Steunpunt beleidsrelevant Onderzoek BESTUURLIJKE ORGANISATIE VLAANDEREN JAARPLAN 2007

Transcriptie

1 Inhoudstafel Steunpunt beleidsrelevant Onderzoek BESTUURLIJKE ORGANISATIE VLAANDEREN JAARPLAN 2007 Hoofdstuk 1. Algemene beschrijving Consortium Structuur & taakverdeling... 3 Hoofdstuk 2. Achtergrondinformatie Visie: Duurzaam en innovatief besturen in Vlaanderen Vier clusters binnen het Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen... 6 Hoofdstuk 3. Doelstellingen Missie van het steunpunt Het steunpunt als partner binnen de Bestuurlijke Vernieuwing in Vlaanderen Het steunpunt als maatschappelijke hefboom Het steunpunt als academische hefboom Doelstellingen en beoogde resultaten van het steunpunt Taken van het steunpunt Hoofdstuk 4. Werkpakketten onderzoekslijnen A-onderzoekslijnen Cluster innoverende beleids-, beheers- en financiële cycli Kwaliteit, tevredenheid en vertrouwen in de publieke sector: kwaliteit en innovatie in de Vlaamse lokale besturen (K.U.Leuven) Effectiviteit van financiële innovaties in Vlaamse gemeenten en OCMW's (K.U.Leuven) Government governance: theoretische en normatieve modellen voor deugdelijk bestuur in de Vlaamse overheid (K.U.Leuven) Geïnformeerd beleid: afstemming van vraag en aanbod van kwantitatieve beleidsinformatie en toekomstverkenningen (K.U.Leuven) Cluster HRM en veranderingsmanagement Vergrijzing van het overheidspersoneel: een macro-, meso- en microperspectief (K.U.Leuven) Centrale aansturing versus decentrale autonomie in personeelsmateries bij de Vlaamse lokale overheden (Universiteit Antwerpen) Cluster sturing in netwerken van overheid, non-profit en bedrijf Publiek-publieke en publiek-private samenwerkingsvormen: aansturing en evaluatie van specifieke samenwerkingsverbanden door Vlaamse en lokale overheden (K.U.Leuven) Lokaal beleid in netwerksturing: de invloed van netwerking op lokaal beleid, politiek en management (Hogeschool Gent en Universiteit Gent) Europeanisering van interbestuurlijke relaties. Vlaamse strategieën om met de federale structuur om te gaan tegen een Europese achtergrond (Universiteit Antwerpen) Organisatie en management van regulering: hoe administratieve lasten verlagen via een gestroomlijnde organisatie van de regulerende functie in de overheid? (K.U.Leuven) Cluster vernieuwde relaties burger en bestuur Burgerparticipatie in Vlaamse steden: onderzoek naar praktijken van en de opvattingen over de participatieve stedelijke democratie (Hogeschool Gent, Universiteit Gent, Universiteit Hasselt) Interactief beleid van de Vlaamse overheid: optimalisering van participatie aan verschillende types van interactief beleid. (K.U.Leuven) Kortetermijnopdrachten A-spoor: Impact van de staatshervorming op bestuurszaken ( , K.U.Leuven) B-spoor: Stedenbeleid ( , U.Antwerpen) B-project: Internationale vergelijkingen vergeleken: een meta-analyse van rangschikkingen van publieke sectoren (2007, K.U.Leuven) B-project: Naar een meetinstrument ter ondersteuning van het ambtelijk integriteitsbeleid (2007, K.U.Leuven) maart 2007 Inhoudstafel 1

2 B-project: Bestuurskundige en juridische evaluatie van intergemeentelijke samenwerking (2007, K.U.Leuven) Hoofdstuk 5. Management Algemene principes Relatie steunpunt - Vlaamse overheid Aansturing binnen het steunpunt HRM-beleid Financieel beheer Organigram Samenwerking met onderaannemers Hoofdstuk 6. Transversale thema s Hoofdstuk 7. Samenwerking met andere steunpunten Hoofdstuk 8. Begroting Consortium Persoonsmaanden per project maart 2007 Inhoudstafel 2

3 HOOFDSTUK 1. ALGEMENE BESCHRIJVING 1.1. CONSORTIUM Voor de realisatie van het Steunpunt voor Beleidsrelevant Onderzoek - Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen wordt een consortium gevormd door: - Instituut voor de Overheid (Katholieke Universiteit Leuven) dat tevens coördinator is, - Onderzoeksgroep Management en Bestuur (Universiteit Antwerpen), - Departement Handelswetenschappen en Bestuurskunde (Hogeschool Gent), - Centrum voor Lokale Politiek, Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen (Universiteit Gent), - SEIN, Instituut voor Gedragswetenschappen (Universiteit Hasselt). Steunpunt voor Beleidsrelevant Onderzoek - Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen (afgekort SBOV II) vormt een voortzetting van Steunpunt voor Beleidsrelevant Onderzoek - Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen (afgekort SBOV I) STRUCTUUR & TAAKVERDELING We gaan uit van een verhouding voor respectievelijk langetermijn- en kortetermijnonderzoek. Naast het uitvoeren van het onderzoek zelf behoort bij de langetermijnonderzoekslijn (clusters: A- projecten) ook het aanmaken van gegevensdatabanken, het ontwikkelen van instrumenten en het maken van doctoraten. Kortetermijnprojecten spelen in op punctuele strategische vragen van de Vlaamse regering op een bepaald moment. Het verlenen van wetenschappelijke dienstverlening maakt inherent deel uit van zowel de A-onderzoekslijnen als de kortetermijnopdrachten. Dit brengt ons tot volgende verdeling van de onderzoekscapaciteit: Totaal VTE Lange termijn A-projecten: +- 70% 12 Korte termijn B-projecten (art. 36 beheersovereenkomst): +- 30% 5 Totaal 17 Tabel 1: Verdeling personeelsallocatie (in VTE) over langetermijn- vs kortetermijnonderzoek In het meerjarenprogramma zijn 12 langetermijnonderzoekslijnen uitgeschreven, gegroepeerd in vier clusters. In tabel 2 en 3 wordt aangegeven in welke onderzoekslijn de leden van het consortium onderzoeksactiviteiten zullen ontwikkelen. Deze verdeling sluit aan bij bestaande expertise die op deze domeinen tot nog toe ontwikkeld werd. Hogeschool Gent en Universiteit Gent worden hierbij als één geheel beschouwd omdat er een zeer nauwe samenwerking zal zijn voor de onderzoekslijnen waarvoor zij verantwoordelijk zijn. 1 maart Algemene beschrijving 3

