DE BROUWERS VAN MORGEN MAGAZINE NEDERLANDSE BROUWERS / EDITIE 2014 DE BROUWERS VAN MORGEN MAGAZINE NEDERLANDSE BROUWERS / EDITIE 2014

Transcriptie

1 DE BROUWERS VAN MORGEN MAGAZINE NEDERLANDSE BROUWERS / EDITIE 2014 DE BROUWERS VAN MORGEN MAGAZINE NEDERLANDSE BROUWERS / EDITIE 2014

2 VOORWOORD In De Brouwers van Morgen, de derde editie van het duurzaamheidsmagazine van Nederlandse Brouwers, komen de leden van Nederlandse Brouwers, onze relaties en stakeholders zélf aan het woord. Ze doen dit op de thema s: verantwoorde bierconsumptie, duurzaamheid & ketenbeheer en bier & economie. En zoals het hoort in een magazine worden interviews en achtergrondteksten afgewisseld met veel beeldmateriaal. Precies zoals dat bij de mooie en inspirerende biersector past. In deze derde editie is ook veel aandacht voor het 75-jarig bestaan van Nederlandse Brouwers, voorheen Centraal Brouwerij Kantoor. We doen dit aan de hand van een historische fotocollage. Colofon De Brouwers van Morgen is het duurzaamheidsmagazine van Nederlandse Brouwers. In deze derde editie doet het magazine verslag van de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid & ketenbeheer, verantwoorde bierconsumptie en bier & economie in de Nederlandse biersector. Een uitgave van: Nederlandse Brouwers Dagelijkse Groenmarkt 3-5 Postbus 179 / 2501 CD Den Haag T Realisatie en productie: Birdy Publishing BV, Redactie: Met dank aan: Fotografie: Vormgeving/lay out: Drukwerk: Oplage: Disclaimer: Daltonstraat 11 / 3335 LR Zwijndrecht. Telefoon Fax info@birdypublishing.nl Henri Reuchlin, Fedor Vogel, Eveline Graus Floor van Aerde Alle partijen die hun bijdrage aan dit magazine hebben geleverd. Bill de Kimpe, Wil Schipper, Fedor Vogel e.a. Rob Hofland Tuijtel, Hardinxveld-Giessendam exemplaren De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door onverhoopte foutieve vermelding in dit magazine. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever. klimaatneutraal natureoffice.com NL gedrukt In 2014 vieren we het 75-jarig bestaan van Nederlandse door de brouwers ondersteund. Maatschappelijke betrokkenheid Brouwers / Centraal Brouwerij Kantoor (CBK). In die 75 jaar is de is de brouwers namelijk met de paplepel ingegeven. Datzelfde samenleving veranderd en dus ook de biersector. Als organisatie geldt voor de innovatiekracht. Vanuit hun visie en ingezet door zijn wij mee veranderd en is onze rol in de maatschappij een een nieuwe marktvraag, ontwikkelen brouwers steeds weer andere geworden. Het CBK is vóór de Tweede Wereldoorlog nieuwe producten. Ook de manier van marketing bedrijven door gestart als een operationele, ondersteunende organisatie voor de de brouwerijen mag innovatief worden genoemd. Net als de brouwerijen. Ze had als doel goed door de crisis heen te komen onderzoeken die plaatsvinden om nieuwe, sterke gerstrassen en naar oplossingen te zoeken voor de grondstoffenschaarste in Nederland te telen. Allemaal voorbeelden waar we als en de kwaliteit van het bier. In de decennia daarna heeft een innovatieve sector trots op mogen zijn. Ook daarover leest u meer consolidatieslag plaats gevonden in dit magazine. en is de focus van het CBK van operationele ondersteuner verlegd Na 75 jaar blijven we als Nederlandse naar belangenbehartiger. De Brouwers natuurlijk ook vooruit maatschappelijke belangstelling voor kijken. Bier staat letterlijk en bier is in de loop der jaren toegenomen, figuurlijk weer op de kaart. Daarom zowel in positieve als in negatieve zin. ondersteunen we alle mogelijke Veel meer dan vroeger moeten de campagnes en activiteiten die Bier brouwerijen hun rol in de samenleving aan Tafel promoten. Bier mag verantwoorden en blijven verdienen. simpelweg niet ontbreken aan tafel. Dat betekent uitgaan van de eigen Als sector gaan we meer dan ooit de Tjapko Poppens, voorzitter Nederlandse Brouwers kracht en het onderlinge samenwerken. Cees-Jan Adema, directeur Nederlandse Brouwers verhalen over en achter bier vertellen. De coöperatieve instelling is destijds Daarin willen we samen optrekken begonnen vanuit de gedachte dat je samen sterk staat. Die met de horeca, dat is immers nog steeds bij uitstek de plek om veerkracht is er vandaag na 75 jaar nog steeds. De markt is meer bierbeleving in praktijk te ervaren. Om deze reden dragen wij dan ooit in beweging en daar spelen de brouwerijen innovatief op ook actief bij aan twee initiatieven: de Week van het Nederlandse in met nieuwe initiatieven en bieren. Bier en het Beleef Bockbier moment in oktober. Voor dit laatste initiatief hebben onlangs de website Proeven van het prachtproduct bier betekent verantwoord gelanceerd. Deze initiatieven zijn sectorbreed opgezet en worden genieten. Niet voor niets ligt het thema verantwoorde ondersteund door de brouwers van Nederland, ongeacht of ze bierconsumptie heel dicht bij ons zelf. De verantwoordelijkheid die wel of niet zijn aangesloten bij Nederlandse Brouwers. Dit soort de sector neemt werpt vruchten af. Zo laten recente onderzoeken platforms zullen we de komende jaren verder gaan uitbouwen. zien dat jongeren steeds later gaan drinken en ook minder Daarnaast willen we als sector bier nog dichter bij de consument drinken. Daarnaast zien we dat de vraag naar alcoholvrij en arm brengen en het mooie van het product bier sterker benadrukken. bier blijft stijgen, net als de vraag naar speciaalbier trouwens. Begin 2015 zullen we er bij iedere bierliefhebber zeker op Bewust genieten is iets wat de gemiddelde bierdrinker als geen terugkomen! ander snapt. Op die ontwikkelingen zal de biersector blijven inspelen. U leest in dit magazine diverse verhalen over hoe de U ziet het, en u kunt het lezen in dit magazine De Brouwers van sector omgaat met verantwoorde alcoholconsumptie. Morgen : de biersector bruist en verrast aan alle kanten. Het toont Het belang van de biersector voor onze economie wordt helaas maar weer eens aan dat de biersector een prachtige doorsnee is nog wel eens onderschat. Wij zijn een sector die er echt toe doet! van onze samenleving, een sector die we moeten koesteren. Wij Zo bieden we direct en indirect werkgelegenheid aan willen graag iedereen die aan dit magazine heeft bijgedragen mensen. Er zijn maar weinig sectoren in Nederland die dat van harte bedanken, en wij wensen u als lezer veel plezier en kunnen zeggen. Alle initiatieven, van groot tot klein, worden inspiratie toe. 1

3 INHOUD DE BROUWERS VAN MORGEN JAAR NEDERLANDSE BROUWERS IN BEELD ZIE PAGINA Brouwers lanceren website nuchter over bier VERANTWOORD DRINKEN DE GRONDSTOFKETEN VAN BIER Natuurlijk product met vier basis ingrediënten DUURZAME BIERSECTOR Biersector belangrijk voor NL economie NEDERLANDSE BIERSECTOR VERDIENT MEER ERKENNING Jan Paul Rutten en John Halmans, Gulpener Bierbrouwerij: WIJ ZIJN ALTIJD DE VRIJE BROUWER GEWEEST Patrick van Aller, bedrijfsleider Rootz ROOTZ, TROTSE WINNAAR BIER AAN TAFEL TROFEE Marthijn Junggeburth en Inge van der Heijen, Bavaria: WIJ WILLEN DE CONSUMENT BIJ DUURZAAMHEID BETREKKEN Wietse van den Bogaart, brouwmeester Bavaria: DE BROUWER VAN MORGEN IS GOED OPGELEID Marina van der Wal, opvoedkundige: BEGIN ZO JONG MOGELIJK MET ALCOHOLOPVOEDING Hester Klein Lankhorst, KIDV: REDUCE, RE-USE, RECYCLE, RENEW Harry Meens, directeur Alfa Bierbrouwerij: DE VIJFDE GENERATIE POPELT OM BEDRIJF VOORT TE ZETTEN Paul Joosten en Theo Sonnemans, Lindeboom Bierbrouwerij: LINDEBOOM WORDT STEEDS GROENER Hildegard van Ostaden, Grootheraut Biergenootschap der Lage Landen: BIER IS MEER DAN OOIT ROCK&ROLL Pascal Gilet, algemeen directeur HEINEKEN Nederland: DUURZAAMHEID INTEGREREN IN DE MERKENSTRATEGIE Trends in biermarkt VOLOP BEWEGING BINNEN DE BIERCATEGORIE Angélique Schmeinck, bockbierambassadeur: STEEDS MEER CULINAIRE MOGELIJKHEDEN MET BIER Harm van Esterik en Bart Simonet, AB InBev Nederland: DUURZAAMHEID IS: OPTIMALISEREN TOT WE NIET MEER KUNNEN EEN TERUGBLIK OP DE WEEK VAN HET NEDERLANDSE BIER Aafje Sierksma en Ivonne Sleutels: TROTS OP VIJF JAAR KENNISINSTITUUT BIER Harry Arts, Budelse Brouwerij: WE ZIJN VAN VIJF NAAR NEGEN BIOBIEREN GEGAAN Niek Jan van Kesteren, algemeen directeur VNO-NCW: HET OM POLITIEKE REDENEN BELASTEN VAN EEN PRODUCT IS NIET FAIR Koert van t Hof, Manager Corporate Affairs Grolsch: VERANTWOORDE ALCOHOLCONSUMPTIE IS EEN BEWUSTWORDINGSPROCES Ruud Timmer, onderzoeker PPO-WUR: 2 KWEKERS PROBEREN STEEDS BETERE GERSTRASSEN TE VINDEN COLUMN FIONA DE LANGE

