sociale verslavingszorg: Kansloos of kansen pakken?!
|
|
- Veerle Koster
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 } Psychotherapie in de sociale verslavingszorg: Kansloos of kansen pakken?! Susanne Wegen, Klinisch Psycholoog i.o, Bouman GGZ 1
2 Voor ik het vergeet... } Met dank aan: H. Hornsveld, H.J. Oppenheim, J. Spiering, E. Rietdijk en alle collega s en patiënten van de afgelopen jaren! 2
3 Overzicht presentatie } Hoe ziet de doelgroep er uit? Co-morbiditeit en prevalentie } Klein uitstapje PTSS en SUD... } Wat is Psychotherapie? } Psychotherapie en diagnostiek: analyse klachten en problemen } Psychotherapie/technieken: wat doen we al en waar liggen kansen? - Veiligheid en de therapeutische relatie - Jezelf als instrument inzetten - Window of Tolerance en emotieregulatie - Verslaving als Attachment Disorder? } Behandelvormen bij Verslaving en PTSS en aandachtspunten hierbij } Behandelvormen bij Verslaving en Persoonlijkheids problematiek/ stoornissen } THM: Aandachtpunten bij het werken met chronisch/langdurig verslaafden } Filmpje/Casus 3
4 Met junks doe je toch geen psychotherapie!!?? } Junk is een woord voor iemand die ernstig is verslaafd aan harddrugs, waarbij de verslaving zichtbare sporen in het uiterlijk van de persoon heeft achtergelaten (bijvoorbeeld verwaarloosd uiterlijk, vermagerd). Het woord junk is afkomstig uit het Engels en betekent vrij vertaald "zooi"... vuinis } } } /1994/06/15/Haagse-junks-krijgt-methadon-in-t-geniep-uitvrees-voor-de-buurt.dhtml } 4
5 Sociale Verslavingszorg } Sociale verslavingszorg richt zich in eerste instantie op het behandeldoel stabilisatie. Het streven is te voorkomen dat kwetsbare mensen, die naast verslavingsproblemen kampen met vele andere psychiatrische en/of psychosociale problemen, verder marginaliseren. } Dat gebeurt al dan niet met medicatie zoals psychofarmaca, met substituutmedicatie zoals methadon, of zelfs met heroïne. } Sociale verslavingszorg richt zich dus niet op genezing van de verslaving, maar op de gevolgen die de verslaving heeft op het functioneren van de verslaafde. Kort gezegd: men richt zich niet alleen op behandelen, maar op gehele rehabilitatie. } De sociale verslavingszorg stelt zich ten doel om betere en meer passende zorg te bewerkstelligen voor chronisch verslaafden met meervoudige en sterk met elkaar verweven problemen op diverse gebieden. Daarbij biedt deze vorm van zorg een combinatie van materiële en immateriële hulpverlening. 5
6 Comorbidteit binnen VZ populatie } Angststoornissen (sociale angst (25-35%), agorafobie (23%), gegeneraliseerde angst, 24,5%) } ADHD (20-30%) } PTSS (35-70%) } Depressie (18%-44% incl dysthymie) } Bipolair (bij cocaïne pat, 20%) } Persoonlijkheids problematiek (ruim 40-79%) } Psychotische stoornissen (5-10%) (wel al dan niet drugsgeinduceerd)/schizofrenie 6
7 Prevalentie PTSS en SUD } Life time prevalence of PTSD: 6-8 percent. Life time prevalence of SUD s is percent (Kessler et al., 1995, 2005) } Among individuals with PTSD nearly half (46,4%) had also SUD s (Pietrzak et al., 2011) } Drie maanden na uitzending toonde 27 procent van de USA veteranen alcoholmisbruik (Santiago et al., 2010). } Vietnam veterans: 41,4 percent of the veterans with SUD s had also PTSD (Petrakis et al., 2011) } 42 95% van verslaafde patiënten heeft traumatische ervaringen (Farley, 2004) } Bij patiënten met een verslaving heeft 30 58% een lifetime PTSS en 20-38% een actuele PTSS. Zwangere verslaafden 62% (Thompson, MP, Kingree JB, 1998)! } 75% of combat veterans with lifetime PTSD also met criteria for lifetime alcohol abuse or dependence (Jacobsen et al. 2001; Schafer and Najavits 2007). } Among adult addiction treatment outpatients with self-reported trauma histories, 50% had PTSD alone, 41% had comorbid PTSD and complex PTSD, and 4% had complex PTSD alone (Ford & Smith, 2008). } Onderdiagnostiek eerder regel dan uitzondering! 7
8 Criteria voor PTSS (DSM-IV) } (A) Persoon is blootgesteld aan traumatische gebeurtenis, gekenmerkt door: Actual or threatened death or serious injury, or a threat to the physical integrity of self or others The person s response involved intense fear, helplessness, or horror } (B) Aanhoudende herbeleving van de traumatische gebeurtenis } (C) Aanhoudende vermijding van stimuli verbonden met het trauma en dofheid } (D) Aanhoudende symptomen van verhoogde arousal/prikkelbaarheid } (E) Lengte van de symptomen (criteria B, C, en D) is meer dan een maand } (F) De stoornis veroorzaakt aanwijsbare beperkingen en leidt tot verminderd functioneren sociaal gezien, op het werk en op andere terreinen Duur van symptomen: PTSS > 1 maand, Chronische PTSS > 3 maanden, Acute stress stoornis < 1 maand. Bij patienten met SUD vaak uitgesteld!!! 8
9 Geoperationaliseerde concepten... } B: Ik denk er voortdurend aan. Ik voel het weer gebeuren. Ik ben weer terug, daar-en- toen ipv hier-en-nu. Ik zie steeds zijn ogen voor me. Ik krijg steeds flarden van iets te zien. Ik heb steeds dezelfde nachtmerries en wordt badend in het zweet en bang wakker. } } C: Blijf ervan weg! Ga er niet heen, loop een ommetje, zet de tv uit. Bemoei je niet met anderen. Alles is waardeloos en heeft toch geen zin, ik ga niet alleen naar buiten. Ik slaap alleen met muziek en licht aan. Ik weet dat ik van mijn vrouw hou, maar ik voel het niet. Dissociatie, ik voel niks, alles lijkt onwerkelijk, mijn lijf voelt niet als van mij. } D: Ik slaap niet. Ik ben zo boos, zo snel geïrriteerd. Ik sla mij vrouw en kinderen en om niets. Ik schrik me rot bij onverwachte geluiden. Ik weet dat het weer zal gebeuren. Ik vertrouw je niet - niemand trouwens, ik hou alles in de gaten in de kamer en zit altijd met mijn rug tegen de muur. } Alsof het hier-en-nu wordt verdreven door het toen-en-daar. Alsof betrokkene zichzelf beschermt door cues te ontlopen en zichzelf loskoppelt van interpersoonlijke relaties. Alsof betrokkene voortdurend op z n quivive móet zijn. 9
10 Complexe PTSS (of DESnos) } Herhaalde en langdurige interpersoonlijke traumatisering, doorgaans begonnen in vroege jeugd (vaak ernstig geweld, misbruik, verwaarlozing) } Naast gewone PTSS-symptomen (intrusies, vermijding, hyperarousal): (J. Herman, 1992) Stoornissen in het (zelf)bewustzijn (pathologische dissociatie; amnesiëen) Problemen met (de) controle over affect en impulsen (automutilatie, verstoorde agressie, suicidaliteit etc) Somatisatie (chronische pijn, coversie, maag-darm, hartlongen klachten) Dysfunctionele visie op: De dader(s) (Stockholm-syndroom) De traumatische gebeurtenissen (assimilatie) Zichzelf, anderen en de wereld (over-accommodatie) 10
