De link tussen Arbowet, Arbobesluit en nen 3140

Transcriptie

1 Katern voor scholing, her- en bijscholing 66 inhoud 1 De link tussen Arbowet, Arbobesluit en nen Otib-nieuws De link tussen Arbowet, Arbobesluit en nen 3140 Een uitgave van Intech Elektro en ICT en otib oktober 2012 Wat is de status van nen 3140? Móet daaraan worden voldaan of mág daaraan worden voldaan? en: Heeft de norm betrekking op onze organisatie? Allemaal vragen uit de dagelijkse praktijk. Vragen ook die vaak een relatie hebben met andere wet- en regelgeving, zoals de Arbowet en het Arbobesluit. 6 Cursussen 6 Fotowedstrijd Tekst: Anton Kerkhofs Fotografie: Industrie In maart 2011 verscheen een nieuwe versie van nen De norm beschrijft de bedrijfsvoering van elektrische laagspanningsinstallaties en is van toepassing op uiteenlopende werkprocedures voor: - elektrotechnische werkzaamheden, zoals alle activiteiten aan, met of nabij een elektrische installatie, zoals installeren, uitbreiden, aanpassen, beproeven, inspecteren, meten, repareren, vervangen enzovoort. - niet-elektrotechnische werkzaamheden in de omgeving van elektrische installaties waarbij een elektriciteitsrisico kan ontstaan. Bijvoorbeeld tijdens evenementen, bouwwerkzaamheden, schilderen, schoonmaken enzovoort. Verder is de norm van toepassing op het beheer van elektrische installaties zodat ze veilig kunnen worden gebruikt. Let wel: dit geldt voor alle elektrische installaties tot V ac en V dc; installaties ontworpen voor de opwekking, het transport, de omzetting, de distributie en het gebruik van elektrische energie. Hieronder vallen vaste, tijdelijke en verplaatsbare elektrische installaties, zoals alle gebouwgebonden elektrische installaties, maar ook machines, toestellen, elektrische handgereedschappen enzovoort. 1. nen 3140 is voor de installatiesector de praktische norm om te voldoen aan de Arbowet en het Arbobesluit. Wat moet en wat mag? nen 3140 is een norm; een document gemaakt door en voor belanghebbenden om een eenduidige visie te hebben. nen 3140 heeft dus geen wettelijke status, maar: - Wat staat er in de verzekeringspolis? Wellicht dat de elektrische installaties en elektrische arbeidsmiddelen periodiek moeten worden geïnspecteerd volgens nen Wat vragen uw klanten? Een nen 3140-inspectie, een aanwijzing nen 3140 enzovoort. Een zakelijke overeenkomst tussen twee rechtspersonen is een verplichting. Als nen 3140 in een zakelijke overeenkomst staat vermeld, is het verplicht deze norm toe te passen. Ondernemingen zijn wettelijk verplicht de Arbowet en het Arbobesluit toe te passen binnen de organisatie. In de Arbowet en het Arbobesluit staan artikelen die ook gel- 66 1

2 den binnen de installatiesector. Wetten en besluiten zijn echter algemeen omschreven. nen 3140 geeft inhoud aan de bepalingen uit de Arbowet en het Arbobesluit. De werkgever moet de arbeid zodanig organiseren dat er geen nadelige invloed van uitgaat op de veiligheid en de gezondheid van de werknemer. Onder het kopje Bedrijfsvoering van elektrische installaties in nen 3140 staat hoe dit is te organiseren. Enkele aspecten zijn bijvoorbeeld: - Welke medewerker kan welke werkzaamheden doen in relatie tot zijn kennis, kunde en ervaring? In een persoonlijke aanwijzing (nen ) moet dit zijn beschreven. - Relevante werkprocedures opstellen voor werkzaamheden aan elektrische installaties. De volgende basisprocedures zijn in hoofdstuk 6 van nen 3140 beschreven: Spanningsloos werken (6.2), Op veilige afstand van actieve delen werken (6.4) en Onder spanning werken (6.3). - Relevante procedures opstellen voor het inspecteren van elektrische installaties en -arbeidsmiddelen. - De werkplek moet veilig zijn: toegankelijkheid, voldoende ruimte bieden, voldoende verlichting en vluchtwegen (nen ). - De juiste gereedschappen, hulpmiddelen