4 Brouwers lanceren website nuchter over bier VERANTWOORD DRINKEN Verantwoorde bierconsumptie is een belangrijk thema. Niet alleen voor de samenleving maar ook voor de brouwers. Bier is een prachtig, natuurlijk product met een ruime keuze aan smaken en soorten, variërend van alcoholvrij bier tot speciaalbier. Meer dan 90% van de Nederlanders geniet al op een verantwoorde wijze van dit natuurlijke product. Als brouwers willen wij de positieve tendens rondom verantwoord drinken vasthouden. Daarvoor steunen we de boodschap van experts inzake alcoholmatiging. Website nuchter over bier de gezondheidseffecten van bier en In mei heeft Nederlandse Brouwers opvoeddeskundige Marina van der Wal tijdens de Week van het Nederlandse heeft een hoofdstuk geschreven over Bier de website nuchter opvoeden. nl gepresenteerd. De website belicht bier als een prachtig natuurlijk product Breed bierportfolio met een ruime variatie aan smaken en De leden van Nederlandse Brouwers soorten, met én zonder alcohol. Tevens is stellen een breed bierportfolio er aandacht voor verantwoord drinken: beschikbaar, van alcoholvrij, alcoholarm Wat betekent matige alcoholconsumptie tot zwaardere speciaalbieren. De en is dat hetzelfde als verantwoord consument kan zo een bier kiezen, dat het drinken? Daarnaast gaat de website in beste past bij zijn/haar smaak en leefstijl. op de werking van bier in je lichaam en de gezondheidseffecten van bier. Voedingswaarde, zwangerschapslogo Speciaal voor ouders en opvoeders en ingrediëntendeclaratie op etiket is er ook ruimschoots aandacht voor Nederlandse Brouwers adviseert alcoholconsumptie onder jongeren. Hoe haar leden om op vrijwillige basis zorg je dat je kind na zijn achttiende de ingrediëntendeclaratie, de verjaardag verantwoord met alcohol voedingswaarde en het zwangerschapslogo op het etiket te plaatsen. Dit helpt omgaat? Ook geeft de website tips en trucs en toont ze een overzicht van de diverse de consument een geïnformeerde keuze initiatieven die brouwers organiseren te maken. Om te kijken of het advies om verantwoorde bierconsumptie te wordt opgevolgd heeft Nederlandse stimuleren. Brouwers onder haar leden een nulmeting Voor het samenstellen van de informatie over 2012 laten uitvoeren en eerste is onder meer gebruik gemaakt van meting over De resultaten zijn zeer verantwoorde bronnen en kennis van positief. Onderstaande tabel laat zien op experts. Voor het hoofdstuk over de hoeveel % van het volume bier dat op de werking van alcohol in het lichaam is Nederlandse markt wordt verkocht door informatie gebruikt van het Trimbos de leden van Nederlandse Brouwers een Nulmeting Eerste meting over 2012 over 2013 Ingredientendeclaratie 81% 86% Voedingswaarde 42% 77% Zwangerschapslogo 0,5% 64% Afzet alcoholvrij bier blijft stijgen Voor Nederlandse bierdrinkers is alcoholvrij bier al lang niet meer onbekend terrein. Uit de bierconsumptiecijfers 2013 blijkt opnieuw dat dit segment in 2013 met 5% is gegroeid tot hectoliter. Voor mensen die alcoholvrij bier drinken zijn de redenen vooral gelegen in het feit dat men de BOB is en dus nog moet rijden (64%), dat men even geen alcohol wil (36%) of gewoon omdat men het lekker vindt (21%) (Bron: Nationaal Bieronderzoek 2014). Nederlandse Brouwers vindt het positief dat alcoholarm en alcoholvrij bier aan een opmars bezig zijn. Het is een innovatief segment, waarin steeds meer variatie in smaken wordt aangeboden. Alcoholarmen alcoholvrij bier is daarmee niet langer alleen een alternatief voor momenten dat je geen alcoholhoudend bier mag drinken. De ruime keuze en de smaak worden campagne voor sportverenigingen. In aanvulling hierop worden extra middelen beschikbaar gesteld om proefprojecten rondom verantwoorde bierconsumptie op te zetten. Dit vanuit de doelgroep jongeren en hun ouders. Daarnaast is Nederlandse Brouwers ervoor de afspraken rondom reclame voor alcoholhoudende dranken aan te scherpen. Alcoholreclames rond programma s die overduidelijk gericht zijn op overmatige alcoholconsumptie willen we stoppen. Rol van de ouders In het publieke debat is er veel aandacht voor de producenten van alcohol, de overheid en NGO s. De ouders worden echter min of meer vergeten, terwijl de rol van ouders bij de opvoeding van de kinderen essentieel is om overmatige alcoholconsumptie op latere leeftijd te voorkomen. Nederlandse Brouwers wil daarom kijken hoe de rol van de ouders verder versterkt kan worden. Daarom werd eind september 2014 een viertal rondetafelbijeenkomsten georganiseerd met ouders. Centrale vragen waren: wat in Daarnaast zien we de volgende ontwikkelingen: n Jongvolwassen drinken minder In de leeftijdsgroep van 16 tot 20 jaar is het aantal zware drinkers gedaald van 23,8% in 2012 naar 18,1% in Dat is een daling van 24%. n Meer minderjarigen drinken niet Het percentage jongeren van 12 tot 16 jaar dat niet drinkt is gestegen van 75,3% in 2012 naar 80,7% in n Volwassenen in leeftijd van 50 tot 55 jaar drinken meer, daarboven weer minder gewaardeerd. Hiermee heeft alcoholvrij en alcoholarm bier echt een eigen plaats binnen de totale bierafzet gekregen. Ondersteunen publiekprivate campagnes Door publiekprivate campagnes te ondersteunen en waar nodig aan te scherpen, wil Nederlandse Brouwers een maatschappelijke norm voor Geen 18, geen alcohol & Met trots voor u gebrouwen Sinds 1 januari 2014 is de aankoopleeftijd van alcohol wettelijk vastgesteld op 18 jaar. Voor 1 januari 2014 lag deze leeftijd op 16 jaar en gebruikte de alcoholsector in al haar reclame-uitingen het logo Geen 16?, geen druppel. Dit logo is nu vervangen door de slogan Geen 18, geen alcohol. Naast deze slogan gebruiken de heb je als opvoeder nodig om je kinderen op een verstandige én prettige manier met alcohol te leren omgaan? En: wat kunnen de bierbrouwers doen, als gaat om alcohol en opvoeden? Aantal zware drinkers daalt Uit de CBS-cijfers van de gezondheidsenquête blijkt dat het aantal Nederlanders dat tot de zware drinkers behoort (mannen minimaal 1x per week 6 glazen In de leeftijdsgroep van 50 tot 55 is het aantal zware drinkers gestegen met 27%. In 2012 was het percentage 11,9% en 15,1% in Deze stijging zien we niet terug in de oudere leeftijdsgroepen: bij alle leeftijdsgroepen van 55 jaar en ouder neemt het percentage zwaar drinken juist af. Nederlandse Brouwers is blij met de daling van het aantal zware drinkers en Instituut. Het Kennisinstituut Bier heeft ingrediëntendeclaratie, voedingwaarde en verantwoorde bierconsumptie brouwers ook de slogan Met trots voor u of meer, vrouwen 4 glazen of meer) is hoopt dat deze ontwikkeling zich in de 4 meegelezen met het hoofdstuk over zwangerschapslogo staat: bewerkstelligen. Een voorbeeld is de BOB- gebrouwen. gedaald van 12,9% in 2012 naar 12,4% komende jaren zal doorzetten. 5

5 DE GRONDSTOFKETEN VAN BIER Veredelaar Ambitie: In 2020 stoten de leden van Nederlandse Brouwers 25% minder CO 2 per hl. bier uit dan in Bostelhandelaar Consument Ontwikkelt nieuwe gerstrassen: duurzaam, hoge kwaliteit en met hoge opbrengst in Nederlandse omstandigheden. Duurzaamheid: NIBEM beoordeelt de kwaliteit van nieuwe gerstrassen in het gerstrassenonderzoek. Binnen Stichting NIBEM werkt de keten van bier samen aan de duurzame teelt van kwalitatief hoogwaardige Nederlands brouwgerst. Brouwer Brouwt bier uit water, mout, hop en gist. Met deze vier natuurlijke ingrediënten worden circa verschillende bieren op de wereldmarkt gebracht. Het brouwproces: maischen klaren brouwen koelen gisten verpakken Het restproduct van gerst dat overblijft na brouwen heet bostel. Bostel is zeer rijk aan eiwit en wordt ingezet als hoogwaardig veevoeder. Ook de restanten hop en uitgewerkte gist vinden bijvoorbeeld als veevoeder toepassing. Duurzaamheid: De afzet van bostel aan de veehouderij is een mooi voorbeeld van het sluiten van de kringloop. De hele keten werkt samen om u een smaakvol glas bier aan te kunnen bieden. Geniet ervan Duurzaamheid: En wat doet u? Verbouwt brouwgerst. Ongeveer jaarlijks hectare. Belangrijkste gebieden: Drenthe, Groningen, Zeeland. 6 Teler Duurzaamheid: NIBEM stimuleert ketensamenwerking met als speerpunt kwaliteit en duurzame opbrengst. Ambitie: In 2020 is 40% van de primaire grondstoffen afkomstig van telers die werken volgens de principes van het Sustainable Agriculture Initiative, SKAL of SMK. Collecteur Duurzaamheid: Tijdens het brouwproces wordt zowel verhit als gekoeld. Energie efficientie is een speerpunt voor brouwers.de biersector is al vier jaar op rij de best scorende sector in het Convenant Meerjarenafspraak Energie Efficiency. Het gebruik van water wordt zoveel mogelijk teruggedrongen. Spil in het web. Levert zaad aan de teler, en koopt graan in. Bewaart de oogst tot ze vermout kan worden en beoordeelt gerst op kwaliteit. Mouter Verwerkt gerst tot mout waardoor het geschikt is om bier mee te brouwen. Mout is het hart van het bier: het levert smaak, alcohol en bepaalt de kleur. Het moutproces: weken kiemen drogen Duurzaamheid: Mouten is een water en energie intensief proces. Streven is gerstrassen te ontwikkelen die zo min mogelijk water nodig hebben bij het mouten. Duurzaamheid: beperken van gereden kilometers en gebruik van efficiënte vrachtwagens. Transporteur Brengt het bier naar horecagelegenheid of winkel. Ambitie: In 2020 hebben we een besparing gerealiseerd van 20% minder CO 2 uitstoot toe te rekenen aan het transport van bier. Duurzaamheid: Van de totale binnenlandse afzet wordt bier voor meer dan 80% aangeboden in retourverpakkingen. In winkels overheersen de glazen flesjes in kratten en in horecagelegenheden komt het bier uit fusten of de kelderbiertank. Blikjes zijn zeer goed recyclebaar. Circa 90% van de Nederlandse blikjes wordt op eenvoudige wijze hergebruikt. Horecaondernemer en winkelier De laatste schakel tussen brouwer en consument. Een goed opgeleide horecaondernemer of winkelier let op verantwoorde consumptie en kan consument adviseren over het juiste bier bij de juiste gelegenheid. 7

6 Natuurlijk product met vier basisingrediënten DUURZAME BIERSECTOR Duurzaamheid is onlosmakelijk verbonden met de biersector. Bier kan tenslotte alleen gebrouwen worden met de natuurlijke ingrediënten water, graan, hop en gist. Om in de toekomst nog steeds gebruik te kunnen maken van deze grondstoffen, stimuleert de biersector een verantwoorde behandeling- en teeltwijze van deze ingrediënten. Water Bier bestaat voor zo n 95% uit water. Daarnaast is water een belangrijk onderdeel van het brouwproces. Voor de Nederlandse Brouwers is het zo efficiënt mogelijk omgaan met ons water al jaren een vanzelfsprekendheid. Zo is het waterverbruik binnen de brouwerijen de afgelopen 20 jaar met gemiddeld 75% gedaald. Over het algemeen lijken er in Nederland niet of nauwelijks problemen te bestaan met betrekking tot water. Echter, ook een waterrijk land als Nederland heeft zijn eigen kenmerken en problematiek. Mogelijke problemen verschillen per locatie. Zo is bijvoorbeeld het ene gebied kwetsbaar voor verdroging, terwijl in een ander gebied wateroverschot een probleem kan vormen. Daarnaast is met een verscheidenheid aan gebruikers een gezamenlijke focus op het in stand houden van de waterkwaliteit van groot belang. Doordat waterproblemen lokaal impact hebben, worden alle belanghebbende 3. In samenwerking met lokale belanghebbenden, zoals waterschappen, organisme, dat zichzelf onder de juiste streng bewaakt wordt. Gist is een levend waterzuiveringsbedrijven, agrariërs, omstandigheden kan vermenigvuldigen. natuurbeheerders en andere Als de gist juist behandeld wordt, kan watergebruikers, afspraken en plannen het vele decennia behouden blijven. maken voor watermanagement. Wereldwijd bestaan er verschillende Mout zodat deze nooit verloren gaat en het altijd Vier eenvoudige ingrediënten die samen met de passie en het vakmanschap van de brouwer een rijke variëteit aan bieren mogelijk maken zijn: Daarom nemen de brouwerijen in Nederland maatregelen om ook buiten de muren van de brouwerij te zorgen voor goed watermanagement. Graan is het hart van het bier: het levert smaak, alcohol en is verantwoordelijk voor de kleur van het uiteindelijke bier. Voor de meeste bieren gebruikt de Bij het mouten wordt de gerst eerst geweekt in water. Als het graan zich helemaal heeft volgezogen krijgt het de kans om in warme kamers te ontkiemen. In bier worden de bellen van de vrouwelijke hopplant gebruikt. Deze hopbellen groeien aan grote klimplanten, die wel tot zo n 8 meter hoog kunnen zijn eigen karakter behoudt. Samen met de verschillende watergebruikers, de waterbeheerder en andere belanghebbenden binnen het stroomgebied, werken zij aan het veiligstellen van de verschillende gebruiksfuncties van water en het garanderen van de toekomstige beschikbaarheid van zoet en schoon water. Op hoofdlijnen bevat het watermanagement van Nederlandse Brouwers de volgende aandachtsgebieden: 1. Reduceren van watergebruik in het productieproces; 2. Stimuleren van efficiënt watergebruik door de hele productieketen door afspraken met leveranciers en inkoopvoorwaarden; brouwer brouwgerst. Dit is een graan dat speciaal wordt geteeld voor het brouwen van bier. Brouwgerst bevat veel zetmeel, maar weinig eiwitten. Ook andere granen zijn geschikt om bier mee te brouwen. Het bekendste is tarwe, dat een belangrijk bestanddeel vormt voor witbier. Ook haver, maïs en zelfs rijst kan gebruikt worden om bier mee te brouwen. Om brouwgerst voor het brouwen van bier geschikt te maken, wordt het eerst gemout. Tijdens het mouten ontstaan enzymen die het mogelijk maken dat zetmeel en eiwitten tijdens het brouwen als voeding voor de gisting kunnen dienen. Tijdens de kieming vormt de graankorrel enzymen die in staat zijn het aanwezige zetmeel om te zetten in suikers. Deze suikers zorgen later in het proces bij de toevoeging van de gist dat er alcohol en koolzuurgas wordt gevormd. Zodra de gerst is ontkiemd, worden de graankorrels bij hoge temperatuur gedroogd om het kiemproces te stoppen. Het nu ontstane resultaat heet mout. Hoe hoger de temperatuur bij het drogen is, des te donkerder de mout. De kleur van de mout bepaalt ook de kleur van het bier. Bovendien heeft de mout een belangrijke invloed op de uiteindelijke smaak van het bier. Op pagina 6/7 van dit magazine is de hele keten, van graan tot kraan verder groeien. De grootste hopaanplantgebieden in Europa zijn te vinden in Tsjechië, Duitsland en Engeland. Sinds kort heeft de Gulpener Bierbrouwerij in Limburg ook eigen hopvelden (biologisch) aangeplant volledig voor eigen gebruik. Na de oogst worden de hopbellen direct gedroogd en tot zogeheten hoppellets geperst. Alleen het vocht wordt uit de hopbellen gehaald en van 100 kg hopbellen blijft zo n 90 kg hoppallets over. Tijdens de bierbereiding worden de hoppellets opgelost in het bier, waarbij de aroma s en alfazuren die de bitterheid geven, in het bier achterblijven. Het restant van de hopbel/hoppellet wordt, samen met de vaste delen van het mout, Gist 400 x vergroot. uitgewerkt. eruit gefilterd. Hop Gist Hop zorgt voor het karakteristieke Gist zorgt voor alcohol en koolzuurgas in bitter en aroma in bier, geeft stevigheid bier. Daarnaast is het ook een belangrijke aan het schuim en is een belangrijk smaakmaker. Elke giststam (gistcultuur) conserveringsmiddel. Het geeft dus niet heeft een eigen karakter en een eigen alleen smaak en body aan het bier, maar aroma en smaak en zorgt in combinatie zorgt er ook voor dat het bier op een met de andere ingrediënten voor een natuurlijke manier ruime tijd bewaard uniek bier. gistbanken waar brouwerijen hun eigen specifieke gistcultuur hebben opgeslagen Op regelmatige basis ontvangt de brouwerij van de gistbank een kleine hoeveelheid van het eigen gist. Daarna wordt het in de brouwerij vermenigvuldigd zodat het gist gebruikt kan worden in de verschillende brouwsels. Gist kan hergebruikt worden, maar slechts enkele malen. Na verloop van tijd verandert de kwaliteit en het karakter en is het tijd om partijen in het betreffende stroomgebied kan blijven doordat het antiseptisch werkt Brouwers gebruiken doorgaans hun opnieuw vanuit een origineel monster van 8 in min of meer gelijke mate getroffen. tegen veel verschillende bacteriën. eigen gist, waarvan de kwaliteit zeer de gistbank te vermenigvuldigen. 9