11 Middelenafhankelijkheid en PTSS } Theorieën: PTSS verslaving (zelfmedicatietheorie) Verslaving trauma exposure door levensstijl-> PTSS Gemeenschappelijke kwetsbaarheid -> bijv. anxiety sensitivity Missing construct : affect (dis)regulatie (onder/over)? Vicieuze cirkel: Misinterpretatie onthoudingsverschijnselen als PTSS of angst-klachten -> heractualisering trauma -> gebruik } Kenmerken doelgroep PTSS en SUD: } Grote co-morbiditeit (meerder as I en as II stoornissen (vaak niet goed gediagnosticeerd) } Meer en grotere psychosociale problemen } Minder motivatie voor behandeling } Grotere kans op terugval en drop-out 11
12 PTSS en SUD (o.a. uit resultaten scoren) } Sterke aanwijzingen dat PTSS negatieve invloed heeft op behandeling van verslaving en dat behandeling van verslaving minder effectief wanneer comorbide PTSS onbehandeld blijft. } Aanwijzingen dat afname van PTSS-klachten gunstig is m.b.t. verbetering verslaving (o.a. Hien e.a., 2010) } Argumenten om eerst PTSS te behandelen: PTSS-symptomen (interne triggers) kunnen leiden tot terugval en drop-out, lijdensdruk wordt eerder verlicht, functie van gebruik wordt verminderd } Argumenten om eerst verslaving te behandelen: verslaafden weinig tolerant voor negatief affect, bespreken trauma vereist kunnen omgaan met negatieve gevoelens Geintegreerde/simultaan behandelingen verdient de voorkeur! 12
13 Wat is psychotherapie? } Een psychotherapeut is goed opgeleid in het interpreteren van informatie over de patiënt voor het maken van een probleemanalyse en indicatiestelling, in het hanteren van een therapeutische relatie, het (h)erkennen van overdracht en tegenoverdracht en het uitvoeren van een complexe behandelmethode zonder dat de werkwijze per zitting uitgeschreven staat } Vormen van psychotherapie (client centered, psychodynamisch/ MBT, CGT, DGT, SFT, indiv/groep) } Deficit model versus groeimodel, einde of begin? } Voorwaarden voor psychotherapie: indicaties en contra indicaties (ik sterkte, IQ, enige lijdensdruk, afwezigheid acute psychiatrie) } Ergens moet er iets schuren van binnen...ambivalentie } Patiënten helpen woorden te geven aan gevoelens, verwarrende gedachten, angsten, uitpluizen en concreet maken van dat wat wollig en vaag is, hardop denken reflection in action... leren mentaliseren en voordoen } Voordelen groep versus individueel indien mogelijk 13
14 Psychotherapie } Mentaliseren houdt in dat mensen het doen en laten van zichzelf en anderen waarnemen en begrijpen in termen van gevoelens, gedachten, bedoelingen, verlangens. Patiënten met een (borderline) persoonlijkheidsstoornis/problematiek en hechtingsproblematiek hebben vaak problemen op dit gebied. (vb, chagerijnig, te laat komen). } Boodschap aan patienten: Helpen om uw vermogen te vergroten om te begrijpen waarom u doet zoals u doet, voelt zoals u voelt en om anderen beter te begrijpen. Dit doen we automatisch iedere dag door stil te staan bij wat er door ons heen gaat en wat anderen motiveert. Het vermogen om te begrijpen wat onszelf en anderen beweegt, om te doen zoals we doen staat bekend als mentaliseren. Dit is heel belangrijk om onze emoties en impulsen beter te kunnen reguleren maar ook om prettige en betekenisvolle relaties met anderen mensen te kunnen hebben } Oefenen in coping en gedrags interventies: sociale vaardigheden, meer modelling, uitproberen strategieen, nieuw gedrag. Nieuwe toepassingen omgaan met trek: EMDR bij Craving (M. Haasse), COMET bij craving (K. Korrelboom) 14
15 Psychotherapeutische diagnostiek } Goede verslavingsanamnese/functie en betekenisanalyse maken : - Wanneer craving, toename of afname gebruik, terugval? - Welke interne en externe triggers zijn er? Denk aan: eenzaamheid, angstklachten, krenking, herbelevingen, slapeloosheid, sociale situaties, ruzie partner? } Waar zit grootste lijdensdruk, klachten, angel, of pijnpunt (als die er is)? } Oefeningen om pijnpunten/schema s op te sporen -- >affectbridge } Niet tijdens gebruik of detoxperiode testen } Goed observeren van gedrag, hoe er contact wordt gemaakt en emotieregulatie! 15
16 Psychosociale/psychotherapeutische therapie en technieken, wat doen we al? } Motiverende gespreksvoering (MGV). Wordt te makkelijk over gedacht en zakt gauw weg! OEN (open en nieuwsgierig) vragen, valideren, reflecties, empatische confrontaties, cirkel van verandering, ambivalentie vergroten } Onderdelen van de cognitieve gedragstherapie worden veelvuldig ingezet in behandelingen, met name de verschillende varianten van Leefstijltrainingen incl: } - sociale vaardigheidstraining - terugvalpreventie - Imulscontrole en andere zelfcontrole technieken } CGT bij Soc. angst, paniek, GAS, zelfbeeld, depressie, ADHD } Psycho-educatie bij Bipolaire stoornis, Lieberman bij Psychotische stoornissen/schizofrenie } Richtlijn behandeling angststoornissen bij verslaving (2012) 16
17 Veiligheid en containing binnen de therapeutische relatie } Uitleg geven, heldere kaders en randvoorwaarden bespreken } Transparantie en voorspelbaarheid (doen wat je zegt en zeggen wat je doet) } Motiverende gespreksvoering (niet oordelen, valideren, nieuwsgierig, reflecteren, empatische confrontatie...passend binnen stadia van gedragsverandering) } Veiligheid/Seeking Safety/Resource Development Installation (RDI) } Systeem erom heen (partner, familie, team, buurt) betrekken indien mogelijk. Eerst uitzoeken of ze helpend of ondermijnend zijn aan verander richting en wens van patiënt! } Balans vinden tussen enerzijds dichtbij patiënten staan, juiste communicatie kanaal vinden maar toch met duidelijke en gepaste grenzen, patiënten hebben zelf vaak al weinig grenzen 17
18 Jezelf als instrument inzetten } Om veiligheid en therapeutische relatie te bevorderen en om vaardigheden (emotieregulatie, cognitief en gedragsmatig) te vergroten } Therapeutische Relatie is drievoudig (overdracht, professioneel en authentiek) } Overdracht en tegenoverdracht te bespreken, (wat roept patiënt bij je op? vb bij narcistisch of erg afhankelijk gedrag) } Intunen en oefenen in afstand-nabijheid in veilige setting met traumata van patiënt in achterhoofd } Doen wat je zegt zeggen wat je doet (transparantie en voorspelbaarheid) 18
19 Emotie/affect (dis)regulatie } Onder en over reguleerders (affect-disregulatie) in relatie tot hechting. Leren (als kind) om de eigen emotionele toestand te beleven, er betekenis aan te geven en ermee om te gaan (mentaliseren!) } Oefenen in opmerken, begrijpen en beschrijven van emoties (zonder oordeel) zonder overspoeling } Emotionale Mind, Logical Mind, Wise mind (aandacht, acceptatie, actie) } Bewustwording en verdragen van gevoelens/affecten stapsgewijs en Window of Tolerance durven te vergroten } Affectfobie verminderen (bal wegdrukken versus zwemmen met de bal naast je) } Emotieregulatie vaardigheden vergroten middels: - Psychotherapie/behandeling - MBT, DGT, VERS, SFT, ACT/Mindfulness 19
