Sociale Geografie, Planologie en Demografie

Transcriptie

1 Sociale Geografie, Planologie en Demografie Februari 2008

2 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus RA Utrecht Telefoon: Fax: Internet: QANU Tekst en cijfermateriaal uit deze uitgave mogen, na toestemming van QANU en voorzien van bronvermelding, door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook, worden overgenomen. QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie

3 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Voorwoord voorzitter visitatiecommissie 7 Deel I Algemeen Deel 9 1. De onderwijsvisitatie Sociale Geografie, Planologie en Demografie Het referentiekader van de visitatie SGPD Algemene bevindingen 3 Deel II De afzonderlijke opleidingsrapporten De bacheloren masteropleiding Sociale Geografie en de bacheloren masteropleiding Planologie aan de Universiteit van Amsterdam De bacheloropleidingen Sociale Geografie en Planologie, en Technische Planologie alsmede de masteropleidingen Culturele Geografie, Economische Geografie, Vastgoedkunde, Planologie, Environmental and Infrastructure Planning, en Population Studies aan de RU Groningen De bacheloropleiding Sociale Geografie en Planologie, en de masteropleidingen Sociale Geografie en Planologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen De bacheloropleiding Sociale Geografie en Planologie, en de masteropleidingen Sociale Geografie, Planologie, en International Development Studies aan de Universiteit Utrecht De interuniversitaire masteropleiding Geographical Information Management and Applications (GIMA) van de Universiteit Utrecht, Technische Universiteit Delft, International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation en Wageningen Universiteit. 313 Bijlagen 341 Bijlage A: Curricula vitae van de leden van de visitatiecommissie Sociale Geografie, Planologie en Demografie 343 Bijlage B: Standaardprogramma van de visitatiecommissie Sociale Geografie, Planologie en Demografie 349 Bijlage C: Checklist voor de onderwijsvisitatie Sociale Geografie, Planologie en Demografie Bijlage D: Beoordelingsformulier kwaliteit afstudeerwerk 353 Bijlage E: Overzicht van de scores van de opleidingen per kwaliteitsonderwerp c.q. -facet 355 QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 3

4 4 QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie

5 VOORWOORD Dit rapport is onderdeel van de kwaliteitsbeoordeling van universitaire bacheloren masteropleidingen in Nederland. Het doel van het rapport is om een betrouwbaar beeld te geven van de resultaten van de voor beoordeling voorgelegde opleiding, alsmede een terugkoppeling te geven naar de interne kwaliteitszorg van de betrokken organisaties en als basis te dienen voor de accreditatie van de betrokken opleiding door de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). De stichting Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) beoogt onafhankelijke, objectieve en kritische beoordelingen te laten plaatsvinden en opbouwende kritiek te leveren, zo veel mogelijk uitgaande van een gestandaardiseerde set van kwaliteitscriteria met oog voor specifieke omstandigheden. De visitatiecommissie Sociale Geografie, Planologie en Demografie van QANU heeft haar beoordeling van de bacheloren masteropleidingen op het gebied van de Sociale Geografie, Planologie en Demografie met grote toewijding uitgevoerd. De opleidingen zijn beoordeeld op een grondige en zorgvuldige manier en binnen een duidelijk beoordelingskader. Wij verwachten dat de oordelen en de aanbevelingen in zorgvuldige overweging zullen worden genomen door de betrokken opleidingen, faculteitsbestu ren en Colleges van Bestuur. Wij zeggen dank aan de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor hun bereidheid deel te nemen aan deze beoordeling en voor de toewijding waarmee ze hun taak hebben uitgevoerd. Ook gaat onze dank uit naar de staf van de betrokken afdelingen aan de universiteiten voor hun zorgvuldig voorbereide documentatie en hun medewerking aan deze beoordeling. Quality Assurance Netherlands Universities mr. C.J. Peels directeur drs. J.G.F. Veldhuis voorzitter bestuur QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 5

7 Voorwoord voorzitter visitatiecommissie In 2002 schreef mijn voorganger, Christian Kesteloot, in zijn voorwoord van de rapportage over de onderwijsvisitatie Sociale Geografie, (Technische) Planologie en Demografie over de zware, maar ook aangename en leerrijke ervaring die de visitatie voor hem was geweest. Als ik terugkijk op de visitatie 2007 komen soortgelijke gevoelens bovendrijven. Een visitatiecommissie staat voor de taak zich in relatief korte tijd een totaalbeeld te vormen van een opleiding en daarop een beoordeling te baseren. De basis vormt een enorme hoeveelheid documentatie en uiteindelijk een toch maar beperkt aantal gesprekken. De gang van zaken en de uitkomst van de visitatie zijn gebonden aan een uitgebreid en strak QANU-kader dat de commissie bij tijd en wijle als knellend heeft ervaren. Vooral met de te hanteren indeling in, vaak overlappende en ongelijkwaardige, facetten en de wijze waarop de vierpuntsschaal van numerieke oordelen gehanteerd moet worden heeft de commissie geworsteld. Ook het, onvermijdbare, gegeven dat de bezoeken in de tijd nogal ver uiteen lagen was minder gelukkig. Ondanks dat het niet altijd gemakkelijk was, kijkt ook deze commissie terug op een voldoening gevende ervaring. Opnieuw hebben de commissieleden zelf veel geleerd en de sfeer tijdens de vergaderingen en bezoeken is steeds uitstekend geweest. Veel personen en instanties hebben bijgedragen aan het goede verloop van de visitatie. Het voorwoord is de geschikte plaats om hen te bedanken. Verreweg het meeste werk is verzet in de universiteiten, faculteiten, instituten en opleidingen die bij deze visitatie betrokken waren. Wij danken in de eerste plaats de lokale coördinatoren, die er voor gezorgd hebben dat de commissie haar werk goed gedocumenteerd en in een open sfeer en aangename omgeving heeft kunnen doen. En achter de coördinatoren staan natuurlijk de vele directeuren, coördinatoren, secretarissen, commissieleden en vertegenwoordigers studenten, docenten, bestuurders en ondersteuners die zowel bij de voorbereidingen als tijdens de bezoeken de commissie van alle noodzakelijke informatie hebben voorzien. De leden van de commissie kijken met veel voldoening terug op hun contacten met en bezoeken aan de opleidingen in Amsterdam, Groningen, Nijmegen en Utrecht. Het gedeelde oogmerk van de commissieleden en de gevisiteerde opleidingen, werken aan kwaliteitsverbetering, leidde tot nuttige en positieve discussies. De commissie had haar werk niet kunnen doen en zeker niet met de wenselijke kwaliteit zonder de uitgebreide en uitstekende ondersteuning en begeleiding van de QANU. Ed Lansink was het afgelopen jaar de steun en toeverlaat van de commissie en Frank Wamelink heeft hem op prima wijze vervangen bij het bezoek aan Utrecht. Het kunnen beschikken over een goed ingevoerde, attente, evenwichtige en sociaal vaardige secretaris is een noodzakelijke voorwaarde voor een goed functionerende commissie. Op dit punt hebben de commissieleden niets te klagen gehad. Ook de verzorging door de secretaris van de hotelaccommodaties, het vervoer en de culinaire avondprogramma s waren van uitstekend kwalitatief niveau. Ten slotte, maar zeker niet in de laatste plaats, wil ik mijn medecommissieleden heel nadrukkelijk danken voor al hun inspanningen. De Nederlandse en Vlaamse hoogleraren, de vertegenwoordiger uit het bedrijfsleven en de twee Nederlandse studenten lieten zich snel en gemakkelijk tot een prima team smeden. Daardoor kon er doelmatig en prettig gewerkt worden en was het goed mogelijk om tot algemeen gedragen conclusies te komen. Het voorzitterschap is in zo n situatie geen lastige opgave. Ik hoop dat ook deze visitatie, net als de voorgaande, die ik in de rol van docent en bestuurder heb meegemaakt, een bijdrage levert aan de bewaking en verbetering van de kwaliteit van de QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 7

