaakt, hoor ik het meer om me heen. Dat geeft voor mij een stuk herkenning. Het heeft mij ook gebracht dat gevoelens van verdriet, moeheid en angst er mogen zijn. Kristel is een vrolijke noot in een gezelschap. Iemand die altijd zorgt voor een goede sfeer tijdens een feestje. Ik heb geleerd dat ik niet altijd de clown hoef uit te hangen, mensen hoef te vermaken. Ik ben niet verantwoordelijk voor de sfeer van een feestje, er zijn meer mensen die het gezellig kunnen maken. Wat vind je ervan dat je een burn-out hebt gehad? [36]

42 Heel heftig. Soms vraag ik me af: hoe heeft het zover kunnen komen? Ook de zin had ik het maar zien aankomen, dan had ik het anders gedaan passeert nog regelmatig de revue. Maar ja, zo voelde het op dat moment niet. Het leek alsof ik in balans was dus dan ga je gewoon door. Wat zou je andere young professionals, die nu een burn-out hebben, willen zeggen? Neem rust en durf die rust toe te laten. Dat is doodeng, omdat je dan ook door de onrust heen moet. Maar ga op de bank liggen, ga zitten met een boek, ga wandelen of fietsen in de natuur en ga lichamelijke dingen doen die je energie geven zoals sporten. Veel mensen voelen zich schuldig als ze niks doen als ze bijvoorbeeld op de bank gaan liggen. Maar je hoeft niet altijd productief te zijn. Jouw doel is nu uitrusten! Ik vond het trouwens heerlijk om natuurdocumentaires te kijken daar werd ik rustig van. Vraag niet te veel van jezelf, zeker [37]

43 emotioneel niet. Maar hoe doe je dat? Dat is moeilijk uit te leggen, dat moet je ervaren. Als je geen energie meer hebt, moe bent en er tegenop ziet om iets te doen, blijf dan thuis. Dat is blijkbaar een teken dat je het rustiger aan moet doen. Kies dan voor jezelf! Veel mensen van onze leeftijd voelen zich verantwoordelijk richting hun werkgever en collega s. Maar in die verantwoordelijkheid kun je ook doorschieten als je denkt dat je jezelf niet ziek kunt melden, omdat je collega s je nodig hebben. Onthoud dat jij het allerbelangrijkste bent en wees niet bang om psychologische hulp te zoeken! [38]

44

45 IK MELDDE ME ZIEK MET GRIEP. WAT MOEST IK ANDERS TEGEN MIJN BAAS ZEGGEN? DAT IK AAN HET JANKEN WAS EN NIET MEER KON STOPPEN? Sanne werkte vier dagen per week als administratief medewerkster bij een accountantskantoor. Naast haar kantoorbaan probeerde ze een eigen hondentrimsalon op te bouwen waarvoor ze een opleiding volgde en één dag in de week stage liep. Nadat haar beide oma s vlak na elkaar stierven, kreeg Sanne drie jaar geleden op 26-jarige leeftijd een burn-out. Sanne kan zich de dag van de burn-out nog goed herinneren. Het was op een dinsdagavond in november. Ik kwam net thuis van een dag stage lopen voor mijn vakopleiding hondentrimmer en startte met eten koken. Ik smeet met de deuren van de keukenkastjes en [39]

46 met de pannen totdat mijn vriend Rick, met wie ik samenwoon, verbaasd binnenkwam. Hij vroeg me wat er in vredesnaam met mij aan de hand was. Het enige antwoord dat ik hem kon geven waren mijn tranen. Ik begon te janken als een klein kind en dat hield niet meer op. Dat was het moment dat alles me ineens te veel was. Wat de laatste trigger daarvoor precies is geweest? Dat weet ik niet meer. Het was een opeenstapeling van dingen. Ik wist toen nog niet dat ik een burn-out had. Ik meldde me de volgende dag ziek met een griep. Natuurlijk had ik wel door dat het geen griep was, maar wat moest ik anders tegen mijn baas zeggen? Dat ik aan het janken was en niet meer kon stoppen? Wat speelde er allemaal waardoor je een burn-out kreeg? Mijn werk was op zich niet stressvol, maar ik werd wel gestrest van mijn collega s. Op het accountantskantoor werkten mensen met een grote mond die direct iets gedaan wilden [40]