20 Window of Tolerance (Siegel, 1999, Ogden& Minton, 2000) } +1 : Hyperarousal (sympatisch): paniek, vechten, vluchten, bevriezen, cognitie is regie kwijt, emotiedysregulatie (emotioneel en impulsief), sensomotirische dysregulatie => herbelevingen } 0: Gebied met optimaal spanningsniveau: cognitie, emotie en lichaam geïntegreerd, werken samen (bijv. buikpijn en er over nadenken) } -1: Hypo arousal (para-sympatisch): emotionele verdoving, niets meer voelen, dissociatie, passief } Metafoor: PC 20
21 Window of Tolerance } Emotionele Bandbreedte/Tolerantiezone (smal/wijd). Vertalen en uitleggen naar patiënten (-1,0,1). Rol van middelen op beïnvloeding bandbreedte } Doel: vergroten bandbreedte voor optimaal niveau van spanning/energie voor elke situatie en taak } Overleven (op straat, binnen omgeving) versus leven, patiënten hebben vaak aanhoudende stress (onder-regulatie/amygdala) afgewisseld met niks voelen en passiviteit (over-regulatie) } Hoe meer last van angst of traumagerelateerde klachten, hoe meer angstbeladen emotieschema s worden geactiveerd wat zorgt voor te veel of te weinig spanning. Is adaptief in trauma of crisissituatie, in veilige situaties niet. Hoe kleiner de tolerantiezone, hoe beperkter de regiefunctie van cognities en controle } Meer controle en integratie door beïnvloeding van de sensomotoriek (Ogden et al, 2006) en gewaarwording lichaamssensaties } Omlaag halen lichaamsspanning maar nog wel blijven voelen! } CGT alleen volstaat dus niet! 21
22 Window of Tolerance 22
23 Desensitiserend effect Hartslagfrequentie tijdens verwerking Hyper-arousal Optimal-arousal (Sack et al. 2004) 23
24 Addiction as an Attachment Disorder Philip J. Flores, phd, (2004) } Attachment Theory gaat er van uit dat: } It is impossible for individuals to completely regulate their affective states alone (Lewis, et al, 2000). Until susbstance abusers relinquish and alter their dysfunctional attachment styles, they will forever remain vulnerable to substitute one obsessive addiction (alcohol, drus, gambling, sex, work, sports) for another to compensate the deficit or emptiness in themselves } Als er vanuit deze (hechtings)theorie naar verslaving gekeken wordt moet er dus eerst abstinentie zijn. Zolang dat er niet is zal iemand nooit gezonde affect regulatie en interpersoonlijke hechting/ gehechtheid kunnen ontwikkelen (anders blijft het ene of andere middel die functie vervullen). Iemand zal dan blijven gaan van compulsief alcohol of drugsgebruik naar bijv compulsief gokken, seks, gamen, eten, kopen etc. Compensatie en vervanging voor gevoelens van leegte van het uitgewoond beloningscentrum 24
25 Addiction as an Attachment Disorder } Zij maken hierbij verschil tussen de ernst van de verslaving - misbruik versus afhankelijkheid -met controleverlies en veranderingen in het brein- Hoe sterker de relatie en de attachment aan het middel als primary destructive relationship, waarbij al het andere en iedereen op de tweede plaats komt, hoe groter de detachment daarvan zal moeten zijn, om het mogelijk te maken gezonde interpersoonlijke hechtingsrelaties aan te gaan } Zij zeggen dat iedereen bevredigende relaties/interpersonal closeness nodig heeft, vanuit een psychologische maar ook biologische behoefte, de mens als sociaal dier (Bowlby, 1973, Pines, 1998). Veilige gehechtheidsrelaties creeërt een stabiele neurofysiologische homeostasis en net zoals een biologische interventie zoals medicatie, het gedrag en de homeostasis kan veranderen, zo kan vermindering van stressvolle stimuli en veilige(re) hechting ook zorgen voor veranderingen in de neurologie and biochemie van een individu 25
26 In de praktijk... } Attachment systems staan open tijdens een crisis! Tijdens een crisis werkt de zelf-medicatie/affect regulatie niet (goed genoeg) meer. Crisissen bieden dan goede ingang voor contact met o.a. hulpverlening } AA en andere (lotgenoten/therapie) groepen maakt mensen minder geisoleerd en vervullen rol van gezonde hechtingsrelaties aangaan. (Criterium wanneer hoeveelheid hiervan ook compulsief wordt??) } Rol therapeut, bewegen tussen optimal gratification & optimal frustration } } Afstand & nabijheid om te oefenen in hechtingsgedrag, correctieve ervaringen opdoen en in veilige setting leren en open durven te stellen om o.a. zelfbeeld problematiek (wat alle verslaafden hebben) te behandelen } (Leren) Mentaliseren van groot belang binnen gezonde wederkerige relaties waarbij dan sprake is van gelijktijdige (emotie)regulatie in plaats van compulsief zorgen voor of onttrekken uit het contact. } Oefenen met nieuwe (gezondere) contacten buiten therapie 26
27 Behandeling Trauma en Verslaving } Specifieke geïntegreerde behandelingen Seeking Safety (Najavits, 2002) Concurrent Treatment PTSD and Cocaine Dependence (CTPCD, Brady e.a. 2001), nu ook wel COPE genoemd Substance Dependence PTSD Therapy (SDPT, Triffleman, 1999) } Volgens de meest recente richtlijnen van de International Society for Traumatic Stress Studies (ISTSS), de American Psych. Ass. (APA) en de Nederlandse Multidisciplinaire Richtlijn Angststoornissen is: } EMDR, samen met imaginaire exposure, 'treatment of choice' voor de behandeling van psychotrauma. } Medicatie SSRI zijn aangetoond effectief bij PTSS Ook andere medicatie kan helpen: tricyclische antidepressiva, antiepileptica (met name topiramaat), mao remmers Cog. Gedragsth. (IE) en EMDR zijn effectiever dan medicatie 27
28 Seeking Safety } Cognitief-gedragstherapeutisch programma voor gecombineerde PTSS en verslaving (Najavits. Nederlandse vertaling en bewerking door Margreet van der Meer-Jansma, Hein de Haan en Cor de Jong. Bohn Stafleu van Loghum: Houten 2010). } Vijf principes: Veiligheid heeft prioriteit (veiligheid op gebied van gebruik, destructief gedrag, relaties, etc.) Geintegreerde behandeling PTSS en verslaving Focus op idealen (remoralisatie, onderwerpen zijn geformuleerd als tegengesteld aan symptomen van zowel verslaving als PTSS) Vier domeinen: cognitief, gedragsmatig, interpersoonlijk en casemanagement Aandacht voor therapeutisch proces 28
29 Seeking Safety } Verwerkingsgerichte behandeling in eerste instantie geen onderdeel van Seeking Safety (eerste fase-behandeling) } 25 onderwerpen, o.a: Hervind je kracht Loskomen van emotionele pijn Als middelen de controle over je hebben Vragen om hulp Goed voor jezelf zorgen Begip voor jezelf Grenzen stellen in relaties Omgaan met triggers Denken in herstel 29
30 Context traumabehandeling } Veilige omgeving is voorwaarde Seeking Safety } Voordelen PTSS-behandeling in een kliniek: 24-uurs begeleiding psychiatrische verpleging en sociotherapie Randvoorwaarden als veiligheid, dagstructuur, sociale steun en stabilisatie middelengebruik zijn thuis vaak afwezig en kunnen in klinische setting snel worden gecreëerd of hersteld Mogelijkheden om crisis en ontregeling adequaat te hanteren door psychiaters/artsen/psychologen/ verpleging 30