8 opleidingen in de Sociale Geografie, Planologie en Demografie in Nederland. Het zijn opleidingen die terecht goed bekend staan en, in internationale verhoudingen, veel studenten trekken. Echter, alleen al de dynamiek van de maatschappij en het hoger onderwijs maakt dat we ons continu zullen moeten inspannen bijdetijds en op niveau te blijven. Een externe visitatie is daarbij een nuttig instrument. Niet meer, maar ook niet minder. Prof.dr. H.F.L. Ottens, voorzitter visitatiecommissie Sociale Geografie, Planologie en Demografie Utrecht, december QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie

9 DEEL I: Algemeen Deel QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 9

11 1. De onderwijsvisitatie Sociale Geografie, Planologie en Demografie 1.1. Inleiding Met het oog op de accreditatie van wetenschappelijke bacheloren masteropleidingen door middel van externe kwaliteitsbeoordeling heeft de Stichting QANU in mei 2007 de visitatiecommissie Sociale Geografie, Planologie en Demografie ingesteld. In de periode juni tot en met oktober 2007 heeft deze commissie een bezoek gebracht aan die bacheloren masteropleidingen op het gebied van de Sociale Geografie, Planologie en Demografie waarvoor QANU een opdracht tot visiteren had ontvangen van de betrokken universitaire Colleges van Bestuur (zie paragraaf 1.2.). De commissie heeft haar bevindingen vastgelegd in beoordelingsrapporten per universiteit. Deze zijn, in volgorde van de visitatiebezoeken, gebundeld in deel II van dit rapport. Ze hebben tot doel antwoord te geven op de vraag of de betrokken opleidingen naar het oor deel van de visitatiecommissie voldoen aan de criteria voor basiskwaliteit. Deel I van het rapport bestaat uit een algemene achtergrondbeschrijving van de visitatie (hoofdstuk 1), het gehanteerde referentiekader (hoofdstuk 2) en het oordeel van de commissie over een aantal aspecten die haar tijdens de visitatie bijzonder hebben getroffen, maar die vielen buiten het beoordelingskader van QANU (hoofdstuk 3: Algemene bevindingen) De betrokken opleidingen De volgende opleidingen zijn in het kader van deze visitatie bezocht: Universiteit van Amsterdam (14 en 15 juni 2007): de bacheloropleiding Sociale Geografie de bacheloropleiding Planologie de masteropleiding Sociale Geografie de masteropleiding Planologie RU Groningen (10, 11 en 12 september 2007): de bacheloropleiding Sociale Geografie en Planologie de bacheloropleiding Technische Planologie de masteropleiding Culturele Geografie de masteropleiding Economische Geografie de masteropleiding Vastgoedkunde de masteropleiding Planologie de masteropleiding Environmental and Infrastructure Planning de masteropleiding Population Studies QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 11

12 Radboud Universiteit Nijmegen (27 en 28 september 2007): de bacheloropleiding Sociale Geografie en Planologie de masteropleiding Sociale Geografie de masteropleiding Planologie Universiteit Utrecht (3, 4 en 5 oktober 2007): de bacheloropleiding Sociale Geografie en Planologie de masteropleiding Sociale Geografie de masteropleiding Planologie de masteropleiding International Development Studies de masteropleiding Geographical Information Management and Applications (interuniversitair). De namen van de genoemde universiteiten worden in het vervolg van dit rapport in de bovengenoemde volgorde als volgt afgekort: UvA, RUG, RU en UU Samenstelling en taak van de commissie De samenstelling van de commissie is tot stand gekomen mede aan de hand van suggesties vanuit het landelijke disciplineoverleg DGP. Alle betrokken opleidingen en faculteitsbesturen zijn in de voorbereidingsfase in de gelegenheid geweest om bezwaar aan te tekenen tegen de door QANU voorgelegde conceptsamenstelling van de commissie, een en ander conform paragraaf C van het QANU-kader. Van deze gelegenheid is geen gebruikgemaakt. De visitatiecommissie Sociale Geografie, Planologie en Demografie bestond uit de volgende personen. Alle leden hebben deelgenomen aan alle bezoeken, tenzij bij de naam van een lid is aangegeven aan welk bezoek hij/zij heeft deelgenomen. prof.dr. H.F.L. Ottens emeritus hoogleraar Sociale Geografie (in het bijzonder met betrekking tot de geografische informatieverwerking) van de Universiteit Utrecht, voorzitter (UvA, RUG, RU); prof.dr. L. Albrechts gewoon hoogleraar bij het departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening (ASRO) aan de Katholieke Universiteit Leuven (UvA, RUG, RU); prof.dr. L.J. de Haan directeur van het Afrika-Studiecentrum, hoogleraar Ontwikkeling van Afrika aan de Universiteit Leiden; dhr. J.B. Maatman student aan de Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen van de RU Groningen (UvA, RU, UU); prof.dr. Ph. De Maeyer hoofddocent Cartografie en GIS aan de Universiteit Gent (UU); ing. R.P. Marjot student aan de Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht (RUG); mw. prof.dr. H.J. Page gewoon hoogleraar demografie aan de Universiteit Gent (RUG); 12 QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie

13 prof.dr. J.A. van der Schee bijzonder hoogleraar Onderwijsgeografie aan het Onderwijscentrum van de Vrije Universiteit Amsterdam; dr. M.H. Stijnenbosch directeur en projectleider STOGO Onderzoek+Advies BV, Nieuwegein; prof.ir. J. Van den Broeck ere-hoogleraar bij het departement Architectuur, Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening (ASRO) aan de Katholieke Universiteit Leuven (UU). Tot secretaris van de commissie werd benoemd drs. G.H. Lansink, medewerker bureau QANU, Utrecht. Tijdens het visitatiebezoek aan de UU is hij vervangen door drs. F.J.M. Wamelink van het bureau QANU. Als bijlage A zijn de curricula vitae van de leden opgenomen. De commissieleden voor wie gold dat zij verbonden zijn aan een van de te visiteren universi teiten of voor wie dat tot recentelijk gold, hebben niet deelgenomen aan het visitatiebezoek aan de betreffende universiteit. Dit was van toepassing op prof. Ottens bij het bezoek aan de UU, voor dhr. Maatman voor het bezoek aan de RUG en voor dhr. Marjot voor het bezoek aan de UU. Bij het bezoek aan de RUG was prof.dr. H.J. Page toegevoegd als commissielid vanwege haar specifieke expertise op het gebied van Demografie. Tijdens het bezoek aan de UU is prof.ir. J. Van den Broeck opgetreden als vervanger van prof. Albrechts en heeft prof.dr. Ph. De Maeyer de plaats ingenomen van prof. Ottens mede vanwege zijn specifieke GIS-expertise. Alle leden hebben de start- en slotvergadering bijgewoond met uitzondering van prof. Van den Broeck die niet bij de startvergadering aanwezig was, en van prof. De Maeyer die verhinderd was om de slotvergade ring bij te wonen. Op grond van het instellingsbesluit van de commissie d.d. 23 mei 2007 was het de taak van de commissie om op basis van de door de faculteiten aan te leveren informatie en door middel van ter plaatse te voeren gesprekken 1) een oordeel te geven over de verschillende kwaliteitsaspecten van de betrokken opleidingen, zoals beschreven in het QANU-kader van januari 2004; en 2) op basis daarvan vast te stellen of de opleidingen naar haar oordeel voldoen aan de criteria voor basiskwaliteit, en 3) de aspecten van de opleidingen te identificeren die naar haar oordeel voor verbetering vatbaar zijn Werkwijze van de commissie De commissie hield haar installatievergadering op 23 mei 2007 in Utrecht. Ze werd formeel geïnstalleerd namens het QANU-bestuur door de onderwijscoördinator van het bureau QANU, drs. F. Wamelink. Daaraan voorafgaande zijn van de zijde van QANU met nadruk de bepalingen in bijlage 2 van het QANU-kader met betrekking tot de onafhankelijkheid van de leden van een visitatiecommissie onder de aandacht gebracht van de leden. Als uitvloeisel daarvan is alle leden verzocht een onafhankelijkheidsverklaring te ondertekenen en aan de QANU ter beschikking te stellen. Alle leden hebben aan dit verzoek zonder voorbehoud gevolg gegeven en waar nodig ter vergadering een toelichting gegeven op hun specifieke positie ten opzichte van een van de te visiteren opleidingen. QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 13

14 Daarmee was de visitatie Sociale Geografie, Planologie en Demografie naar het oordeel van QANU omgeven met voldoende onafhankelijkheidswaarborgen. Vervolgens werden afspraken gemaakt op de volgende punten: de te volgen werkwijze; de globale dagindeling van de visitatiebezoeken; het vicevoorzitterschap van de commissie (te vervullen door prof. dr. L.J. de Haan); de verdeling in globale zin van aandachtsgebieden tussen de commissieleden; de verdeling van twaalf afstudeerwerken per bacheloren masteropleiding; de vaststelling van de vanuit de QANU aangereikte checklist (zie bijlage C); de vaststelling van het door de commissie te hanteren referentiekader. Op basis van een door voorzitter en secretaris geformuleerd voorstel heeft de commissie in haar startvergadering een begin gemaakt met de bespreking van het in het visitatieprotocol voorziene referentiekader. Vanuit het landelijk disciplineoverleg was aangegeven dat het referentiekader van de vorige visitatiecommissie nog steeds een geschikt uitgangspunt vormde voor de komende visitatie. De commissie heeft echter, uitgaande van het vorige referentiekader, een nieuw, geactualiseerd kader opge steld dat is toegesneden op de bachelor-masterstructuur (zie ook het hoofdstuk Algemene bevindingen). Het kader is voorafgaand aan de visitatiebezoeken toegezonden aan de opleidingen. Bij de start van elk bezoek is eerst kort van gedachten gewisseld met de opleidingsvertegenwoordigers over de inhoud van het nieuwe kader. Op basis daarvan is in de slotvergadering van de commissie het kader definitief vastgesteld. Tijdens haar installatievergadering op 23 mei heeft de commissie ook de zelfstudies in oriënteren de zin besproken en werden per opleiding specifieke aandachtspunten geïnventariseerd, mede op basis van een door bureau QANU opgestelde verkennende analyse. Om te bevorderen dat tijdens het visitatiebezoek de gedachtewisseling tussen visitatiecommissie en opleidingsvertegen woordigers op zinvolle en efficiënte wijze gevoerd kon worden, besloot de commissie om: verzoeken om aanvullende informatie ruim van tevoren aan de te visiteren opleidingen te richten; sommige, meer principiële vragen al vooraf voor te leggen, zodat aan de zijde van de opleiding al enige reflectie en zonodig standpuntbepaling kon plaatsvinden; de gesprekspanels bestaande uit studenten vooraf te vragen om hun standpunt te bepalen op die facetten uit de zelfstudie die vooral voor studenten van belang zijn (zoals kwaliteitszorg, studeerbaarheid, toetsing en beoordeling, onderwijsvormen, kwaliteit staf, voorzieningen, et cetera). De commissie heeft goede ervaringen met deze aanpak opgedaan. De beschikbare tijd kon hierdoor tijdens de visitatiebezoeken optimaal worden besteed en de gedachtewisseling kon op gerichte wijze plaatsvinden, zonder dat daarmee de spontaniteit van de dialoog in gevaar kwam. Op basis van de conclusies, bereikt in de installatievergadering, is vanuit bureau QANU contact opgenomen met alle betrokken lokale visitatiecoördinatoren en is de voorbereiding van elk visitatiebezoek in onderling overleg tussen de lokale visitatiecoördinator en de secretaris van de visitatiecommissie ter hand genomen. Laatstgenoemde heeft daartoe ongeveer één maand voorafgaand aan elk visitatiebezoek een bezoek gebracht aan elke instelling. Daarbij werden 14 QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie

15 concrete afspraken gemaakt over de invulling van het bezoek op basis van het globale dagprogramma dat de commissie had vastgesteld. Namens de commis sie is bij de voorbereiding van elk visitatiebezoek verzocht om tijdens het bezoek inzage te kunnen krijgen in het volgende informatiemateriaal: de gebruikte onderwijsliteratuur van de verplichte onderdelen; gebruikte dictaten, syllabi en readers; alle tentamenopgaven van de bacheloropleiding en van de verplichte onderdelen van de masteropleiding; een representatieve hoeveelheid voorbeelden van gemaakte en gecorrigeerde tentamens; richtlijnen en regelingen voor stages en scripties; de niet-opgevraagde afstudeerwerken; evaluatieverslagen van het onderwijs (inclusief jaaroverzichten); gebruikte handboeken kwaliteitszorg; notulen van de opleidingscommissie(s) en examencommissie; beleidsstukken (zoals ontwikkelingsplannen, strategienota s en kwaliteitsplannen). Ter bestudering vooraf werden opgevraagd: twaalf afstudeerwerken van zowel de bachelor- als de masteropleiding en het meest recente beschikbare mate riaal op het gebied van alumnionderzoeken en onderzoeken onder vertegenwoordigers van de beroepspraktijk. Ten slotte werd de visitatiecoördinator gevraagd om de mogelijkheid te creëren voor de leden van de visitatiecommissie om voorafgaand aan het bezoek in te loggen op de plaatselijke lokale elektronische leeromge ving, als waren zij een student van de opleiding. De visitatiebezoeken namen doorgaans twee dagen in beslag met uitzondering van de bezoeken aan de RU Groningen en de Universiteit Utrecht, waar de commissie een bezoek bracht van tweeënhalve dag vanwege de grotere beoordelingstaak aldaar (zie paragraaf 1.2. voor het aantal te visiteren opleidingen per universiteit). In alle gevallen werd op de eerste dag begonnen met een (nadere) bespreking in commissieverband van de zelfstudies en de afstudeerwerken. Uit de bij de zelfstudie gevoegde lijst van 25 meest recente afstudeer werken van de bacheloren masteropleidingen had de commissie er ruim vóór het bezoek in totaal twaalf per opleiding geselecteerd en opgevraagd, waarbij was gelet op een goede spreiding naar specialisatie en gegeven eindcijfer. In het geval van de RU Groningen lag het aantal opgevraagde afstudeerwerken per masteropleiding iets lager (circa zeven per opleiding) vanwege het grote aantal masteropleidingen aldaar. Van de masteropleiding GIMA, gevisiteerd tijdens het bezoek aan de UU, waren alle zes afstudeerwerken beschikbaar. Deze zijn alle opgevraagd en bestudeerd. Als handreiking voor de beoordeling van het afstudeerwerk was de commissieleden vanuit QANU een lijst met beoordelings cri teria ter beschikking gesteld, die centraal stond tijdens de bespreking van het afstudeerwerk in commissieverband (zie bijlage D). Vanaf het eind van de ochtend op de eerste visitatiedag werden gesprekken gevoerd met verschillende instanties en personen, zoals de opstellers van de zelfstudie, de verantwoorde lijken voor kwaliteitszorg (studenten apart), de leden van de opleidingscommissie (studenten apart), verschillende groepen studenten (waarbij het aan henzelf was overgelaten wie namens hen met de commissie zou spreken), leden van de wetenschappelijke staf, vertegen woordigers van de examencommissie, studieadviseurs/-begeleiders, onderwijscoördinatoren, en opleidingsmanagement/facul teitsbestuur. Daar waar sprake is van een deeltijdopleiding of duale variant van een QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 15

16 opleiding heeft de commissie ook gesproken met studenten van deze opleiding. De commissie sloot de eerste visitatiedag af met een informele kennismakings bijeenkomst op de faculteit met vertegen woordigers van het College van Bestuur, het facul teitsbestuur en het opleidings management. Deze bijeenkomst kwam in de plaats van het traditio nele visitatiediner. Tijdens elk bezoek hield de commissie op de laatste visitatiedag een ruim van tevoren op brede schaal aangekondigd spreekuur, waar zowel studenten als docenten de gelegenheid kregen om een specifiek punt in een persoonlijk gesprek onder de aandacht van de commissie te brengen. Belangstellenden konden zich daarvoor rechtstreeks bij de secretaris van de commissie aanmelden. Bij geen van de visitatiebezoeken is van deze gelegenheid gebruikgemaakt. Bij alle bezoeken heeft de commissie een rondleiding van een uur gekregen om zich een beeld te kunnen vormen van de beschikbare faciliteiten. Ook hebben zij voorafgaand aan het bezoek kunnen inloggen op de elektronische leeromgeving van de opleidingen. Na afronding van de visitatiegesprekken heeft de commissie haar conclusies geformuleerd aan de hand van de checklist (zie bijlage C). Besloten werd om deze lijst collectief in te vullen, waardoor eventuele verschillen van inzicht direct konden worden besproken. De commissie is bij het toekennen van scores per facet uitgegaan van de in het QANU-kader beschreven vierpuntsschaal en van het uitgangspunt van QANU dat de score v (voldoende) wordt gegeven wanneer aan de basiskwaliteit wordt voldaan. In concreto heeft de commissie bij haar beoordeling de volgende vierpuntsschaal en definities gehanteerd. Excellent: Goed: Voldoende: Onvoldoende: best practice, kan (inter)nationaal als voorbeeld dienen de kwaliteit stijgt uit boven de basiseisen voldoet aan de basiseisen van het facet; datgene wat van een universitaire wetenschappelijke opleiding verwacht mag worden voldoet niet aan de basiseisen van het facet De QANU heeft als staand beleid uiterst terughoudend te zijn bij het toekennen van het oordeel excellent. Dat betekent dat de voorbeeldfunctie veeleer een internationale dan een nationale dient te zijn. De kwalificatie goed dient volgens de QANU spaarzaam te worden toegekend. Dit heeft als gevolg dat de kwalificatie voldoende een breed gebied beslaat. In rap portcijfers uitgedrukt ligt de ondergrens bij een mager zesje en de bovengrens bij een dikke zeven. De op grond van deze definities ingevulde scorelijst is de basis geweest voor de formule ring van de opleidingsrappor ten en voor de inhoud van de mondelinge rapportage met het voorlopige oordeel van de commissie aan het eind van de laatste visitatiedag. De concepttekst van de beoordelingsrapporten per opleiding en van het algemene deel van haar eind rapport heeft de commissie vastgesteld in haar slotvergadering op 21 november 2007 in Roosendaal. De in die vergadering vastgestelde conceptteksten zijn vervol gens voor commentaar op feitelijke onjuistheden aangeboden aan de betrokken faculteits be stu ren en opleidingen. De daarop ontvangen reacties zijn besproken in commissieverband en wanneer daartoe in haar ogen aanlei ding bestond, verwerkt in de formulering van de defini tieve tekst. De betrokken oplei dingen hebben in alle gevallen bericht ontvangen over de wijze waarop de commissie is omge gaan met de ontvangen commentaren. 16 QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie

17 2. Het referentiekader van de visitatie Sociale Geografie, Planologie en Demografie Inleiding De visitatiecommissie Sociale Geografie, Planologie en Demografie (SGPD) heeft in haar eerste vergadering op 23 mei 2007 de vraag besproken welk domein spe cifiek referentiekader (zoals voorzien in par. C.2.1 van het QANU-kader) als uitgangspunt voor de komende beoordeling gebruikt zou moeten worden voor de onderwijsvisitatie in Van de kant van het landelijk disciplineoverleg DGP, waarin de onderwijsdirec teu ren van de betrokken opleidingen zijn vertegenwoordigd, is voorgesteld om voor het domeinspecifiek referentiekader van de visitatie 2007 het referentiekader van de visitatie 2002 als uitgangspunt te nemen, met als aanvulling opnieuw de eindtermen voor planologieopleidingen zoals geformuleerd door de werkgroep Onderwijs van de AESOP (zie bijlage 1 van het referentiekader). Ook de AESOP-eindtermen zijn niet gewijzigd sinds De commissie is van oordeel dat dit geen juiste benadering is voor het referentie kader voor de visitatie in Wel kunnen de bestaande stukken (dat wil zeggen inclusief de AESOP-eindtermen) richtinggevend zijn voor de aanduiding van het eindniveau van de masteropleidingen. Het referentiekader 2002 is volgens haar echter in een belangrijk opzicht deficiënt, doordat het uitgaat van de ongedeelde opleiding en geen indicatie van het niveau van de afgestu deerde bachelor bevat. Ook zijn de documenten uit de vorige visitatieronde niet afgestemd op de in de Dublin-descriptoren vastgelegde niveauaanduidingen (zie bijlage 2 van het referentiekader). Daarom heeft de visitatiecommissie besloten de bestaande teksten te actualiseren en enigszins bij te stellen zodat een hanteerbaar kader voor de visitatie 2007 beschikbaar komt. Zij meent echter dat dit een tijdelijke oplossing is en dat ernaar gestreefd zou moeten worden om in nationaal of internationaal ver band overeenstemming te bereiken over de formulering van de eindkwalificaties van de afgestudeerde bachelor en master van deze opleidingen. Op grond van de bespreking in de startvergadering heeft de commissie het refe rentiekader opgesteld dat in haar ogen geschikt is voor het beoordelen van de opleidingen. Het referentiekader is na de eerste vergadering aangebo den aan de bij de visitatie betrokken opleidingen, waarbij zij in de gelegenheid zijn gesteld om daarop te reage ren. Van een aantal opleidingen zijn suggesties ontvangen voor (kleine) aanpassingen. De commissie heeft deze meegenomen in haar eindbespreking van het visitatierapport. De hierna volgende tekst is het resultaat van die bespreking. 2. Wat mag van een afgestudeerde master in de sociale geografie, planologie of demografie verwacht worden? Van een afgestudeerde master in de sociale geografie, planologie of demografie mag het volgende worden verwacht: 1. Hij/zij heeft goede kennis van aard, de geschiedenis, de theorie en de methodologie van de vakken sociale geografie, respectievelijk de planologie, respectievelijk de demografie en hun toepassing in de praktijk. Het kunnen denken in tijdruimteperspectief en ruimtelijke schaalniveaus is daarbij essentieel. QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 17

18 2. Hij/zij heeft kennis van en inzicht in de diversiteit, complexiteit en dynamiek van maatschappelijke structuren, processen en gedragingen en van hun interacties met ruimtelijke, regionale en omgevingsystemen en kan deze toepassen voor nieuwe vraagstukken zoals globalisering en individualisering en in brede, vaak multidisciplinaire, contexten. 3. Hij/zij heeft het vermogen om de effecten van ruimtelijke ontwikkelingen en ingrepen te analyseren en evalueren. Daarbij moeten doelstellingen als ruimtelijke kwaliteit en duurzame ontwikkeling gehanteerd kunnen worden. Voor de verschillende opleidingen zijn de volgende accenten ten aanzien van de eisen 1, 2 en 3 van belang: Voor de opleiding Sociale Geografie: integrerend en synthetiserend vermogen, waarbij eveneens recht wordt gedaan aan regionale en ruimtelijke verscheidenheid en samenhang. De ontwikkelde sociaal-geografische kennis moet ingezet kunnen worden in de context van beleidsontwikkeling, beleidsevaluatie en/of educatie en voorlichting. Voor de opleiding Planologie: het creatief kunnen ontwikkelen van beleidsmaatregelen en het ontwerpen van ruimtelijke visies, concepten, programma s, strategieën, plannings- en beleidsprocessen en uitvoe ringsprojecten. Dit alles binnen een collaboratieve c.q. inter/ multidisciplinaire omgeving en met kennis van de relevante politieke, ambtelijke, institutioneel/juridische en economische-financiële contexten. Voor de opleiding Demografie: het vermogen om bevolkingsvraagstukken vanuit een brede sociaal-wetenschappelijke benadering te kunnen bestuderen. 4. Hij/zij heeft een reeks onderzoeksmatige en praktische vaardigheden (presen tatie, verslaggeving, kennis van moderne informatie- en communicatie tech no logie en relevante methoden en technieken voor onderzoek, ontwerp en beleid, werken in teamverband) verworven om adequaat in relevante maat schappelijke functies te kunnen optreden. De vaardigheden, methoden en technieken zijn toegesneden op de gekozen opleidingen en specialisaties. 5. Hij/zij heeft geleerd om kennis en inzichten in woord en geschrift te kunnen communiceren met de doelgroep waarop deze zich richten. 6. Hij/zij is in staat zelfstandig een origineel onderzoek op te zetten en uit te voeren binnen de sociale geografie, planologie of demografie. 7. Hij/zij heeft geleerd om zelfstandig problemen te herkennen, te definiëren, te analyseren, en op te lossen. 8. Hij/zij is in staat om in interdisciplinair teamverband ook in onderzoeks situaties samen te werken en daarbinnen de bijdrage vanuit zijn eigen vakgebied te onderkennen en te vertalen naar andere disciplines. 9. Hij/zij is in voldoende mate ingewerkt in relevante aanverwante disciplines. 10. Hij/zij is in staat om na zijn/haar afstuderen de ontwikkelingen in zijn eigen vakgebied te volgen evenals nieuwe ontwikkelingen in de samenleving en kan anticiperen op nieuwe, relevante trends en vraagstukken. 11. Hij/zij heeft een attitude ontwikkeld die het mogelijk maakt kritisch te reflec te ren op het eigen wetenschappelijke handelen. 12. Hij/zij kan het maatschappelijk effect en de ethische en waarden consequen ties van wetenschaps beoefening overzien en bijdragen aan het maatschap pelijk debat. 3. Wat mag van een afgestudeerde bachelor in de sociale geografie, planologie of demografie verwacht worden? Met verwijzing naar de beschrijving van het niveau van een afgestudeerde van een universitaire bacheloropleiding volgens de Dublin-descriptoren, is de commissie van oordeel dat 18 QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie

19 van de afgestudeerde bachelor in de sociale geografie, planologie of demografie het volgende verwacht mag worden. 1. Hij/zij heeft basiskennis over het vak/de vakken sociale geografie, planologie en/of demografie en hun plaats binnen de gedrags- en maatschappij weten schappen en, indien relevant, de natuur- en technische wetenschappen. 2. Hij/zij beschikt op algemeen niveau over kennis, inzicht en (onderzoeks-/ontwerp-)vaardigheden die haar/hem in staat stellen om beroepen op het gebied van sociale geografie, planologie of demografie uit te oefenen op weten schap pelijk niveau, dan wel deel te nemen aan een relevante, gespecialiseerde wetenschappelijke vervolg opleiding. 3. Hij/zij is in staat om haar/zijn kennis, inzicht en vaardigheden in groepsverband toe te passen in de relevante beroepspraktijken en daarbij probleemoplossend te werk te gaan. 4. Hij/zij is in staat om relevante gegevens op wetenschappelijk verantwoorde wijze te verzamelen, te bewerken en te interpreteren gebaseerd op het afwegen van sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke en ethische aspecten. 5. Hij/zij is in staat informatie, kennis, ideeën en oplossingen die voortkomen uit wetenschap pe lijke en professionele activiteiten op de betreffende vakgebieden over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten of niet-specia listen. 4. Wat mag van de bacheloren masteropleidingen in de sociale geografie, planologie of demografie verwacht worden? Om goede afgestudeerden af te leveren die beschikken over de hierboven genoemde eindkwalificaties mag van de opleidingen verwacht worden dat zij: 1. studenten introduceren in de voornaamste historische en actuele inzichten en ontwikkelingen binnen het gehele veld der sociale geografie, planologie of demografie; 2. hen kennis laten maken met de voornaamste theoretische en methodologi sche grondslagen van deze disciplines; 3. studenten een stimulerende en doeltreffende leeromgeving bieden waaronder verstaan kunnen worden: mogelijkheden tot veldwerk/excursies/praktijk leer situaties, zelfwerkzaamheid, daarop aansluitende onderwijsvormen, aanspre kend materiaal, gebruik van moderne ICT-voorzieningen en duidelijke rol van de docent; 4. een helder beeld geven van de mogelijkheden tot vervolgopleiding en de latere beroepspraktijk; 5. bij een stage een duidelijk reglement bieden om wetenschappelijk karakter, niveau en begeleiding te waarborgen; 6. een adequaat systeem van studieloopbaanbegeleiding bieden; 7. studenten voldoende en relevante keuzemogelijkheden kunnen bieden bij de inrichting van hun studie, in het bijzonder waar het gaat om de overgang van bacheloropleiding naar masteropleiding; 8. als sluitstuk van de masterstudie van studenten vragen om zelfstandig een leeronder zoek met scriptie uit te voeren waarin hij/zij kan laten zien wat hij/zij aan kennis en vaardigheden heeft verworven en waarbij een adequate begeleiding van de kant van de opleiding is gegarandeerd; 9. een goed functionerend systeem van interne kwaliteitszorg onderhouden; 10. een evenwichtige verhouding tussen onderwijs en onderzoek kennen met een voldoende mate van verweving tussen beide; QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 19

20 11. een goed personeelsbeleid voeren, inclusief functioneringsgesprekken, deskundigheidsbevordering en een gelijkwaardige rol van onderwijs en onderzoek bij het carrièreperspectief van stafleden; 12. een adequate materiële infrastructuur bieden; 13. blijvend werken aan een vertrouwengevende en stimulerende relatie tussen studenten en docenten. 20 QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie

21 BIJLAGE 1 Eindtermen voor planologieopleidingen, geformuleerd door de Werkgroep Onderwijs van de Association of European Schools of Planning (AESOP) Acquire due knowledge of: A B C D E F G the nature, purpose, theory and method of planning; the history of planning as an institution and a profession; the cultural differences in planning on a European and international level; developments in the natural and man made (economic and social) environment and knowledge of the impact of men s exploitation, i.e. possibilities for sustainable development; the political, legal and institutional context of planning practice both at the national and at the (evolving) international i.e. European level; the instruments and performance of instruments for implementing planning policies; specialised fields of planning; relationships across and between these fields. Develop practical competence in: H I J K L M N O P methods for problem definition and collaborative problem-solving in inter-disciplinary and multi-disciplinary settings; thinking in terms of concepts, instruments and measures and management of knowledge for practical application; techniques for data collection, for data analysis and synthesising, including modern information technology; valuing and managing the built and natural environment; anticipating future needs of society, including the appreciation of new trends and emerging issues in planning; methods for generating strategic planning proposals and the advancement of application; integrating aesthetic and design dimensions in planning proposals; devising plans, programmes and measures and guiding the implementation policies; written, oral and graphic communication. Develop an attitude i.e. a feeling for: Q R S T planning to be basically oriented towards solving the needs of society within a framework of sustainable development; the cultural imbedding of the manmade environment; the value dimension of planning; the ethical implications of planning. QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 21