4 Tabel 2: Taakverdeling en samenwerkingspatronen over A-onderzoekslijnen Onderzoekslijn A-projecten K.U.Leuven U.Antwerpen Cluster innoverende beleids-, beheers- en financiële cycli 1. Kwaliteit, tevredenheid en vertrouwen in de publieke sector x 2. Effectiviteit van financiële innovaties in Vlaamse gemeenten en OCMW's x 3. Government governance: theoretische en normatieve modellen voor deugdelijk bestuur in de Vlaamse overheid x 4. Geïnformeerd beleid: afstemming van vraag en aanbod van kwantitatieve beleidsinformatie en toekomstverkenningen x Cluster HRM en veranderingsmanagement 5. Vergrijzing van het overheidspersoneel x 6. Centrale aansturing versus decentrale autonomie in personeelsmateries bij de Vlaamse lokale overheden x Cluster sturing in netwerken van overheid, non-profit en bedrijf 7. Publiek-publieke en publiek-private samenwerkingsvormen x Hogeschool Gent/U.Gent U.Hasselt 8. Lokaal beleid in netwerksturing x 9. Europeanisering van interbestuurlijke relaties x 10. Organisatie en management van regulering x Cluster vernieuwde relaties burger en bestuur 11. Burgerparticipatie in Vlaamse steden: Onderzoek naar praktijken van en de opvattingen over de participatieve stedelijke democratie x x 12. Interactief beleid van de Vlaamse overheid x Tabel 3: Verdeling kortetermijnopdrachten over initiatoren B-projecten K.U.Leuven U.Antwerpen A-spoor: Impact van de staatshervorming op bestuurszaken Hogeschool Gent/U.Gent U.Hasselt Toe te wijzen B-spoor: Stedenbeleid B-projecten: 1. Internationale vergelijkingen vergeleken: een meta-analyse van rangschikkingen van publieke sectoren (B3) 2. Naar een meetinstrument ter ondersteuning van het ambtelijk integriteitsbeleid (B6) 3. Bestuurskundige en juridische evaluatie van intergemeentelijke samenwerking (B8) 4. Administratieve lastenmeting: onderbouwing van het Vlaamse meetinstrument (B10) Evaluatie van de innovaties in het gemeentedecreet op de lokale administratieve en politieke werking (herziene B11) (*) De nummering tussen haakjes verwijst naar deel 3 meerjarenprogramma van de Aanvraag tot erkenning en betoelaging als steunpunt voor het thema bestuurlijke organisatie Vlaanderen maart Algemene beschrijving 4

5 HOOFDSTUK 2. ACHTERGRONDINFORMATIE 2.1. VISIE: DUURZAAM EN INNOVATIEF BESTUREN IN VLAANDEREN De modernisering van de samenleving impliceert dat er simultaan aandacht gaat naar de marktsector, de politieke wereld, de civiele samenleving en de overheidsorganisaties over alle bestuurslagen heen. Vanuit dit multi-actor en multi-level of governance-gegeven wordt de vraag naar een aangepast en duurzaam bestuur in zijn meest brede vorm aangegeven. Dit blijkt duidelijk uit het laatste OESOoverzicht over de modernisering van de overheden, alsook uit de Lissabon-doelstellingen. OVERHEDEN ALS STERKE SCHAKELS IN EEN MODERNISERENDE SAMENLEVING De context van o.a. economische, demografische, sociale, ecologische en technologische uitdagingen geeft aan dat oude oplossingen meestal niet voldoen. Overheden moeten aan andere criteria voldoen dan in het verleden. Duurzame en slagkrachtige (politieke en administratieve) overheden moeten een nieuwe rol opnemen in het netwerk van publieke, non-profit en private organisaties. De capaciteit om een visie te ontwikkelen omtrent wat voor overheid in welke samenleving nodig is, wordt onontbeerlijk. Bovendien moet er een grote openheid zijn om zowel de reactiesnelheid als de pro-activiteit te garanderen van zowel het beleid als het beheer van de maatschappelijke middelen die door de overheid worden aangewend. Snelheid van verandering en variabiliteit van inhoud in functie van de noden zullen in sterke mate de impact van overheden bepalen. Anticiperen op interdependenties, mede vanuit een internationalisering en Europeanisering van overheden, is een belangrijke parameter in deze. Op wereldvlak staat Vlaanderen/Europa voor enorme uitdagingen. De sterke groei in bepaalde regio's (cf. China) en de vergrijzing van de bevolking doen vragen rijzen bij de houdbaarheid van ons welvaartsniveau. Van de overheid wordt verwacht dat ze een impuls geeft tot economische vernieuwing door in te spelen op de troeven waarover we beschikken. De overheden in Vlaanderen mogen dan ook nooit de zwakste schakel in de samenleving zijn, en moet een integraal onderdeel van de economische vernieuwing vormen. Economische vernieuwing is echter niet de enige en ultieme doelstelling. Uiteindelijk moet dit het welzijn van de bevolking op lange termijn ten goede komen. Duurzaam besturen impliceert dan ook aandacht voor een evenwicht tussen economie en ecologie, tussen het economische en het sociale. De overheid heeft een belangrijke rol om het langetermijndenken te stimuleren en de sociale en ecologische cohesie te bevorderen. De legitimiteit van de overheid tenslotte, die in het vertrouwen van burgers in de overheid tot uiting komt, hangt meer en meer af van de capaciteit van de overheid om de zuinigheid, de doelmatigheid en de doeltreffendheid van haar doen en laten te koppelen aan haar vermogen om een rechtsstaat te handhaven en uit te bouwen. Om deze agenda binnen de Westerse overheden van de OESO te kunnen realiseren, worden meer en meer convergerende strategieën en instrumentaria ontwikkeld. Het is opvallend dat de interne en de externe druk op overheden toeneemt. Er is de veronderstelling dat een toenemende druk zal leiden tot een beter resultaat van die overheidsorganisaties. Vanuit de veronderstelling dat grote organisaties niet zonder druk veranderen, wordt de interne druk vooral georganiseerd door een prestatiegericht denken te koppelen aan algemene en operationele strategieën gekoppeld aan indicatoren, aan financiële systemen, aan personeelsmanagement, aan organisatiesturing, opvolging en evaluatie. Volgens sommigen is dit nog niet voldoende en moet derhalve ook van markt-typemechanismen gebruik worden gemaakt waardoor een kostenbewust en prestatiegericht denken permanent en systematisch aanwezig is. Het is ook opvallend dat er zowel een toenemende specialisatie en decentralisatie als een doorgedreven coördinatie optreedt binnen overheden. Specialisatie kan zowel naar takenpakketten, doelgroepen, gebieden of te leveren prestaties. Decentralisatie gebeurt naar functionele en territoriale standaarden. De centrale gedachte is dat deze specialisatie/decentralisatie tot betere resultaten zal leiden. In dit kader treden lokale overheden meer dan ooit als bestuurslaag die het dichtst bij de burger staat naar voor. Naast de strategieën zien we ook belangrijke evoluties in het instrumentarium van de overheid. De overheid beschikt meer dan ooit over instrumenten om de samenleving te sturen, maar toch bestaat de indruk dat ze geen greep meer heeft op bepaalde ontwikkelingen. Er is een enorme discrepantie tussen de verwachtingen van de burgers en hetgeen de overheid kan leveren. De complexiteit van de 1 maart Achtergrondinformatie 5