47 hebben. Het werk zelf ging me gemakkelijk af. Daar kreeg ik ook genoeg tijd voor dus dat was het probleem niet. Naast mijn werk liep ik één dag per week stage bij een andere hondentrimsalon en elke vrije minuut besteedde ik aan het opbouwen van mijn eigen salon. Vier avonden per week en op zaterdag ontving ik klanten. Daarnaast heb ik zelf twee honden die ik voordat ik naar mijn werk of stage ging naar mijn moeder bracht. Zodra ik uit mijn werk kwam, haalde ik die op, liet ze uit, kookte eten, at het eten snel op en ging aan de slag in de trimsalon. Ik was voortdurend aan het racen om alles gedaan te krijgen en dat kostte te veel energie. Plotseling overleed mijn oma van mijn vaders kant en een paar maanden later ging ook mijn andere oma dood. De laatste weken heb ik s nachts mee gewaakt aan het bed van de moeder van mijn moeder. Bij het overlijden van haar was het op voor mij. Ik had het gevoel dat ik niks meer had. De band tussen mij en mijn oma s was heel sterk. [41]

48 Deze gebeurtenissen maakte diepe indruk op Sanne waardoor ze uiteindelijk een burn-out kreeg. Bij mij is het niet alleen door mijn werk gekomen. Het was alles bij elkaar opgeteld te veel. Ik wist niet hoe ik met dat alles om moest gaan. Al maanden voordat ik uitviel, was ik vooral op mijn werk snel geïrriteerd. Als iemand iets aan mij vroeg of wat tegen mij zei dan was ik direct chagrijnig. Ik gaf niet normaal antwoord, maar reageerde kortaf. Ik was alleen nog maar nippig en kattig. Achteraf gezien waren dat al tekenen dat het niet goed met me ging. Welke karaktereigenschappen hebben er aan bijgedragen dat je een burn-out kreeg? Van nature ben ik een hittepetit en haastig persoon. Ik dacht bijvoorbeeld altijd dat ik alle openstaande klusjes of dingetjes op een vrije dag moest afhandelen. Ik deed die dag alles waar ik normaal gesproken niet aan toe kwam. [42]

49 Dan was ik dus alsnog een hele dag aan het racen om alles gedaan te krijgen. Een moment van ontspanning had ik nooit. Überhaupt ontspannen kon ik niet meer. Ik wist niet meer hoe dat moest. Zodra ik s avonds met Rick op de bank zat, vroeg hij: wat zit je naar het plafond te staren? Ik was dan alweer aan het bedenken: ik moet dit nog doen en dat nog doen en morgen moet dat, dus dan moet ik vlug daarheen om dan weer op tijd daar te zijn. Mijn leven bestond uit plannen en constant rennen. Elke dag weer. Ik leefde nooit in het moment zelf, maar was allang weer bezig met volgende week. Als Rick thuis kwam van zijn werk stond het eten al klaar. Hij moest van mij dan snel gaan zitten en eten want ik moest weer weg. En o wee als hij thuis kwam en hij las eerst een krantje of was aan het treuzelen, dan werd ik echt kwaad op hem. Want ik had nog meer dingen te doen. Ik dirigeerde hem en hij moest: hup opschieten en meewerken! Achteraf moet ik daar wel om lachen dat het zo ging. Nu gaat [43]

50 het heel anders. Als hij thuiskomt, kletsen we eerst gezellig voordat we gaan eten. We nemen er de tijd voor en koken vaak samen. Als ik niet zo haastig was geweest, maar wat rustiger van karakter dan had ik misschien geen burn-out gehad. Of als ik iemand zou zijn die sneller nee kan zeggen. Ik denk dat mensen die nee kunnen zeggen niet zo snel een burn-out krijgen omdat zij beter voor zichzelf zorgen. Zij pakken rust wanneer zij dat nodig hebben en laten zich minder opjagen en leiden door sociale drukte. Zij staan zelf aan het roer. Welke waarschuwingssignalen kreeg je van je lijf voordat je uitviel? Ik had al heel lang pijn in mijn nek en schouders. Ik dacht altijd dat het spierpijn was van het tennissen. Die pijn is achteraf één van de grootste signalen geweest. Sanne heeft nooit bewust doorgehad dat die pijn stress was. Als 26-jarige denk je niet zo snel dat je iets psychisch hebt en dat de stress [44]