7 Biersector belangrijk voor NL economie NEDERLANDSE BIERSECTOR VERDIENT MEER ERKENNING De biersector is een prachtige en veerkrachtige sector die goed is voor de economie. Op dit moment telt ons land ruim 185 grote en kleine brouwerijen. Allemaal met een eigen verhaal en unieke bieren. Meer dan 85% van het geconsumeerde bier wordt hier in Nederland gebrouwen. Er is geen enkele andere drankensector die dat kan zeggen. Ook wereldwijd is Nederlands bier erg populair. De biersector is daarmee een echte banenmotor die veel werkgelegenheid oplevert. Niet alleen in brouwerijen maar ook bij toeleveranciers en via de verkoop in supermarkten en horeca gelegenheden. Het is belangrijk de economische bijdrage van de biersector te waarborgen en waar mogelijk zelfs uit te breiden. Maar daarvoor hebben we ook de steun van de overheid nodig. Grote bijdrage aan Nederlandse economie De Nederlandse biersector levert een grote bijdrage aan de economie. Zo draagt ze jaarlijks zo n 2,2 miljard euro bij aan overheidsinkomsten (BTW, accijns, inkomstenbelasting en premies). Omdat bier vooral in eigen land wordt gebrouwen, is de economische bijdrage fors hoger dan van veel andere drankensectoren. Hoge bieraccijns werkt belemmerend De hoge bieraccijns zet de economische bijdrage en de werkgelegenheid van de biersector echter onder druk. Sinds 2000 is de bieraccijns met bijna 80% gestegen. Daarmee is ze 4x hoger dan in Duitsland en bijna 2x hoger dan in België. Dit heeft tot gevolg dat consumenten hun bier over de grens gaan kopen, met name in Duitsland. Vooral brouwerijen in de grensstreek zijn hier de dupe van. Erkenning voor Nederlandse biersector Nederlandse Brouwers vindt het belangrijk dat de overheid de meerwaarde van de biersector erkent en ondersteunt. Dit is in het belang van de consument, de werknemer, de economie, de overheid en Succesvol Deens groeiplan Het Deense groeiplan is een mooi voorbeeld hoe de overheid economische groei via de biersector kan stimuleren. Het plan is in februari 2013 door de Deense overheid gepresenteerd en bevat een breed scala aan maatregelen om de economie weer te laten groeien, waaronder een 15% bieraccijnsverlaging in juli Bewust is voor bier gekozen omdat bier veelal lokaal wordt gebrouwen en zodoende veel werkgelegenheid verschaft. De accijnsverlaging moet stimuleren dat Denen, met name in het grensgebied, omhoog en daalden de aankopen over de grens. Economische bijdrage vergroten Ook in Nederland zijn er voldoende kansen de economische bijdrage van de biersector te vergroten. Een daarvan is een bieraccijnsverlaging. Als biersector werken we aan een plan om de economische bijdrage van de sector te laten groeien en werkgelegenheid te stimuleren. De biersector is gebaat bij zekerheid op lange termijn, waaronder een stabiel belastingklimaat. Het vergroten van de economische bijdrage de sector zelf. In het buitenland zien we weer meer bier in eigen land gaan kopen. kunnen we echter niet alleen. Daarvoor Enkele feiten op een rij ook dat het economisch belang van de Deense middenstanders hebben namelijk hebben we de steun nodig van de In 2013 brouwden de leden van biersector wordt erkend door de overheid. veel last van het bieraccijnsverschil Nederlandse overheid. Het gaat namelijk Nederlandse Brouwers ruim 23,6 miljoen met Duitsland. Uit recente cijfers van de niet alleen om brouwers, maar om het hectoliter bier. 14,1 miljoen hectoliter Zo houdt Duitsland de grootste Europese Deense bierassociatie blijkt dat maatregel hele MKB, met name in de grensstreek. daarvan werd geëxporteerd. Het brouwen bierexporteur de bieraccijns zo laag effect sorteert. Na de accijnsverlaging Dat willen we laten terugkomen in ons en de verkoop van bier is goed voor mogelijk, heffen wijnproducerende gingen de binnenlandse bierverkopen puntenplan banen, waarvan direct bij landen niet of nauwelijks accijns op wijn brouwerijen. De biersector is daarmee (onder meer Frankrijk, Spanje, Duitsland) een echte banenmotor. Nederland is na en verlaagt Denemarken met succes Duitsland qua volume de op twee na de bieraccijns om grensverkeer naar grootste bierexporteur van Europa en Duitsland te stoppen en banengroei in de een van de grootste wereldwijd. Enkele sector te stimuleren. kerncijfers: Totale bierproductie Leden van Nederlandse Brouwers Overzicht totale markt alcoholhoudend bier ( 0,5%) obv accijnsaangiften (exclusief alcohol arm en -vrij) Bierproductie leden hl hl Totale bierafzet Nederlandse markt hl hl Afzet Nederlandse Brouwers hl hl Import en productie overigen hl hl waarvan alcoholhoudend hl hl 10 11

8 In september 2014 heeft de Gulpener Bierbrouwerij tijdens de jaarlijkse hopoogst de geheel nieuwe huisstijl gepresenteerd. Een uitstraling die past bij het gedachtegoed van de Limburgse familiebrouwerij. De nieuwe slogan De Vrije Brouwer past uitstekend bij wie de Gulpener Bierbouwerij is en waar zij voor staat. Directeur John Halmans legt samen met Jan-Paul Rutten - vanaf januari 2015 zijn opvolger - uit waarom. Jan Paul Rutten en John Halmans, Gulpener Bierbrouwerij: WIJ ZIJN ALTIJD DE VRIJE BROUWER GEWEEST Onze nieuwe campagne, re-branding en huisstijl is in feite een aanscherping van ons gedachtegoed, zo begint Jan-Paul Rutten. We zijn ons bewust van wie we zijn, waar we voor staan, wat we al jaren doen. Alleen de presentatie sloot niet helemaal meer aan. Het afgelopen jaar hebben wij ons opnieuw een aantal kernvragen gesteld. Wat is ons verhaal? Wie zijn wij? Daar hebben we heel wat sessies aan gewijd. Wat eruit kwam is: De Vrije Brouwer. Die gedachte staat het dichtst bij wat we altijd geweest zijn. Maar ook bij wat we willen zijn en hoe we in het leven willen staan. John Halmans valt hem bij: Als bedrijf en personeel hebben we al jaren een ambitiestatement. De laatste vijftien jaar zijn we heel sterk bezig met duurzaamheid. Maar ook met diversiteit. Vroeger ging het alleen om pils, nu draait het om veel meer speciale smaak. Gebaseerd op en gebrouwen met zoveel mogelijk lokale en regionale grondstoffen. Die vrijheid hebben we nu, en hebben we in het verleden altijd gehad. Kapstok naar de toekomst Vrijheid hebben we als familiebedrijf altijd gehad. Wij waren de eerste die speciaalbieren ging brouwen. We waren ook de eerste brouwerij die zo n twintig jaar geleden met duurzaamheid aan de slag ging. Die vrijheid om dat te kunnen doen, is nu onze kapstok naar de toekomst. We doen dit vanuit de overtuiging dat we het beter willen doen. Beter in onze omgang met de omgeving. Beter voor de economie. Beter voor onze mensen. Beter voor onze relaties, onze vrienden. Dat is de vrijheid van de Jan-Paul. En hij vervolgt: Lang geleden was er binnen het Centraal Brouwerij Kantoor (CBK, voorloper Nederlandse Brouwers) de discussie over de eigen fles. In het kader van gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het opzetten van het retoursysteem, de statiegeldfles, is gekozen voor een eenduidige fles. De laatste tijd zie je steeds meer brouwerijen met een eigen fles op de markt komen. Vanuit de gedachte van De Vrije Brouwer hadden wij dat natuurlijk ook kunnen doen nu. Een nieuwe huisstijl, ook een nieuwe eigen fles. Maar wij hebben er juist voor gekozen om de bruine statiegeldfles te handhaven. In onze ogen is dit nog steeds het meest duurzame systeem dat wij kennen. Het past bij onze waarden en wij zijn geen voorstander van kapitaalvernietiging. Het experiment opzoeken Vrije Brouwer betekent ook vrije smaken. Zo bracht Gulpener in 2014 weer een nieuw bier op de markt: de Ur-Hop. John Halmans: Het is meer dan een experiment. Wij zijn continu op zoek naar nieuwe smaken. Wij wilden in 2013 als eerste grote brouwer een bier gaan maken met verse hop, het Vers Hopbier. In 2014 hebben we de Ur-Hop op de markt gebracht, met de brouwtechniek dryhopping tot stand gekomen. Zo hebben we een paar maanden geleden de eerste India Pale Lager op de markt gezet, een heerlijk gehopt, ongefilterd, ondergistend bier, voor de echte bierliefhebber. Zo hebben wij als Gulpener altijd nieuwe dingen gedaan op productniveau, en zo zullen we keer op keer nieuwe dingen bieren. De focus is echt op onze bieren brouwer. Zo willen we, ongebonden, in blijven doen. Echter, één ding is zeker: 12 komen te liggen, op de kwaliteit, op de het leven staan, aldus de overtuigende Gulpener gaat geen Radler of alcoholvrij 13

9 Patrick van Aller, bedrijfsleider Rootz ROOTZ, TROTSE WINNAAR BIER AAN TAFEL TROFEE Niet ver van het kantoor van Nederlandse Brouwers in Den Haag huist café-restaurant Rootz. Wie er eens een kijkje neemt aan de Grote Marktstraat kan het niet ontgaan: Rootz is winnaar van de Bier aan Tafeltrofee dit jaar. Op een wat avontuurlijker. Bij het veilige advies is het bier in harmonie met het gerecht, het vult het aan. Bij het gedurfde advies zoeken we het contrast, het bier valt een ingrediënt aan als het ware. Op die manier grote poster boven de deur, op de glazen huisbier en zelfs op de viltjes staat trots: Beste Bierrestaurant kunnen we iedere gast verleiden om eens een glas bier aan tafel te proberen. We merken dat dat in de smaak valt. Niet verwonderlijk, want met bier kun je veel Het bedrijf is terecht trots op deze titel. Nederlandse brouwers. Daarmee kunnen smaakcombinaties maken die met wijn We hebben de laatste jaren veel aandacht we onze gasten verrassen en verwennen niet lukken. Bovendien is het typisch de besteed aan het vernieuwen van onze en blijven we de favoriete plek in Den drank van onze streken. bierkaart en het vinden van mooie bieren spijscombinaties, legt bedrijfsleider Haag en Scheveningen om nieuwe bieren te ontdekken. Een Bourgondiër houdt Toegankelijk Patrick van Aller vol enthousiasme uit. niet alleen van lekker drinken, maar ook Tot voor kort stond Rootz bekend als van lekker eten. Daarom specialiseren Om onze gasten optimaal voor te kunnen de Belg van Den Haag. Inmiddels zijn wij ons ook op bier aan tafel. Op onze lichten, leiden we al onze medewerkers we meer de Bourgondiër van de Lage menukaart vind je bij ieder gerecht niet op. We hebben zelfs twee StiBON Landen, lacht Patrick. De biercultuur in alleen een suggestie voor een bijpassende biersommeliers in onze gelederen, die Nederland is sterk in opkomst. We hebben wijn, maar ook voor een bijpassend bier. alle bier-spijscombinaties samenstellen. bier maken. Een echte vrije brouwer echt in en met de regio doen. Dat mag aan te schaffen, maar die machine is een deel van ons assortiment Belgische Vaak zelfs twee bijpassende bieren. Het Daarbij is het belangrijk om het allemaal maakt geen Radler. De vraag is dus of wat kosten. Het gedachtegoed van De meteen weer duurzamer dan de vorige. bieren aangevuld met bieren van ene advies is wat veiliger, het andere niet te ingewikkeld te maken, waarschuwt Gulpener een craftbrewery in het groot Vrije Brouwer is gestoeld op continuïteit Onze volgende stap is de investering in Van Aller. Bier moet niet in de val van is. Jan Paul: Ja, eigenlijk wel. Als je kijkt en zelfstandigheid. Die gedachte biedt het nieuwe brouwhuis. State-of-the- wijn trappen, met allerlei hoogdravende naar onze bieren, de kwaliteit, de smaak, prachtige dwarsverbanden. We doen dit art en geschikt om verder efficiency beschrijvingen waar de gemiddelde dan is dat vakmanschap. Multinationals voor de biergenieter. En we doen het ook en besparingen door te voeren en mens niets van begrijpt. Het mooie van lopen achter de smaak en biertypes nog duurzaam en puur. Er zijn nog maar milieubelasting verder terug te dringen. bier is juist het volkse, het gewone. Dat aan die toegankelijk zijn voor een groot weinig biergenieters die echt vragen om Duurzaamheid is ook continuïteit. John betekent niet dat het simpel hoeft te publiek. Wij zoeken op onze manier het een glas duurzaam bier. Wij bieden dat Halmans neemt echter na ruim 43 zijn. Het moet wel toegankelijk blijven. experiment op. wel. Een vrije brouwer is een brouwer jaar afscheid (eind 2014) om het bedrijf Van Aller merkt een duidelijk verschil Regionaal betrokken die veel meer vanuit eigen kracht kan opereren. in goede handen over te dragen aan Jan-Paul Rutten, lid van de familie die tussen de twee Rootz-vestigingen in Den Haag en Scheveningen. Rootz centrum 14 Boven alles blijft duurzaamheid de basisgedachte van ondernemen in Gulpen. John: Duurzaamheid is de basis van ons bestaan. Onze filosofie om mooie bieren te brouwen met eigen grondstoffen zal altijd overeind blijven. Het gebruik van lokale hop en gerst blijft, vanuit de gedachte dat we nadrukkelijk lokaal aanwezig willen zijn. We betalen hiervoor kostentechnisch een forse meerprijs, maar we willen het De re-branding heeft natuurlijk grote gevolgen voor de organisatie, logistiek en distributie. Jan Paul: We hebben meteen van de gelegenheid gebruik gemaakt om de nieuwe etikettenlijn en verpakking te voorzien van nieuwe teksten, gericht op smaak en bierbeleving. Uiteraard hebben we daarop onder andere ook het nieuwe zwangerschapslogo opgenomen. Door deze nieuwe huisstijl waren we verplicht een nieuwe etiketteermachine eigenaar is van de Gulpener Bierbrouwerij. John: Het eind van 2014 neem ik afscheid en dan neemt Jan-Paul het helemaal over. Dan maken we een eind aan een traject van een kleine twee jaar, dat zeer plezierig, fijn en inhoudelijk goed verlopen is, ook in combinatie met de rest van het team. Er zal geen waarde verloren gaan, integendeel, Jan-Paul is de belichaming van de nieuwe ambitie van de familiebrouwerij. Een echte Vrije Brouwer. staat midden in de samenleving. Mensen komen om te genieten van een biertje, of een lekkere hap eten. We gaan door tot in de kleine uurtjes. In Scheveningen komen mensen meer voor de after werk borrel en dinerbeleving. Gasten zijn gewend aan wijn aan tafel en komen echt om bier als alternatief te ontdekken. Ze stellen meer kritische vragen. Dat bier op beide plaatsen succesvol is laat zien wat voor een veelzijdige drank het is. 15