31 WAT IS EMDR? } Techniek/methodiek, o.a. voor verwerken van traumatische ervaringen en om geheugenrepresentaties van hun gevoeligheid en hun negatieve betekenis (en dus emotionele lading) te ontdoen. } Werkt relatief snel (en lijkt eenvoudig uit te voeren) } Bilaterale stimulatie, meerdere modaliteiten } Activeert of versterkt het natuurlijke zelfgenezende vermogen } Geprotocolleerd en voor een belangrijk gedeelte nonverbaal (handig voor minder slimme mensen) } Omvat sensorische, cognitieve, emotionele en lichamelijke aspecten } Vergeleken met andere technieken (CGT) relatief mild voor de patiënt (en therapeut), daardoor minder uitval 31
32 Geheugenrepresentaties } Herinneringen aan concrete gebeurtenissen uit het autobiografisch geheugen (Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Is dit mijn eigen schuld? Zo ja, wat moet ik voortaan anders doen? Zo nee, hoe herken voortaan ik de vijand?) } Maar ook fantasieën / reconstructies/rampscenario s, bijv: } wat er had kunnen gebeuren } wat er elders is gebeurd } wat er kan gaan gebeuren (flashforwards) } EMDR kan ook ingezet worden waar geen sprake is van een gebeurtenis of fantasieen, maar wel van dysfunctioneel opgeslagen informatie, b.v. fantoompijn, body dismorphic disorder 32
33 Mentale geheugenrepresentaties and psychopathologie...voorbeelden } Bom aanslag -> PTSS } Pijnlijke tandartsbehandeling->tandarts angst } Eerste (en ergste) Paniek aanval ->Paniek stoornis } Besmetting->OCD } Ontslagen of bedrogen worden -> gevoelens van waardeloosheid, depressie } Volgende sigaret/borrel -> drang om te roken/drinken Further reading: publications from the research group of professor Emily Holmes, Oxford 33
34 Wat gebeurt er als de verwerking niet goed loopt en een ingrijpende gebeurtenis dreigt een trauma te worden?? } Hoeveelheid binnenkomende informatie te overweldigend ->onvoldoende capaciteit om alle info te integreren, beelden, gevoelens en reacties worden tijdelijk weggezet } Iets gaat mis in de betekenisgeving van de gebertenis en/of } Iets gaat mis in de betekenisgeving van de eerste stressreacties (bv. blijvend schuldig, machteloos, waardeloos, in gevaar } Gevolg: =>vermijden, veiligheidsgedrag = korte termijn voordeel, lange termijn nadeel 34
35 35
36 Wat is dan traumaverwerking? } Geen zinloos herbeleven, maar gericht en gecontroleerd herbeleven } Her-interpretatie die waarde van de persoon herstelt } Fobische vermijding opheffen } Vrede sluiten met het gebeurde, het is zoals het is } Bevrijdende wending richting: Ontgiften, de angel eruithalen Verteren, verwerken, omwerken, transformeren Nieuw perspectief, met andere ogen Betekenis geven, plaats geven 36
37 Werkgeheugenhypothese } Herinnering in lange termijn geheugen } Herinnering in werkgeheugen Herinnering minder helder, minder naar cognitieve veranderingen } Afleidende stimulus 37
38 Effecten EMDR } Explorerend: meer informatie, meer verbanden, vergroot interhemispherische activiteit waardoor toegang tot episodisch geheugen beter wordt (en herinneringen meer in perspectief) } Desensitiserend: vermindering van de emotionele lading, maakt cognitieve processen flexibeler } Relaxerend: verlaging van de lichamelijke arousal (hartslag, parasympatische tonus), inhibitie van orientatie respons, REMslaapachtig effect, rustgevend } Inzichtgevend/betekenisgeving: eigen aandeel, andermans aandeel adaptievere en functionelere betekenisgeving en conclusies 38
39 Aandachtspunten behandelen van PTSS bij SUD Eerst gebruik reduceren, zonodig stabiliseren, minimaal benzo s, dan traumabehandeling (EMDR/IE) Soms toch eerst traumabehandeling, als herbelevingen grootste stress veroorzaken. Eventueel eerst craving aanpakken met EMDR, CGT, medicatie Setting kiezen: poliklinisch/ klinisch WOT/emotieregulatie vaardigheden vergroten (methadon->sneller moe, kortere sessies) Multidisciplinair en collegiaal overleg! Eigen drempel om trauma s te bespreken, teveel focus op hier en nu. 39
40 Aandachtspunten behandelen van PTSS bij SUD vervolg } Nuchter tijdens de sessies! Monitoring middelengebruik (o.a. UC, blazen) } Compliance versterken -> welke omstandigheden leidden eerder tot drop-out, dit doornemen met patiënt, psychoeducatie! } Onderscheiden functioneel vermijdingsgedrag (bijv. hoog risicosituaties middelen) vs. disfunctioneel vermijdingsgedrag (veilig maar trauma-cues) } Toename angst en craving voorspellen -> altijd tijdelijk, teken van progressie. Bespreek hoe we aankijken tegen terugval (hoort erbij, leerproces, geen sessie als patiënt onder invloed is, maar GEEN reden tot staken therapie, etc.) } Veiligheid na sessie afspreken: waar ga je heen, met wie, wat heb je nodig etc. 40
41 Behandeling Persoonlijkheids problematiek/stoornissen en verslaving } In VZ, patienten met een DSM-IV as II diagnose naast middelen is 44% bij alcoholisten, 70% bij coacineverslaafden, 79% heroineverslaafden. } Vooral Cluster B: borderline en antisociaal. Daarnaast vooral narcistisch, afhankelijk, ontwijkend en paranoide. } Overlap Verslavingsgedrag & de vraag wanneer diagnose is gesteld? } Dagelijkse probleemgedrag, veiligheid (agressie, suicidaliteit, etc) en grenzen, dan meer inzicht } Symptomen (depressie, stemmingswisselingen, angst etc) wat verminderen door medicatie } Cognities en gedrag aanpakken lijkt niet voldoende te zijn weet het wel maar voelt niet zo -> beloningscentrum uitgewoond en prefrontaal weinig rem (controle en aandacht) 41
42 Behandelingen voor Persoonlijkheids problematiek/stoornissen } Mentalisation Based Treatment (MBT) en } Dialectical Behavior Therapy (Sub. Abuse)(DGT) } Vaardigheids Training Emotie regulatie Stoornis (VERS) Zie ook of } Schema Focused Therapy/Dual Focus Therapy (SFT) } Acceptance Commitment Therapy (ACT) } Mindfulness is onderdeel van alle bovenstaande therapieën 42
43 Schemagerichte therapie SFT (J. Young) } Schema s zijn (ongezonde) manieren om informatie te verwerken over jezelf, de ander en de wereld/het leven. Dit uit zich in herhalende patronen van gedachten, gevoelens en gedragingen (persoonlijkheidstrekken) } Schema s zijn valkuilen in de persoonlijkheid, ontstaan in de jeugd. } Iedereen heeft schema s. Criterium: problematisch? Rigiditeit en sterkte } Disfunctionele schema s ontstaan door: te weinig gekregen, te veel gekregen, significante (traumatische) ervaringen, ongezonde leerervaringen, ongezonde dingen van ouders overgenomen, opvoedingsstijl van de ouders, temperament van het kind en wisselwerking hiertussen. Disfunctionele schema s weerspiegelen onvervulde emotionele beoeften van het kind. Ooit waren ze adaptief, nu niet meer } Opsporen door o.a: schemavragenlijst, levensgeschiedenis, thema s eerdere behandelingen, therapeutische relatie, imaginatie, neerwaartse pijltechniek 43
