ITHACA BESCHUT WONEN DE VLIER

Transcriptie

1 Kapucijnenvoer Leuven +32(0) fax: +32(0) ITHACA BESCHUT WONEN DE VLIER De Groof Marian Taeymans Sofie Prof. Dr. Van Audenhove Chantal Leuven oktober 2009

2

3 Inhoud Samenvatting 7 Inleiding 9 Mensenrechten en algemene gezondheidszorg in Beschut Wonen De Vlier 10 1 Beschrijving van de monitoring 10 2 Details van de voorziening 11 3 Leefomstandigheden 15 4 Dwangopname en toetsingsprocedures 20 5 Zelfstandig wonen en deelnemen aan de samenleving 20 6 Deelname aan culturele, recreatieve en sportactiviteiten 22 7 Deelname aan het politieke en publieke leven 23 8 Opleiding, training en werk 24 9 Vrijheid van godsdienst Correspondentie en bezoek Familie en recht op privacy 25 3

4 12 Vrijheid van meningsuiting en toegang tot informatie Vrijwaring van marteling, slechte bejegening, mishandeling en verwaarlozing Toestemming voor behandeling Fixatie en separatie Therapie en rehabilitatie Toegang tot algemene gezondheidszorg Toegang tot psychiaters Toegang tot huisartsen Toegang tot verpleegkundigen Toegang tot psychotherapeuten Medische dossiers Preventie Medicatie Onderzoek bij opname Diagnose ECT Levensstijl 33 4

5 29 Autonomie (betrekken van cliënten bij het opstellen van hun zorgplan) Toestemming voor deelname aan wetenschappelijk onderzoek 35 Besluit en aanbevelingen 36

6 6

7 Samenvatting In het kader van het ITHACA-project werd op donderdag 18 juni 2009 een monitoring uitgevoerd in Beschut Wonen De Vlier door De Groof Marian en Taeymans Sofie (LUCAS K.U.Leuven). In De Vlier worden volwassenen begeleid die omwille van psychiatrische en/of psychosociale problemen ondersteuning nodig hebben om zich zelfstandig te vestigen in de maatschappij. Naast een blijvende aandacht voor de basisproblematiek van de bewoner zijn er diverse zorgactiviteiten zoals: dagbesteding, arbeidsbemiddeling, sociale administratie,... De beleidsarts van 'De Vlier' is dr. De Decker en het wordt gecoördineerd door de heer Luc Vlassak. Het is erkend voor de begeleiding van 75 bewoners die in vijftien woningen en acht studio s te Zelzate gehuisvest zijn. Vanaf 2007 zijn er ook plaatsen voor forensische cliënten voorzien. Momenteel zijn dit er twintig. Deze sluiten aan bij het forensisch zorgcircuit van het ziekenhuis. Zowel het naleven van de mensenrechten als de algemene gezondheidszorg werden nagegaan. Dit aan de hand van observaties en interviews in twee huizen, twee studio s en het activiteitencentrum De Biotoop. Zowel de coördinator, twee personeelsleden als twaalf bewoners werden bevraagd. Als sterke punten van Beschut Wonen De Vlier komen de volgende naar voor: De bewoners kunnen van hun recht om in de samenleving te leven genieten. Daarnaast worden er vanuit Beschut Wonen De Vlier inspanningen geleverd om de bewoners zo goed mogelijk in de buurt te integreren en hen te laten deelnemen aan het politieke en publieke leven. Er is veel aandacht voor een zinvolle dagbesteding voor elke bewoner en om ze op een zo hoog mogelijk niveau te laten functioneren in de samenleving. Hiervoor wordt samengewerkt met het arbeidszorgcentrum, waar bewoners die nog in staat zijn om regulier te werken terecht kunnen. Voor de andere bewoners wordt in het activiteitencentrum De Biotoop en het Psychiatrisch Centrum Sin-Jan-Baptist gezocht naar activiteiten die de bewoners graag doen en als zinvol ervaren. Het aanbod in het activiteitencentrum De Biotoop is gevarieerd en er worden inspanningen geleverd om de bewoners ook geregeld s avonds en tijdens de weekends van ontspannende activiteiten te laten genieten. 7