51 op je lichaam is geslagen. Ik was altijd gestrest dus dan is stress de normaalste zaak van de wereld. Ik kende niet anders. Eerlijk gezegd wist ik niet eens wat stress was dus hoe kun je dan weten dat je gestrest bent? Een ander signaal, wat ik eerder aanhaalde, was dat ik zo kortaf en niet meer te genieten was richting mijn collega s. Ook dat zie je pas naderhand. Hoe zag de eerste periode nadat je je ziek gemeld had eruit? Een week nadat ik me ziek had gemeld met een griep ben ik weer gaan werken. Daar merkte ik dat het helemaal niet goed ging. Ik zat meteen te huilen en mijn mannelijke collega tegenover mij wist niet wat hij met mij aan moest. Als hij iets vroeg, schoot ik alleen maar meer vol. Ik kon nog geen telefoon opnemen. Mijn moeder en Rick waren erg bezorgd en drongen er op aan dat ik naar de huisarts zou gaan. Ik voelde zelf ook wel dat er iets niet helemaal goed was dus maakte ik een afspraak. Ook daar zat ik [45]

52 alleen maar te huilen. Tussen de tranen door vertelde ik mijn verhaal. Hij had direct in de gaten wat er aan de hand was en verwees me door naar een psycholoog. Toen moest ik het wel tegen mijn baas vertellen. Hij reageerde begripvol en stuurde me naar huis. Vanaf dat moment lag ik thuis uitgeblust op de bank. Ik had nergens zin in en kon niks meer. Ik had geen energie om iets te doen, dat was allemaal op. Het leek ook of mijn reservepotje leeg was. Ik liet de honden niet meer uit terwijl dat iets is wat ik altijd graag doe. Ik lag alleen maar te huilen, wist niet meer wat voor persoon ik was, waar ik voor stond, wat ik wilde met mijn leven. Ik was totaal de weg kwijt. Ik zag niks meer voor me, geen toekomst, geen dagdromen, niets. Ik had geen idee meer hoe ik mijn levenspad terug moest vinden. Ik was bang dat het nooit meer goed zou komen. Zodra iemand iets zei, rolden de tranen alweer over mijn wangen. [46]

53 Tijdens die periode was er altijd iemand bij Sanne in huis. Mijn ouders, twee zussen en Rick durfden mij niet alleen te laten, ze waren bang dat ik mezelf iets aan zou doen. Hoe ging dat verder? Na een paar weken had ik een gesprek bij de arbo-arts. Hij zei: hoe sneller je weer naar kantoor gaat, des te beter het voor je is. Je moet contact houden. Al ga je alleen maar om de dag koffie drinken, maar houd dat contact. Ik heb het aangepakt zoals de arbo-arts mij adviseerde. Niet omdat ik me daar goed bij voelde, maar omdat hij zei dat ik dat het beste kon doen. Ik durfde bij de arbo niet voor mezelf op te komen. Dat koffie drinken werkte helemaal niet voor mij. Dan zat ik daar om de dag weer te huilen op kantoor. Van tevoren zag ik er enorm tegenop. Het kostte me hartstikke veel energie om voor dat ene kopje koffie en dat gesprekje met mijn baas daarnaartoe te gaan. Na afloop was ik kapot en bij thuiskomst [47]