44 Schemagerichte therapie SFT (J. Young) } Schematherapie: basisbehoeften van een kind } Veiligheid } Verbondenheid } Zelfwaardering } Autonomie / zelfexpressie } Realistische grenzen } Binnen de therapeutische relatie: Limited reparenting Empathische confrontatie, zorg, richting, begrenzing, interventies persoonlijk brengen (niet verschuilen achter regels). Tip: Bekijk de cliënt als een kind bij wie bepaalde kinderlijke behoeften onvoldoende zijn bevredigd. } Link met addiction and attachment theory. Primary caregiver die basisbehoeften good enough vervult. 44
45 Schema s en schema modi } Er zijn 18 schema s ( traits ) en deze worden onderverdeeld in 5 domeinen } Vijf domeinen: } 1. onverbondenheid } 2. verzwakte autonomie } 3. verzwakte begrenzing } 4. overmatig gericht op anderen } 5. overmatig waakzaam/gecontroleerd } Schemamodi ( states ): Toestandbeeld van verschillende schema s en copingsstijlen: Kindmodi, Copingmodi, Oudermodi, Overcompensatiemodi, Gezonde Volwassen modus. Bij BPS goed onderzocht. Goede analyse nodig en hantering van het verband tussen middelengebruik en schema s! 45
46 Schematherapie en verslaving } Schema copingsstrategieen: voorbeelden... - Schema overgave/bevestiging - Schema vermijding - Schema compensatie } Doel: afzwakken disfunctionele schema s, versterken gezonde volwassen deel, coping adequater maken dmv interventies op cognitief, experientiele (gevoelsmatig) en gedragsniveau } Verslavingsgedrag: Vooral vermijden (dempers) of compenseren (uppers) van gevoelens en het versterken (bevestigen) van verdere impulsiviteit en controleverlies. Onderzoek Verheul et.a. (2007): Geintegreerde behandeling pers. stoornis en verslaving het beste; goede therapeutische relatie groot belang; de beste context is langdurig klinisch behandelprogramma met structuur en veiligheid, naast schematherapie terugvalpreventie, cognitieve training voor o.a. zelfcontroletechnieken; motiverende gespreksvoering van groot belang. 46
47 Samenvatting: Aanpassingen psychotherapeutische technieken binnen (sociale) verslavingszorg } Tempo en duur van sessie (vaker korter dan minder vaak langer) } Taal (gedeeltelijk matchen) } Checken en goed gebruik maken van WOT } Coping en emotionele bewustwording stapsgewijs uitbreiden } Transparant en duidelijk zijn, intunen en improviseren! } Let op de neiging om patiënten te overschatten wat betreft bijv maken signaleringsplan (tranen/emoties voelen ze niet) en bijv door streetwiseheid->mooie dingen vertellen } Veel mini stapjes (tussen en einddoelen) } Directiever zijn, eerder kaderen ipv laten zwemmen maar wel in goed overleg en samenwerking! Flexibiliteit! } Bij de hand nemen waar nodig maar zonder over te nemen en verantwoordelijkheid af te pakken/dragen tenzij geen andere optie } CGT is niet genoeg! OOk affect regulatie behandelen! } Wait Watch en Wonder! Niets vanzelfsprekend nemen en niet denken dat je wel alles weet van de patient op basis van (oud) dossier, een gesprek of vragenlijst! 47
SCHEMATHERAPIE BIJ VERSLAVING EN COMPLEX TRAUMA 6 OKTOBER 2014 KEES BIEGER
SCHEMATHERAPIE BIJ VERSLAVING EN COMPLEX TRAUMA 6 OKTOBER 2014 KEES BIEGER Wat is complex trauma? Theoretisch model trauma/persoonlijkheid Welke rol speelt middelengebruik? Fasering in de behandeling Indicatiestelling
Nadere informatieBrijder Verslavingszorg Hoofddorp
Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,
Nadere informatieBoek Slapende honden? Wakker maken!
Boek Slapende honden? Wakker maken! A.Struik, ontwikkelingspsycholoog/ systeemtherapeut Joany Spierings Drie testen Weinig theorie en veel praktijk CD-Rom/ werkbladen Formulier zes testen Geen protocol
Nadere informatieActs of war: behavior of men in battle. R.Holmes
Een lijntje zorg Acts of war: behavior of men in battle. R.Holmes Drugs en alcohol om: te kunnen slapen en voor gewonden om in zwijm te vallen te ontsnappen aan ondraaglijke levensomstandigheden initiatierituelen
Nadere informatieHet geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS
Het geïntegreerd behandelen van verslavingsproblematiek en PTSS Dag van de Inhoud Den Haag 28 september 2017 Ante Lemkes, GZ-psycholoog in opleiding tot Specialist Inleiding Introductie van mezelf, jullie
Nadere informatieWorkshop: Groepsschematherapie: tegengif bieden aan verslaving. Werken met modi: praten, voelen, doen.
Workshop: Groepsschematherapie: tegengif bieden aan verslaving. Werken met modi: praten, voelen, doen. FPC de Oostvaarderskliniek & Victas Philip Jonkers, Psychotherapeut OVK Thecla van Meer - Doll, GZ-psycholoog
Nadere informatiePTSS en verslaving actuele ontwikkelingen
PTSS en verslaving actuele ontwikkelingen LEDD-congres 18 april 2017 Leon van Rens Hoofd Zorg IrisZorg GZ-psycholoog Cognitief Gedragstherapeut VGCT l.rens@iriszorg.nl WWW.IRISZORG.NL Middelenafhankelijkheid
Nadere informatieE M D R een inleiding
E M D R een inleiding Lucinda Meihuizen GZ-psycholoog Zorgpartners Midden-Holland lucinda.meihuizen@zorgpartners.nl Wietske Soeteman GZ-psycholoog Pro Persona w.soeteman@propersona.nl Wat haal je uit deze
Nadere informatieExecutieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven
Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding
Nadere informatieVERSLAVING EN TRAUMAGERELATEERDE STOORNISSEN
STUDIEDAG PROJECT LiNK 22 maart 2012 - Niet te vatten! Verslaafd? Gestoord? Beperkt? VERSLAVING EN TRAUMAGERELATEERDE STOORNISSEN ANNE VERMEIRE - BIPE 1. Wat is TRAUMA? TRAUMA TRAUMATOGENE GEBEURTENIS
Nadere informatieEFFECTIVITEIT VAN METHODIEKEN VOOR SLACHTOFFERS
EFFECTIVITEIT VAN METHODIEKEN VOOR SLACHTOFFERS WAT WETEN WEOVER DE EFFECTIVITEIT VAN METHODIEKEN IN DE VERSCHILLENDE FASEN VAN HET VERWERKINGSPROCES? Fasen in het verwerkingsproces Verschillende auteurs
Nadere informatieCaroline Ploeg, Gedragstherapeut Femy Wanders, Klinisch psycholoog
Caroline Ploeg, Gedragstherapeut Femy Wanders, Klinisch psycholoog Overzicht presentatie Ontstaan van KINGS Doelgroep KINGS-model (incl. MASTR) Verschillende interventies uit het MASTR Progressive Counting
Nadere informatieHou dat vast! EMDR bij mensen met ( C ) PTSS en een laag IQ
Hou dat vast! EMDR bij mensen met ( C ) PTSS en een laag IQ 16-06-2017 info@poli-plus.nl Kan ik wel..? De PTSS wel goed diagnosticeren? De EMDR behandeling bij deze patiënt wel doen? (anders?) Juist inschatten
Nadere informatieBehandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring
Behandeling van verslaving en comorbiditeit de Noord Nederlandse ervaring Gent 14 nov2014 Primaire problematiek naar voorkomen in bevolking en % in behandeling 1 Setting van hulp in VZ VNN 34 ambulante
Nadere informatieVerslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Nadere informatieCentrum Dubbele Problematiek
Centrum Dubbele Problematiek Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog Josje van den Heuvel, MSc, GZ-psycholoog Bert Teunissen, ervaringsdeskundige Utrecht, 22 oktober 2015 Programma Introductie
Nadere informatieOver hard werken, verbinden, humor & houden van!!!