8 Hoofdstuk 1 De bewoners worden zoveel mogelijk betrokken bij het opstellen van hun begeleidingsplan. In het activiteitencentrum De Biotoop kwam dit aan bod via het werken met de droomfabriek, wat de bewoners hielp om hun doelen te formuleren. Er wordt geobserveerd dat de woonbegeleiders hartelijk en respectvol met de bewoners omgaan. Verschillende bewoners geven aan zeer tevreden te zijn over de kwaliteit van de zorg door de woonbegeleiders en de psychiater. De woonbegeleiders werken ook regelmatig tijdens het weekend waardoor er ook dan een aanbod aan ontspanningsactiviteiten is. Als verbeterpunten komen de volgende punten naar voor: Zowel in de Pinzon als in de Lijster voldoen enkele kamers niet aan de minimumgrootte dit probleem werd ook aangehaald door de inspectie vanuit de Vlaamse Overheid (2006) en zal tegen 2012 aangepakt worden. Dit heeft dan wel als nadeel dat de kostprijs hierdoor zal stijgen voor sommige bewoners. De bijwerkingen van medicatie worden niet altijd spontaan vermeld. Dit is niet in overeenstemming met het recht op geïnformeerde toestemming uit de Wet Patiëntenrechten (22 augustus 2002). Hier is overleg en het werken met beslissingshulpen aan te bevelen conform de literatuur terzake. De bewoners worden niet op de hoogte gebracht van hun recht om hun dossier in te kijken. Ook dit is niet in overeenstemming met de Wet Patiëntenrechten (22 augustus 2002). De bewoners van de Pinzon kunnen enkel in de woonkamer telefoneren. Bewoners die niet over een gsm beschikken, kunnen hierdoor geen privé-gesprekken voeren. Sommige bewoners vinden dat het huis of de badkamer er niet netjes bijligt en durven dit niet aan de andere bewoners of de begeleiders te zeggen. Er is geen computer in het huis de Pinzon. Hierdoor kunnen de bewoners niet van de mogelijkheden tot correspondentie, opleiding en ontspanning genieten die een computer kan bieden. De huizen van de Vlier zijn niet aangepast voor personen in een rolwagen. 8

9 Titel hoofdstuk Inleiding De monitoring in Beschut Wonen De Vlier werd uitgevoerd in het kader van het ITHACAproject. Institutional Treatment, Human Rights And Care Assessment (ITHACA) is een driejarige, internationale studie over mensenrechten en algemene gezondheidszorg in psychiatrische voorzieningen (2007 juni 2010). De studie wordt gefinancierd door een divisie van de Europese Commissie en gecoördineerd door King s College in Londen en vindt plaats in vijftien landen ( De doelstellingen van de studie zijn: - goede praktijken identificeren en verspreiden om de bescherming van de mensenrechten en de algemene gezondheidszorg in psychiatrische voorzieningen te verbeteren - nagaan op welke vlakken er verbeteringen mogelijk zijn en op basis hiervan aanbevelingen doen naar de voorzieningen toe - een praktische methode ontwikkelen om goede praktijken te identificeren in verband met mensenrechten en algemene gezondheidszorg - een pan-europees netwerk vestigen dat toegewijd is aan het ondernemen van acties om de kwaliteit van de zorg in psychiatrische voorzieningen te verbeteren Om deze doelstellingen te realiseren werd er een audit-instrument ontwikkeld waarmee zowel de mensenrechten als de algemene gezondheidszorg in voorzieningen nagegaan kunnen worden. Dit instrument is gebaseerd op de meest recente conventie van de mensenrechten van de Verenigde Naties: The Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD, zie Hoofdstuk 1). De CRPD kondigt een paradigmaverandering aan waarbij personen met beperkingen niet langer gezien worden als passieve ontvangers van sociale bijstand en steun, maar als actoren met gevrijwaarde rechten. Het instrument wordt in zes voorzieningen van elk deelnemend land getest door een team van twee onderzoekers waarvan één een ervaringsdeskundige is. Het uittesten van het instrument houdt in dat er observaties van de fysieke omstandigheden en de kwaliteit van de zorg gemaakt worden, relevante informatie opgevraagd wordt en interviews afgenomen worden bij zowel patiënten als personeelsleden. De onderzoekers zullen enerzijds processen en activiteiten identificeren die leiden tot positieve therapeutische ervaringen. Anderzijds zullen ze nagaan op welke vlakken er verbetering mogelijk is en op basis hiervan aanbevelingen doen naar de voorzieningen toe. 9