6 overheid is dermate toegenomen dat een vereenvoudiging van het instrumentarium zich opdringt om de effectiviteit van het overheidsoptreden te verhogen. Het is tenslotte opvallend dat er een verdere vermaatschappelijking en professionalisering is van het beleid en het beheer van overheden. Hierdoor verhoogt het eigenaarschap en de kwaliteit van dat beleid en beheer. De electronisering van overheid (e-government) en samenleving (e-society) zal hier een belangrijke dimensie van zijn. Dit alles gebeurt in een context van toenemende betrokkenheid van burgers als actieve gebruikers van openbare diensten VIER CLUSTERS BINNEN HET STEUNPUNT BESTUURLIJKE ORGANISATIE VLAANDEREN Bovenstaande maatschappelijke en wetenschappelijke evoluties zijn richtinggevend geweest voor de keuze van de langetermijn onderzoekslijnen van SBOV II. We hebben ze gegroepeerd in vier clusters in ons onderzoeksprogramma. I. CLUSTER 1: INNOVERENDE BELEIDS-, BEHEERS- EN FINANCIËLE CYCLI Een innoverende overheid wekt vertrouwen bij de burgers. Het is dan ook essentieel dat de voorwaarden voor kwaliteit, tevredenheid met dienstverlening en vertrouwen worden onderzocht. Een kwalitatieve overheid is een innoverende overheid die de grondprincipes van good governance respecteert. De toenemende complexiteit van de overheid vereist een transparant governance systeem dat bijdraagt tot het vertrouwen in die overheid. Een essentieel onderdeel hiervan betreft een beleid dat goed onderbouwd is en dat financieel juist vertaald is. Een onderbouwd beleid moet vooruitzien en gegrond zijn in objectieve data. Een gezond financieel systeem, zeker bij de lokale besturen, moet de uitvoering van dit beleid kunnen garanderen. Dit leidt tot de volgende onderzoekslijnen: 1. Kwaliteit, tevredenheid en vertrouwen in de publieke sector: kwaliteit en innovatie in de Vlaamse lokale besturen 2. Effectiviteit van financiële innovaties in Vlaamse gemeenten en OCMW's 3. Government governance: theoretische en normatieve modellen voor deugdelijk bestuur in de Vlaamse overheid 4. Geïnformeerd beleid: afstemming van vraag en aanbod van kwantitatieve beleidsinformatie en toekomstverkenningen II. CLUSTER 2: HRM EN VERANDERINGSMANAGEMENT Een samenleving heeft behoefte aan een publieke sector die competent en gemotiveerd is. Ook dit draagt bij tot het vertrouwen in de overheid. Het belangrijkste kapitaal van de overheid is en blijft de mensen waarover men beschikt. Naar de toekomst stellen zich hier grote uitdagingen o.m. omwille van de vergrijzing van het overheidspersoneel. Hoe kan de overheid blijvend beschikken over gemotiveerd en competent personeel? Het streven naar een aangepaste vorm van flexibiliteit die een meerwaarde oplevert zowel voor mens als organisatie zal hierin een belangrijke rol spelen. Een belangrijke hefboom in een modern HRM-beleid is de responsabilisering van de verschillende overheden met respect voor een aantal fundamentele principes van de openbare dienst. Dit leidt tot de volgende onderzoekslijnen: 5. Vergrijzing van het overheidspersoneel: een macro-, meso- en microperspectief 6. Centrale aansturing versus decentrale autonomie in personeelsmateries bij de Vlaamse lokale overheden III. CLUSTER 3: STURING IN NETWERKEN VAN OVERHEID, NON-PROFIT EN BEDRIJF De vermarkting en de vernetwerking van overheden wordt in het komende decennium een belangrijke troef voor een effectieve overheid die burgers en bedrijven als innoverend ervaren en waar ze vertrouwen in kunnen hebben. De overheid staat al lang niet meer boven maar midden in een netwerk van andere organisaties. Het hiërarchisch denken maakt plaats voor een denken in termen van horizontale relaties en samenwerking. Vertrouwen tussen de diverse actoren speelt hierin een cruciale rol. Vanuit een perspectief van multi-level governance moeten optimale relaties worden ontwikkeld tussen de verschillende bestuurslagen: provinciale/lokale, Vlaamse, federale, Europese en internationale niveau. Een essentiële vraag hierbij is wie de regulerende functie van de overheid op zich neemt. 1 maart Achtergrondinformatie 6

7 Dit leidt tot de volgende onderzoekslijnen: 7. Publiek-publieke en publiek-private samenwerkingsvormen: aansturing en evaluatie van specifieke samenwerkingsverbanden door Vlaamse en lokale overheden 8. Lokaal beleid in netwerksturing. De invloed van netwerking op lokaal beleid, politiek en management. 9. Europeanisering van interbestuurlijke relaties. Vlaamse strategieën om met de federale structuur om te gaan tegen een Europese achtergrond. 10. Organisatie en management van regulering: hoe administratieve lasten verlagen via een gestroomlijnde organisatie van de regulerende functie in de overheid? IV. CLUSTER 4: VERNIEUWDE RELATIES TUSSEN BURGER EN BESTUUR Participatie en interactiviteit leidt tot meer tevredenheid en vertrouwen. Het leidt tot een groter eigenaarschap bij de burgers. Zeker bij de lokale besturen zal het essentieel zijn om vanuit een participatief stedenbeleid, onderbouwd met een strategische managementcapaciteit, sterke steden te garanderen die uitdagingen aankunnen. Maar dit geldt evenzeer voor de Vlaamse Gemeenschap in haar relatie tot burgers en middenveld. Een interessante vraag hierbij is of participatie op dezelfde wijze kan gevat worden voor het Vlaamse dan wel het lokale niveau. Gaat het hier om dezelfde vormen van participatie dan wel om fundamenteel andere patronen van interactie tussen burger en bestuur. Dit leidt tot de volgende onderzoekslijnen: 11. Burgerparticipatie in Vlaamse steden. Onderzoek naar praktijken van en opvattingen over de participatieve stedelijke democratie. 12. Interactief beleid van de Vlaamse overheid. Optimalisering van participatie aan verschillende types van interactief beleid. 1 maart Achtergrondinformatie 7