22 BIJLAGE 2 Dublin-descriptoren 1. Bachelor De afgestudeerde bachelor: heeft aantoonbare kennis en inzicht van een vakgebied, waarbij wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet onderwijs en dit wordt overtroffen; functioneert doorgaans op een niveau waarop met ondersteuning van gespecialiseerde handboeken, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is; is in staat om zijn/haar kennis en inzicht op dusdanige wijze toe te passen, dat dit een professionele benadering van zijn/haar werk of beroep laat zien, en beschikt verder over competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen op het vakgebied; is in staat om relevante gegevens te verzamelen en interpreteren (meestal op het vakgebied) met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten; is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten of niet-specialisten; bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie die een hoog niveau van autonomie veronderstelt aan te gaan. 2. Master Students to whom a Master s degree is awarded have demonstrated knowledge and understanding that is founded upon and extends and/ or enhances that typically associated with Bachelor s level, and that provides a basis or opportunity for originality in developing and/or applying ideas, often within a research 1 context; can apply their knowledge and understanding, and problem solving abilities in new or unfamiliar environments within broader (or multidisciplinary) contexts related to their field of study; have the ability to integrate knowledge and handle complexity, and formulate judgements with incomplete or limited information, but that include reflecting on social and ethical responsibilities linked to the application of their knowledge and judgements; can communicate their conclusions, and the knowledge and rationale underpinning these, to specialist and non-specialist audiences clearly and unambiguously; have the learning skills to allow them to continue to study in a manner that may be largely self-directed or autonomous. 1 research is used to cover a wide variety of activities, with the context often related to a field of study; the term is used here to represent a careful study or investigation based on a systematic understanding and critical awareness of knowledge. 22 QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie

23 3. Algemene bevindingen 3.1. Inleiding De leden van de commissie zijn unaniem positief gestemd over het bij de gevisiteerde opleidingen aangetroffen kwaliteitsbesef en -niveau. De sociaal-ruimtelijke universitaire opleidingen in Nederland kunnen zich prima meten met de betere opleidingen in deze disciplines in West- Europa. Het al enige decennia bestaande gegeven dat de vakken sociale geografie, planologie en demografie zowel wat betreft onderwijs, onderzoek als bedrijfsvoering internationaal goed scoren lijkt zich te bestendigen. Dat stemt tot tevredenheid. De commissie constateert met genoegen gedrevenheid en vernieuwingszin bij de opleidingen en aandacht voor een goede kwaliteitszorg. En dit is ook het geval bij het overgrote deel van de studenten, docenten, alumni en het ondersteunend personeel. Bovendien zijn in alle instellingen de faculteiten en de Colleges van Bestuur goede aanjagers en faciliteerders van onderwijsvernieuwing en -verbetering. Hoewel de ervaringen overwegend positief zijn, is de commissie ook op punten gestuit die nadere aandacht vragen van de opleidingen. Kwaliteitsbewaking is, zeker ook bij goede opleidingen, een belangrijke prioriteit. In de afzonderlijke rapportages, waar door hun aard meer nadruk ligt op de punten die verbetering behoeven dan op goed lopende zaken, komen de aandachtspunten uitgebreid aan de orde. Bij deze algemene bevindingen wil de commissie stilstaan bij een aantal waarnemingen, conclusies en/of suggesties van meer algemene aard. Ze hecht eraan te benadrukken dat deze op geen enkele wijze in de plaats kunnen treden van de conclusies ten aanzien van de afzonderlijke oplei din gen De inbedding en samenhang van de vakgebieden en opleidingen De Nederlandse traditie waarbij de opleidingen sociale geografie, planologie en demografie zowel inhoudelijk als bestuurlijk met elkaar optrekken is de afgelopen periode niet wezenlijk veranderd. Het is een concept dat in het verleden goed heeft gewerkt en dat ook zeker toekomstbestendig is. De vakken hebben een gemeenschappelijke basis en veel raakvlakken. Op het niveau van onderwijsinstituten is de samenwerking in elk van de bezochte instellingen nog intact. Op facultair niveau is er wel het nodige gewijzigd. In Amsterdam zijn de sociaal-ruimtelijke vakken nu ondergebracht bij een brede sociale faculteit van maatschappij- en gedragswetenschappen, in Nijmegen in een op beleid en management gerichte faculteit en in Utrecht in een gemengd natuur- en sociaal-wetenschappelijke Faculteit Geowetenschappen. Alleen in Groningen is een Faculteit Ruimtelijke Wetenschap pen blijven bestaan. De visitatiecommissie acht het voor de toekomst van het onderwijs in de sociaal-ruimtelijke wetenschappen van belang dat de drie vakgebieden gezamenlijk georganiseerd blijven in relatief autonome onderwijsorganisaties. Geografie, Planologie en Demografie zijn brede vakgebieden met, naast een eigen wetenschappelijke ontwikkeling, ook een nauwe band met de maatschappij. Dat is zowel de kracht als een zwakte van de disciplines. Deeldisciplines hebben gemakkelijk de neiging (te) ver op te schuiven in de richting van aanpalende vakken als economie en bedrijfskunde, sociologie, psychologie, bestuurswetenschappen en wiskunde. Op die overgangsgebieden tussen vakgebieden vinden vaak interessante nieuwe ontwikkelingen plaats en dat dient behouden te blijven. Maar de kern van het eigen vakgebied mag daar niet onder lijden. Zo zullen economen vrijwel altijd beter zijn in economie zijn dan geografen of QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 23