54 had ik voor de rest van de dag geen puf meer over. Mijn psycholoog heeft toen ingegrepen. Die zei: Sanne, je belt nu je baas op dat je niet komt. Als je dit niet aanpakt, zak je alleen maar dieper weg. Tijdens het daaropvolgende gesprek met de arbo-arts wilde hij dat ik om de dag twee uurtjes ging werken en dan die week erop vier uurtjes, om het werk op te bouwen. Volgens hem zou het volstaan met het doen van simpele klusjes op kantoor. Ik heb hem toen gezegd dat het me allemaal veel te snel ging en dat ik daar nog niet klaar voor was. Dat ik juist even helemaal rust wilde omdat het na al die weken nog niet beter met me ging. Ik zette geen stappen vooruit, maar viel juist elke keer terug. Ik stelde voor dat ik vier weken thuis zou blijven, zonder contact met het werk of met de arbo. Dat voelde voor mij als een grote stap, dat ik voor mezelf opkwam, de regie nam en tegen die arts durfde te zeggen dat ik niet meer naar mijn werk ging. De arbo-arts reageerde heel goed. Ik was bang dat hij boos zou worden [48]

55 maar hij ging akkoord met mijn voorstel. Hij zei letterlijk: als jij denkt dat dat beter voor jou is dan doen we het zo en dan plannen we over een paar weken een afspraak in om te kijken hoe het gaat. Ik baalde ervan dat ik dat idee niet eerder had aangekaart omdat ik al weken op mijn tandvlees liep. De arbo-arts had het liever anders aangepakt, maar hij vond het goed dat ik aangaf waar ik behoefte aan had. Met mijn baas sprak ik af om een paar weken geen contact te hebben. Geen belletje, geen smsje, geen bezoekje niks. Hij stemde in en liet het initiatief bij mij. Als ik de behoefte voelde, kon ik hem benaderen. Zo niet dan was het ook goed. Na drie weken had ik al zoveel stappen vooruit gezet, gewoon doordat iedereen mij eens even met rust liet. Ging je vooruit? Ik kreeg beetje bij beetje wat energie. Ook hoefde ik niet meer elke dag te huilen. Er kwam meer rust in mezelf en ik kon helderder [49]

56 nadenken. Ook had ik het gevoel dat ik de touwtjes weer in eigen handen kreeg, al was dit wel met vallen en opstaan. Ik deed na een aantal weken samen met Rick boodschappen in het dorp. Na een minuut in de supermarkt werd ik gek van alle prikkels en geluiden om mij heen. De mensen die kriskras door elkaar liepen, de hoeveelheid producten en verpakkingen, en de bekenden die graag wilden weten hoe het met mij ging. Het was simpelweg te veel. Ik ben jankend de supermarkt uitgelopen. Ik dacht eigenlijk dat ik al sterk genoeg was om boodschappen te doen, maar na zo n ervaring word je in één keer teruggezet op je plaats. Dan weet je dat je daar dus blijkbaar nog niet klaar voor bent. Het is letterlijk twee stappen vooruit, één stap terug. Die momenten zijn heel pijnlijk en confronterend. Op andere vlakken ging ik sneller vooruit. Zo lukte het me in huis om steeds meer klusjes te doen zoals de was, afwas en eten koken. Ik denk dat ik zonder de hulp van mijn psycholoog niet zo snel [50]

57 opgeknapt was. Zij zei tegen mij: Sanne heb vertrouwen dat het weer goed gaat komen. Je krijgt weer meer rust en je gaat weer lekkerder in je vel zitten. Zij was mijn houvast. Ik vertrouwde heel erg op haar. En ze had gelijk. Na een tijdje wist ik weer wie ik was en wat ik wilde. Ik besloot te stoppen als administratief medewerkster en volledig voor mijn hondentrimsalon te gaan. De salon is waar mijn hart ligt. Achteraf voelde ik allang dat ik niet meer op mijn plek zat op kantoor en dat ik liever met mijn salon door wilde gaan. Wanneer besloot je te stoppen op kantoor en voor je eigen hondentrimsalon te gaan? Na die vier weken rust ben ik gestart met reintegreren. Ik deed een paar uur per dag wat simpele klusjes zoals kasten opruimen en dossiers op alfabet zetten. Dat ging goed, maar onbewust wist ik dat ik dat werk niet meer wilde doen. Ik wilde voor mijn hondentrimsalon gaan. Ik besloot het direct met mijn baas te [51]