Over hard werken, verbinden, humor & houden van!!! Lonneke Mechelse, GZ psycholoog BIG, Registerpsycholoog NIP Arbeid & Organisatie bij Peptalk Delft, (generalistische basis GGZ) & Mentaal Beter Gouda
Nadere informatieBaat het niet dan schaadt het niet: EMDR bij getraumatiseerde asielzoekers en vluchtelingen. Jackie June ter Heide, Trudy Mooren, Rolf Kleber
Baat het niet dan schaadt het niet: EMDR bij getraumatiseerde asielzoekers en vluchtelingen Jackie June ter Heide, Trudy Mooren, Rolf Kleber Complexe PTSS 1: DESNOS Complex trauma: herhaaldelijk, langdurig,
Nadere informatieBehandeling van PTSS en verslaving
Behandeling van PTSS en verslaving Symposium LEDD 4 juni 2013 Leon van Rens, Programmaleider GZ-psycholoog/gedragstherapeut IrisZorg WWW.IRISZORG.NL Doelstelling workshop Vergroten van kennis over actuele
Nadere informatiePsychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden
Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid Stress Generation theory The
Nadere informatiePTSS - diagnostiek en behandeling. drs. Mirjam J. Nijdam psycholoog / onderzoeker Topzorgprogramma Psychotrauma AMC De Meren
PTSS - diagnostiek en behandeling drs. Mirjam J. Nijdam psycholoog / onderzoeker Topzorgprogramma Psychotrauma AMC De Meren Opbouw Diagnose PTSS Prevalentiecijfers PTSS en arbeid Preventie van PTSS Behandeling
Nadere informatiePosttraumatische-stressstoornis en NET therapie. Sabina Brinkman, verpleegkundig specialist i.o Khady Sagna, sociaal psychiatrisch verpleegkundige
Posttraumatische-stressstoornis en NET therapie Sabina Brinkman, verpleegkundig specialist i.o Khady Sagna, sociaal psychiatrisch verpleegkundige Even voorstellen Arq Psychotrauma Expert Groep is een groep
Nadere informatieMIDDELENMISBRUIK + angststoornissen depressie
MIDDELENMISBRUIK + angststoornissen depressie Enkele cijfers 17,9 % van de patiënten met een angststoornis lijdt aan een alcoholverslaving 19,4% van de alcoholverslaafden heeft een angststoornis (Addiction
Nadere informatieCOMPLEX TRAUMA BIJ KINDEREN: SAMEN DOEN WAT WERKT. Mariska de Baat (NJi), Marie-José van Hoof (Rivierduinen), Leanthe van Harten (TNO)
COMPLEX TRAUMA BIJ KINDEREN: SAMEN DOEN WAT WERKT Mariska de Baat (NJi), Marie-José van Hoof (Rivierduinen), Leanthe van Harten (TNO) WIE IS WIE Complex trauma het meerkoppige monster in de praktijk Prevalentie
Nadere informatieEmotieregulatieproblemen bij jongeren. 13 februari 2018
Emotieregulatieproblemen bij jongeren 13 februari 2018 Inhoud presentatie 1. De doelgroep / uitleg borderline persoonlijkheidsstoornis 2. BPS bij jongeren/ feiten en cijfers 3. Ontstaan van BPS / insteek
Nadere informatieBehandelingsstrategieen bij Complex Trauma:
Behandelingsstrategieen bij Complex Trauma: Trudy Mooren, klinisch psycholoog-psychotherapeut, Centrum 45 Martijn Stöfsel, klinisch psycholoog-psychotherapeut, SinaiCentrum Jos Truyens, klinisch psycholoog-psychotherapeut,
Nadere informatieDe behandeling van complexe rouw. Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut
De behandeling van complexe rouw Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut Disclosure of interest Mogelijke belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 134 Nederlandse samenvatting De inleiding van dit proefschrift beschrijft de noodzaak onderzoek te verrichten naar interpersoonlijk trauma en de gevolgen daarvan bij jongeren in
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod
Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod U bent niet de enige Een op de tien Nederlanders heeft te maken met een persoonlijkheidsstoornis of heeft trekken hiervan. De Riagg Maastricht is gespecialiseerd
Nadere informatieVroegsignalering bij middelengebruik! En dan? Brijder en Brijder Jeugd Leontien Los & Margriet Katoen
Vroegsignalering bij middelengebruik! En dan? Brijder en Brijder Jeugd Leontien Los & Margriet Katoen Programma Brijder en Brijder Jeugd Wie zit er in de zaal? Middelengebruik en GGZ Wat is verslaving?
Nadere informatieBehandeling na seksueel trauma bij kinderen: STEPS, TF-CBT of EMDR?
Behandeling na seksueel trauma bij kinderen: STEPS, TF-CBT of EMDR? Renee Beer, klinisch psycholoog, Traumacentrum De Bascule Iva Bicanic, klinisch psycholoog i.o., Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht
Nadere informatieIndividuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D
Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep
Nadere informatieComplexe PTSS Zoek als PMTer samenwerking met EMDR-therapeuten
Beweging en lichamelijkheid in het EMDR-proces Henriëtte van der Meijden 4-11-2016 Complexe PTSS Zoek als PMTer samenwerking met EMDR-therapeuten Eye Movement Desensitization Reprocessing 1989 beschreven
Nadere informatieWorkshop. PTSS en verslaving. Coos Meester Verpleegkundig specialist MANP
Workshop PTSS en verslaving Coos Meester Verpleegkundig specialist MANP Marit Uijl Master of Nursing i.o. Start en einde van de Sessie Start van de sessie Sinds de vorige sessie: 1. Hoe voel je je? 2.
Nadere informatieVerslaving en de Geïntegreerde RichtlijnBehandeling persoonlijkheidsstoornissen. Hein Sigling, specialismeleider Verslaving.
Verslaving en de Geïntegreerde RichtlijnBehandeling persoonlijkheidsstoornissen Hein Sigling, specialismeleider Verslaving. Hein Sigling juni 2008 Wat staat er over verslaving in de GRB? Middelenmisbruik
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis: schematherapie en dialectische gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis: schematherapie en dialectische gedragstherapie Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Cognitieve gedragstherapie:
Nadere informatieBehandeling informatie.
Behandeling informatie. Bij een wachttijd langer dan een maand wordt de mogelijkheid geboden om door te verwijzen naar een andere GBGGZ- aanbieder. Psychologenpraktijk NK heeft nauwe contacten met een
Nadere informatieEMDR bij adolescenten
EMDR bij adolescenten Een vorm van traumabehandeling Marijke de Koning-Groothuizen ZMC Kinderen en Jongeren van de Gelderse Roos Voorbeelden uit de praktijk Sofie, 16 jaar. Klachten, sinds ongeveer een
Nadere informatieComorbiditeit PTSS en Persoonlijkheidsstoornissen Samenspel in diagnostiek en behandeling
Comorbiditeit PTSS en Persoonlijkheidsstoornissen Samenspel in diagnostiek en behandeling Gloria Gribling en Ellen Willemsen Casuïstiek 1 Hoe ontdek je hoeveel en welke koppen de draak heeft? (Diagnostiek)
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen en Angst. Ellen Willemsen
Persoonlijkheidsstoornissen en Angst Ellen Willemsen Overzicht Relevantie Persoonlijkheidsstoornissen Comorbiditeit in getallen PG cijfers comorbiditeit Relatie tussen angststoornissen en PS Aanbevelingen
Nadere informatieZorgprogramma Angststoornissen
Zorgprogramma Angststoornissen Doelgroep Het Zorgprogramma Angststoornissen is bedoeld voor volwassenen die een angststoornis hebben. Mensen met een angststoornis hebben last van angsten zonder dat daar
Nadere informatieInhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland
Polls drugsweb Kun je op eigen houtje van drugs afkomen Ja: 85% Moeten we minder gaan drinken Ja: 57% Bang om verslaafd te worden Ja: 21% Drugs meenemen naar buitenland Ja: 73% Wiet is een harddrug Ja:
Nadere informatieInhoud: Eye Movement Desensitisation and Reprocessing (EMDR) bij Autisme. Wat is EMDR?