10 Marthijn Junggeburth en Inge van der Heijden, Bavaria: WIJ WILLEN DE CONSUMENT BIJ DUURZAAMHEID BETREKKEN Elk jaar hebben we met de lokale gerstboeren het oogstfeest. Dan zetten we een mobiele tap in het veld en drinken we met elkaar een biertje. Dan ervaar je heel veel positiviteit. We staan letterlijk middenin de grondstof, samen met de burgemeester, de directeur van de Rabobank, de boeren. Marthijn Junggeburth en Inge van der Heijden zijn beiden nauw betrokken bij het duurzaamheidsbeleid van Bavaria Sinds enkele jaren is Bavaria medeinitiatiefnemer en zeer betrokken partij bij Boer, Bier, Water, een platform in betrokken partijen, zoals de Gemeente Laarbeek, ZLTO (Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie), Waterschap Aa water kunnen we ook gebruiken om verdroging in onze directe omgeving tegen te gaan. Met de kennis van verschillende partijen hebben we de mogelijkheid om successen. Elk jaar hebben we met de lokale gerstboeren het oogstfeest. Dan zetten we een mobiele tap in het veld en drinken we met elkaar een biertje. Dan systeem bedacht om water te besparen via biologisch afbreekbaar folie met leidingen eronder. Door de folie is er veel minder water nodig en vooral 30 tot 40 in het Brabantse Lieshout. Marthijn als duurzaamheidsmanager, Inge als manager corporate communicatie. Waar Marthijn vooral actief is met de inhoudelijke en beleidsmatige kant van duurzaamheid, is Inge bezig met het vertalen van dat beleid richting de verschillende doelgroepen. de gemeente Laarbeek (waar Lieshout deel van uitmaakt) dat zich buigt over duurzame ontwikkeling van de leefomgeving in de regio. Het is een project gericht op een gezonde bodem en gezonde watervoorziening, een project dat steeds meer in de belangstelling staat, zo weet duurzaamheidsmanager Marthijn Junggeburth van Bavaria. De manier van samenwerken wordt gewaardeerd. Alle & Maas, Rabobank Peel Noord, CLM, maken deel uit van het netwerk. Samen krijg je dingen echt voor elkaar, zoals het lokaal telen van brouwgerst met ZLTO en de boeren. In bredere zin zijn we met water bezig, om verdroging tegen te gaan. Zo maken we plannen over beregeningsvoorschriften. Het gezuiverde restwater van de brouwerij stroomt via de rivieren naar de Noordzee. Maar dat nieuwe dingen uit te proberen en samen creatief te zijn. Partijen als de Rabobank, de Gemeente en het Waterschap faciliteren ons daarin. Dan verkoopt de samenwerking zichzelf. Boer Bier Water fietsroute Het gaat niet alleen om samenwerken, maar ook samen genieten van de ervaar je heel veel positiviteit. We staan letterlijk middenin de grondstof, samen met de burgemeester, de directeur van de Rabobank, de boeren. Je voelt dan ook dat kleine initiatieven een grote uitwerking kunnen hebben, zo verklaart Inge. Marthijn vult aan met een andere goede business case: Een van de ambassadeurs van het project is de chrysantenkweker Pieter Verschure. Hij heeft zelf een procent minder bestrijdingsmiddelen. Deze chrysantenkweker zit middenin ons waterwingebied. Wij willen natuurlijk geen bestrijdingsmiddelen in ons water, dus wij hebben het foliesysteem van deze kweker gefinancierd en geholpen met de subsidies die we op dit project konden krijgen. Om de lokale bevolking op al deze mooie initiatieven te wijzen heeft Bavaria een Boer Bier Water fietsroute ontwikkeld, waarmee je de gemeente Laarbeek op de fiets kunt ontdekken. Inge: Inmiddels is Laarbeek een aantal gerstvelden rijker. Mooie bijkomstigheid is dat Bavaria lokaal haar ingrediënten kan inkopen en de inwoners van Laarbeek kunnen genieten van de bijzonder sfeervolle aanblik van de goudgele gerstvelden. Speciaal daarvoor hebben we een fietsroute ontwikkeld van ongeveer 35 kilometer langs de zeven boeren die gerst verbouwen voor ons Swinckels bier. Na de route kunnen de fietsers genieten van een heerlijk glas Bavaria of Swinckels in het Bavaria Brouwerijcafé. Interactie met consument Sinds 2005 publiceert Bavaria een eigen duurzaamheidsverslag. Continu wordt de vraag gesteld voor wie Bavaria dat eigenlijk doet. Marthijn: Onze rapportage werd gewaardeerd door de MVO-mensen, maar werd weinig gelezen door klanten en consumenten. Daarom hebben we twee jaar geleden een digitaal boek laten schrijven door een auteur, waarin ons duurzaamheidsbeleid werd verwerkt. Deze 16 thriller is zo n 6000 keer gedownload. 17

11 Wietse van den Bogaart, brouwmeester Bavaria: DE BROUWER VAN MORGEN IS GOED OPGELEID dichter bij de mensen. Uiteraard hebben we ook nog steeds ons volledige rapport. Lloyd s toetst ons duurzaamheidsbeleid inhoudelijk en cijfermatig. Via de website kun je een pdf downloaden van hun geverifieerde verslag. Net als alle andere brouwers heeft ook Bavaria te maken met nieuwe dilemma s voor 2014 en verder als het gaat om duurzaamheid. Op het gebied van verantwoorde alcoholconsumptie zijn we plannen aan het ontwikkelen met lokale partijen. Het blijft een spanningsveld voor een brouwer van bier om hiermee Daarna zijn we gaan zoeken naar een breder online platform en hebben we een speciale website ontwikkeld: com/duurzaamheid. Hierop staat minder tekst dan de oorspronkelijke rapportage, maar meer beeld en video. Inge voegt eraan toe: Het idee is: je wordt als bedrijf pas echt duurzaam als er een beweging op gang komt. Wij willen graag dat de consument het oppakt. Duurzaamheid is niet de ver-van-mijn-bed-show maar staat dichtbij iedereen. Het zit vaak al in kleine dingen. De nieuwe website is toegankelijk en uitdagend om met reacties te komen. Vandaar dat we de interactiviteit zoeken met de consument. Denk eens mee?! Wat zou kunnen helpen aan ons duurzaamheidsbeleid? We ondersteunen die vraag op de sociale media. Er zijn al veel reacties binnen gekomen. Vaak creatieve tips en ideeën die niet altijd haalbaar zijn, soms hele nuttige en praktische tips. Bijvoorbeeld: zet een brouwerij in ieder dorp, dat scheelt eigen hop? We zien ook veel reacties van studenten, scholen en universiteiten, die in het kader van de opleiding meedenken over duurzaamheid. We nemen alles serieus en gaan gesprekken aan om te zien hoe we suggesties kunnen oppakken. Marthijn vertelt hoe duurzaamheid nog breder wordt getrokken. We kijken naar mogelijke samenwerkingen met duurzaamheidsplatforms die al bestaan. Het gaat dan vooral om platforms die de consumenten, bedrijven en overheden verbinden om duurzaamheid in de samenleving te versnellen en te versterken. Zo koppelen we mensen aan elkaar en kijken we waar men samen kan optrekken. Ook vanuit die hoek komen nuttige tips en suggesties en maken we nog meer mensen betrokken bij het duurzaamheidsbeleid van Bavaria. Om de samenwerking met boeren in de omgeving te ondersteunen hebben we een aparte website Uiteraard helpen we ook dat netwerk met adequaat bezig te zijn, maar we willen wel onze verantwoordelijkheid nemen, aldus Inge. Marthijn gaat verder: Wat transport betreft willen we zoveel mogelijk over water doen. Wij hebben een stichting opgericht waar alle belangen bij elkaar komen (Stichting BERZOB). Een van de zaken die daaruit voortkomt is dat het kanaal, de Zuid-Willemsvaart, wordt verbreed en verdiept. Wij doen al heel veel over water, maar het idee is dat we hier achter de brouwerij meteen onze spullen de boot op kunnen laden. Het deel transport dat nog over de weg gaat zijn we ook steeds meer aan het verduurzamen, door gebruik te maken van vrachtwagens met meer laadvermogen, ook internationaal. We doen ook proeven met vrachtwagens die op gas rijden, bijvoorbeeld richting Noord-Frankrijk. We zitten in een ambititeus lean & green traject waarmee we onlangs een tweede ster hebben behaald. Dat betekent dat we fors hebben bespaard op uitstoot van CO 2. De brouwer van morgen is niet alleen een onderneming, het zijn vooral goed opgeleide mensen, is de stelling van Wietse van den Bogaart, brouwmeester bij Bavaria. Sterker En dat kan zonder grote investeringen, Wietse uit. Zeker bij de R van Reduce zo vervolgt hij. Operators zijn als geen is de betrokkenheid van binnenuit de ander bekend met het proces en kunnen organisatie van groot belang. Juist door met de juiste kennis en begrip vaak vergroten van kennis bij operators kan goede energiebesparingen aangeven. veel bereikt worden, zeker als dat door het Soms is het iets simpels als lichten uit hele team gedragen wordt. Voorwaarde is doen of deuren sluiten, soms is het een dat leidinggevenden en managers open andere manier van werken. Als mensen staan voor suggesties van de werkvloer enthousiast zijn voor duurzaamheid, en daar ook werk van maken. We hebben kunnen vele procenten energie bespaard dat binnen onze organisatie goed geborgd, worden, gewoon door spontane tips. tot op het hoogste niveau. Maar natuurlijk Duurzaamheid bestaat uit drie R s: Reduce, hebben we niet alle wijsheid in pacht. Re-use en Recycle in die volgorde, legt We maken ook gebruik van de kennis die onze leveranciers leveren en van de verschillende onderzoeksinstituten. Je moet je zeker niet blindstaren op uitsluitend interne opleidingen. nog, opleiding speelt een wezenlijke rol bij het bereiken van onze duurzaamheidsdoelstellingen. Duurzaamheid is meer Opleiding in Nederland dan alleen zonnepanelen en windmolens. Het zijn ook de Toekomst operators, die vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week, in touw zijn om bier te brouwen. Door het vergroten van betrokkenheid en opleiden van medewerkers is veel energiebesparing mogelijk. Opvallend is dat er in Nederland geen opleiding tot brouwer bestaat. We maken gebruik van MBO ers levensmiddelentechniek of procestechniek, aldus Wietse. Vervolgens leiden we ze zelf op de brouwerij op tot brouwoperators op MBO 3- en 4-niveau. Die opleiding is door Nederlandse Brouwers in grote lijnen opgezet en wordt vervolgens door de individuele brouwerijen aangepast naar de eigen situatie. Het is wel een echte opleiding. Bij Bavaria werken we samen met onderwijsinstelling Helicon, zodat de scholieren ook een officieel MBO diploma krijgen. Zelf doorliep Wietse een hele reeks opleidingen, die hij afsloot met een universitaire titel brouwmeester aan de universiteit van Nottingham. Een fantastische opleiding, mede doordat ik die kon combineren met mijn werk op de brouwerij. De combinatie van studie en werk geeft veel extra verdieping, op alle niveaus. Je voorkomt dat je verzandt in louter theoretische oplossingen. Het houdt je met de voeten op de grond. En het is mooi om nieuw verworven kennis direct in de praktijk toe te passen. Het draait immers niet om opleiding en kennis alleen. Het is een balans tussen opleiding, creativiteit, pragmatisme en ervaring. Ik vergelijk het met een voetbalelftal, besluit Wietse. Je hebt een transportkosten. Of: maak vierkante ondersteuning en content voor de website. Als grote brouwer zijn we dat aan onze team nodig waarin iedereen zijn of haar 18 blikjes. En: waarom verbouwen jullie geen Op deze wijze brengen we duurzaamheid stand verplicht. rol vervult, denkers en doeners. 19