8 HOOFDSTUK 3. DOELSTELLINGEN 3.1. MISSIE VAN HET STEUNPUNT Het steunpunt heeft als missie om op basis van wetenschappelijk onderzoek (fundamenteel en toegepast) de beleidsvoorbereiding, uitvoering en evaluatie te ondersteunen van de voor het beleid relevante problemen. Het steunpunt stelt zich als doel om, vanuit de structurele onderzoeksfinanciering, gericht op de prioritaire beleidsthema s, systematisch de beleids- en beheerscyclus wetenschappelijk te onderbouwen. Het steunpunt zal vanuit de kritische massa van multidisciplinaire expertise haar wetenschappelijke kennis toegankelijk maken en overdragen aan de Vlaamse overheid. Om dit te realiseren zal het steunpunt, vanuit een speciale aandacht voor de ondersteuning van de bestuurlijke vernieuwing en binnen het kader van de beleids- en beheerscyclus: - fundamenteel, internationaal vergelijkend en toegepast wetenschappelijke onderzoek verrichten, - binnen deze context een speciale en prioritaire aandacht hebben voor de valorisatie van dit onderzoek naar de Vlaamse overheid toe, - gespecialiseerd en onafhankelijk advies verstrekken, - wetenschappelijke ondersteuning verlenen voor de ontwikkeling van instrumenten van beleid en bestuur, - haar kennisbasis en netwerk ontwikkelen en ter beschikking stellen van de Vlaamse overheid. Het steunpunt zal: - als partner optreden binnen de bestuurlijke vernieuwing in Vlaanderen, - als maatschappelijke hefboom voor bestuurlijke vernieuwing fungeren, - als academische hefboom voor de bestuurskundige discipline gelden Het steunpunt als partner binnen de Bestuurlijke Vernieuwing in Vlaanderen De Vlaamse overheden zijn volop in beweging. De structuren van de Vlaamse overheidsadministraties zijn recent grondig hervormd. Met het nieuwe gemeente- en provinciedecreet zijn ook voor de lokale besturen de bakens uitgezet voor de toekomst. Meer dan ooit geldt in onze maatschappij het adagio vernieuwen of verdwijnen. In de visietekst van de Vlaamse overheid Vlaanderen in actie is de verdere modernisering van de Vlaamse overheid dan ook terecht één van de aandachtspunten in de realisatie van de visie. De ambitie is om te werken aan overheidsdiensten die klantvriendelijk en efficiënt zijn, die de burgers, ondernemingen en organisaties daadwerkelijk ondersteunen. Een overheid ook die zo goed mogelijk de strategische keuzes voor de toekomst in kaart brengt (Vlaamse regering 2006). Het steunpunt wil als partner optreden voor de verdere bestuurlijke vernieuwing in Vlaanderen. Deze agenda zal dan ook wetenschappelijk worden onderbouwd. Het steunpunt zal op intense wijze in interactie treden met de ambtelijke en politieke actoren in Vlaanderen (politieke verantwoordelijken, departementen, IVA/EVA s, Studiedienst van de Vlaamse regering, lokale besturen, enz.). Internationale tendensen binnen de OESO-context zullen op de voet gevolgd worden en er zal een kennisoverdracht gebeuren naar de Vlaamse overheid toe Het steunpunt als maatschappelijke hefboom Een centrale succesfactor voor bestuurlijke verandering is een voldoende maatschappelijk draagvlak. Dit blijkt duidelijk in landen zoals Ierland, Finland en Portugal, landen die qua grootte vergelijkbaar zijn met Vlaanderen. Het steunpunt zal dan ook een neutraal en wetenschappelijk platform aanbieden waar diverse actoren in dialoog kunnen treden met het oog op het bouwen aan een maatschappelijk project van modernisering van de overheid binnen een samenleving in het algemeen en de Vlaamse samenleving in een Europese context in het bijzonder. Hiertoe zal communicatie naar verschillende doelgroepen toe uitermate belangrijk zijn. Doelgroepen moeten niet alleen op de hoogte gebracht worden van de onderzoeksresultaten, maar worden ook betrokken in het onderzoek (bv. via focusgroepen, bevragingen, e.d.m.). 1 maart Doelstellingen 8

9 Dit moet dan leiden tot een kritische reflectie met betrekking tot de positie van Vlaanderen in Europa, meer specifiek met betrekking tot de rol en de werking van de overheid om die positie te verbeteren. Het steunpunt wil een reflectieforum vormen waarbij tendensen in bestuur en overheids-management in een lange termijn perspectief worden geplaatst en daardoor ook worden gerelativeerd. Vanuit deze kritische houding wil het steunpunt het maatschappelijke, politieke en ambtelijke debat omtrent de plaats en de rol van de overheid in de samenleving voeden Het steunpunt als academische hefboom De herkomst van innovatieve ideeën wat betreft de modernisering in de pilootlanden van de OESO is divers. Naast inspiratie uit buitenlandse overheden, uit de privé-sector, uit interne kennisorganisaties (bv. wetenschappelijke instellingen, studiediensten, kenniscellen, ) is de academische wereld ook sterk aanwezig op de moderniseringsscène. Een centrale rol van het steunpunt is dan ook om het academisch platform met betrekking tot de diverse expertises die de modernisering kunnen ondersteunen te versterken, te academiseren, te vermaatschappelijken en te internationaliseren. Dit impliceert dat op een actieve wijze geparticipeerd wordt aan internationale academische netwerken. Op het vlak van de (inter)nationale uitstraling mogen we zonder enige twijfel zeggen dat het eerste Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen de bestuurskunde in Vlaanderen op de (inter)nationale kaart heeft gezet. De deelname aan internationale netwerken en de bijdrage van de SBOV I-leden aan (inter)nationale congressen en publicaties was opmerkelijk. Voor de hele steunpuntperiode was er een stabiele wetenschappelijke output. Getuige hiervan is onder meer de output in 2005: 3 boeken, 37 hoofdstukken in boeken, 11 internationale tijdschriftartikels, 27 internationale congresbijdragen, 10 nationale tijdschriftartikels, 5 nationale congresbijdragen, 33 onderzoeksrapporten. Binnen SBOVII wensen we deze trend verder te zetten. Het steunpunt wil een bijdrage leveren om Vlaamse universiteiten op de kaart te plaatsen van topuniversiteiten in Europa en internationaal. Het steunpunt wil zich profileren als hét gespecialiseerd wetenschappelijk kenniscentrum in Vlaanderen voor het domein van bestuurlijke organisatie DOELSTELLINGEN EN BEOOGDE RESULTATEN VAN HET STEUNPUNT Het steunpunt schrijft zich in in de doelstellingen die in het lastenboek worden vooropgesteld voor de steunpunten: - Algemene doelstellingen: - het verzamelen, analyseren en ontsluiten van gegevens (ook longitidunaal), - het uitvoeren van probleemgericht wetenschappelijk onderzoek (korte termijn), - het uitvoeren van beleidsrelevant wetenschappelijk onderzoek dat op langere termijn relevant is voor het Vlaamse beleid, - het verlenen van wetenschappelijke dienstverlening. - Specifieke doelstellingen met betrekking tot wetenschapsbeleid: - het streven naar een structurele onderzoeksfinanciering, gericht op prioritaire beleidsthema s, - het creëren van stabiliteit inzake wetenschappelijk onderzoek binnen een duidelijk vastgelegd contractueel kader, - het streven naar een wetenschappelijke onderbouwing van het beleid door het structureel inpassen van wetenschappelijk onderzoek in de beleids- en beheerscyclus, - het samenbrengen van een kritische massa, - het bevorderen van de multidisciplinariteit van het beleidsrelevant onderzoek, - het toegankelijk maken van de beschikbare wetenschappelijke know-how en overdragen van deze kennis naar de Vlaamse overheid toe. 1 maart Doelstellingen 9

10 3.3. TAKEN VAN HET STEUNPUNT Het steunpunt bestuurlijke organisatie engageert zich om de taken vermeld in het lastenboek op te nemen: - Verzamelen, analyseren en ontsluiten van gegevens (ook longitudinaal) door: het ontwikkelen van indicatoren, het leveren van benchmarks, het uitvoeren van surveys,, - Uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek in functie van concrete beleidsvragen (korte termijn), - Uitvoeren van beleidsrelevant wetenschappelijk onderzoek dat op langere termijn relevant is voor het Vlaamse beleid door: het ontwikkelen van nieuwe onderzoeksmethoden en indicatoren, het analyseren van ontwikkelingen en uitdagingen waarmee het Vlaams beleid potentieel geconfronteerd kan worden op middellange termijn, - Verlenen van wetenschappelijke dienstverlening door: taken van kennisoverdracht, vorming, methodologisch advies inzake dataverzameling en -analyse, ad hoc aanleveren van informatie, opzetten en beheren van een documentatiecentrum, Naast deze vermelde taken wil het steunpunt ook expliciet aandacht besteden aan het inventariseren van bestaand onderzoek en aan het kanaliseren van onderzoeksresultaten zodat ze gevaloriseerd kunnen worden in de beleids- en beheerscyclus. Het steunpunt zal een helpdesk uitbouwen zodat informatie over bestuurlijke vernieuwingen (nationaal en internationaal) op toegankelijke wijze ter beschikking gesteld wordt van potentiële gebruikers. Over thema s die aansluiten bij het steunpuntonderzoek zal op vraag informatie verstrekt worden. In de algemene stuurgroep zullen afspraken gemaakt worden over de wijze waarop dit best kan gebeuren alsook over de taakverdeling met de departementen, die in het kader van Beter Bestuurlijk Beleid een nieuwe rol zullen opnemen op het vlak van beleidsondersteuning. 1 maart Doelstellingen 10