en beschermingsmiddelen moeten beschikbaar worden gesteld (nen ). De werkgever is verplicht een beleid te voeren dat erop is gericht de arbeidsomstandigheden zo optimaal mogelijk te maken, waarbij gevaren zo veel mogelijk bij de bron moeten worden aangepakt. Wanneer dat redelijkerwijs niet kan, kunnen andere collectieve doeltreffende maatregelen worden genomen (bijvoorbeeld technische). Als dat ook niet kan, dan kunnen individuele maatregelen worden getroffen. Passende en doeltreffende persoonlijke beschermingsmiddelen zijn altijd pas het laatste redmiddel. Deze viertrapsaanpak wordt de arbeidshygiënische strategie genoemd: 1. Risico s van elektriciteit bij de bron aan- pakken kan bijvoorbeeld door een elektrische installatie waaraan moet worden gewerkt volledig te scheiden van elke voeding. 2. Hoe installaties spanningsloos moeten worden gemaakt staat beschreven in nen Collectieve maatregelen en individuele maatregelen treffen, gericht op het scheiden (afstand en isoleren) van personen van actieve delen staat beschreven in nen Het veilig werken met isolerende persoonlijke beschermingsmiddelen en isolerende gereedschappen is het laatste redmiddel. Welke middelen in welke werksituatie de juiste bescherming bieden, staat beschreven in nen en bijlage G. De werkgever draagt zorg voor een goede verdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden, rekening houdend met bekwaamheden van de werknemers. In nen 3140 is een aanwijsbeleid beschreven. Op basis van elektrotechnische kennis, kunde, ervaring, gedrag en dergelijke, behoren medewerkers die een elektriciteitsrisico lopen te worden aangewezen als vop, vp, iv of wv (bijlage D nen 3140). In de aanwijzing moet duidelijk zijn beschreven 2. De werkgever moet de arbeid zodanig organiseren dat er geen nadelige invloed van uitgaat op de veiligheid en de gezondheid van de werknemer, bijvoorbeeld door het beschikbaar stellen van de juiste beschermingsmiddelen. welke taken met een elektriciteitsrisico de medewerker mag verrichten. Ook moeten bevoegdheden en verantwoordelijkheden op de aanwijzing zijn beschreven. Dit is vooral belangrijk op de aanwijzing voor de installatie- en werkverantwoordelijken: voor welke installaties of werkzaamheden is hij verantwoordelijk en welke taken horen daar dan bij? De werkgever toetst regelmatig het arbobeleid aan de ervaringen die daarmee zijn opgedaan en past het beleid aan als daar aanleiding toe is. Elke onderneming moet periodiek een risico-inventarisatie en -evaluatie (ri&e) verrichten. Dit geldt voor algemene risico s, maar ook voor elektrocutie- en vlambooggevaar. nen vertaalt dit als volgt: Van alle handelingen aan, met of nabij elektrische installaties en -arbeidsmiddelen moet het veiligheidsrisico vooraf worden beoordeeld. Vervolgens moet worden beschreven op welke manier de bedrijfsvoering moet worden uitgevoerd. Een inspectie van een elektrische installatie kan ook als een ri&e worden beschouwd. Continu moet er aandacht zijn voor het op peil houden van het veiligheidsniveau of het verbeteren van de veiligheid van elektrische installaties en -arbeidsmiddelen. 3. Niet elke helm met een vizier biedt bescherming tegen vlambogen. 66 2

3 onvoldoende gebeurt. In nen is de toezichthoudende taak neergelegd bij de werkverantwoordelijke. In bijlage C van nen 3140 staat beschreven wat wordt verstaan onder regelmatig en ononderbroken toezicht en bij welke werkzaamheden dit moet gebeuren. Arbobesluit De voorbeelden geven aan dat nen 3140 de praktische vertaalslag vormt om te voldoen aan de Arbowet in de elektrotechnische sector. Door nen 3140 te implementeren bestaat het vermoeden dat aan de Arbowet wordt voldaan. Het Arbobesluit geeft nadere invulling aan de Arbowet. Het is dus wettelijk verplicht om in bedrijfsmatige omgeving aan het Arbobesluit te voldoen. Hoofdstuk 3 (Arbeidsplaatsen) beschrijft verplichtingen die onder andere in nen 3140 praktisch zijn uitgeschreven. 