12 Marina van der Wal, opvoedkundige: BEGIN ZO JONG MOGELIJK MET ALCOHOLOPVOEDING Al zo n 22 jaar geeft Marina van der Wal als opvoedkundige gevraagd en ongevraagd haar mening over het opvoeden van kinderen. Door haar uitgesproken mening is ze veel te gast in radio- en tv-programma s. Zo is ze bij Koffietijd een vaste gast aan tafel en is ze vaste opvoedkundige bij de Telegraaf. Daarnaast is ze co-auteur van Het enige echte eerlijke puberopvoedboek. Marina, die ooit bij Heineken werkte, heeft de opvoedwaaier over alcohol ontwikkeld en bijgedragen aan de website nuchteroverbier.nl. Zij heeft een heel eigen kijk op de wijze waarop ouders met kinderen en alcohol moeten omgaan. Alcohol en opvoeden Marina heeft een duidelijke mening over Marina is zelf ook moeder van twee alcohol en opvoeden. In Nederland puberjongens, een van 22 en een van 19 hebben we een overleg-opvoeding, de jaar. Ze valt meteen met de deur in huis. stem van het kind is heel belangrijk. Maar Ik ben tegenstander van de verhoging er komt een punt tot hier en niet verder. van de alcoholleeftijd van 16 naar 18 Als opvoeders is het reuze eenvoudig om jaar. Van mij mag die leeftijd namelijk een aanvaring met pubers aan te gaan. nog verder omhoog. Ik ben ook fel Alcohol en uitgaan hoort bij elkaar, zo lijkt gekant tegen de manier waarop die wet het. Uiterlijk op woensdag voor het begin is ingevoerd. Het is politieke egotripperij van het weekend moet je daarover het waarbij geen rekening is gehouden met gesprek aan gaan met je pubers. Heel veel met de maatschappelijke norm. Ik vind het heel opvallend en opmerkelijk dat van de drie grote partijen ouders, overheid en brouwers de brouwers de meeste verantwoordelijkheid nemen. Dat is eigenlijk heel pijnlijk. In 2013 heb ik onderzoek gedaan waaruit bleek dat ouders zeer laconiek zijn over dit onderwerp. Die ouders gaan we nog vijf jaar meemaken. Dat betekent dat die ouders van 14-, 15 en 16-jarigen allemaal van plan zijn zich niet aan de wet te houden. Deze ouders zijn bereid hun kinderen alcohol te geven. Kinderen die nu pas op de basisschool zitten hebben ouders die bereid zijn de wet te gehoorzamen. Het gaat om morele beïnvloeding van een natie, het moet tussen de oren zitten. Deze alcoholwet is echter over de hoofden van de ouders heen gemaakt. Ook over de bijbehorende campagne NIX18 is Marina zeer kritisch. Die NIX-campagne is echt niks. Ik heb aan 40 ouders gevraagd: herkennen jullie je erin?. Bij de meeste ouders is alleen het woord NIX blijven hangen. Dus: we spreken niks af. Een gemiste kans. uit dat pubers die een verbod hebben van hun ouders om alcohol te drinken, toch de helft minder drinken dan pubers die geholpen worden door hun ouders om voorzichtig te beginnen met drinken. Het beste advies is dus: begin zo jong mogelijk met alcoholopvoeding. Kinderen zijn echt al beïnvloedbaar vanaf de eerste, tweede of derde klas van de basisschool. Geef kinderen nooit een nipje of likje drank aan hun vinger. Wees duidelijk: alcohol is voor volwassenen. Als je dat de gehele opvoeding volhoudt, dan zit de gedachte Wees duidelijk in je communicatie! En richt die communicatie vooral op ouders en niet op jongeren. Anders krijg je de schijn tegen. Ook voor de brouwers is het belangrijk om confronterend bezig te zijn. Het is logisch dat ze aan doelgroepmarketing doen. Je ziet wel een kentering, bijvoorbeeld welke verantwoordelijkheid brouwers nemen op festivals. Vroeger gebeurde er op festivals veel meer en dan heb ik het niet alleen over drank. Brouwerijen moeten uitkijken dat ze niet het braafste dat je pas alcohol op je 18e jaar mag, in jongetje uit de klas worden. Het zijn het brein. En zorg als ouders ook dat je ook de horecaondernemers die een zelf je verantwoordelijkheid neemt. Dat verantwoordelijkheid hebben. Brouwers betekent geen dronkenschap in het bijzijn kunnen ook via uitgaansgelegenheden en van je kinderen. En haal na een feestje de de horeca verkondigen hoe je met alcohol lege flessen van tafel. Natuurlijk mag je moet omgaan. Tot slot verwijst Marina als ouders gewoon alcohol drinken, ook naar de website nuchteroverbier.nl, met kinderen in de buurt. Maar ga er wel waaraan zij een bijdrage heeft geleverd. verantwoord mee om. Je wilt toch ook dat Ik heb de informatie over en voor de ze pas op hun 18e hun rijbewijs halen? Dat ouders geschreven op die website. Het vinden we niet raar. Het heeft allemaal te gaat eigenlijk over nuchter opvoeden. maken met de ontwikkeling van het brein. Over alles wat met genot te maken heeft, Volwassenheid ontstaat pas bij 18 jaar. in de breedste zin, weet men in Nederland Over hoe de brouwers hun verantwoorde- heel moeilijk de nuance te maken. Dat is hoe ouders over opvoeden en alcohol ouders denken als ik het verbied, doen ze lijkheid nemen, is Marina erg positief. lastig voor de opvoeders, maar vooral ook 20 denken. Er is geen rekening gehouden het toch. Dat klopt, maar onderzoek wijst Ze heeft ook adviezen aan de brouwers. voor de kinderen. 21

13 Hester Klein Lankhorst, KIDV: REDUCE, RE-USE, RECYCLE, RENEW We weten en doen in Nederland al heel veel als het gaat om het verduurzamen van verpakkingen. Tegelijkertijd is er ook sprake van versnipperde en soms gekleurde kennis over de verpakkingsketen. Sinds 1 januari 2013 kent Nederland het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV), dat is opgericht naar aanleiding van de Raamovereenkomst Verpakkingen Daarin hebben het Rijk, het verpakkend bedrijfsleven en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) afgesproken dat bedrijven de komende jaren meer verpakkingsmateriaal hergebruiken en de verpakkingsketen verduurzamen. Hester Klein Lankhorst is directeur van het KIDV en geeft haar visie op bierverpakkingen. Hester Klein Lankhorst: We kennen in Nederland de zogenoemde producentenverantwoordelijkheid. Wie een verpakking op de markt brengt, is ook verantwoordelijk om het afval daarvan in te zamelen, te recyclen en/of te verwerken. Tot 2013 was er een verpakkingenbelasting die door het Rijk werd opgelegd; nu is er een afvalbeheerbijdrage die het bedrijfsleven zelf organiseert. Bedrijven betalen een heffing aan het Afvalfonds. Daaruit ontvangen gemeenten een vergoeding en wordt ook het KIDV gefinancierd. Het KIDV is opgericht om de duurzaamheid van verpakkingen te vergroten. Klein Lankhorst: Uitgangspunt zijn daarbij de vier R s: reduce, re-use, recycle, renew. Uiteindelijk willen we naar een circulair systeem waarbij er helemaal geen verpakkingsafval meer ontstaat en alle verpakkingen kunnen worden hergebruikt. Vanuit het KIDV genereren we nieuwe kennis en objectiveren we kennis, voor alle gaat uit van Going concern, waarbij partijen in de keten. Een mooi voorbeeld het consumentengedrag niet wezenlijk is het proefproject rond de gescheiden verandert. Liever lokaal is de treffende inzameling van drankenkartons. Daar naam van het tweede scenario. In het hebben we de kosten van de verschillende derde scenario, Fort Europa, legt Europa inzamelsystemen en de milieuwinst in strenge eisen op om tot een circulaire kaart gebracht. Klein Lankhorst geeft economie te komen, waarbij kringlopen aan dat het niet alleen draait om de worden gesloten. Het laatste scenario is verpakking. We kijken bewust naar icreate, waarbij sterke technologische productverpakkingscombinaties. Want ontwikkeling zorgt voor een sterk het belangrijkste is natuurlijk dat een gedecentraliseerde productie. Denk aan verpakking doet waarvoor die is gemaakt: 3D-printers op consumentenniveau. een product beschermen of langer Klein Lankhorst: Het voordeel van het vers houden. Maar dan wel met zo min werken met scenario s is dat ze trends mogelijk verlies van grondstoffen. en ontwikkelingen laten zien die van Vier toekomstscenario s Een ander voorbeeld zijn vier toekomstscenario s die het KIDV heeft ontwikkeld. Elk scenario schetst een beeld van de wereld in 2040 en wat de invloed daarvan is op verpakkingen. Het eerste scenario invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van duurzaam verpakken. Om die reden kiezen we ook bewust een lange horizon. Klein Lankhorst benadrukt het belang om kennis te objectiveren. We weten en doen in Nederland al heel veel als het gaat om het verduurzamen van verpakkingen. Tegelijkertijd is er ook sprake van versnipperde en soms gekleurde kennis over de verpakkingsketen. Daardoor zijn in het verleden nogal wat verschillende visies op de werkelijkheid ontstaan, bijvoorbeeld op de manier waarop het bedrijfsleven, gemeenten en de rijksoverheid naar de afvalproblematiek keken. Dat staat een krachtig verpakkingsbeleid in de weg. Wij willen objectieve en feitelijke informatie leveren, zodat partijen een substantiële verbetering kunnen bereiken. Wat daarbij helpt, is dat het KIDV een onafhankelijk bestuur heeft met vertegenwoordigers van drie partijen: het Rijk, de gemeenten en het verpakkende bedrijfsleven. Opvallend is dat consumenten in het bestuur niet zijn vertegenwoordigd, terwijl zij in de verpakkingsketen toch een Verpakkingen waar zij met meldingen, ideeën en vragen terecht kunnen over de milieuvriendelijkheid van verpakkingen. Bedrijven reageren op deze meldingen via de website van het meldpunt. Soms met uitleg en toelichting, maar soms ook om te laten weten dat ze de suggesties van consumenten overnemen en de verpakking gaan aanpassen. Verder is het gedrag van consumenten ook onderdeel van ons wetenschappelijk onderzoeksprogramma, zodat we meer kennis krijgen over wat consumenten beweegt als het gaat om verpakkingen. Essentiële eisen Het doel is een continu proces van verbetering. Klein Lankhorst: Volgend uit de raamovereenkomst moeten branches voor 1 oktober brancheverduurzaamheidsplannen indienen, waarin ze aangeven wat de hoogst bereikbare doelen voor 2018 zijn op het gebied van de vier R s. De plannen gelden tot In dat jaar dienen de branches weer nieuwe plannen in met de hoogst haalbare doelen voor De plannen worden door het KIDV getoetst en gaan dan als advies naar de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, die ze vaststelt. De plannen gaan gelden voor alle bedrijven in de branches. De brancheplannen en de hoogst haalbare doelen spelen ook een rol om alle bedrijven te activeren. Klein Lankhorst: We willen juist de achterblijvers stimuleren om actief aan de verduurzaming van verpakkingen te werken. De verwachting is dat dit beter werkt dan generieke productverpakkingscombinaties en elk afzonderlijk bedrijf moet naar deze doelen streven. De doelen zijn mede een invulling van de zogenoemde Essentiële Eisen die de Europese Unie stelt aan verpakkingen. Die vragen dat je als bedrijf inzichtelijk maakt hoe je tot de meest duurzame verpakkingskeuze bent gekomen. Eenmalig glas Je ziet dat de brouwers hier in zijn algemeenheid actief mee omgaan, aldus Klein Lankhorst. Het helpt dat bier een natuurproduct is. Voor een verpakkingsmateriaal als metaal en glas geldt dat je ze eigenlijk als een soort permanent materials kunt zien, met weinig uitval in de keten. In principe kun je ze eindeloos omsmelten en hergebruiken Maar met de trend naar meer eenmalig glas zie ik wel een aandachtspunt aan de kant van glasrecycling. Daar zien we de recyclingspercentages de laatste jaren dalen. Het is belangrijk om die trend te keren. Dat kan bijvoorbeeld door als industrie goed met consumenten over recycling te communiceren, bijvoorbeeld via de verpakking. Voor bierverpakkingen in de toekomst grijpt Klein Lankhorst terug op één van de vier toekomstscenario s: icreate. Ik trek een analogie met de 3D-printer. Stel dat de consument thuis ter plekke zijn bier kan samenstellen, naar de smaak waar hij of zij op dat moment behoefte aan heeft. Dat maakt bier nog persoonlijker. Dan heb je geen flesjes als verpakking meer nodig, hoogstens een paar vaatjes voor grondstoffen. Ik besef me dat dit nu nog utopisch lijkt, maar onder andere op het cruciale factor zijn. Klein Lankhorst: Voor reductiedoelstellingen. De hoogst terrein van 3D-printing is al veel mogelijk 22 consumenten hebben we het Meldpunt haalbare doelen gaan immers over en gaan de ontwikkelingen snel. 23