58 bespreken, omdat ik hem niet langer aan het lijntje wilde houden. Hij waardeerde mijn eerlijkheid. Er waren best veel mensen die me voor gek verklaarden en het me afraadden. Wat als je een terugval krijgt? Dan heb je geen inkomen meer! Ondanks alle kritiek stond mijn besluit vast en wist ik dat het goed was. Ik heb de hele maand maart mijn uren opgebouwd. Ik deed dan niet mijn eigen werk, maar simpele dingen omdat ik toch weg zou gaan. Toen ik een maand later stopte, werkte ik alweer acht uur per dag. Ik ben uit de ziektewet gegaan en heb vervolgens mijn ontslag genomen. Je re-integreerde snel. Kwam dat door het vooruitzicht om volledig voor je eigen salon te gaan? Ja, onbewust had ik mijn keuze om te stoppen al een tijdje gemaakt. Ik had het alleen nog niet geaccepteerd en durfde mijn keuze niet te uiten. Het ziek zijn heeft dat proces voor mij wel versneld. Op het moment dat ik durfde te [52]

59 kiezen voor wat ik graag wilde doen, voelde ik ineens: het is goed zo. Vanaf dat ogenblik kreeg ik meer rust in mijn hoofd, omdat ik wist dat ik niet meer op kantoor hoefde te werken, maar mijn eigen ding kon gaan doen. Sanne startte direct na haar ontslag met het werken in haar eigen hondentrimsalon. Al vrij snel werkte ik vier dagen in de week een uurtje of vijf à zes per dag en dat ging heel goed. Sindsdien ben ik ook niet meer ziek geweest. Inmiddels heb ik een leuke klantenkring opgebouwd waar ik prima van rond kan komen. Sanne verdient nu een paar honderd euro per maand minder dan toen zij nog op kantoor werkte. Rick zegt vaak dat het niets uitmaakt dat ik nu minder verdien. Hij vindt mij veel leuker zo. We zijn heel gelukkig en hij heeft liever dat ik ontspannen en vrolijk ben, dan dat ik op mijn tenen loop en chagrijnig ben. Het gaat zoveel beter dan voorheen en dan maakt het ons niets uit dat we wat minder te besteden hebben. Je kunt met iets minder ook gelukkig [53]

60 zijn. Heel veel mensen denken dat ze veel moeten hebben, maar daar gaat het niet om. Als ik op vakantie ga in het buitenland zie ik vaak dat mensen zoveel relaxter zijn en de tijd nemen voor dingen. Hier in Nederland is dat ondenkbaar. Hier moeten mensen door. Ze hebben het altijd druk en alles moet bijgehouden worden; collega s, vrienden, familie, verenigingsleven, et cetera. Daarnaast lijkt het tegenwoordig een trend dat mensen altijd het nieuwste van het nieuwste moeten hebben en steeds meer willen verdienen want er is nooit genoeg. Ik denk dat nog veel mensen zichzelf gaan tegenkomen als ze op die manier doorgaan. Wat heb je van de situatie geleerd? Ik heb vooral geleerd om beter naar mezelf te luisteren, naar mijn eigen behoeften. Als ik iets niet fijn vind dan moet ik het niet doen. En als ik ergens veel energie in moet steken en ik krijg er niets voor terug dan is het beter dat het [54]

61 ophoudt. Dat is met een aantal vriendinnen gebeurd. Het contact kwam vaak van één kant. Ik heb me daar wel een tijdje schuldig over gevoeld. maar als ik ergens energie in blijf steken en er komt weinig terug dan houdt het voor mij op. Ik had altijd veel sociale contacten. Onbewust had ik het idee; hoe meer vriendinnen des te beter. Nu weet ik dat het niet om de kwantiteit maar om de kwaliteit van sociale contacten gaat. Ik heb een paar goede vrienden waar ik een goede klik mee heb en energie van krijg en dat is voor mij meer dan voldoende. Ook weet ik nu dat ik niet alles honderd procent perfect hoef te doen. Als ik sommige dingen voor tachtig procent doe dan is het ook goed. Want wat heb je eraan als je jezelf voorbij loopt? Hoe reageerden mensen in jouw verdere omgeving op jouw burn-out? Er zijn een paar mensen geweest die het niet konden begrijpen dat een 26-jarige een burn- [55]