11 HOOFDSTUK 4. WERKPAKKETTEN ONDERZOEKSLIJNEN 4.1. A-ONDERZOEKSLIJNEN A-onderzoekslijnen zullen worden uitgewerkt conform de detaillering in het meerjarenprogramma in de aanvraag tot erkenning als betoelaging als steunpunt voor het thema bestuurlijke organisaties Vlaanderen , deel III: meerjarenprogramma, hoofdstuk 7. In deze paragraaf worden de diverse overzichten opgenomen per project zoals opgenomen in de aanvraag tot erkenning als betoelaging als steunpunt voor het thema bestuurlijke organisaties Vlaanderen , deel III: meerjarenprogramma, hoofdstuk 3, aangevuld met de tijdstabel uit hoofdstuk 7 van de betreffende aanvraag. Na aanstelling van de wetenschappelijk medewerkers wordt als eerste activiteit bij de aanvang van ieder project de gantt chart gedetailleerd voor 2007 en voorgelegd bij de eerstvolgende stuurgroep Cluster innoverende beleids-, beheers- en financiële cycli Kwaliteit, tevredenheid en vertrouwen in de publieke sector: kwaliteit en innovatie in de Vlaamse lokale besturen (K.U.Leuven) I. OMSCHRIJVING PROBLEEMSTELLING De toenemende verwachtingen vanuit de samenleving maken dat de publieke sector flexibel en gepast moet kunnen reageren op de gestelde uitdagingen. Innovatie, is dan hoe langer hoe meer ook een uitdaging voor de publieke sector en dit zowel op product, proces als beleidsvlak. Een antwoord op deze toenemende verwachtingen naar een kwantitatief en kwalitatief beter werkende overheid was de introductie van kwaliteitsmanagement en hiermee samenhangend een aantal modellen en technieken in de publieke sector. Ook in de Vlaamse lokale besturen stellen we deze dynamiek vast. Toch is deze vaststelling eerder een tentatief aanvoelen dan wel een empirisch aangetoond gegeven. Een omvattende beschrijvend-exploratieve studie van het gebruik van kwaliteitsmanagement technieken in het Vlaamse lokale overheidslandschap ontbreekt momenteel. De fragmentaire kennis en inzichten over de verspreiding laten momenteel niet toe om een uitgebreide studie (analyserend-verklarend) te maken over het gebruik van deze technieken. Daarnaast is het geenszins duidelijk wat de impact is van stimulerende acties op de verspreiding en het aanwenden van deze technieken. Wat is m.a.w. de stand van zaken van de lokale besturen in het werken met deze kwaliteitsmodellen en technieken? Hoe worden ze gebruikt en door wie? Wat is de meerwaarde ervan? Hoe komen ze de organisatie binnen en worden ze verspreid (diffusie) binnen en buiten de eigen organisatie? Welke rol speelt het kwaliteitsdecreet hierin bij bepaalde OCMW s, wat is de rol van good practices, netwerken, FUNDAMENTELE EN TOEGEPASTE VRAAGSTELLING De algemene onderzoeksvraag kan als volgt worden omschreven. In hoeverre wordt kwaliteitsmanagement -beschouwd als innovatie- in de Vlaamse lokale besturen als een belangrijke uitdaging ervaren en toegepast om aan de veranderende uitdagingen tegemoet te komen en hoe kan deze innovatie worden gestimuleerd? Deze algemene onderzoeksvraag kan worden opgesplitst in een aantal subonderzoeksvragen, die gegroepeerd kunnen worden in een aantal clusters: 1. Analyse van kwaliteitsmanagement als innovatie 2. Analyse van diffusie / verspreiding van kwaliteitmanagement 3. Analyse van adoptie/implementatie kwaliteitsmanagement in de lokale besturen ONDERZOEKSONTWERP Theoretisch kader Vertrekkende van een definitie van innovatie waarin de verschillende kenmerken van (een) innovatie aan bod komen, wordt de verspreiding (diffusie) van het kwaliteitsdenken en de manier waarop Vlaamse lokale besturen de kwaliteit van de organisatie en de dienstverlening aan de burger/klant verhogen in kaart gebracht. Aan de hand van deze diffusiestudies is reeds in vele disciplines de innovatiecurve beschreven (Rogers, 2003). Voor innovaties, en in het bijzonder managementinnovaties, in de publieke sector is dit niet het geval. In deze diffusieliteratuur wordt ook een onderscheid gemaakt naar adoptie en 1 maart Werkpakketten - onderzoekslijnen 11

12 implementatie, de mate waarin een innovatie daadwerkelijk is ingevoerd en gebruikt. Organisatietheorieën verklaren deze mate van adoptie of implementatie door kenmerken van organisatiestructuur en -cultuur (innovatiecapaciteit) enerzijds en factoren uit de omgeving van de organisatie (innovatiedruk) anderzijds. Deze combinatie van capaciteit en druk maakt dat innovaties in sommige gevallen succesvol geïmplementeerd en gebruikt worden en in andere gevallen niet. De analyse van deze aspecten voor de Vlaamse lokale besturen vormt het tweede luik van dit onderzoeksproject. Methodologie In eerste instantie zal op basis van een survey-onderzoek bij de 308 Vlaamse gemeenten en OCMW s en de 5 Vlaamse provincies over de houding t.o.v. kwaliteitsmanagement, de invulling en visie op het kwaliteitsconcept, maar ook naar de diffusie van kwaliteitsmanagement modellen en technieken in de Vlaamse lokale besturen, de ervaring naar duur/voorgeschiedenis en appreciatie met kwaliteitsmodellen, een inventaris worden opgemaakt en kan het diffusieverloop worden bestudeerd. Het tweede luik bestaat uit case-onderzoek. Binnen de geselecteerde cases zullen het proces en de resultaten van innovatie worden bekeken aan de hand van document-analyse en diepte-interviews (descriptief). Daarnaast zal naast gerichte surveys binnen de cases naar (1) innovatiecapaciteit en naar (2) de mate van implementatie, ook gezocht worden naar (3) innovatiedruk via interviews om zo een verklaring te geven van de innovatie en de implementatie van de innovatie. Met andere woorden waar, waarom en hoe kwaliteitsmodellen en technieken worden gebruikt binnen lokale besturen en hoe dit te verklaren is. II. LEVERBAARHEDEN EN MIJLPALEN (1) wetenschappelijke outputs: tijdschriftartikels, congrespapers en een doctoraat; (2) beleidsrelevante valorisatie naar ondersteuning en kennisdeling: inventaris goede praktijken, input voor databank, netwerken, kwaliteitsconferenties, (3) rapportering: rapport over kwaliteitsmanagement als innovatie in de publieke sector, over de stand van zaken van kwaliteitsmanagement modellen en -technieken in de Vlaamse lokale besturen, over de netwerken en modellen om leereffecten tussen organisaties te organiseren in het buitenland, Rapport over het gebruik van modellen en technieken tegen de achtergrond van innovatiedruk en -capaciteit. III. PERSOONSMAANDEN PER INITIATOR K.U.Leuven, Instituut voor de Overheid Coördinatie: Prof. dr. Geert Bouckaert Uitvoering: Steven Van Roosbroek (1 VTE, 12 maanden per jaar, ) IV. GANTT CHART (TIJDSLIJN PER ACTIVITEIT) Onderzoeksfasen Fase 1: Literatuurstudie Fase 2: Survey-onderzoek Fase 3: Case-studies Fase 4: Synthese Rapportering 1 maart Werkpakketten - onderzoekslijnen 12