14 Harry Meens, directeur Alfa Bierbrouwerij: DE VIJFDE GENERATIE POPELT OM FAMILIEBEDRIJF VOORT TE ZETTEN De Alfa Bierbrouwerij uit Schinnen is een typisch Limburgs bedrijf met een rijke historie. Algemeen directeur en eigenaar Harry Meens is de vierde generatie van de familie die de brouwerij heeft groot gemaakt. Een bedrijf dat werkgelegenheid biedt, een maatschappelijke rol vervult in de regio en een product levert dat vooral geluk en ontspanning geeft, in de vorm van heerlijk bier: Dé drank van de Lage Landen. Juist daarom is Harry Meens zo blij dat zijn kinderen onlangs hebben aangegeven voor de continuïteit van het bedrijf te willen gaan zorgen. 145 jaar Brouwerijhistorie In 1870 begon mijn overgrootvader Jozef Meens een boerderij annex brouwerij, zoals dat zo vaak ging in die tijd. Toen was er al sprake van een duurzaam en eerlijk product: hij verbouwde zelf de gerst, hij vermoutte zelf, hij brouwde en de bostel die overbleef ging weer naar de boerderij voor het vee. Dat was biodynamische bedrijfsvoering pur sang. Harry Meens, die eind jaren tachtig in de voetsporen van zijn vader trad, vertelt beeldend en bevlogen over de geschiedenis van Brouwerij Alfa. Jozef stuurde zijn zoon Henri naar een klein brouwerijtje in Keulen om het brouwersvak te leren. Zo is onze brouwerij begonnen met groeien. We leverden streekgebonden aan de in die tijd één van drie brouwerijen in dit kerkdorp. Rond 1900 zijn we meegegaan met de overstap naar ondergistende bieren. Wij hebben altijd volledig gerstebier gebrouwen, naar Duits model en recept. In 1913 deed mijn grootvader een proef met lokale hopteelt die geen vervolg heeft gekregen. We hebben die hopplanten nog steeds hier staan, als overblijfsel van de hopstammen van toen. Eigen hopteelt is nu voor ons geen issue: Wij willen kunnen terugvallen op de hopvariëteit uit de hele wereld. Ik zie de hele wereld als hopleverancier. Als je je met brouwen beperkt tot de vier hoofdingrediënten water, gerst, hop en gist zoals wij doen dan moet je wel de allerbeste hop gebruiken voor de smaakvariëteit. Na de oorlog kocht onze familie van de Duitse machinefabriek Witt in Aken de eerste koelcompressoren. gebruiken voor het maken van ruw ijs. Onze ijsfabriek was op dat moment zelfs groter dan de brouwerij. Koelkasten bestonden nog niet, dus het ijs was niet aan te slepen. Wij leverden ijs in een groot deel van Limburg en openden later een tweede fabriek in Spaubeek, aldus Harry Meens over de vroege geschiedenis van Alfa. Nooit opgeven, altijd doorgaan Zoals zoveel brouwerijen had ook Alfa het moeilijk na de Tweede Wereldoorlog. We hadden onder andere problemen met de hopleverantie. Direct na deze oorlog kwam mijn vader Leo Meens in het bedrijf; hij was toen zo n jaar of twintig. Na de oorlog heeft een oudere broer van mijn vader nog geholpen om de brouwerij overeind te houden. Het was imago van dun oorlogsbier. Mijn vader moest vechten voor het voortbestaan van de brouwerij, knokken om te overleven. De druk van de grote brouwerijen nam toe en ze stonden in de rij om Alfa over te nemen. Maar toen al hadden we de familietrots: Nooit opgeven, altijd doorgaan. Liever een kleine baas dan een grote knecht, was en is ons devies. Mijn vader Leo was destijds al lid van het toenmalige CBK (Centraal Brouwerij Kantoor). Er waren toen circa 100 leden en hij mocht ook aanschuiven. De grootste brouwer mocht het dichtst bij de voorzitter plaatsnemen. Mijn vader heeft de voorzitter nooit gezien Een goede mix in erfopvolging Alfa kwam er na de oorlog helemaal bovenop, kon verder groeien en heeft zich meer dan bewezen. Aanvankelijk was alles vatenbier, maar in 1950 zijn we ook gestart met flessenbier. Daarmee hebben we de omzet flink kunnen opvoeren. De brouwerij werd rendabel en kreeg een steeds beter imago. Mijn vader heeft rond zijn 50e jaar de brouwerij aan mij overgedragen, in de late jaren 80 van de vorige eeuw. Hij is helaas te vroeg overleden, op 64-jarige leeftijd. Zoals in zoveel traditionele familiebedrijven werd in de lijn van de zoons voor erfopvolging gekozen. In die tijd had de cafés in de omgeving en brouwden toen Dat gaf ons een kwaliteitsvoordeel en een moeilijke tijd van to be or not to be. Er zoon meer rechten dan de dochter, net 24 een paar duizend hectoliter. We waren bovendien konden we die apparatuur was grondstoffenschaarste en bier had het als in de boerderijwereld. Ik was enig 25

15 Ruud Timmer, onderzoeker PPO-WUR: KWEKERS PROBEREN STEEDS BETERE GERSTRASSEN TE VINDEN Wie na Almere dieper Flevoland in rijdt, kan het niet ontgaan: dit is schitterend landbouwgebied. Zo ver het oog reikt liggen akkers in het platte land. Witte windmolens breken de vlakte en doorklieven de lucht, die hier nadrukkelijk aanwezig is. Een goed gebied om onderzoek te doen naar verbetering van landbouwgewassen. Dat gebeurt onder andere bij het Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (PPO) in Lelystad, onderdeel van de Wageningen Universiteit en Research Centrum. Ruud Timmer doet er onderzoek naar gerst en eiwitrijke gewassen. kind en had van huis uit al de passie ziet nu al hun liefde voor de brouwerij, Europese economie. Als je ziet hoe Ruud is een onderzoeker pur sang NIBEM op een grotere oppervlakte worden oogst, omdat er weinig wind was, kan in voor het brouwvak en bier meegekregen. hun onderlinge concurrentie en hun weinig familiebedrijven nog overgaan die na een stage op de Hogere uitgevoerd, zodat er genoeg graan is om een volgende winderige en natte zomer Zo raak je automatisch verwikkeld in natuurlijke drive om dingen goed te op de volgende generatie, dan is dat Landbouwschool zo gegrepen werd door van elk ras 160 liter bier te brouwen. Het erg gevoelig blijken voor legering (het het bedrijf en krijg je vanzelfsprekend doen. Als ik zie op welke manier ik nu zorgwekkend. Het is steeds minder het plantenonderzoek in Lelystad, dat hij mouten en brouwen vindt in Duitsland omvallen van het graan) en ziekte. Slechte grote affiniteit. Dat is tegenwoordig niet al met hen over de organisatie kan interessant geworden door regelgeving, nooit meer is verdwenen. plaats. De uitkomst is elke keer weer zomers zijn goed voor de selectie. We meer zo vanzelfsprekend. Ik vind het praten, onder andere over smaak en belastingdruk, noem maar op, om het Het onderzoek naar gerst heeft twee verrassend, want de brouweigenschappen behandelen de gerst deels ook bewust belangrijk dat mijn kinderen doen wat over marktbenadering, dan ben ik een bedrijf door te geven aan de volgende opdrachtgevers, legt Timmer uit, kunnen we nog niet uit het DNA of het niet tegen ziekte, zodat we de gezondste ze zelf graag willen doen en ik heb nooit zeer trotse vader. De kinderen leven nu generatie. We laten zo een stuk welvaart kwekers en brouwers. Kwekers kruisen gedrag op het land afleiden. Hoewel bier en meest resistente varianten kunnen teveel de nadruk willen leggen op ons al heel erg mee en zijn zeer betrokken. lopen. Het is relatief makkelijk om je verschillende gerstrassen om steeds in de praktijk vaak een blend is worden selecteren. Dat is goed voor het milieu, familiebedrijf. Ik ben zelf 59 en kan en Onze jongste dochter van 13 weet al dat kinderen te stimuleren een zinvol leven betere planten te krijgen. Wij onderzoeken alle rassen individueel beoordeeld op maar ook voor de portemonnee van de wil nog niet stoppen. De laatste tijd blijkt ze naar de brouwerijschool in München te leiden. En het is prachtig en heel die nieuwe gerstrassen om te bepalen hun kwaliteit. Timmer heeft in al die boer. De beste rassen komen uiteindelijk gaandeweg dat alle drie de kinderen een wil. Ze is zeer gepassioneerd. Zo heeft zij bijzonder om een eigen bedrijf te hebben hoeveel graan ze opbrengen, hoe stevig jaren maar één keer bier van eigen gerst op de rassenlijst en in het persbericht grote passie hebben voor het product mij onlangs een brief gestuurd waarin ze en zo iets te kunnen en mogen betekenen ze zijn en hoe resistent ze zijn tegen geproefd. Dat was een hele ervaring, van het NIBEM, zodat telers weten dat bier en het familiebedrijf. Blijkbaar kruipt vroeg wat ze moest doen om een goede voor de gemeenschap. Het baart me ziekten. Maar hoe goed die rassen de verschillen tussen verschillende ze met het uitzaaien van die gerstrassen het bloed waar het niet gaan kan. Ik heb brouwer te worden en om goed te leren zorgen dat de familietradities van trots kwalitatief voor de boer ook zijn, als je er brouwgerstrassen zijn aanzienlijk. een goede keuze maken. Per jaar komen een dochter van 19, een zoon van 17 en een dochter van 13. Ze staan alle drie te proeven. De kinderen samen vormen een goede mix en zeker ook een leerzaam zo verwateren in Nederland en Europa. Dat zou ook voor de politiek een zorg geen goed bier van kunt maken, hebben ze geen toegevoegde waarde. Vandaar Nieuwe gerstrassen er ongeveer twee tot drie nieuwe rassen op de lijst, van de acht tot tien waarmee 26 popelen om deel uit te maken van het bedrijf. Het wordt me de laatste tijd steeds meer duidelijk dat je altijd iets overbrengt op je kinderen wat later zinvol blijkt te zijn. Mijn oudste dochter studeert aan de internationale hogere hotelschool in Zwitserland en loopt momenteel een half jaar stage in Portugal. Mijn zoon gaat biochemie studeren. Ze hebben hier in de zomer altijd vakantiewerk gedaan, van s morgens vroeg tot s avonds laat. Je spiegelbeeld voor papa. Ze hebben alle drie hun eigen, specifieke capaciteiten. MKB: De Kurk van de economie Hoe trots Harry Meens ook is op zijn kinderen, hij voelt zich verplicht een signaal af te geven naar de maatschappij en politiek. Ik maak me grote zorgen over het Midden- en Kleinbedrijf (MKB). Het MKB is de Kurk van de moeten zijn. Men heeft niet in de gaten waar de welvaart vandaan komt. Het MKB zorgt voor het grootste gedeelte van het bruto nationaal product (BNP), werkgelegenheid, innovatiekracht en doorzettingsvermogen. Een familiebedrijf verkast niet. Familiebedrijven zijn de basis van de samenleving en zorgen voor continuïteit en betrokkenheid. Ook dat is duurzaamheid. Als regionale brouwerij is het onze plicht daarop te blijven wijzen. dat brouwers en mouters, verenigd in de stichting NIBEM, onderzoek laten doen naar de brouwwaardigheid. In NIBEM werkt de hele keten, van kweker en teler tot mouter en brouwer, samen om de kwaliteit van Nederlands bier te verbeteren. Om te ontdekken of je van goede gerst ook goed bier kunt maken, heb je meer graan nodig dan het standaard landbouwkundig onderzoek oplevert. Vandaar dat de proeven voor Opbrengst en kwaliteit gaan helaas niet altijd hand in hand, legt Timmer uit. Van het gewas dat de meeste kilo s per hectare opbrengt, hoef je niet altijd het beste bier te kunnen brouwen. In totaal duurt het onderzoek drie jaar voordat een ras eventueel op de rassenlijst wordt opgenomen. Je bent immers afhankelijk van het klimaat en een gerstras dat het ene jaar mooi overeind stond bij de we in het eerste jaar het onderzoek zijn begonnen. Boeren ontvangen een premie voor brouwgerst, waardoor het aantrekkelijk kan zijn dit gewas te telen. Is de gerst niet goed genoeg, dan vervalt de premie en wordt de gerst verwerkt tot voergerst, die minder opbrengt. Goede rassenkeuze is voor de teler dus van groot belang. Het aantal proeven is volgens Timmer in de afgelopen jaren wel behoorlijk 27