24 planologen. Maar de ruimtelijke wetenschappers kunnen juist vanuit de eigen disciplinaire kern belangrijke bijdragen leveren. Die eigen kern is gecentreerd rond de begrippen ruimte, regio en omgeving en daarmee rond integrale benaderingen. Alleen in onderwijs- en onderzoekscholen c.q. -instituten met voldoende breedte cq capaciteit is het mogelijk ook de kern en de eigenheid van de vakgebieden veilig te stellen. Als die instituten ook voldoende samenwerken is er een kwantitatieve en kwalitatieve capaciteit voorhanden die ook internationaal van betekenis is. Gezien de nieuwe en verschillende bestuurlijke inbeddingen zijn landelijk disciplineoverleg en samenwerking daarbij noodzakelijk. Deze samenwerking moet dan wel zo georganiseerd worden dat ook concurrentie intact blijft. Dat heet tegenwoordig wel samenwerken als conculega s. De nieuwe bestuurlijke onderbrenging van geografie, planologie en demografie biedt natuurlijk ook nieuwe mogelijkheden voor meer eigen profilering van de vakken in elk van de instellingen. En dat is een kans die gegrepen moet worden en kan leiden tot een veelkleuriger en daardoor aantrekkelijker palet van de sociaal-ruimtelijke vakken in Nederland Bachelor/master, rendementen en keuzevrijheid Bij de vorige onderwijsvisitatie in 2002 waren de opleidingen bezig met het voorbereiden van de invoering van de bachelor-masterstructuur. Deze visitatie wordt gekenmerkt door een evaluatie van de eerste operationele jaren van die structuur. In het Nederlandse universitaire onderwijs is besloten tot een snelle invoering van de bachelor-masterstructuur, veel sneller dan in het kader van de Bologna-afspraken noodzakelijk was. De reden daarvoor was vooral de concurrentie tussen de universiteiten, waarbij de mogelijkheid om te studeren volgens het bachelor-mastermodel als een attractiefactor voor nieuwe studenten werd gezien. Maar ook is de bachelor-masterconversie aangegrepen om kwalitatieve verbeteringen door te voeren. Vrijwel alle instellingen hebben de vernieuwingen centraal aangestuurd en ook hun kwaliteitszorg daarop aangepast. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de invoering van de bachelor-masterstructuur, met een relatief korte voorbereidings periode, heeft geleid tot een aantal aanvangsproblemen. De basisgedachte van de bachelor-masterstructuur zelfstandige bacheloren masteropleidingen met elk eigen eindtermen en civiel effect en een duidelijk nieuw keuzemoment voor studenten na de bacheloropleiding is in de opzet en uitvoering van veel bachelor-masterprogramma s in Nederland maar beperkt terug te vinden. Veeleer wordt voor de eigen bachelorstudenten een reguliere doorstroom naar de eigen (aansluit)masters voorzien en bevorderd, en ook de meeste studenten blijken zo n route nog steeds als het meest gangbare studiepad te zien. Alleen nieuwe, specialistische masteropleidingen weten nogal eens een aanvullende instroom voor faculteiten te realiseren. Vaak betreft dat een instroom uit het hbo. Ook van omvangrijke overstap naar buitenlandse masteropleidingen en van buitenlandse studenten naar Nederlandse masters is (nog) geen sprake. Voor de reguliere sociaal-wetenschappelijke bachelor-masterprogramma s is bovendien de afstemming tussen een driejarige basisopleiding en een slechts eenjarige specialistische opleiding geen gemakkelijke zaak. Een en ander betekent dat de formele, van het Bologna-model afgeleide, eindtermen van veel opleidingen wringen met de werkelijke situatie. Bij de nu voor de deur staande revisies van de opleidingen zal dit een belangrijk punt van nadere overweging moeten zijn. Dat dit juist nu 24 QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie

25 geen gemakkelijke opgave is, blijkt uit de recent losgebarsten discussie rond karakter, niveau en rendement van de academische bacheloropleidingen. Een ander algemeen verschijnsel waarmee alle universiteiten te maken hebben is de discrepantie tussen de wens van de overheid om de studieduur te beperken en de voorkeur van veel studenten om studeren en werken, en niet zelden ook studeren en reizen of studeren en besturen, te combineren. Dat leidt tot problemen met de studierendementen. In de bachelorfase lijken aanpassingen op het punt van contacturen, studielasten en programmering van studieonderdelen zeker voor verbetering te kunnen zorgen. Hierdoor zullen studiehouding en rendementen vrij zeker positief beïnvloed worden. In de masterfase zal het moeilijker zijn de thans gangbaar geworden leefstijl van studenten bij te buigen. Overigens is ook een discussie over de (on)wenselijkheid dat masterstudenten meer dan een jaar voor hun opleiding uittrekken op zijn plaats. Uiteraard geldt daarbij de randvoorwaarde dat de relatie tussen bekostiging en inspanning voor de opleidingen niet nadelig uitwerkt. Goede afspraken tussen studenten en opleidingen over periode en plaats van de te leveren inzet en begeleiding zijn mogelijk een nuttig instrument. Daarbij moeten ook constructies die wat langer dan één kalenderjaar in beslag nemen mogelijk zijn. Ten slotte is de spanning tussen de eigen keuzevrijheid van de studenten en de zorg voor kwalitatief hoogwaar dige studiepaden en eindresultaten een derde algemeen punt van aandacht. Keuzevrijheid voor studenten is belangrijk, het levert een belangrijke bijdrage aan de motivatie voor de studie. Anderzijds kunnen te veel en/of verkeerde keuzen leiden tot studieprestaties die kwalitatief minder zijn dan zou moeten of kunnen. Vooral bij de vrijheid ten aanzien van het onderzoeksontwerp (in het bijzonder thematisch en methodisch) van het afstudeeronderzoek en de eindscriptie liggen gevaren op de loer. Uiteraard gaat het ook bij dit punt om het vinden van een goede balans. Als opleidingen zich dat bewust zijn en er zorgvuldig mee omgaan, zijn bevredigende oplossingen zeker te vinden Domeinspecifiek kader en benchmarking In hoofdstuk 2 is al aangegeven dat de leden van de visitatiecommissie van mening zijn dat de opleidingen meer hadden kunnen doen op het punt van het ontwikkelen van een gezamenlijk bijdetijds referentiekader voor de visitatie. Zo n referentiekader kan overigens meerdere doelen dienen en het proces om het samen te stellen zal het zicht op een duidelijke en actuele identificatie van de vakgebieden en de coördinatie van en samenwerking tussen de opleidingen, vooral naar de buitenwereld, bevorderen. Hetzelfde geldt ook ten aanzien van gerichte internationale vergelijkingen (benchmarks). Deze plaatsen de Nederlandse sociale geografie, planologie en demografie ten opzichte van soortgelijke opleidingen in het buitenland, waarbij met name de Angelsaksische landen, Vlaanderen, de (overige) grote buurlanden en vaak ook de Scandinavische landen de belangrijkste referentieregio s zullen moeten zijn. De internationale vergelijkingen kunnen een belangrijke informatiebron voor het referentiekader vormen. Daarbij gaat het niet alleen om syste matische eindtermen- en leerplanvergelijking maar vooral ook om de niveauvergelijkingen. De Nederlandse opleidingen zijn, het is bij deze visitatie gebleken, geen eenheidsworst. Er worden terecht eigen keuzen gemaakt en accenten gelegd. Voor de positie van de vakken is het echter belangrijk daarnaast ook een gezamenlijke iden titeit uit te dragen. QANU / Sociale Geografie, Planologie en Demografie 25

Nog meer weergeven