10 Hoofdstuk 1 Mensenrechten en algemene gezondheidszorg in Beschut Wonen De Vlier 1 Beschrijving van de monitoring De monitoring ging door op donderdag 18/06/2009 bij Beschut Wonen De Vlier met als coördinator LUC VLASSAK en beleidsarts dr. DE DECKER. Beschut Wonen De Vlier Kerkstraat Zelzate 09/ De monitoring werd uitgevoerd door DE GROOF MARIAN (wetenschappelijk medewerker LUCAS K.U.Leuven)) en TAEYMANS SOFIE (vrijwillig medewerker LUCAS K.U.Leuven). Zowel het naleven van de mensenrechten als de algemene gezondheidszorg werden nagegaan. Er werden twee huizen voor Beschut Wonen bezocht, namelijk de Pinzon en de Lijster. Daarnaast werden ook enkele bewoners van het activiteitencentrum De Biotoop bevraagd en werden er twee studio s bezocht. Het bezoek aan een huis voor forensisch beschut wonen werd door de hoofdgeneesheer geweigerd aangezien hij dit niet haalbaar inschatte voor enkele bewoners die op dat moment zeer psychotisch waren. Het naleven van de mensenrechten en de algemene gezondheidszorg werd allereerst nagegaan via observaties van de fysieke omstandigheden en de kwaliteit van de geboden zorg. Daarnaast werden gesprekken gevoerd met de coördinator voor Beschut Wonen, twee personeelsleden en twaalf bewoners. Om te vermijden dat bewoners in dit verslag geïdentificeerd kunnen worden, werden er steeds meerdere bewoners van eenzelfde huis bevraagd. Om dezelfde reden wordt bij de verwijzing naar de bevraagde bewoners en personeelsleden steeds het mannelijke geslacht gebruikt. De onderzoekers werden overal hartelijk ontvangen en kregen uitgebreid de kans om vragen te stellen over de voorziening. Zowel personeelsleden als bewoners waren op de hoogte van hun komst en toonden zich bereid om mee te werken. 10

11 Titel hoofdstuk 2 Details van de voorziening 2.1 Locatie De huizen van Beschut Wonen De Vlier zijn allen gelegen in Zelzate. De bewoners beschikken elk over een sleutel van hun woning en kunnen er dus vrij in- en uitlopen. Wel wordt er hierbij gevraagd om afspraken te maken met de andere bewoners en elkaar te verwittigen bij afwezigheid. 2.2 Instelling 'De Vlier' is erkend voor de begeleiding van 75 bewoners die in vijftien woningen (voor vier à vijf personen) en acht studio s gehuisvest zijn te Zelzate. Het project is in 1993 ontstaan uit een samenwerkingsverband tussen het Psychiatrisch Centrum Sint-Jan-Baptist en een Dienst Geestelijke Gezondheidszorg uit de regio Deinze-Eeklo-Gent. Vanaf 2007 worden er ook plaatsen voor forensische cliënten voorzien. Sinds 2008 zijn dit er twintig. Deze plaatsen sluiten aan bij het forensisch zorgcircuit van het ziekenhuis. Momenteel zijn hiervan veertien plaatsen bezet. In De Vlier worden volwassen mannen en vrouwen begeleid die omwille van psychiatrische en/of psychosociale problemen ondersteuning nodig hebben om zich zelfstandig te vestigen in de maatschappij. De hulp die geboden wordt, kan tijdelijk of blijvend van aard zijn. Naast een blijvende aandacht voor de basisproblematiek van de bewoner zijn er diverse zorgactiviteiten zoals: dagbesteding, arbeidsbemiddeling, sociale administratie, budgetbeheer, gezondheidszorg, vrije tijd, contactvaardigheden... Beschut Wonen De Vlier wordt gesubsidieerd door het ministerie voor Volksgezondheid van de Federale Overheid. De cijfers in verband met budget worden steeds openbaar gemaakt via het jaarverslag. Tussen 1 september 2008 en 31 december 2008 bedroeg de dagprijs 35,27 euro per bewoner. Deze dagprijs wordt bijna volledig aan personeelskosten besteed waardoor de bewoners veel zelf dienen te betalen (bijvoorbeeld de huur van de woning). Voor bewoners met een leefloon, brengt dit met zich mee dat ze nog heel weinig geld overhouden voor persoonlijke kosten (bv. sigaretten, ontspanning, kledij,...). In het kader van solidariteit, wordt van iedere bewoner maandelijks een bijdrage gevraagd van 12,50. Deze bedragen komen terecht in de sociale kas van De Vlier waaruit geput wordt 11