16 Toch blijkt het keer op keer dat een ras dat het in Frankrijk of Duitsland uitstekend doet, in Nederland niet geschikt is en andersom Paul Joosten en Theo Sonnemans, Lindeboom Bierbrouwerij: LINDEBOOM WORDT STEEDS GROENER afgenomen. In het onderzoek waren In 2013 heeft de Lindeboom Bierbrouwerij een compleet nieuwe brouwzaal gebouwd. Een besparingen nodig. In overleg met de financiers hebben we ervoor gekozen om de proeven op minder locaties te doen en met minder herhalingen. Voor brouwgerst doen we in opdracht van het investering die al langere tijd gepland stond, niet alleen vanwege noodzakelijke uitbreiding van capaciteit en vernieuwing, maar vooral ook om efficiënter en zuiniger te kunnen brouwen. Na een jaar werken in de nieuwe brouwomgeving blijkt uit de cijfers dat alle verwachtingen uitkomen, zo vertellen algemeen directeur Paul Joosten en brouwmeester NIBEM onderzoek in Westmaas en hier in Lelystad. We gaan ervan uit dat we op deze manier toch voldoende informatie Theo Sonnemans. Het nieuwe, duurzame elan van Lindeboom is daarom onlangs ook doorgevoerd in een nieuwe groene huisstijl en merkidentiteit. krijgen over de rassen. Een verdere besparing is eigenlijk niet meer mogelijk. Een volgende stap zou het einde van het rassenonderzoek voor gerst in Nederland zijn. Dan zijn we overgeleverd aan uitsluitend ervaringen en cijfers uit het buitenland. Toch blijkt het keer op keer dat een ras dat het in Frankrijk of Duitsland uitstekend doet, in Nederland niet geschikt is en andersom, geeft Timmer bier. Er bestaat een wettelijke norm voor veel andere landbouwgewassen. Dit Alle bieren komen nu uit de nieuwe aan. De bodem- en klimatologische de hoeveelheid stikstof die je als teler betekent dat je het goed kunt telen met brouwzaal. We zijn wel onderdelen uit het omstandigheden zijn toch heel anders. beschikbaar hebt voor een gewas. Deze een beperkt gebruik aan meststoffen en oude brouwhuis blijven gebruiken, zoals Het is nodig in Nederland zelf onderzoek is voor gerst echter niet hoog genoeg om gewasbeschermingsmiddelen. de maischketel en de koperen kookketel te doen, als je de brouwgerstteelt voor ons land wilt behouden. én een hoge opbrengst te geven én een voldoende hoog eiwitgehalte. Vandaar Zoeken naar heilige graal als buffervat. Nu we een jaar bezig zijn met de nieuwe brouwzaal merken we dat Extensief gewas dat we samen met NIBEM een oproep hebben gedaan om de stikstofnorm voor Gevraagd naar de brouwgerst van er een behoorlijke energiebesparing is opgetreden. We winnen energie terug, brouwgerst aan te passen aan de huidige morgen geeft Timmer het volgende bijvoorbeeld door de kookdamp die wordt De vermelding op de rassenlijst is tijd. Gelukkig heeft de overheid naar onze ideaalplaatje. Dat is een gewas met een gecondenseerd, waardoor we warm water niet voor eeuwig legt Timmer uit. We oproep geluisterd en de zogenaamde hoge opbrengst, een goede stevigheid, overhouden. Vroeger verdampten we 10%, weten dat gerstrassen in de loop van de stikstofnorm een beetje opgerekt. Telers gezond en perfecte kwaliteit waar we nu 4%, oftewel vroeger verdampten we tijd achteruit gaan. Resistente rassen met een hoge opbrengst op klei krijgen uitstekend bier van kunnen brouwen. 10 hl per brouwsel en nu 4 hl. De damp 28 raken toch gevoelig voor bepaalde plantenziekten en de opbrengst blijft achter. Vandaar dat kwekers steeds nieuwe rassen proberen te vinden, die nog beter zijn. Inmiddels zijn de gerstrassen landbouwkundig zo goed, en is de opbrengst zo hoog, dat we niet meer genoeg eiwit in de gerst krijgen om de brouwers tevreden te houden. Het eiwit in gerst is onder andere nodig voor een stevige schuimkraag op het binnenkort een hogere stikstofnorm. Voor zandgronden is dat nog niet het geval omdat er angst is voor uitspoeling van de extra stikstof naar het grondwater. Gerst is echter zo efficiënt, dat het vrijwel alles uit de grond opneemt, en dan vaak nog niet genoeg eiwit heeft voor de brouwer. Het is een simpel sommetje. Gerst neemt meer stikstof uit de grond op, dan je er als teler in stopt. Gerst is verder een vrij extensief gewas in vergelijking tot Maar in werkelijkheid lijkt het net een puzzel waarvan net niet alle stukjes passen. Als we een ras hebben met een hoge opbrengst, uitstekende stevigheid en dat resistent is tegen vele ziektes, dan blijk je daar nu net geen lekker bier van te brouwen. Vandaar dat kwekers blijven zoeken naar de heilige graal die hoog scoort op alle factoren. Het is een uitdaging. En zolang we die aangaan, doen wij hier graag onderzoek naar. wordt gecondenseerd en teruggebracht tot 20 oc en gaat dan pas het riool in. Uiteraard blijven we de nieuwe brouwzaal nog steeds verder finetunen en evalueren, met als doel het beheersen van het totale proces en het bereiken van een optimaal kwalitatief product. In de nieuwe brouwzaal kunnen we ook beter spelen met het hopsysteem, we kunnen de hopgift toevoegen op diverse momenten binnen het brouwproces. 29

17 Wij denken bij alle investeringen aan de effecten op duurzaamheid. Er ligt nu een compleet plan voor de verbouwing van ons proeflokaal en de kantoren welke naar verwachting 2016 gereed moet zijn. Ook hier zullen we rekening houden met verdere verduurzaming Voor het maken van speciaalbier is dat belangrijk, je kunt het karakter van het bier beter beïnvloeden. Op het gebied van grondstoffen besparen we nu meer dan vroeger. Het brouwproces is efficiënter ingericht, kost minder tijd en minder energie. We maken meer wort per brouwsel. Dit gecombineerd met de nieuwe stoomketel zorgt voor een extra energiebesparing aan gasgebruik. Deze trend, die we al hadden voorspeld bij de investeringen in de nieuwe brouwzaal, wordt dus absoluut gehaald. Daarnaast hebben we ook onze spoelmachine vervangen, wat leidt tot een hoger rendement, minder watergebruik en efficiënter in energiegebruik, aldus Theo Sonnemans. Slimme logistiek Op logistiek gebied heeft Lindeboom eveneens slagen gemaakt om verder te besparen en uitstoot te verminderen, zo weet Paul Joosten. We hebben een efficiencyslag kunnen maken door een aanpassing van onze routes en hogere beladingsgraden. Daardoor rijden we minder kilometers, gebruiken we minder brandstof en gaan onze vrachtauto s langer mee. Alle chauffeurs hebben een training energiezuinig rijden gevolgd. We zien daarnaast dat het gebruik van tankbier is toegenomen. We hebben er voor gekozen om slimmer om te gaan met verpakkingen richting de horeca. Dit geeft voordelen op arbo-gebied voor ons personeel en werkt efficiënter. Meer tankbier betekent minder sjouwen en minder vrachtwagens laten rijden. Wij helpen onze klanten hierbij en investeren in de apparatuur. Zo kijken we ook met hen mee naar de koeltechnische materialen, waardoor bijvoorbeeld slimmer en kwalitatief beter met een fustenkast gewerkt wordt. We gebruiken voor deze fustenkasten alleen nog maar groene koelgassen, butaan in plaats van chloorfluormethaan. Dus minder CFK s waardoor de ozonlaag minder aangetast wordt door minder schadelijke uitstoot. Daarnaast geven we ook voorlichting over taptechniek, taprendement en hygiëne aan de horecamedewerkers. Daarmee willen we onnodige verkwanseling van gereed product tegengaan en borgen we de kwaliteit van onze bieren. Bovendien levert dat een positieve bijdrage aan de levensvatbaarheid van een horecabedrijf. Met al deze ontwikkelingen wordt Lindeboom steeds groener, passend bij de nieuwe huisstijl waar de kleur groen nog dominanter in terugkomt. Wij denken bij alle investeringen aan de effecten op duurzaamheid. Er ligt nu een compleet plan voor de verbouwing van ons proeflokaal en de kantoren welke naar verwachting 2016 gereed moet zijn. Ook hier zullen we rekening houden met verdere verduurzaming. Zo gaan we werken met led-verlichting en zonnecollectoren op het dak. We onderzoeken ook of het gebruik van aardwarmte tot de mogelijkheden behoort. Duurzaamheid niet alleen voor nu, maar ook in de toekomst. Multibranding De keuze voor de nieuwe identiteit van Lindeboom, het bier van hier sluit goed aan bij alle veranderingen die bij de brouwerij worden doorgevoerd. Paul Joosten: We willen onze brouwerij nog meer gaan gebruiken voor de uitstraling en ons nieuwe portfolio. We hebben daarom bewust gekozen om de kleur groen dominant in ons merk Lindeboom te laten terugkomen. Ook op die manier willen we duurzaamheid uitstralen. Ook hebben we de oude rode kratten vervangen door gloednieuwe groene kratten. Bovendien bevatten de oude kratten nog cadmium, dus die moesten we zeker vervangen. Door meteen onze merkidentiteit aan te passen, hebben we gekozen voor een manier die het mogelijk maakt om al onze merken in elkaar over te laten lopen. Zo kunnen we meer multibranding uitstralen, hetgeen eenheid brengt en leidt tot meer duurzame verpakkingen en point-of-sale materialen. Alle merken zitten nu in één consistente lijn, passend binnen het corporate image van Lindeboom. Het invoeren van die nieuwe identiteit gebeurt in eigen beheer en gefaseerd. We gaan niet voor kapitaalvernietiging. Wel zullen we versneld werken aan het vervangen van de buitenreclames bij onze horecaklanten. We hebben dan namelijk meteen de mogelijkheid om de oude neonverlichting te vervangen door led-verlichting hetgeen ook weer energiebesparend werkt. Theo Sonnemans voegt er nog aan toe: Tegelijk met de nieuwe huisstijl en etikettenlijn hebben we ook de etiketteermachine vervangen. Dat was ook noodzakelijk vanwege het nieuwe buik- en rugetiket. De nieuwe machine is meteen ook een stuk energiezuiniger. En tijdens het aanpassen van de huisstijl op de etiketten konden we tegelijkertijd de nieuwe logo s en icoontjes toevoegen. Zo hebben wij nu dus de zwangerschapslogo s op onze etiketten, maar ook een 18+ logo en een don t drink and drive logo. Wij nemen onze verantwoordelijkheid, Lindeboom is echt steeds groener en duurzamer bezig

18 Hildegard van Ostaden, Grootheraut Biergenootschap der Lage Landen: BIER IS MEER DAN OOIT ROCK&ROLL Als gediplomeerd brouwmeester en geestelijk moeder van de Urthel-bieren is Hildegard van Ostaden al meer dan 12 jaar actief in de bierwereld. Sinds kort heeft zij met haar man Bas van Ostaden een kleine microbrouwerij in Ruiselede (B) en een bier- en gastronomie restaurant De Hoppeschuur in het naburige Knesselare. Niet vreemd dat deze bierambassadrice ook de Grootheraut is van het Biergenootschap der Lage Landen. Zij is bij uitstek de persoon om haar visie te geven op de biercultuur in Nederland en België, en op het imago van vrouwen en bier. Het Biergenootschap der Lage Landen bestaat sinds 2005 en is een organisatie waarbinnen de vriendschapsbanden tussen verschillende brouwers en bierambassadeurs onderhouden worden. Het is dus geen lobbyorganisatie, dat is weggelegd voor Nederlandse en Belgische Brouwers. In april 2013 ben ik geïntroniseerd tot Grootheraut als opvolger van Andries de Groen. Het genootschap heeft wel een belangrijk doel, namelijk bier positief onder de aandacht brengen aan de hand van Bier & Gastronomie. In België doen we dat door jaarlijks een bierambassadeur aan te stellen, een mediapersoon die buitengewone aandacht vraagt voor ons mooie bier. Betere bierrestaurant In Nederland doen we dat door het jaarlijks uitreiken van de Bier aan Tafel Trofee, een erkenning voor het betere bierrestaurant. Op dit moment België en Nederland. Twee keer per Nu zie je vele creatieve brouwers en de jaar komen we bijeen in het kapittel, de kwaliteit gaat sterk omhoog. Men durft vergadering van herauten. Dan worden te experimenteren en extreme bieren te er ook altijd weer enkele nieuwe herauten brouwen. Een beweging die is ontstaan geïntroniseerd, mensen die een goede vanuit de bierkenners, bierfanaten en bijdrage leveren aan de biercultuur kleine brouwerijen, wordt nu ook door in de Lage Landen. Meestal zijn dit de grote brouwers opgepakt. Dat is een brouwers, maar het kunnen ook andere zeer goede ontwikkeling. België heeft een bierambassadeurs zijn, zo legt Hildegard vrij traditionele biercultuur, maar ook uit. daar begint die mondiale aandacht voor België versus Nederland Als Belgische brouwster, getrouwd met een Nederlander, heeft Hildegard niet alleen vanuit haar functie als Grootheraut een mening over de Nederlandse biercultuur. Ik vind de recente ontwikkelingen heel interessant. Op dit moment gebeurt er enorm veel in de Nederlandse bierwereld, die zeer innovatief is. Men durft heel veel. Het oude imago van de Nederlander die alleen pils drinkt is echt aan het verdwijnen. Toen ik twaalf jaar geleden in bijzondere, meer extreme en smaakvolle bieren aan te slaan. Bier heeft meer dan ooit Rock & Roll, kijk bijvoorbeeld ook maar naar landen als Spanje, Italië en de USA. Het is goed te zien dat traditie gekoppeld wordt aan nieuwe innovatieve dingen. Ik vind het vooral supertof dat zowel de bierdrinker als de bierbrouwer geïnteresseerd is in die verandering. Er zit een goede groei in speciaalbieren in de Lage Landen. Hildegard heeft een duidelijk mening over de opkomst van de vele huurbrouwers/ brouwfirma s (oftewel brouwers zonder eigen brouwketels). recepturen. Je moet een goed bier op de markt brengen dat consistent is. Het maakt mij niet zoveel uit waar het bier vandaan komt, als het maar goed is. Ik ben zelf ooit ook zo begonnen. Bier drinken is charmant Al jaren is er veel discussie rond het thema vrouwen en bier. Hildegard weet precies wat een vrouw aan bier moet ontdekken: Dat het lekker is! En dat het divers is. Vrouwen moeten ontdekken dat bier een avontuur is. Veel vrouwen leven nog in de veronderstelling dat bier drinken op een terras boers is. Het is juist charmant om een mooi bier te drinken! En de vooroordelen van vrouwen dat bier alleen in grote hoeveelheden gedronken wordt en veel alcohol bezit, kloppen ook niet. Dat is allemaal relatief. Ach, eerlijk gezegd ben ik al heel vaak ondervraagd over het onderwerp vrouwen en bier. Het wordt een beetje afgezaagd. Ik zou zeggen: kijk eens goed hoeveel vrouwen er al lang zijn er ongeveer 80 herauten lid van Nederland startte met Urthel-bier, werd Het belangrijkst vind ik dat er bier genieten van een mooi glas bier. Er zijn 32 het genootschap, mooi verdeeld over er nog amper speciaalbier gedronken. gebrouwen wordt vanuit goede goede voorbeelden genoeg. 33