Eye Movement Desensitisation and Reprocessing (EMDR) bij Autisme Ank Goosen Gezondheidszorgpsycholoog GGzE 21 09 2012 Wat is EMDR Indicatie Doel Doelgroep Methode Aanpassingen Resultaten 2 cliënten Inhoud:
Nadere informatie20 man 15 vrouw. depressie paranoia psychose
Dubbele Diagnose Patricia v.wijngaarden-cremers, psychiater Circuitmanager Verslavingspsychiatrie Dimence Inhoud - Inleiding - Gebruik onder Nederlandse Jongeren - Psychiatrische Comorbiditeit - Wat is
Nadere informatieKliniek Ouder & Kind
Kliniek Ouder & Kind Voor wie? Heb je last van heftige emoties zoals verdriet, somberheid, wanhoop, angst, boosheid of een wisseling van heftige emoties (dan weer blij, dan weer boos, dan weer verdrietig)
Nadere informatieInfo-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker
Info-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker 1-2 - 3 Het Zorgprogramma Persoonlijkheid Behandelmodel: Dialectische Gedragstherapie (DGT ) (1993, M. Linehan): verandering
Nadere informatieERVAREN DOE JE MET HET LICHAAM
ERVAREN DOE JE MET HET LICHAAM DAN ONTVOUWT ZICH BETEKENIS Schematherapie Pessotherapie EMDR 3 manieren om het verleden toegankelijk te maken Doel: realistisch perspectief op de werkelijkheid Lichamelijke
Nadere informatieGeïntegreerde behandeling voor patiënten met Autisme spectrum stoornisen (ASS) en comorbide verslavingsproblematiek
Geïntegreerde behandeling voor patiënten met Autisme spectrum stoornisen (ASS) en comorbide verslavingsproblematiek Een innovatieve behandeling met TOPGGZ erkenning Linda Kronenberg & Hendrikje Bloemert
Nadere informatieNarratieve Exposure Therapie
Narratieve Exposure Therapie MANP jubileumcongres Patricia Strijk Even voorstellen Wat doet Stichting Centrum 45: Diagnostiek en behandeling complexe psychotraumaklachten VS-GGZ: Werkzaam op de polikliniek
Nadere informatieBorderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT)
Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT) Wat is een borderlinepersoonlijkheidsstoornis Kenmerken: krampachtig proberen te voorkomen om feitelijk of vermeend in de steek gelaten te worden.
Nadere informatieMistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek
Mistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek Cluster jeugd Preventie, inclusief minimale interventie van 1-3 gesprekken I- hulp (ambitie ook
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie bij autisme
Cognitieve gedragstherapie bij autisme Caroline Schuurman, gz-psycholoog Centrum Autisme Rivierduinen Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van autisme bij volwassenen Utrecht, 14 juni 2011 CGT bij autisme
Nadere informatieVeerkracht en PTSS-behandeling
Veerkracht en PTSS-behandeling Prof. Dr. Agnes van Minnen Angstpoli GGz Nijmegen Radboud Universiteit Nijmegen 29 mei 2008 COGIS-Symposium Trauma en Veerkracht Behandeling PTSS Wat is effectief? Meest
Nadere informatieZE KOMEN WEL, MAAR VERANDEREN NIET
ZE KOMEN WEL, MAAR VERANDEREN NIET SCHEMATHERAPIE (ST) EN DIALECTISCH GEDRAGSTHERAPIE (DGT) IN ACTIE BIJ PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN MET STERKE AFFECT FOBIE SECTIE PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN VGCT NAJAARSCONGRES,
Nadere informatieZorgpad Somatische symptoomstoornis en verwante stoornissen. Zorgpad Somatische symptoomstoornis
Zorgpad Somatische symptoomstoornis en verwante stoornissen Een zorgpad beschrijft hoe uw behandeling er uit gaat zien. En welke behandelmethode wordt gebruikt. Stap 1-5 zijn de standaard modules, voor
Nadere informatieVan een drakenhol naar een koninkrijk
Van een drakenhol naar een koninkrijk Visie op traumabehandeling bij ernstig getraumatiseerde kinderen. Caroline Ploeg Orthopedagoog Generalist Femy Wanders Klinisch Psycholoog K.J. OPZET PRESENTATIE Doelgroep
Nadere informatieTrauma en verslaving. Mondriaan. Verslavingszorg. Informatie voor patiënten
Verslavingszorg Trauma en verslaving Als u naast uw verslaving ook last heeft van een nare of ingrijpende gebeurtenis uit uw verleden Informatie voor patiënten Mondriaan voor geestelijke gezondheid Trauma
Nadere informatieThemabijeenkomst CCUVN 14 september 2017 Vermoeidheid en pijn bij IBD
Themabijeenkomst CCUVN 14 september 2017 Vermoeidheid en pijn bij IBD Vermoeidheid en pijn bij IBD Behandelmogelijkheden Medische Psychologie Hanneke Robben Klinisch Psycholoog-Psychotherapeut IBD en vermoeidheid/pijn
Nadere informatiePsychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen
Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud
Nadere informatieBorderline, waar ligt de grens?
Borderline, waar ligt de grens? Themadag georganiseerd door Friese werkgroep Labyrinth-In Perspectief 23 november 2002 Programma 10.00 10.15 10.20 11.00 11.15 11.45 12.15 13.00 14.00 15.00 Ontvangst met
Nadere informatieHaïti. Anneke Vinke, 19 januari 2010
Haïti Anneke Vinke, 19 januari 2010 Opzet Korte introductie Feiten en verder Morgen... PAUZE --> daarna vragen/discussie 2 Situatie: RAMP in Haïti TV beelden & leed: zien van pijn van kinderen niet te
Nadere informatieAngststoornissen bij ouderen. Arjan Videler GGz Breburg SeneCure
Angststoornissen bij ouderen Arjan Videler GGz Breburg SeneCure Programma Angststoornissen Verschillen in etiologie & fenomenologie Differentiële diagnostiek Behandelopties Angststoornissen Angst is functioneel
Nadere informatieOnderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid
Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid presentatie ESPRi Symposium 26-11-2015 Michiel Boog, klinisch psycholoog, psychotherapeut Titel:
Nadere informatieOrganogram Werkgebied
Wat doet Tactus Verslavingszorg? Tactus is specialist op het terrein van de verslavingszorg. Mensen die door hun verslaving aan alcohol, drugs, medicijnen, gokken, gamen, eten of andere verslavingen in
Nadere informatieWorkshop NET: Narratieve Exposure Therapie. Ruud Jongedijk & Gerdie Eiting
Workshop NET: Narratieve Exposure Therapie Ruud Jongedijk & Gerdie Eiting Wie werkt er met: Imaginaire Exposure? EMDR? CGT voor PTSS? BEPP? NET? Overige? Ruud Jongedijk - Narratieve Exposure Therapie -
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieZelfbeschadiging. Nienke Kool. Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, Palier Leerstoel / Lectoraat GGZ-Verpleegkunde
Zelfbeschadiging Nienke Kool Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, n.kool@palier.nl Leerstoel / Lectoraat GGZ-Verpleegkunde Definitie Zelfbeschadigend gedrag: het doelbewust toebrengen van directe
Nadere informatieHorizon methodiek na huiselijk geweld & na seksueel misbruik
Horizon methodiek na huiselijk geweld & na seksueel misbruik 29-09-2014 Merijn van de Vliet, GZ-psycholoog Programma Introductie Oefening Horizon: twee varianten naast elkaar Film Oefening Thema s en
Nadere informatieEMOTIEREGULATIE DMV SURFEN OP EMOTIES DR CORINE FACHÉ KINDER- EN JEUGDPSYCHIATER UKJA
EMOTIEREGULATIE DMV SURFEN OP EMOTIES DR CORINE FACHÉ KINDER- EN JEUGDPSYCHIATER UKJA WAAROM IS EMOTIEREGULATIE BELANGRIJK??? VERSCHILLENDE MANIEREN OM NAAR DIAGNOSE TE KIJKEN Categorische diagnostische
Nadere informatieZorgpad Psychotrauma (PTSS) 1. Zorgpad Psychotrauma
Zorgpad Psychotrauma (PTSS) 1 Een zorgpad beschrijft hoe uw behandeling er uit gaat zien. En welke behandelmethode wordt gebruikt. Stap 1-4 zijn de standaard modules, voor iedereen. Evenetueel aangevuld
Nadere informatieZorgpad Angst. Angst. Behandelmethode
Zorgpad Angst 1 Een zorgpad beschrijft hoe uw behandeling er uit gaat zien. Stap 1-5 zijn de standaard modules, voor iedereen. Evenetueel aangevuld met Plusmodules, zoals bijvoorbeeld relatie- of groepstherapie.