12 Hoofdstuk 1 wanneer bewoners echt in de knoop zitten (bv. uitkering gestopt, alimentatie,...). Enkele bewoners geven aan het niet fijn te vinden dit te moeten betalen. Ik doe zelf mijn best om uit de problemen te blijven en moet dan toch opdraaien voor de anderen hun problemen. (bewoner) In 2006 kreeg De Vlier inspectie vanuit de Vlaamse overheid. Deze inspectie vindt om de zes jaren plaats. Na de inspectie van 2006 werden er een aantal aanbevelingen geformuleerd, bijvoorbeeld dat er voor gezorgd dient te worden dat al de kamers van de bewoners aan de minimumgrootte van 9 m 2 voldoen. De coördinator geeft aan dat op vijf kamers niet het geval is en dat ze dit tegen 2012 proberen te verhelpen. Wel zal dit belangrijke financiële gevolgen hebben voor sommige bewoners aangezien de prijzen van de kamers afhankelijk zijn van de grootte en sommige bewoners hierdoor een kleine kamer verkiezen. 2.3 Cliënten Er zijn 75 bedden voor Beschut Wonen en daarvan zijn er momenteel 73 bezet. De bewoners zijn voornamelijk mannen (ongeveer 85% mannen en 15% vrouwen). Dit overwicht aan mannen heeft te maken met het feit dat De Vlier gedeeltelijk ontstaan is vanuit het Psychiatrisch Centrum Sint-Jan Baptist, wat vroeger een ziekenhuis voor mannen was. De leeftijd van de bewoners ligt aan de hoge kant. De meeste bewoners zijn tussen 51 en 60 jaar (25%), tussen 41 en 50 jaar (23%) en tussen 61 en 70 jaar (23%). Daarnaast zijn er ook bewoners tussen 31 en 40 jaar (13%) en tussen 21 en 30 jaar (11%). Een minderheid van de bewoners is tussen 71 en 80 jaar (5%). Weinig bewoners zijn van een etnische minderheid: er zijn twee bewoners van Marokkaanse afkomst en één bewoner van Afrikaanse afkomst. De coördinator geeft hierbij als verklaring aan dat er in Zelzate niet veel personen van een etnische minderheid woonachtig zijn. De meeste bewoners van de reguliere Vlier verblijven er vrijwillig. Momenteel zijn er twee interneringen en soms valt het ook voor dat bewoners nog onder gedwongen statuut staan. In het forensisch beschut wonen, zijn alle bewoners geïnterneerd. Er zijn nogal wat bewoners die onder bewindvoering staan (31%). Hiervan heeft het grootste deel een professionele bewindvoerder (73%) en een minderheid de familie als bewindvoerder (27%). Een personeelslid geeft aan dat er wel eens problemen ontstaan wanneer de familie de bewindvoerder is. Hierdoor is hij voorstander van de bewindvoering die via Similes aangeboden wordt en vindt hij het jammer dat dit niet vaker gebeurt. 12

13 Titel hoofdstuk Op dit moment worden er onder de bewoners 126 diagnoses geteld, wat wil zeggen dat er verschillende bewoners zijn met meerdere diagnoses. De diagnoses die het vaakst voorkomen zijn een combinatie van een mentale handicap en psychiatrische problematiek (28,6%), middelenmisbruik (24,6%) en schizofrenie (21,4%). Minder voorkomend zijn mentale handicap (5,6%), Syndroom van Korsakov (5,6%), persoonlijkheidsstoornis (5,6%), depressie (4%), bipolaire stoornis (2,4%), afwijkend seksueel gedrag (1,6%) en niet-aangeboren hersenafwijking (0,8%). In Beschut Wonen De Vlier zijn er tien à vijftien opnames per jaar. Momenteel is er een wachtlijst van zeven à acht personen. Aangezien het voor de werking belangrijk is dat er een goede match is tussen de bewoner en het huis, is het niet zo dat de eerste persoon op de wachtlijst ook als eerste in een huis terecht kan. Dit wordt ook op deze manier meegedeeld aan de personen die op de wachtlijst staan. Op de gemiddelde verblijfsduur zijn moeilijk cijfers te zetten. Voor een deel van de bewoners is dit de hoogst mogelijke vorm van reïntegratie in de maatschappij die ze kunnen bereiken. Wanneer ze zich thuis voelen, blijven ze dan ook vele jaren. Zo is er momenteel een bewoner die er al verblijft van bij de start van De Vlier in Ik woon hier nu al 10 jaar en het zijn de beste 10 jaar uit mijn leven geweest. (bewoner) Voor een ander deel van de bewoners is het verblijf een leersituatie en dus een tijdelijke situatie. Ik wil zo snel mogelijk terug naar een eigen woning. Uiteindelijk word je samen gezet met mensen waar je niet voor gekozen hebt en je moet heel veel water bij de wijn doen om het leefbaar te houden. (bewoner) Bewoners die vertrekken gaan meestal alleen of samenwonen of gaan naar een andere voorziening voor Beschut Wonen. Ouderen gaan vaak naar een rusthuis of een Psychiatrisch Verzorgingstehuis (PVT). 2.4 Staf In 2008 beschikte de Vlier over 12,6 VTE voor het Beschut Wonen en het activiteiten- en het ontmoetingscentrum (verdeeld over 16 medewerkers). Hiervan was 1 VTE verantwoordelijk voor de coördinatie, 1,5 VTE voor het activiteiten- en ontmoetingscentrum, 1,3 VTE voor de Sociale Maribel en 8,80 VTE voor de directe begeleiding van de bewoners. De opleiding van deze medewerkers betrof voornamelijk psychiatrische verpleegkunde (5) en opvoedkunde (5). Verder zijn er ook medewerkers die de opleiding maatschappelijk werk (2), 13