19 Pascal Gilet, algemeen directeur HEINEKEN Nederland: DUURZAAMHEID INTEGREREN IN DE MERKENSTRATEGIE De groei van nieuwe producten waaronder de 0.0% bieren is groot. De consument staat duidelijk open voor nieuwe producten en smaken Als marktleider mag je nooit slapen. En dat geldt dus ook voor duurzaamheid, zo vertelt de nieuwe algemeen directeur van HEINEKEN Nederland Pascal Gilet. Hij is nog maar een half jaar eindverantwoordelijk maar heeft al helder voor ogen welke strategie hij met het bedrijf wil gaan voeren, en welke belangrijke rol daarin is weggelegd voor duurzaamheid. Hij kijkt daarbij niet alleen naar zijn eigen organisatie, maar ook naar de biercategorie als Sinds 1 april 2014 is de Fransman Pascal Gilet (50) algemeen directeur van HEINEKEN Nederland, het thuisland van Heineken. Gezien zijn lange ervaring binnen het Heineken-concern is Gilet goed op de hoogte van het duurzaamheidsbeleid van het bedrijf. Hij zet het in historisch perspectief. Duurzaamheid zit in het DNA van de familie Heineken. Gerard Adriaan Heineken was in Amsterdam al bezig met schoon drinkwater voor de plaatselijke bevolking en betrokken bij de realisatie van het Vondelpark. Het gevoel voor organisatie. Ik ervaar zelf al jaren dat duurzaamheid binnen Heineken op een hoog niveau staat, bijvoorbeeld als je kijkt wat er wordt gedaan op het gebied van verantwoorde alcoholconsumptie. Maar ook op het gebied van CO 2 -reductie gebeurt veel. Hier in Zoeterwoude staat de grootste brouwerij van Heineken in Europa. Onze visie is om in 2020 klimaatneutraal te brouwen. Dat is ambitieus en gebeurt niet vanzelf. Wij doen dat door samen te werken met onze klanten, partners en leveranciers. Niet alleen in concept, maar vooral in de praktijk. geheel. De samenwerking binnen Nederlandse Brouwers ziet hij als een Gezamenlijk verantwoordelijk groot goed. De vraag is wat duurzaamheid voor Pascal Gilet als persoon betekent. Ik zie mezelf als burger van de wereld en trotse vader van vier kinderen. Ik kijk naar een toekomst die beter is dan vandaag. De volgende generaties moeten dezelfde of betere kansen krijgen. Ik ben zelf thuis ook bezig met recycling, en als consument kijk ik kritisch naar de producten die ik koop en gebruik. Ik ben een levensgenieter, een Bourgondische Fransman. Maar als persoon heb ik zeker aandacht voor verantwoorde alcoholconsumptie en hoe je met mate kunt genieten. Niet alleen als persoon, maar ook als algemeen directeur weet Gilet hoe belangrijk het is om duurzaamheid in de bedrijfsvoering te borgen. Consumenten verwachten van bedrijven veel meer dan goede producten en diensten. Men verwacht dat we onze verantwoordelijkheid nemen. Hier in Zoeterwoude zitten we bijvoorbeeld kunnen wij als Heineken dat helpen beschermen en verbeteren? In ons duurzaamheidsprogramma Brewing a Better World richten we ons dan ook op die gebieden waar we echt een verschil kunnen maken, namelijk: waterverbruik, CO 2 -reductie, duurzame inkoop en verantwoorde alcoholconsumptie. Sinds augustus van dit jaar zijn er twee pijlers bijgekomen: veiligheid & gezondheid en maatschappelijke betrokkenheid. Door deze bestaande bedrijfsactiviteiten onderdeel te maken van onze duurzaamheidsstrategie kan er een meer gerichte aanpak gerealiseerd worden. Als marktleider mag je nooit slapen. Dat geldt ook voor duurzaamheid. Heineken neemt haar verantwoordelijkheid dan ook niet alleen achterin de keten -in het productieproces maar ook vooruit in de keten richting de consument. Waar we vroeger vooral naar de optimalisatie van ons productieproces keken, is onze aandacht verbreed naar ketendenken : van gewas tot glas. En uiteraard kunnen we dat niet alleen; onze partners, leveranciers en natuurlijk ook de klant en de consument spelen hier ook een cruciale rol in. 60% van de carbon footprint van een biertje ligt bij de consument dus het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Het duurzaamheidsbeleid van Heineken wordt steeds meer in samenspraak in praktijk gebracht. Gilet is tevreden over de uitvoering. Duurzaamheid is niet alleen iets van de duurzaamheidsafdeling. Je ziet dat we over de breedte van de organisatie in termen van duurzaamheid denken, in de verkoop en bij onze groothandel, onze verpakkingen, onze carbon footprint, onze ontwikkelingen in de samenleving. Er is veel meer vraag naar diversiteit, er zijn meer momenten van genieten. Daar moet je op inspelen en dat zie je terug in het assortiment. Een goed voorbeeld zijn de nieuwe biertypen die worden ontwikkeld zoals Radler. Maar ook de groei in biertypen die aansluiten op de behoefte om verantwoord met alcohol om te gaan. De groei van nieuwe producten waaronder de 0.0% bieren is groot. De consument staat duidelijk open voor nieuwe producten en smaken. Pascal Gilet vertelt verder hoe het duurzaamheidsbeleid aansluit bij de strategie van HEINEKEN Nederland. We zijn nu bezig om onze strategie verder door te bouwen. Veel loopt goed, maar de markt en onze business veranderen. Dat betekent dat je als organisatie flexibel moet zijn om hierop in te spelen. Onze license to operate wordt mede bepaald door consumenten, klanten, overheid, NGO s (niet-gouvernementele organisaties) en wat er verder in de markt gebeurt. Dat bepaalt ook welke rol wij in de toekomst kunnen spelen en daar past ons duurzaamheidsprogramma volledig in. DJ en zonnepanelen Het overbrengen van een duurzaamheidsboodschap aan het grote publiek is niet altijd even gemakkelijk. Consumenten spreken we altijd aan via onze merken. Waarom zouden we dat dan niet met duurzaamheid doen? Daarom wordt duurzaamheid steeds meer geïntegreerd in de strategie van onze duurzaamheid is in de navolgende jaren midden in een groen landschap verantwoordelijkheid richting consument. merken. Zo hebben we met Heineken 34 alleen maar sterker verankerd in de met een rijke biodiversiteit. Hoe Dat betekent ook blijven inspelen op de onze campagne Dance More, Drink 35

20 Trends in biermarkt VOLOP BEWEGING BINNEN DE BIERCATEGORIE Slow met ambassadeur DJ Armin van Buuren waarmee we verantwoorde alcoholconsumptie onder de aandacht brengen. De Wieckse-bieren worden volledig gebrouwen op energie van onze zonnepanelen. Het blijft dus niet bij woorden, maar wordt in praktijk gebracht door het aan te laten sluiten bij onze merkenvisie. Daarnaast bieden we horecaklanten oplossingen op het gebied van energieconsumptie, watergebruik, transport, CO 2 -reductie en meer. Het is niet alleen een verplichting, maar biedt ook een toegevoegde waarde aan onze business, de maatschappij en consument. Volgens Gilet is het toekomstperspectief van HEINEKEN Nederland afgestemd op duurzaamheid. Als HEINEKEN Nederland willen we winnen. Dat kan alleen door het hart van de consument te veroveren, het respect van onze partners en de overheid te om de duurzaamheid van ons bedrijf, we willen een duurzame brouwer én leverancier zijn. Onze visie op 2020 gaat hier over, je kunt alleen over de toekomst denken als de gehele footprint van onze bedrijfsprocessen verlaagd wordt. Daarom blijven we innoveren, op zoek naar oplossingen die passen in een veranderende samenleving en bovendien duurzaam zijn. We zijn bijvoorbeeld in een vergevorderd stadium met nieuwe windturbines en de implementatie van elektrische distributie. Craftbrewers en speciaalbier Gilet ziet samen met de andere leden van Nederlandse Brouwers, dat de consument steeds meer passie heeft voor de biercategorie. Er is steeds meer interesse voor craftbrewers en speciaalbier. Wij voor hobbybrouwers. Binnen de koepelorganisatie Nederlandse Brouwers is alles er op gericht om samen de biercategorie te verbeteren en niet te kijken als concurrenten. Hoe kunnen we de diversiteit helpen ontwikkelen, hoe kunnen we de craftbrewers omarmen in plaats van afstoten? Maar samen kijken we ook naar hoe we bepaalde uitdagingen als sector kunnen aanpakken. Temeer omdat we als collectief ook een impact kunnen maken. Als Nederlandse Brouwers waren we samen ook al succesvol met de accijnsverhoging campagne Stop Bierbelasting. De samenwerking hierin was sterk. De sfeer binnen Nederlandse Brouwers is er een van wederzijds respect en visie. Samen kijken we naar de toekomst, wat we willen bereiken en hoe we ons kunnen voorbereiden op ontwikkelingen. Die samenwerking loopt van bestuur tot De biercategorie is volop in beweging. Alcoholvrij en -arm bier is bezig aan een continue opmars en consumenten kiezen steeds vaker voor een mooi glas speciaalbier. Maar ook pils blijft populair. Daarnaast geeft de nieuwe categorie Radler een verdere impuls aan de categorie laagalcoholhoudende bieren. Een overzicht van actuele trends binnen enkele belangrijke biercategorieën. Alcoholvrij/alcoholarm steeds populairder Nederlandse bierdrinkers drinken steeds vaker alcoholvrij- en arm bier. Het segment steeg in 2013 voor het tweede jaar op rij in totaal met 13,6% tot hectoliter, zo blijkt uit onze jaarlijkse kerncijfers. Een mooie ontwikkeling in het kader van verantwoorde bierconsumptie en een mooie beloning voor de vele investeringen die brouwers in dit segment steken. Voor mensen die alcoholvrij bier drinken zijn de redenen vooral gelegen in het feit dat men de BOB is en dus nog moet rijden (64%), dat men even geen alcohol wil (36%) of gewoon omdat men het lekker vindt (21%), blijkt uit het Nationaal Bieronderzoek Kerncijfers 2013 Nederlandse Brouwers Binnenlandse afzet naar biersoort Leden Nederlandse Brouwers (inclusief alcohol arm en -vrij) Succesvolle introductie Radlers en andere biermixdranken Radlers een mix van bier met vruchtensap en/of frisdrank - en ook andere biermixdranken hebben in een korte tijd sterk aan populariteit gewonnen. Radler lijkt inmiddels eenzelfde volume te benaderen als alcoholvrij- en arm bier. En de groei lijkt komend jaar door te gaan zetten. Het lage alcoholhoudende segment vertoont daarmee een sterke groei. Aandeel speciaalbier blijft stijgen Naast de sterke groei van alcoholvrij- en arm bier en biermixdranken, kiest de consument ook steeds vaker voor een mooi glas speciaalbier om bewust van te genieten. Het segment zit al enkele jaren in de lift. In 2013 groeide het segment met liefst 15% tot hectoliter. De consument gaat steeds vaker op zoek naar nieuwe smaken en variaties. Ook binnen dit segment zien we dan ook veel productinnovatie. Pils blijft de grootste categorie Pils blijft qua volume veruit de grootste categorie. Ruim 90% van het gedronken bier in Nederland is nog steeds pils. Wel winnen de andere categorieën al enkele jaren licht aandeel ten opzichte van deze populaire categorie. Bierconsumptie redelijk stabiel, jaren met accijnsverhoging zorgen voor dip Als we kijken naar de totale biermarkt, dan valt op dat de consumptie per hoofd van de bevolking redelijk stabiel is. Alleen in jaren met een accijnsverhoging daalt de geregistreerde bierconsumptie substantieel. Dit betekent niet dat er minder gedronken wordt, maar dat bierdrinkers over de grens kopen vanwege toegenomen accijns- en btw-verschillen Alcoholarm en - vrij bier hl hl Pils hl hl Overige hl hl Totaal hl hl verdienen en te opereren in harmonie zien dat als kans in plaats van een alle vakgroepen en disciplines, ook op met onze omgeving. Dat betekent dat gevaar. Heineken ontwikkelt hier het gebied van duurzaamheid. Ik ben er Overzicht totale markt we gestaag door zullen gaan op de als merkenbouwer zelf aan mee, we dan ook van overtuigd dat we samen als alcoholhoudend bier ( 0,5%) Totale bierafzet Nederlandse markt hl hl ingeslagen weg. Waarde toevoegen in stimuleren de diversiteit. Een goed brouwers ook daar een verschil kunnen obv accijnsaangiften Afzet Nederlandse Brouwers hl hl 36 plaats van een verplichting. Het gaat voorbeeld is de Brand Bierbrouwwedstrijd maken. (exclusief alcohol arm en -vrij) Import en productie overigen hl hl 37