4. De werkgever draagt zorg voor een goede verdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden, rekening houdend met bekwaamheden van de werknemers. Arbowet, artikel 8: Voorlichting en onderricht De werkgever moet ervoor zorgen dat werknemers voldoende worden ingelicht over de te verrichten werkzaamheden en het voorkomen van de daaraan gekoppelde risico s. Aan werkzaamheden met, aan of nabij elektrische installaties en -arbeidsmiddelen kunnen risico s zijn verbonden, zoals het aanraken van actieve delen en getroffen worden door een vlamboog. Een periodieke, passende instructie om deze gevaren te voorkomen is daarom verplicht. nen stelt dat alle personen die zijn betrokken bij werkzaamheden aan, met of nabij elektrische installaties of -arbeidsmiddelen over deze werkzaamheden moeten zijn geïnstrueerd wat betreft de veiligheidsrisico s, veiligheidseisen, veiligheidsregels en de bedrijfsvoorschriften. In bijlage E van nen 3140 staat een methode beschreven waarmee kan worden bepaald hoe vaak een persoon moet worden geïnstrueerd en wat een dergelijke instructie minimaal moet omvatten. Als persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar worden gesteld en als op arbeidsplaatsen of op een andere manier beveiligingen zijn aangebracht, zorgt de werkgever ervoor dat werknemers duidelijk worden geïnstrueerd over het doel, de werking en het gebruik hiervan. Een monteur maakt soms ook gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Maar welke persoonlijke beschermingsmiddelen geven nu de juiste bescherming? De werkgever moet passende veilige arbeidsmiddelen beschikbaar stellen en de medewerker instrueren over het gebruik. In hoofdstuk 4.6 en bijlage G van nen 3140 is beschreven welke pbm s de juiste bescherming bieden tegen aanrakingsgevaar en vlambogen van een bepaalde intensiteit. Bij installaties met een groot vermogen is het belangrijk om vooraf de potentiële vlamboogenergie op een werkplek te bepalen en dit kenbaar te maken op de installatie. Bij werkzaamheden aan deze installaties kan dan de juiste werkmethode met gebruikmaking van de juiste passende beschermingsmiddelen tegen vlambogen wor den toegepast. Arbowet, artikel 3: arbobeleid De werkgever moet erop toezien dat de veiligheidsinstructies ook daadwerkelijk worden opgevolgd. Toezicht houden op medewerkers of daadwerkelijk volgens de procedures veilig wordt gewerkt, is verplicht. Uit onderzoeken van de inspectie szw blijkt dat dit vaak Arbobesluit, artikel 3.2: Algemene vereisten Arbeidsplaatsen zijn veilig toegankelijk en kunnen veilig worden verlaten. Ze worden zodanig ontworpen, gebouwd, uitgerust, in bedrijf gesteld, gebruikt en onderhouden, dat gevaar voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers zoveel mogelijk is voorkomen. nen 1010, hoofdstuk 7.29, beschrijft inrichtingseisen van technische bedrijfsruimte (minimale afstanden voor panelen, lengte van gangpaden, toegangsdeuren enzovoort). Voor lengte en afstanden van vluchtwegen geldt nen 1010, bijlage 729B.1. In nen 3140 zijn beheerseisen opgenomen, zoals toegangsbeleid tot technische ruimten. Ook wordt beschreven welke medewerkers in de technische ruimten mogen komen en welke materialen (niet) in deze ruimten aanwezig mogen zijn. Bij een nen 3140-inspectie wordt gecontroleerd of nog aan de inrichtingseisen volgens nen 1010 en de beheerseisen volgens nen 3140 wordt voldaan zodat medewerkers veilig in deze ruimte kunnen werken en kunnen vluchten bij calamiteiten. Arbobesluit, artikel 3.4: Elektrische installaties 1. Elektrische installaties zijn zodanig ontworpen, ingericht, aangelegd, onderhouden en gekenmerkt, dat een veilig 66 3