62 out heeft. Ik kreeg dan te horen: je bent nog zo jong, waar moet zo n jonge meid een burnout van krijgen? Dat soort opmerkingen raakten me wel omdat je op zo n moment geen begrip krijgt. Natuurlijk zijn er ook mensen die heel lief en geïnteresseerd reageerden en me rust gunden. In het begin schaamde ik me dood en durfde ik tegen niemand te vertellen dat ik een burn-out had. Als je een hoge functie hebt dan is het misschien te begrijpen dat iemand opbrandt, maar in mijn geval was ik bang dat andere mensen zouden denken: waar komt dat dan vandaan? Uiteindelijk heb ik me daar overheen gezet en geaccepteerd dat ik met een burn-out thuis zat. Vanaf dat moment ben ik vooruitgegaan. Hoe heb je jouw burn-out geaccepteerd? Met behulp van de gesprekken bij mijn psycholoog. Ik schaamde me in het begin zo ontzettend, maar door regelmatig zaken met haar te bespreken, nam de schaamte af. Ik kon [56]

63 in het begin niet begrijpen waarom mij dit moest overkomen. Ik had altijd het idee dat ik alles aan kon en geen hulp nodig had om over zaken te praten. Voordat ik een burn-out kreeg, vond ik mensen die psychische klachten hadden maar raar. Heel eerlijk gezegd dacht ik altijd: die onzin, dat overkomt mij niet, daar ben ik veel te nuchter voor. Ook dacht ik vaak bij dat soort mensen: kom op! Even een tandje erbij en dan gaat het wel weer. Nu weet ik dat het niet zo is en dat het iedereen kan overkomen, inclusief mezelf. Ik besef nu al te goed dat het niet erg is om af en toe dingen, waar je niet uitkomt, met een psycholoog te bespreken. Het maakt je juist sterker en zelfbewuster. Mocht er in de toekomst nog iets zijn dan bel ik zeker mijn psycholoog voor een gesprek. Het is jammer dat er nog steeds zo n taboe rust op het bezoeken van een psycholoog. Ik denk dat een groot deel van de Nederlanders wel eens een psycholoog kan gebruiken, voor het geval [57]

64 degene er zelf of met hulp van zijn eigen sociale omgeving niet uitkomt. Heb je nu nog ergens last van? Ik heb nog steeds momenten dat ik erg gestrest ben. En daar hoeft niet eens zoveel voor te gebeuren. Ik weet nu dat ik dan een stapje terug moet doen om weer tot mezelf te komen. Dan ga ik bijvoorbeeld ademhalingsoefeningen doen, daar word ik rustiger van. Wat fijn is is dat ik dingen tegenwoordig makkelijker van me af kan zetten. Wel heb ik soms nog nek- en schouderpijn, maar na een nacht slapen is dat weer weg. Het is niet meer zo dat ik s avonds gestrest naar bed ga en s ochtends meteen weer verder ga met malen. Die tijd is voorbij. Ik kan nu ook andermans leed makkelijker van me afzetten. Vroeger maakte ik me heel druk als het bijvoorbeeld in de familie of met een vriendin niet goed ging. Nu denk ik het helpt niemand als ik me hier druk om maak, ik kan beter rustig [58]

65 blijven dat werkt voor mij. Ik vind het knap van mezelf dat ik nu zo kan denken. Het is niet zo dat ik niet om die mensen geef of dat ik het niet erg vind wat zij meemaken, maar ook zij hebben er niks aan als ik voor hen in een dalletje zit. Daarnaast ben ik niet meer zo n durfal. Ik ben angstiger dan voorheen. Het uitlaten van de honden in het donker laat ik tegenwoordig aan Rick over omdat ik het niet meer durf. Dan hoor ik van alles om me heen en denk ik dat er iemand in de bosjes achter me staat terwijl dat dan gewoon een vogel of een vleermuis blijkt te zijn. Ben je bang dat je nog een keer een burnout krijgt? Nee, ik ben niet bang dat dit me nog eens gaat overkomen. Rick is daar wel bang voor. Hij is daardoor soms wat overbezorgd. Hij zegt veel vaker dan voorheen dat ik het rustig aan moet doen en even moet ontspannen. Nog steeds ben ik een druk en haastig persoon. Dat zit nou [59]