Nadere informatieBijscholing: Mogelijkheden eerste lijn
Bijscholing: Mogelijkheden eerste lijn T R A U M A C E N T R U M B E L G I Ë 3 0 A P R I L 2 0 1 3 C O P Y R I G H T D O R I S D H O O G H E Welke hulp hebben mensen nodig? Studie van Dyregrov & Nordanger,
Nadere informatieEMDR. Geheugenrepresentaties 20-04- 2012. Kerngebeurtenis
EMDR Klachten hebben een (leer)geschiedenis Ervaringen/gebeurtenissen/boodschappen laten sporen in het geheugen: Geheugenrepresentaties Het gaat nooit om wat er gebeurd is, maar hoe het in het geheugen
Nadere informatieCongres 01-04-2009. lex pull 23-03-2009 1
ADHD EN VERSLAVING Congres 01-04-2009 lex pull 23-03-2009 1 ADHD EN VERSLAVING PREVALENTIE VERKLARINGSMODELLEN DIAGNOSTIEK BEHANDELING lex pull 23-03-2009 2 prevalentie 8-Tal studies SUD bij ADHD: Life-time
Nadere informatieEr wel/niet zijn voor je pleegkind. Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede
Er wel/niet zijn voor je pleegkind Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede 22-6-2014 de Zeeuw & Brok Inhoud 1. Lawaaiboek 2. Zorg voor het kind: houdt rekening met gevolgen van Verlating
Nadere informatieProbleemgedrag beter duiden en behandelen. Aanvullende diagnostiek en specialistische behandeling
Probleemgedrag beter duiden en behandelen. Aanvullende diagnostiek en specialistische behandeling Oorzaken achter complexe problematiek achterhalen. Aanvullende diagnostiek en specialistische behandeling
Nadere informatieSchematherapie bij persoonlijkheidsstoornissen en verslaving. Tineke van der Linden GGz Breburg
Schematherapie bij persoonlijkheidsstoornissen en verslaving Tineke van der Linden GGz Breburg Tineke van der Linden Gz-psycholoog in opleiding tot specialist Schematherapeut Cognitief gedragstherapeut
Nadere informatieEMDR Therapie voor mensen met een traumatische ervaring
EMDR Therapie voor mensen met een traumatische ervaring Wat is EMDR Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen
Nadere informatieHoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum
Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum Inhoud Definitie gezond Biopsychosociaal model Psychische gezondheid Stress
Nadere informatieAngst & Verslaving. Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater
Angst & Verslaving Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater Inhoudsopgave Achtergrond Etiologie Epidemiologie Diagnostiek Behandeling Kushner ea Multidisciplinaire Richtlijn alcohol
Nadere informatieADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG
ADHD en ASS Bij normaal begaafde volwassen Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieADHD bij volwassenen met een angststoornis
ADHD bij volwassenen met een angststoornis Impuls Symposium AD(H)D, een hype? (Differentiaal) Diagnostiek en Comorbiditeit woensdag 1 april 2009 Anke Roodbergen, psychiater i.o. De Jutters/PsyQ, Den Haag
Nadere informatieOntwikkelingen. DGT bij ASS. Michelle Teluij. Eindreferaat 22-04-2014
Ontwikkelingen DGT bij ASS Michelle Teluij Eindreferaat 22-04-2014 Inhoud Achtergrond Vraagstelling Resultaten Literatuur Interviews therapeuten Database DGT Zetten Conclusie Aanbevelingen Achtergrond
Nadere informatieChronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten. Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie
Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie 1445-1615 Verschillende vormen van (chronisch) suïcidaal gedrag Suicidale Phenotypen 1. reactief,
Nadere informatieCognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met
Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van
Nadere informatieWelkom! Bij de kennismaking met Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
Welkom! Bij de kennismaking met Acceptance and Commitment Therapy (ACT) Even mezelf voorstellen Boeken - Jansen, G.: Denk wat je wilt, doe wat je droomt - Jansen, G.: Leef! - Jansen, G.: Laat los: ruimte
Nadere informatieBijlage 17: Informatie voor de individuele behandelaar
Bijlage 17: Informatie voor de individuele behandelaar N.b.: stuur deze informatie (inclusief de drie bijlagen) naar de individuele behandelaar vóórdat de training van start gaat Emotieregulatietraining
Nadere informatieLievegoed Kliniek. Ons aanbod. Behandeldoelen. Opname Je kunt bij ons terecht voor een kortdurende
Lievegoed Kliniek De kliniek staat in een rustige, groene omgeving. Er zijn verschillende mogelijkheden: groepsbehandeling en individuele behandeling, dat kan poliklinisch of in. Ook een korte opname in
Nadere informatieAnnah Planjer Klinisch psycholoog- psychotherapeut. Supervisor NVP (Volwassenen) en VKJP (Kinder &Jeugd)
Spiegeltjes van Malkander : mentaliseren, gehechtheid en de therapeutische relatie. Annah Planjer Klinisch psycholoog- psychotherapeut Supervisor NVP (Volwassenen) en VKJP (Kinder &Jeugd) Mentaliseren:
Nadere informatieTraumagerichte CGt versus EMDR na stabilisatie voor de behandeling van PTSS na misbruik in de jeugd: pilot data. Paul Emmelkamp
Traumagerichte CGt versus EMDR na stabilisatie voor de behandeling van PTSS na misbruik in de jeugd: pilot data Ingrid Wigard Thomas Ehring Paul Emmelkamp Achtergrond Samenwerking PsyQ met Universiteit
Nadere informatieExploring EMDR-therapy and tinnitus. Linda Hochstenbach-Nederpel Gz-psycholoog
Exploring EMDR-therapy and tinnitus Linda Hochstenbach-Nederpel Gz-psycholoog Introductie Voorstellen: GZ-psycholoog, gedragstherapeut en traumatherapeut (EMDR) eigen eerstelijnspraktijk (verwijzingen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieHerstel en Balans. Kanker zet je leven op zijn kop. De rol van de psycholoog. Maria Poppe GZ-psycholoog De Vruchtenburg maart 2010
Herstel en Balans De rol van de psycholoog Maria Poppe GZ-psycholoog De Vruchtenburg maart 2010 Kanker zet je leven op zijn kop 1 Kanker, gevolgen voor de patiënt Heftige emoties. Verlies van controle
Nadere informatieSamen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK. Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest. Yvette Krol, klinisch psycholoog,
Samen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK. Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest. Yvette Krol, klinisch psycholoog, Deventer Ziekenhuis Ingeborg Visser, GZ-psycholoog i.o. tot
Nadere informatieInterpersoonlijke psychotherapie
Interpersoonlijke psychotherapie in een groep een behandelprotocol voor depressie Dina Snippe, Opleider-supervisor IPT en groepspsychotherapie Cora Versteeg, supervisor IPT en groepspsychotherapeut i.o.
Nadere informatieJe bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014
Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Comorbiditeit: Voorkomen van verschillende stoornissen bij 1 persoon. Dubbele diagnose: Verslaving (afhankelijkheid en misbruik
Nadere informatieKindermishandeling; Wel of geen diagnose? Drs. A van Dijke Drs. M. Reijns
Kindermishandeling; Wel of geen diagnose? Drs. A van Dijke Drs. M. Reijns Impact afhankelijk van aantal factoren: Eigenschappen van trauma zelf Eigenschappen van het kind Eigenschappen van omgeving Eigenschappen
Nadere informatieMiddelen, delictgedrag en leefstijltraining. Marscha Mansvelt
Middelen, delictgedrag en leefstijltraining Marscha Mansvelt Inhoud Hoe gaat de Waag om met middelengebruik als risicofactor voor delictgedrag? Leefstijltraining 1. Alcohol is de meest sociaal geaccepteerde
Nadere informatieLeven met een amputatie. Chris Leegwater Vinke Psycholoog
Leven met een amputatie Chris Leegwater Vinke Psycholoog Amputatie 2 Amputatie is voor de geamputeerde meestal een ernstig trauma, niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk. Naast het verlies van de
Nadere informatie