13 Effectiviteit van financiële innovaties in Vlaamse gemeenten en OCMW's (K.U.Leuven) I. OMSCHRIJVING PROBLEEMSTELLING Vanaf de jaren 90 volgden ook de Vlaamse lokale besturen de internationale trend naar meer resultaatgericht financieel management. Met de implementatie van het nieuwe Gemeentedecreet en een nieuwe regeling voor de OCMW s in het vooruitzicht, staat financiële innovatie ook vandaag op de agenda. De vraag rijst echter in welke mate initiatieven om de financiële cyclus te hervormen hun doel bereiken. Een effectiviteitstoets dringt zich op, zowel Vlaams als internationaal, zowel beleidsmatig als academisch. Het gebruik van resultaatgerichte technieken van financieel management in gemeenten en OCMW s is het centrale thema van dit projectvoorstel. FUNDAMENTELE EN TOEGEPASTE VRAAGSTELLING De fundamentele onderzoeksvragen zijn: (1) In welke mate zijn financiële moderniseringsinitiatieven verspreid binnen Vlaamse gemeenten en OCMW s en hoe kunnen we deze diffusie verklaren? (2) Welke nieuwe financiële procedures en informatiesystemen zijn er in Vlaamse gemeenten en OCMW s en welke factoren kunnen de adoptie van deze nieuwe instrumenten verklaren? (3) In welke mate worden de nieuwe financiële instrumenten gebruikt in het proces van begrotingsbesluitvorming en -uitvoering en wat zijn de gevolgen voor de allocatie van middelen, het beheer en de verantwoording? Deze studie wil ook een antwoord bieden op de volgende toegepaste onderzoeksvragen: (1) Welke instrumenten en informatiesystemen zijn noodzakelijk om het Gemeentedecreet te kunnen implementeren en in welke mate zijn deze al aanwezig in de gemeenten? (2) Welke voorwaarden moeten vervuld zijn om het nieuwe Gemeentedecreet succesvol te implementeren? (3) Wat is de stand van zaken en effectiviteit van de modernisering van de financiële cyclus in de OCMW s en welke zijn de kritische faal- en succesfactoren voor verandering? (4) Is het mogelijk te evolueren naar een uniform financieel instrumentarium voor gemeenten en OCMW s? ONDERZOEKSONTWERP Het uitgangspunt van de begrotingsliteratuur is de multifunctionaliteit van de financiële cyclus. Hervormingen leiden tot verschuivingen in de functies van het financiële systeem. De vraag rijst hoe de verschillende, soms concurrerende functies van een financieel systeem een harmonieus geheel kunnen vormen. In dit onderzoek koppelen we de begrotingsliteratuur aan de literatuur rond innovatie. We onderzoeken de diffusie, adoptie en implementatie van financiële innovaties. We gaan na in welke mate innovatiedruk enerzijds en innovatiecapaciteit anderzijds aanwezig zijn en een verklaring bieden voor wijzigingen in de informatie-inhoud van het financiële systeem en de financiële procedures. Vervolgens gaan we na of de innovatie gebruikt wordt en een invloed heeft op de dominante functies van het financiële systeem. We nemen een survey af bij 308 Vlaamse gemeenten en OCMW s, zowel op het ambtelijke als het politieke niveau. De survey biedt de mogelijkheid om de praktijk van financieel management in de lokale besturen in kaart te brengen, verschillen tussen besturen aan te geven en verklaringen te zoeken. De survey geeft ook een eerste beeld van de gevolgen van de hervormingen, die we vervolgens verder zullen onderzoeken in diepgaande casestudies aan de hand van documentenanalyse en face-to-face interviews. Om de bevindingen te valideren, passen we het verklarende model toe op een buitenlands voorbeeld namelijk Nederland. II. LEVERBAARHEDEN EN MIJLPALEN - Beleidsgerichte valorisatie: inventarisatie van stand van zaken financieel management in lokale besturen, beleidsaanbevelingen implementatie Gemeentedecreet, bespreking surveyresultaten in benchmarkinggroepen, organisatie studiedag, leren uit beste praktijken in interactieve workshops. 1 maart Werkpakketten - onderzoekslijnen 13

14 - Wetenschappelijke valorisatie: publicatie van onderzoeksrapporten en internationale tijdschriftartikels en voorstelling resultaten op internationale congressen III. PERSOONSMAANDEN PER INITIATOR K.U.Leuven, Instituut voor de Overheid Coördinatie: Prof. dr. Geert Bouckaert Uitvoering: N.N. (1 VTE, 12 maanden per jaar, ) IV. GANTT CHART (TIJDSLIJN PER ACTIVITEIT) Onderzoeksfasen FASE I: Literatuurstudie FASE II: Survey FASE III: Casestudies Vlaanderen FASE IV: Casestudies Nederland FASE V: Synthese Rapportering Fase I: Literatuurstudie (2007): - Inventarisatie bestaand onderzoek - Schetsen van internationale context a.h.v verschillende buitenlandse voorbeelden - Operationaliseren beschrijvende en verklarende variabelen Fase II: Survey bij Vlaamse gemeenten en OCMW s: - Opmaak vragenlijst en testen van de vragenlijst in een selectie van besturen en bij experts (e³pos, VVSG, ) - Afnemen survey - Verwerken en analyseren van resultaten survey Fase III: Casestudies in Vlaanderen: - Selectie van de casestudies en documentenanalyse - Face-to-face interviews - Verwerking en analyse van resultaten casestudies Fase IV: Casestudies in Nederland - Selectie van de casestudies en documentenanalyse - Face-to-face interviews - Verwerking en analyse van resultaten casestudies Fase V: Synthese - Synthese onderzoeksresultaten en aanbevelingen voor Vlaanderen 1 maart Werkpakketten - onderzoekslijnen 14