14 Hoofdstuk 1 regentaat (1), ergotherapeut (1), kinderverzorgster (1), assistent in de psychologie (1) gevolgd hebben. De boekhouding en personeelsadministratie gebeurt vanuit het Psychiatrisch Centrum Sint-Jan-Baptist in naam van en voor rekening van de Beschut Wonen de Vlier. De medewerkers die instaan voor de directe begeleiding van de bewoners zijn enkele keren per week in de hun toegewezen huizen aanwezig. Ze werken in dagdiensten (8u30-16u30) en laatdiensten (13u-21u). Ze werken ook regelmatig tijdens het weekend (twee weekends op vier). Dit is een bewuste keuze omdat het beleven van vrije tijd en socioculturele input als wezenlijke aspecten van het rehabilitatief denken gezien worden. Daarnaast wordt er ook gewerkt met GSM-permanentie. Dit houdt in dat iedere begeleider om de beurt één week van permanentie is, wat wil zeggen dat de bewoners dag en nacht beroep kunnen doen op deze begeleider. s Nachts wordt er in eerste instantie telefonisch raad gegeven, maar bij ernstige problemen wordt er ook ter plaatse gegaan. Toezicht op het werk van de medewerkers vanuit het management gebeurt via functioneringsgesprekken. Deze vinden voor iedere medewerker om de twee jaar plaats met de coördinator van Beschut Wonen. Wanneer tussendoor bij bepaalde medewerkers echte leemtes vastgesteld worden, vindt er een evaluatiegesprek plaats waarbij ook de psychiater van de dienst aanwezig is. Daarnaast hebben ze ook formulieren om eventuele onregelmatigheden vast te stellen. Zo is er bijvoorbeeld een priklijst waarop medewerkers neerschrijven hoe laat ze in het huis toekwamen en weer vertrokken. De coördinator geeft hierbij echter aan dat de samenwerking met de medewerkers over het algemeen heel goed verloopt, in een sfeer van wederzijds respect en vertrouwen. 2.5 Scholing In Beschut Wonen De Vlier is er een werkgroep Vorming Training Opleiding (VTO). Deze werkgroep komt zeswekelijks samen om na te gaan wat het aanbod is aan vorming en welke voor hen interessant zijn. Er wordt ook actief op zoek gegaan naar personen die een vorming rond een bepaald thema kunnen verzorgen. De coördinator noemt drie thema s die ze heel belangrijk vinden op het vlak van bijscholing, namelijk: psychosociale rehabilitatie, forensisch psychiatrisch werk en verslavingszorg. Wanneer medewerkers vrije voorstellen doen voor vorming of opleiding, kan er wel eens van deze thema s afgeweken worden, maar niet wanneer het langdurige opleidingen betreft. Er wordt ook steeds bijgehouden welke bijscholingen gevolgd worden door de verschillende medewerkers. 14