4 gebruik van elektriciteit zo goed mogelijk is gewaarborgd. Hiertoe zijn de nodige voorzieningen en beschermingsmaatregelen aangebracht. Daarbij is rekening gehouden met bijzondere eisen die kunnen voortkomen uit de wijze van het gebruik, de gebruiksomstandigheden, de te verwachten uitwendige invloeden en onderhoudswerkzaamheden. Het is dus wettelijk verplicht elektrische installaties te onderhouden zodat ze veilig kunnen worden gebruikt. Onder de definitie van elektrische installatie vallen alle elektrische componenten tot en met aangesloten (tijdelijke) installaties, toestellen, machines en elektrische handgereedschappen. In nen 3140, hoofdstuk 4.3, is beschreven dat elke elektrische installatie en elk arbeidsmiddel onder de verantwoordelijkheid van een installatieverantwoordelijke (iv) moet vallen. De taak van de iv is beleid te ontwikkelen en dit uit te (laten) voeren zodat wordt voldaan aan het Arbobesluit. In nen 3140 is beheersbeleid beschreven en zijn methoden vastgelegd hoe moet worden geïnspecteerd. Daarvoor zijn criteria vastgelegd. Arbobesluit, artikel 3.4: Elektrische installaties 2. In een elektrische installatie zijn doeltreffende maatregelen genomen tegen het gevaar van brand, ontploffing, directe en indirecte aanraking en te dichte nadering. In nen 3140 is beschreven hoe installaties 5. Elektrotechnische werkzaamheden worden door deskundige, voldoende onderrichte en daartoe bevoegde werknemers uitgevoerd. periodiek kunnen worden geïnspecteerd. De kern van elke inspectie van een elektrische installatie richt zich op aanrakingsveiligheid en brandgevaar. Arbobesluit, artikel 3.4: Elektrische installaties 3. Van elke elektrische installatie zijn duidelijke, steeds bijgewerkte schema s beschikbaar, alsmede alle overige gegevens die nodig zijn voor een veilig gebruik van de elektrische installatie. Om veilig aan een elektrische installatie te kunnen werken en deze te kunnen inspecteren, is inzicht in de installatie noodzakelijk. Schema s, tekeningen en andere technische specificaties zijn daarbij onmisbaar. Het is de taak van de iv om deze zaken te beheren. Arbobesluit, artikel 3.5: Elektrotechnische, bedienings- en andere werkzaamheden aan of nabij een elektrische installatie 1. Elektrotechnische werkzaamheden en bedieningswerkzaamheden die gevaren kunnen opleveren, worden door deskundige, voldoende onderrichte en daartoe bevoegde werknemers uitgevoerd. In nen 3140 staan de eisen wat betreft kennis, kunde en ervaring beschreven die een medewerker moet hebben in relatie tot de werkzaamheden met een elektriciteitsrisico. Het aanwijsbeleid geeft invulling aan het woord bevoegd in deze wettelijke verplichting. 6. De werkgever moet erop toezien dat de veiligheidsinstructies, bijvoorbeeld ten aanzien van hulpmiddelen, ook daadwerkelijk worden opgevolgd. Arbobesluit, artikel 3.5: Elektrotechnische, bedienings- en andere werkzaamheden aan of nabij een elektrische installatie 2. Werkzaamheden aan of in de nabijheid van een elektrische installatie worden slechts uitgevoerd, indien de installatie of het gedeelte waaraan of in de nabijheid waarvan wordt gewerkt, spanningsloos is. In nen 3140, hoofdstuk 6.3, staat beschreven wat wordt verstaan onder onder span- 66 4