15 Government governance: theoretische en normatieve modellen voor deugdelijk bestuur in de Vlaamse overheid (K.U.Leuven) I. OMSCHRIJVING PROBLEEMSTELLING Deugdelijk bestuur in de overheid of government governance focust - naar analogie met corporate governance in de private sector - op principes van betrouwbaarheid en voorspelbaarheid, openheid en transparantie, efficiëntie en effectiviteit, en integriteit. Hoewel vaak wordt verwezen naar de private sector als inspiratiebron, stellen er zich een drietal problemen/uitdagingen bij de transfer van corporate governance principes naar de publieke sector. Deze zijn gerelateerd aan de beperkingen m.b.t. de toepasbaarheid van principes uit de private sector op de publieke sector, de complexe structuur (gelaagdheid) van de publieke sector en de complexiteit van implementatiestrategieën. Dit onderzoeksproject wil via een combinatie van fundamenteel onderzoek en actiegerichte ondersteuning de Vlaamse overheid ondersteunen in de ontwikkeling van modellen en praktijkinstrumenten m.b.t. deugdelijk bestuur. FUNDAMENTELE EN TOEGEPASTE VRAAGSTELLING In welke mate en onder welke voorwaarden zijn corporate governance theorieën, modellen, concepten, instrumenten en invoeringsstrategieën uit de private sector bruikbaar en inzetbaar in het kader van deugdelijk bestuur in de publieke sector (in het bijzonder voor de Vlaamse overheid)? Toegepaste onderzoeksvragen die hiervan af te leiden zijn, zijn: (1) Comparatief: hoe krijgt corporate governance in de private sector vorm, hoe verschilt de private sector van de publieke sector en wat zijn buitenlandse ervaringen i.v.m. corporate governance transfers naar de publieke sector (inclusief effectiviteit)? (2) Beschrijvend: wat zijn de beschikbare government governance instrumenten op Vlaams niveau en hoe kunnen zij geïntegreerd worden tot één raamwerk? (3) Normatief: wat is een geschikt overheidsbreed government governance kader voor de Vlaamse overheid (inclusief richtlijnen en instrumenten, self assessment instrument en invoeringsstrategie) en geschikte toegepaste kaders? (4) Theorie-opbouwend: in welke mate blijken corporate governance elementen uit de private sector nuttig en geschikt in het kader van deugdelijk bestuur in de Vlaamse overheid? Welke zijn de randvoorwaarden hierbij? In hoeverre blijken de achterliggende theoretische raamwerken voor corporate governance in de private sector stand te houden bij de toepassing in de Vlaamse overheid? Welke concepten en relaties moet een theorie rond government governance omvatten? ONDERZOEKSONTWERP De vooropgestelde vragen zullen worden beantwoord vanuit diverse theoretische kaders: principaalagent theorie, stakeholder theorie, netwerktheorie en contingentietheorie. Het onderzoek steunt voornamelijk op actie- onderzoek. Kwalitatieve technieken van datagaring zoals document analyse, interviews, gevalstudies, bijhouden van onderzoeksdagboek, participerende observatie kunnen aan bod komen. Het onderzoek zal zowel een database als case materiaal opleveren. In de loop van het onderzoek is er aandacht voor internationale tendensen en specifiek Vlaamse ervaringen. Bovendien kan er in de loop van het project een selectie van governance instrumenten gemaakt worden, die specifiek in detail zullen bestudeerd worden. De interactieve ontwikkeling van governance modellen en instrumenten voor de Vlaamse overheid is een cruciaal onderdeel van het actie-onderzoek. II. LEVERBAARHEDEN EN MIJLPALEN De bevindingen uit het project zullen worden gevaloriseerd via wetenschappelijke output (conferentiepapers, peer review artikels en een doctoraat), beleidsgerichte output (synthese bevindingen actie-onderzoek) en praktijkgerichte valorisatie (ondersteuning task force Deugdelijk Bestuur, databank governance instrumenten, website, studiedagen, modellen, instrumenten en self-assessment tools voor government governance in de overheid, ). 1 maart Werkpakketten - onderzoekslijnen 15

16 III. PERSOONSMAANDEN PER INITIATOR K.U.Leuven, Instituut voor de Overheid Coördinatie: Prof. dr. Koen Verhoest en prof. dr. Geert Bouckaert Uitvoering: Jürgen Spanhove (1 VTE, 12 maanden per jaar, ) IV. GANTT CHART (TIJDSLIJN PER ACTIVITEIT) Onderzoeksfasen Fase 1. generieke analyse en databank Private sector Buitenland Fase 2. Algemene analyse Vlaamse ervaringen Analyse ervaringen Ontwikkeling overheidsbreed kader Fase 3. analyse en actiegerichte ontwikkeling Eerste thema Tweede thema Fase 4. theoretische terugkoppeling en eindrapportering Valorisatie maart Werkpakketten - onderzoekslijnen 16

17 Geïnformeerd beleid: afstemming van vraag en aanbod van kwantitatieve beleidsinformatie en toekomstverkenningen (K.U.Leuven) I. OMSCHRIJVING PROBLEEMSTELLING Vlaanderen wil een effectief beleid, gekaderd in een groter geheel van evoluties en ambities. Openbaar bestuur wordt echter meer en meer kennisintensief, waardoor een effectief en toekomstgericht beleid nood heeft aan goede beleidsinformatie en kennisopbouw. Vlaanderen heeft daarin al heel wat geïnvesteerd en er zijn tal van kennisinstellingen die beleidsinformatie aanbieden, naast de overheidsadministraties zelf. Deze versterkte aandacht voor beleidsinformatie keert terug in diverse beleidssectoren en is ook internationaal een gemeenschappelijke tendens onder de noemer van evidence-based policy. Bij het gegeven van een stijgende vraag naar en dito aanbod van beleidsinformatie ervaren heel wat Vlaamse beleidsmakers echter knelpunten op het vlak van het genereren en het benutten van beleidsrelevante informatie. Dit project onderzoekt hoe vraag en aanbod van beleidsinformatie beter op elkaar afgestemd kunnen worden. Gelet op de klemtoon in het regeerakkoord, de beleidsnota en het plan Vlaanderen in Actie besteden we bijzondere aandacht aan de kwantitatieve en prospectieve onderbouwing van toekomstig beleid: cijfermatige beleidsinformatie en toekomstverkenningen. FUNDAMENTELE EN TOEGEPASTE VRAAGSTELLING De fundamentele vraagstelling is: Hoe kan toekomstig beleid optimaal ondersteund worden met kwantitatieve en prospectieve beleidsinformatie? Dit wordt verder uitgesplitst naar beschrijvende en verklarende deelvragen over vraag en aanbod en match tussen beide, en de koppeling van beleidsinformatie met het beleidsproces (gebruik / invloed). Verklarende vragen richten zich op het informatiesysteem zelf en de beleidscontext. De toegepaste vraagstelling is: Hoe kan de Vlaamse overheid haar capaciteit verbeteren om kwantitatieve en prospectieve beleidsinformatie te verzamelen en te gebruiken? Dit wordt verder uitgesplitst naar vragen over de status quaestiones met betrekking tot vraag en aanbod en vragen met het oog op het verbeteren van de onderlinge afstemming van vraag en aanbod en de koppeling met het beleidsproces. ONDERZOEKSONTWERP Het theoretische kader wordt gevoed door theorieën rond leren en het management en gebruik van kennis enerzijds en bestuurskundige en beleidswetenschappelijke theorieën over het verloop van de beleidscyclus, monitoring en evaluatie en beleidsleren anderzijds. De analyse heeft betrekking op de componenten van vraag en aanbod, diffusie en gebruik / invloed van beleidsinformatie, de onderlinge relaties tussen deze componenten en ten slotte de verklaringen voor de kenmerken van en relaties tussen deze componenten. De stappen in het onderzoeksproces zijn: 1) uitwerking theoretisch kader; 2) internationale verkenning van praktijken in het kader van evidence-based policy; 3) profielschets Vlaamse beleidssectoren en ontwikkeling van een databank van de bestaande vraag en aanbod van beleidsinformatie, 4) casestudies naar kritieke slaagfactoren voor de match tussen vraag en aanbod van beleidsinformatie in beleidsprocessen, 5) internationale toetsing van de conclusies; 6) integratie van bevindingen. De onderzoekstechnieken zijn: literatuuronderzoek (stappen 1, 2 en 5), webresearch (stappen 2 en 5), interviews en/of focusgroepen (stap 3) en casestudies van beleidsinformatie in beleidsprocessen via documentenanalyse en diepte-interviews (stap 4). II. LEVERBAARHEDEN EN MIJLPALEN De wetenschappelijke valorisatie omvat deelname aan nationale en internationale congressen, studiedagen en workshops, publicaties in internationale en nationale tijdschriften en de uitwerking van een doctoraat. 1 maart Werkpakketten - onderzoekslijnen 17