15 Titel hoofdstuk Een personeelslid geeft aan dat de interne vorming verplicht te volgen is, maar dat ze niet verplicht worden om externe vorming te volgen. Hij geeft aan misschien wat te weinig externe vorming te volgen, maar het moeilijk te vinden om het werk even achter zich te laten. Uit het jaarverslag van 2008 blijkt dat er in dat jaar twaalf externe vormingen werden gevolgd door in het totaal zestien medewerkers (acht verschillende medewerkers namen deel). De vormingen gingen over uiteenlopende onderwerpen, zoals psychiatrische problematieken (borderline, ADHD, Korsakov, depressie, verstandelijke beperking), algemene gezondheidszorg (rookstopbegeleiding), rehabilitatie (praktisch werken met begeleidingsplannen, naar herstel en gelijkwaardig burgerschap), Klachtenprocedures De coördinator geeft aan dat ze klachten in de eerste plaats intern proberen op te lossen. Bewoners kunnen met hun klachten steeds bij hem terecht en meestal lukt het om er op dat niveau een oplossing voor te vinden. Hiervan wordt ook een registratie bijgehouden. Daarnaast kunnen bewoners terecht bij de ombudsman van het Provinciaal Overleg Platvorm Oost-Vlaanderen (POPOV). Bewoners worden van zijn contactgegevens op de hoogte gebracht via affiches die zoveel mogelijk verspreid worden over de huizen en centrale plaatsen. Bij navraag blijkt dat de naam van de ombudsman bij verschillende bewoners gekend is. De klachten die bij de ombudsman terecht komen, worden geregistreerd en ook opgenomen in het jaarverslag. Uit het verslag van 2008 komt naar voor dat er tijdens dat jaar geen klachten vanuit IBW De Vlier bij de ombudsman van het POPOV behandeld werden. 2.7 Sterfgevallen In de voorbije twee jaren zijn er geen bewoners overleden. Er is een procedure rond wat er dient te gebeuren bij een sterfgeval en deze wordt momenteel herwerkt. 3 Leefomstandigheden In het kader van de leefomstandigheden wordt in het jaarverslag van 2007 beschreven dat een woonmilieu als rehabilitatiegericht beschouwd wordt wanneer de vijf pijlers waarop rehabilitatie gebouwd is voldoende worden ondersteund. Eén van deze vijf pijlers, betreft de materiële ondersteuning. Hiermee wordt bedoeld dat het belangrijk is om aandacht te hebben 15

16 Hoofdstuk 1 voor veilige en comfortabele woningen, voor voldoende en gezonde voeding en om rekening te houden met de individuele materiële noden. 3.1 Materiële en fysieke omstandigheden De bezochte woningen en studio s maken over het algemeen een degelijke en schone indruk. Het huis de Lijster is daarnaast ook mooi ingekleed. Aan de muren hangen schilderijen die een bewoner zelf maakte. In één van de studio s zijn de muren in felle en warme kleuren geschilderd, wat de woning een frisse en aangename uitstraling geeft. De bevraagde bewoners geven aan graag in het huis of de studio te wonen en geen tekorten te ervaren in de materiële omstandigheden. Wat herstellingen in de Lijster betreft, geeft een bewoner aan blij te zijn dat ze binnenkort een mooie rokersruimte krijgen en een tweede toilet. Een bewoner van de Pinzon geeft echter aan dat herstellingen voor hem niet altijd zo welkom zijn omwille van het financiële. Het is nodig en niet nodig (om nieuwe vloeren te leggen en opnieuw te behangen). Het gaat ons weer veel kosten en daarvoor is het niet nodig. (bewoner) 3.2 Voorzieningen In de bezochte huizen is er een woonkamer met zetels en eettafel, een keuken, een garage, een badkamer, voor elke bewoner een eigen slaapkamer en een tuin. In de Pinzon hebben ze daarnaast nog een veranda. In de woonkamer staat steeds een televisietoestel en de meeste bewoners hebben ook een televisietoestel op de slaapkamer. Verder is er in de Lijster een gemeenschappelijke computer met internetverbinding en hebben verschillende bewoners een computer op de kamer. Een bewoner van de Pinzon geeft aan het jammer te vinden dat zij geen computer hebben. Ik heb vroeger eens een computercursus gevolgd en zou dit graag nog eens doen. Het is jammer dat we geen computer hebben. (bewoner) In de huizen is er een telefoon met vaste lijn ter beschikking. Eén bewoner geeft aan dat er wel eens onenigheid ontstaat bij het betalen van de telefoonrekening. De telefoonrekening wordt gedeeld maar één bewoner had veel buitenlandse gesprekken gevoerd en daar wil ik niet mee voor betalen. (bewoner). De studio s bestaan uit een leefruimte met daarin de keuken, het bed, een eettafel en een zetel. Ook is er een televisietoestel en een computer aanwezig. Daarnaast is er een badkamer (met 16