5 otib-nieuws ning werken : werkzaamheden waarbij personen niet-geïsoleerde actieve delen aanraken of waarbij ze met delen van hun lichaam of met gereedschappen, hulpmiddelen of pbm s, terecht komen in de gevarenzone. In nen 3140, hoofdstuk 6.2, is beschreven hoe installaties veilig, spanningsloos moeten worden gesteld om aan dit artikel te voldoen. Arbobesluit, artikel 3.5: Elektrotechnische, bedienings- en andere werkzaamheden aan of nabij een elektrische installatie Het Arbobesluit beschrijft ook een uitzondering waarbij wel, onder zeer strikte voorwaarden, onder spanning mag worden gewerkt: 3. Het derde lid is niet van toepassing op werkzaamheden die worden verricht aan of in de nabijheid van een elektrische laagspanningsinstallatie, indien: a. de dringende noodzaak van het onder spanning uitvoeren van die werkzaamheden is aangetoond; b. tot het uitvoeren van die werkzaamheden door de daartoe bevoegde werknemer uitdrukkelijk opdracht is gegeven, en c. de installatie tevens geschikt is voor het onder spanning uitvoeren van die werkzaamheden en door de daartoe bevoegde werknemer doeltreffende maatregelen zijn genomen om de aan die werkzaamheden verbonden gevaren te voorkomen. Werken aan en in de nabijheid van een elektrische installatie onder spanning is dus bijna altijd in strijd met de wet. Eigenlijk kan de uitzondering als volgt worden vertaald: is het gevaar van uitschakelen groter dan onder spanning werken, dan kan na een grondige afweging door de werkverantwoordelijke na gedegen schriftelijke voorbereiding en verzekering van een werkvergunning met de juiste hulpmiddelen en na de juiste instructie toch aan of in de nabijheid van actieve delen worden gewerkt. Tot slot Samenvattend: nen 3140 is slechts een norm, maar is voor de installatiesector wel de praktische norm om daarmee te voldoen aan de Arbowet en het Arbobesluit. Als nen 3140 in een zakelijke overeenkomst staat vermeld, is het uiteraard verplicht deze toe te passen. Tot slot: het zal duidelijk zijn dat naast de beschreven voorbeelden er nog veel meer relaties zijn te leggen tussen de Arbowet en het Arbobesluit enerzijds, en nen 3140 anderzijds. Het is ook duidelijk dat door toepassing van nen 3140 binnen een onderneming er aan verschillende bepalingen uit de Arbowet en het Arbobesluit wordt voldaan. nen 3140 is daarmee meer dan zo maar een norm. Branchecoaches gestart Sinds 1 juli zijn voor de verschillende regio s binnen Otib en Uneto-vni acht branchecoaches gestart. Deze branchecoaches bezoeken actief bedrijven om de branche te informeren over en te betrekken bij het onderwijs, onderwijsinitiatieven en regionale projecten van Otib en Uneto-vni, die vaak verlopen via het rbpi in de regio. Het behouden van voldoende technische opleidingen, het verbeteren van de kwaliteit van technisch onderwijs en het creëren van voldoende leerwerkplaatsen zijn actuele onderwerpen die in elke regio spelen. Het bereiken van de beleidsdoelen op het gebied van onderwijs kan niet zonder een actieve samenwerking tussen bedrijven en onderwijsinstellingen (vooral vmbo, mbo en hbo). Otib en Uneto-vni willen met de inzet van een branchecoach in elke regio, de activering van bedrijven een impuls geven. De inzet is ondersteunend aan de werkzaamheden van het rbpi en de regiomanagers van Otib en Uneto-vni. De branchecoaches gaan de komende tijd bedrijven benaderen om een actieve rol te nemen in projecten en samenwerkingsactiviteiten met onderwijsinstellingen of andere relevante organisaties. Geïnteresseerden kunnen een afspraak maken met een branchecoach via de servicedesk van Otib, tel Upgrade training voor praktijkopleiders Praktijkopleiders zijn onmisbaar voor het opleiden van jonge technici. Het vakmanschap van de praktijkopleider is cruciaal voor de slaagkans en motivatie van leerlingen. Voor een praktijkopleider of werkplekbegeleider is het echter zeer belangrijk om te weten hoe de belevingswereld van jongeren in elkaar zit. In de eendaagse training Zappen, chatten, gamen én leren van Kenteq leren praktijkopleiders of werkplekbegeleiders leerlingen beter kennen en begrijpen. Praktijkopleiders en werkplekbegeleiders van bedrijven die bij Otib zijn aangesloten kunnen deze training nu tijdelijk kosteloos volgen als onderdeel van het recent ingezette praktijkopleidersoffensief in de branche. De bestaande training van Kenteq