18 De beleidsgerichte valorisatie omvat een aantal deelrapporten met de neerslag van het verloop en de bevindingen van de voorbije stap in het onderzoeksproces. De output wordt toegelicht tijdens seminaries, workshops of een studiedag. Daarnaast wordt een databank van vraag en aanbod van beleidsinformatie per beleidssector ontwikkeld, alsook diagnosetools en checklists voor de praktische toepassing van onderzoeks-conclusies en geformuleerde adviezen en aanbevelingen. Ten slotte wordt het netwerk versterkt van actoren betrokken zijn bij vraag- en aanbodzijde in het kader van beleidsinformatie, monitoring en evaluatie. III. PERSOONSMAANDEN PER INITIATOR K.U.Leuven, Instituut voor de Overheid Coördinatie: prof. dr. Marleen Brans Uitvoering: Bart Depeuter (1 VTE, 12 maanden per jaar, ) IV. GANTT CHART (TIJDSLIJN PER ACTIVITEIT) Onderzoeksfasen Theoretische uitwerking 2. Internationale verkenning 3. Profielschets 4. Casestudies 5. Toetsing aan internationale praktijk en literatuur 6. Integratie van bevindingen Valorisatie Deelrapport 1: theoretische inzichten Deelrapport 2: internationale verkenning Deelrapport 3: profielschets Vlaanderen + databank Deelrapport 4: casestudies en diagnosetool Deelrapport 5: internationale positionering Vlaanderen Syntheserapportage en checklists 1 maart Werkpakketten - onderzoekslijnen 18

19 Cluster HRM en veranderingsmanagement Vergrijzing van het overheidspersoneel: een macro-, meso- en microperspectief (K.U.Leuven) I. OMSCHRIJVING PROBLEEMSTELLING Het overheidspersoneel vergrijst: in de Vlaamse overheid is 50% van het personeel ouder dan 45 jaar, in de lokale besturen is dit 40%. Dit betekent een grote uitdaging zowel op macro-, meso- als microniveau. Op het macroniveau van de Vlaamse overheden zal er op korte termijn een grote pensioneringsgolf plaats vinden, met alle mogelijke gevolgen zowel voor de betaalbaarheid van de overheidspensioenen, de vervanging van het personeel als de kennisoverdracht. Op meso- of organisatieniveau zal er nood zijn aan een leeftijdsbewust personeelsbeleid. De motivatie en inzetbaarheid van het personeel in alle levensfasen wordt een strategische doelstelling van het HRMbeleid. Op microniveau zullen individuele medewerkers een andere visie moeten ontwikkelen op hun loopbaan. FUNDAMENTELE EN TOEGEPASTE VRAAGSTELLING Fundamenteel: Welke is de interactie tussen het macro-, meso- en microniveau in de problematiek van oudere werknemers in de overheid. Toegepast: Welk beleid kan gevoerd worden om de motivatie en inzetbaarheid van werknemers in de overheid in alle levensfasen te optimaliseren? ONDERZOEKSONTWERP Het onderzoek neemt het Human Capital Model van Delery en Shaw (2001) als uitgangspunt en vult dit op twee manieren aan: ten eerste door ook de strategie van de organisatie en de organisatorische en maatschappelijke context mee op te nemen en ten tweede door het perspectief van de werknemer te integreren. De dataverzameling gebeurt zowel op macro-, meso- als microniveau. Op macroniveau zal de vergrijzing van het overheidspersoneel op een geconsolideerde wijze a.d.h.v. statistisch materiaal in kaart worden gebracht. Via internationaal vergelijkend onderzoek zal informatie verzameld worden over het beleid in vooruitstrevende landen. Via een stakeholderbevraging zullen de visies van belangrijke stakeholders worden geanalyseerd. Op mesoniveau zal een survey georganiseerd worden bij de personeelsverantwoordelijken (één of meer) van zowel Vlaamse entiteiten als lokale en provinciale besturen. Deze bevraging moet nagaan welk type van personeelsbeleid er in deze organisaties gevoerd wordt. Het microniveau zal geanalyseerd worden aan de hand van data die in een tweede survey verzameld zullen worden. Deze survey zal enkel gericht zijn naar selectieve cases, namelijk typevoorbeelden van de verschillende types personeelsbeleid. In tegenstelling tot de eerste survey, zullen alle personeelsleden bevraagd worden. Uit de verschillende onderzoeksfasen zullen wellicht heel wat bouwstenen naar voor komen voor goede praktijken op het vlak van leeftijdsbewust personeelsbeleid. De onderzoeksresultaten en ervaringen zullen uitgewisseld worden via een fysiek netwerk van organisaties. In het kader van actie-onderzoek kunnen vervolgens bepaalde initiatieven worden opgezet die door het onderzoeksteam worden begeleid. II. LEVERBAARHEDEN EN MIJLPALEN 1. kenniscentrum/observatorium vergrijzing en leeftijdsbewust personeelsbeleid 2. ontwikkeling en beschikbaar stellen van instrumenten 3. publicaties 4. studiedagen en workshops 5. netwerking 6. participatie aan werkgroepen 1 maart Werkpakketten - onderzoekslijnen 19

20 III. PERSOONSMAANDEN PER INITIATOR K.U.Leuven, Instituut voor de Overheid Coördinatie: Prof. dr. Annie Hondeghem Ondersteuning: Prof. dr. Em. Depré en drs. Wouter Vandenabeele (in het bijzonder mbt survey) Uitvoering: Kathleen Vanmullem (1 VTE, 12 maanden per jaar, ) IV. GANTT CHART (TIJDSLIJN PER ACTIVITEIT) Onderzoeksfasen Macroniveau 1.1. Demografische analyse 1.2. Secundaire analyse 1.3. Uitdieping int. Cases 1.4. Stakeholderanalyse 2. Mesoniveau 2.1. survey: dataverzameling 2.2. survey: data-analyse 3. Microniveau 3.1. survey: data-verzameling 3.2. survey: data-analyse 4. Interactie macro-,meso-, microniveau 5. Eindrapportering Valorisatie: rapportering maart Werkpakketten - onderzoekslijnen 20