66 eenmaal in mijn karakter, maar ik weet nu veel beter hoe ik daar mee om moet gaan. Dat ik ontspanningsmomenten zoals ademhalingsoefeningen voor mezelf moet inbouwen en mijn grenzen richting mezelf en anderen aan moet geven. Ook neem ik nu echt tijd vrij voor mezelf of ga leuke dingen doen met Rick. Daarnaast luister ik beter naar mijn eigen lijf en behoeften. Door deze gebeurtenis ken ik mezelf beter en voel ik me sterker dan voorheen. Wat zou je tegen andere jonge mensen die een burn-out hebben willen zeggen? Iedereen is verschillend. Ikzelf heb baat gehad om het contact met het bedrijf waarvoor ik werkte volledig te verbreken, maar misschien dat dit voor iemand anders juist helemaal niet werkt. Toch zeg ik: neem totale rust, dan kom je weer tot jezelf. Heb geen contact met het werk of andere sociale verplichtingen totdat jij uit jezelf weer de behoefte voelt om contact op [60]

67 te nemen. Dan pas ben je er klaar voor. Je moet helemaal niets. Het woord moeten zou wat mij betreft uit het woordenboek mogen. Doe alleen dingen als jij daar behoefte aan hebt en ze voor jou goed voelen. Luister naar je eigen lijf want alleen jij weet wat dat lijf nodig heeft. En tot slot: stel jezelf geen doelen en leg jezelf geen verwachtingen op. Het heeft tijd nodig. [61]

68

69 STRESS-SIGNALEN Het valt mij op dat de jonge mensen die ik gesproken heb allemaal al last hadden van fysieke klachten en vermoeidheidklachten voordat zij opgebrand raakten. Zoals slapeloosheid, migraine, pijnlijke spieren, duizeligheid, maagklachten en meer. De ervaringsdeskundigen namen de signalen van hun lijf niet serieus genoeg waardoor zij niet op tijd maatregelen namen. Of zij realiseerden zich pas in hun herstelperiode hoe abnormaal hoog de werkdruk en bijkomende stress was. Of zij brachten de signalen van hun lijf niet direct in verband met stress. Kristel vertelde in haar verhaal bijvoorbeeld dat ze al een tijd lang duizelig was. Sanne gaf aan dat ze voor haar uitval al lang pijn had in haar nek en schouders, maar nooit wist dat dat door de stress kwam. Ze dacht dat het spierpijn was. Bij alle ervaringsdeskundigen is het zo dat zij er [62]

70 achteraf pas achter zijn gekomen dat hun klachten in relatie stonden tot hun burn-out of overspannenheid. Het is dus belangrijk om stress-signalen serieus te nemen om erger te voorkomen. Ook is het belangrijk om te weten te komen waarom die stress-signalen er zijn. Waar komt die stress vandaan? In het boek De lessen van burn-out omschrijft Annegreet van Bergen dat er meer dan honderd verschillende symptomen van opgebrand of overspannenheid zijn. Ieder mens is anders en reageert daardoor verschillend op stress. Vaak is er sprake van een combinatie van signalen. Een aantal symptomen uit de verhalen van de young professionals zijn: zenuwachtig gevoel, gespannen zijn, angstig, paniekaanvallen, duizeligheid, hartkloppingen, pijn in de borst of hartstreek, hoofdpijn, hyperventilatie, slapeloosheid, te vroeg wakker worden, vermoeidheid, onrustig, concentratieproblemen, huilbuien, woede-uitbarstingen, pijnlijke spieren, stoelgang problemen, maagklachten, [63]