is dankzij Tech Know, het trendrapport over jongeren van nu, van TechniekTalent.nu en de resultaten van het recente onderzoek van Hiteq naar vmbo- en mbo-leerlingen, nu helemaal toegespitst op de multimediale social-netwerkende leerling van nu. Het cursusmateriaal is herschreven en ook de opzet van de training is aangepast. Naast meer aandacht voor jongerentrends en relevante onderzoeken wordt in de training ook ingegaan op de rol van sociale media. De training bevat naast uitleg over de belevingswereld van jongeren ook praktijkgerichte cases en rollenspellen. Na afloop krijgen de cursisten de rapporten van Tech Know en Hiteq mee als naslagwerk. Kijk voor meer informatie op aanmelden kan via

6 cursussen fotowedstrijd Cursussen Comfort en zorg van installateur naar woonadviseur Wie: Monteurs elektrotechniek, monteurs installatietechniek. Informatie: Domotica, comfort en zorg voor leidinggevenden Wie: Leidinggevenden. nformatie: KNX-productopleiding Gira Wie: Service- en onderhoudsmonteur, projectleiders, werkvoorbereiders of E-technici. Informatie: Monteur domotica Wie: Elektrotechnische installatiemonteurs. Monteur Fiber-to-the-home - klantaansluitpunten Wie: Monteurs klantaansluitpunten. Storingsmonteur Fiber-to-the-home Wie: Storingmonteurs. Combinatie-opleiding Fiber-to-the-home Wie: Monteurs. Monteurs datanetwerken en IP-diensten Wie: Monteurs. Fiber-to-the-home Wie: Glasvezelmonteurs. Informatie: Technicus bekabelingsinfrastructuren CATV en fiber Wie: Elektrotechnici Cai, functionarissen catv/hfc. Informatie: Advanced wireless technologies (3.5g, 4g, HSDPA, IEEE) Wie: Iedereen die basiskennis wil van nieuwe generatie wireless technieken. Informatie: Basiscursus glasvezeltechniek Wie: Ontwerpers, calculators, project(bege)leiders, leidinggevende (chef) monteurs, monteurs. Informatie: Fiber to the home (basisopleiding glasvezelmonteur) Wie: Monteurs glasvezel, servicemonteurs, technici. Informatie: Fotowedstrijd Zo moet het niet Onder het motto Zo moet het niet zoekt de redactie van Intech Elektro en ICT naar duidelijke voorbeelden van slecht of foutief uitgevoerde installaties. Inzenders van wie de foto s worden geplaatst winnen een Isso-handboek ter waarde van 245 euro. De foto s (van goede kwaliteit), vergezeld van een korte beschrijving en naam en adres van de inzender, kunnen o.v.v. Zo moet het niet worden g d naar info@installmedia.nl, of per post naar Intech Elektro en ict, t.a.v. redactie, postbus 188, 2700 AD Zoetermeer. Prijswinnaar van de maand Deze maand gaat het Isso-handboek naar Wim Nass van Verweij Elektro Hulpdienst in Eindhoven. Hij werd benaderd door de eigenaar van een woning in Veldhoven die voor zijn nieuwbouwwoning een lokale installateur een installatie had laten maken met het verzoek deze te voorzien van een aantal domoticavoorzieningen. Toen hij na oplevering de kast openmaakte kreeg hij toch wel wat argwaan. Nadat de klant door Wim Nass ervan was overtuigd dat dit echt niet zo kon het ging om nieuwbouw dus alles had netjes in een kast met actoren op een Din-railtje kunnen worden gemaakt nam hij contact op met de oorspronkelijke installateur. Deze gaf echter aan dat het volgens hem echt niet anders kon en zo ook goed was. Deze installateur heeft via Hager waar inmiddels via Nass ook contact mee was opgenomen het advies gekregen om voor het volgende project toch eerst een cursus te volgen. Inmiddels zijn er nieuwe componenten geselecteerd en is de installatie op orde gebracht. Tot slot: de rest van de installatie zag er wel goed uit. Het gedeelte in de meterkast was dus wellicht een gevolg van de onbekendheid met domotica Het Isso-handboek is inmiddels onderweg. Namens de redactie: van harte gefeliciteerd. Kijk voor meer foto s van slecht uitgevoerde installaties op Zo moet het niet. 66 6