17 Titel hoofdstuk douche, toilet en lavabo) en een kleine opbergruimte. Ten slotte, beschikken de bewoners van de studio s over een gemeenschappelijk tuintje en een gezamenlijke wasplaats met wasmachine en droogkast. Wat de grootte van de huizen betreft, komen verschillende meningen naar voor. Eén bewoner van de Lijster geeft aan dat het huis groot genoeg is voor hen allemaal terwijl een andere aangeeft dat de ruimte nogal klein is om met zoveel verschillende personen samen in te leven. In de activiteitenruimte de Biotoop beschikken de bewoners over één groot lokaal met een ingebouwde keuken, tafels en stoelen en enkele zetels, een hometrainer en een computer. Er is ook knutselmateriaal aanwezig. Dit probeert het personeel zoveel mogelijk tijdens promoties aan te kopen om de prijs te drukken. De inkleding van de ruimte is gezellig. Er hangen allerlei werkjes die de bewoners gemaakt hebben aan de muur. Buiten is er een overdekt terras en een tuintje. Een personeelslid geeft aan dat er soms nogal weinig plaats is wanneer ze in twee groepen werken en de ene groep kookt terwijl de andere ergens anders mee bezig is, maar dat het over het algemeen wel lukt om het te doen met de ruimte die ze hebben. De coördinator geeft aan dat de huizen en studio s van De Vlier niet aangepast zijn voor personen in een rolwagen. Dit vormt voor hen geen prioriteit doordat deze vraag niet vaak gesteld wordt. Bewoners die een ingreep moeten ondergaan en zich nadien moeilijk kunnen verplaatsen, kunnen hierdoor soms voor een bepaalde tijd niet naar huis en moeten op een afdeling in het ziekenhuis verblijven. 3.3 Maaltijden De bewoners van De Vlier gebruiken de maaltijden op verschillende plaatsen. Meestal is dit in het huis waar ze wonen, het Psychiatrisch Centrum Sint-Jan Baptist, het activiteitencentrum De Biotoop of het Sociaal Restaurant (daar gaan ze elke vrijdag met het activiteitencentrum eten). Uit observatie van twee maaltijden (een warme maaltijd en een broodmaaltijd) blijkt dat er steeds ruim voldoende voedsel aanwezig is en dat er in de huizen de nodige middelen zijn om het voedsel klaar te maken en hygiënisch te bewaren. De meeste bewoners geven ook aan tevreden te zijn over de maaltijden die ze in het huis gebruiken. Verschillenden geven aan het fijn te vinden dat ze elk om de beurt mogen kiezen wat ze zullen eten. Een andere bewoner geeft wel aan dat niet alle bewoners even goed kunnen koken. Ze lossen dit op door dan een handje toe te steken tijdens het koken. Ook geeft een bewoner aan dat ze geregeld zaken moet eten die ze niet zo graag eet. 17

18 Hoofdstuk 1 De kost van vroeger mag ik niet meer zo graag. Thuis eten ik en nog twee anderen graag meer de moderne keuken terwijl de rest liever de gewone kost eet. (bewoner) Vermits veel bewoners in een financieel zwakkere positie staan, wordt er geprobeerd om de kosten van de maaltijden zo laag mogelijk te houden. Dit is echter niet voor alle bewoners even welkom. Het moet altijd zo goedkoop mogelijk zijn, liefst van den Aldi, en dat begint na verloop van tijd wel tegen te steken, ik denk niet dat het altijd even goede kwaliteit is. (bewoner) Ten slotte, geven enkele bewoners aan dat het soms gebeurt dat er zomaar etenswaren uit de kast of de koelkast verdwijnen en dat er dan onenigheid of ruzie ontstaat tussen de bewoners. 3.4 Water De bewoners geven aan dat ze wanneer ze thuis zijn de hele dag door water kunnen drinken. Een bewoner geeft ook aan dat er in het Psychiatrisch Centrum Sint-Jan-Baptist een automaat staat waar ze gratis plat water kunnen krijgen. 3.5 Kleding De bewoners geven aan dat ze vrij zijn om de kleding te dragen die ze wensen. Ze moeten zelf hun kleding wassen en beschikken hiervoor over een wasmachine in de woning. 3.6 Slaapkamers Alle bewoners van De Vlier beschikken over een eigen slaapkamer. Deze variëren in grootte en hierdoor ook in prijs. De meeste bewoners geven aan tevreden te zijn over hun slaapkamer. De bezochte kamers hebben een lavabo en beschikken over voldoende opbergruimte. Verder staat er op alle kamers een televisie en op enkele een computer. Opvallend is ook dat elke bewoner de kamer op een persoonlijke manier ingericht heeft (foto s, tekeningen, schikking meubels,...). Een minpunt aan de slaapkamers is dat sommige kamers erg klein zijn (zie 2.2). In dit verband geeft één bewoner aan dat hij zijn kamer te klein vindt om er overdag in te verblijven en ze enkel gebruikt om er te slapen. Dit brengt met zich mee dat hij nergens in het huis echt alleen kan zijn. Een ander minpunt is dat de slaapkamers in de Lijster niet gesloten kunnen worden. Een bewoner geeft aan dit jammer te vinden. Een personeelslid geeft aan dat er plannen zijn om dit te voorzien, maar dat er momenteel niet genoeg geld is doordat er nog 18

19 Titel hoofdstuk andere vernieuwingen gepland zijn en omwille van recente aankopen (wasmachine, kast en computer). 3.7 Verlichting Alle bezochte huizen en studio s zijn voldoende verlicht. In de bezochte studio s is er een groot raam en een koepeltje in het plafond. 3.8 Frisse lucht Alle bezochte bewoners hebben de mogelijkheid om snel in de buitenlucht te vertoeven door de aanwezigheid van een tuin aan elk huis en de studio s. 3.9 Hygiëne Een personeelslid geeft aan dat het onderhoud in principe door de bewoners zelf gebeurt. Dit past in het gedachtegoed van rehabilitatief werken. Toch lukt het niet altijd om de bewoners de woning zelf te laten poetsen. Als niemand het doet of kan, vragen ze toch een poetsvrouw die dan door de bewoners van het huis betaald wordt. In alle bezochte huizen beschikken de bewoners over een lavabo op de slaapkamer en is er daarnaast ook een badkamer (met lavabo en bad/douche) en een toilet in het huis. De sanitaire voorzieningen zien er netjes uit en ruiken fris. Enkel in één van de studio s ruikt het onaangenaam in de badkamer. Hierop geeft de coördinator aan dat er in het gebouw problemen met de afvoer zijn. Ook het grootste deel van de bewoners geven aan de badkamer en de toiletten netjes te vinden. In de Lijster is dit voor sommige bewoners echter niet het geval. Vroeger poetste ik de badkamer. Nu hebben we herverdeeld en vind ik het minder proper. Ik durf dat niet zeggen aan... dat ik het nu minder proper vind,... heeft een product uit de reclame gezien waarbij hij niet moet schrobben, maar dat klopt niet. (bewoner) Soms is het moeilijk om samen te leven, ik wil graag dat alles proper is, als ik alleen woon, kan ik daar zelf voor zorgen, maar hier niet. (bewoner) 19

20 Hoofdstuk 1 Verder wordt geobserveerd dat de begeleiders aandacht hebben voor de persoonlijke verzorging van de bewoners. Zo moedigt een begeleider een bewoner meermaals aan om die avond in bad te gaan. 4 Dwangopname en toetsingsprocedures Een personeelslid geeft aan dat bewoners voor een korte opname naar het Psychiatrisch Centrum Sint-Jan-Baptist gestuurd kunnen worden wanneer ze een bedreiging vormen voor zichzelf en/of anderen. Hierbij wordt steeds de spoedprocedure toegepast. We proberen om gedwongen opnames zoveel mogelijk te vermijden door de bewoner zo ver te krijgen dat hij zich vrijwillig laat opnemen, maar soms zijn we toch genoodzaakt om de politie erbij te halen en over te gaan tot een gedwongen opname. Achteraf kunnen sommige bewoners inzien dat het nodig was en loopt de samenwerking terug goed. Maar het gebeurt ook soms dat het vertrouwen geschonden is en dat de begeleiding nadien moeilijk loopt. (begeleider) 5 Zelfstandig wonen en deelnemen aan de samenleving In Beschut Wonen De Vlier leven bewoners zelfstandiger en meer binnen de samenleving dan in de meeste psychiatrische voorzieningen. Voor sommige bewoners is deze woonsituatie langdurend. Voor anderen is het tijdelijk en wordt er gewerkt aan een nog grotere zelfstandigheid van de bewoner om een volledige terugkeer naar de samenleving mogelijk te maken. Twee bevraagde bewoners geven aan dat ze vroeger lange tijd in een psychiatrisch ziekenhuis waren en blij zijn nu in Beschut Wonen te zijn. Dit aangezien ze zich hier meer vrij en minder opgesloten voelen en meer kunnen doen wat ze willen. Wat de integratie in de samenleving betreft, staat in het jaarverslag van 2007 beschreven dat ze in De Vlier streven naar integratie en positieve beeldvorming van de bewoners. Dit via informatie-overdracht aan en samenwerking met lagere en middelbare scholen door het organiseren van gemeenschappelijke activiteiten, door vrijwilligerswerk aan te moedigen en door nauw samen te werken met instellingen binnen het hoger onderwijs door het organiseren van stagemogelijkheden voor studenten van deze instellingen. Met betrekking tot integratie in de buurt, geeft een personeelslid en de coördinator aan dat het contact tussen de bewoners en de buren over het algemeen vrij goed loopt. Hierbij merken ze wel verschillen van huis tot 20