LoopbaanApp Rijk. Haalbaarheidsonderzoek. In opdracht van: Versie 1.0

Transcriptie

1 LoopbaanApp Rijk Haalbaarheidsonderzoek In opdracht van: Versie 1.0 Status definitief Datum 27 juni 2013

2 Management samenvatting In opdracht van het ministerie van BZK heeft ICTU een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar de ontwikkeling van een mobiele loopbaanapp voor het Rijk. Centraal stond de vraag of het haalbaar is om bestaande mobiliteitsinformatie van de Rijksoverheid via een mobiele applicatie ( App ) op een smartphone of tablet aan te bieden. De haalbaarheid is getoetst aan de hand van een drietal scenario s voor de positionering van één of meer Apps. De scenario s zijn bepaald aan de hand van: (1) beschikbare content; (2) technische mogelijkheden voor het ontsluiten van die content in een App; (3) behoeften bij contentaanbieders en (4) de mate waarin met die content een aantrekkelijk App kan worden geboden. De drie scenario s zijn: - Scenario 1 - mobiele vacature site voor Rijksmedewerkers - Scenario 2 - Vacature Alert App voor Rijksmedewerkers - Scenario 3 HRM-App portfolio met Vacature Alert App als eerste stap Aan de hand van deze 3 scenario s zijn de eisen en randvoorwaarden voor het ontwikkelen en aanbieden van een mobiele site of App in kaart gebracht. Gekeken is naar techniek, grafische user interface, distributie, samenwerkingspartners, beheer en kosten. De conclusie is dat het prima mogelijk is om vacature- en stageinformatie uit de mobiliteitsbank voor Rijksmedewerkers te ontsluiten via een mobiele website of een App. De meerwaarde van zo n App ten opzichte van een doorontwikkelde mobiele website is te vinden in de mogelijkheden van het gebruik van Push messaging om de doelgroep te wijzen op mogelijk interessante vacatures. Het zwaartepunt van zo n App zou dan ook bij de persoonlijke alert functie moeten liggen. Voor het raadplegen van gedetailleerde informatie uit het gehele CSO platform (Carrière Sites Overheid Platform ) en de mogelijkheid om te solliciteren valt de gebruiker dan in eerste instantie terug op de daarvoor bestaande kanalen. In vervolgtrajecten kan dan bekeken worden welke onderdelen daarvan eveneens in App vorm aangeboden kunnen worden in aanvulling op de Vacature Alert App. In de aanbevelingen worden twee mogelijkheden geschetst om invulling te geven aan de doorvertaling van (delen van) het CSO platform naar mobiel: 1. Ontwikkel een mobiele site waarmee de toegang tot vacatures uit de mobiliteitsbank wordt verbeterd (scenario 1). Dit kan snel en met een relatief beperkte investering. Het is een doorontwikkeling en aanvulling op reeds de bestaande mobiele websites m.werkenvoornederland.nl en m.werkenbijdeoverheid.nl. 2. Ontwikkel een App met een Vacature Alert als eerste stap in de ontwikkeling van een HRM-App portfolio (scenario 3). Met de pushfunctionaliteit van een App kunnen vacatures beter onder de aandacht gebracht worden van Rijksmedewerkers. Er is echter (nog) geen duidelijke business case voor een App met alléén vacature-informatie. Daarom adviseren we deze eenvoudige alert-app voor vacatures te ontwikkelen als onderdeel van een breder traject om loopbaaninformatie mobiel te ontsluiten voor Rijksmedewerkers. De App met een vacature-alert is dan geen doel op zich, maar een eerste stap in de richting van een breder aanbod aan loopbaan Apps. Hiermee wordt een nieuw (mobiel) kanaal _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 2 van 33

3 gepresenteerd richting de doelgroep en start een ontwikkeling om hier verder invulling aan te geven door middel van een HRM-App portfolio. Scenario 2 wordt niet aanbevolen. Hierin wordt een Vacature Alert App voor Rijksmedewerkers gerealiseerd zonder parallel daaraan een strategie te ontwikkelen voor verdere doorontwikkeling. Uit de gesprekken die zijn gevoerd in het kader van dit onderzoek komt geen duidelijke business case naar voren komt voor een App met alléén vacature-informatie. Om een Vacature Alert App als zelfstandig project uit te voeren, zou ons inziens eerst een business case gevonden moeten worden _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 3 van 33

4 Inhoudsopgave Management samenvatting Documenthistorie Opdracht Achtergrond Scope Vraagstelling Aanpak Positionering Beschikbare mobiliteitsinformatie Behoeften bij aanbieders van mobiliteitsinformatie Technische mogelijkheden en beperkingen Wat maakt een App aantrekkelijk voor eindgebruikers? Scenario s voor een App met mobiliteitsinfo van het Rijk Eisen en randvoorwaarden Techniek Grafische user interface Distributie Beheer Samenwerkingspartners Budgetindicatie Samenvatting Conclusies en aanbevelingen Bijlage 1: Richtlijnen voor Apps Bijlage 2: Input voor roadmap Bijlage 3: Lijst van geïnterviewden Bijlage 4: Lijst van afkortingen _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 4 van 33

5 1. Documenthistorie Versie Datum Status Auteur Opmerkingen 0.1 concept Paul Francissen Initiële versie 0.2 concept Paul Francissen Aanvullingen o.b.v. gesprek Ronald en Erik. 0.3 concept Paul Francissen Verwerking input Ronald, Erik, Paul 0.4 Concept Paul Francissen Verwerking input Ronald, Erik, Bastiaan 0.5 Concept Paul Francissen Verwerking input Ronald 0.8 Concept Paul Francissen Ter bespreking met BZK 0.9 Concept Paul Francissen Verwerking input uit het overleg met BZK 1.0 Definitief Paul Francissen Verwerking na laatste review _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 5 van 33

6 2. Opdracht In opdracht van het ministerie van BZK heeft ICTU een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar de ontwikkeling van een mobiele loopbaanapp voor het Rijk Achtergrond Aanleiding voor het onderzoek is dat bestaande tools en instrumenten van het Rijk op het terrein van loopbaanbegeleiding nog niet altijd de doelgroep bereiken. Tegelijkertijd ontvangen de doelgroepen veel informatie via mobiele applicaties op smartphones of tablets. Het ministerie van BZK heeft daarom laten onderzoeken of het haalbaar is om deze tools en instrumenten ook te ontsluiten via (een) mobiele applicatie(s). Dit onderzoek maakt onderdeel uit van de werkgeversprojecten die gefinancierd worden door het A+O fonds Rijk in het kader van Van werk naar werk & Arbeidsmarkt Scope De scope van dit onderzoek beperkt zich tot bestaande mobiliteitsinformatie van de Rijksoverheid die momenteel beschikbaar is voor rijksambtenaren en/of externe kandidaten. Het gaat daarbij om mobiliteitsinformatie die aangeboden wordt via de volgende tools en instrumenten (zie voor een volledig overzicht schema 1 op pagina 9): Mobiliteitsbank.nl en werkenvoornederland.nl (CSO-platform) Project Digitaal Transparante Arbeidsmarkt 1 Loopbaaninformatie op het Rijkstalentencentrum (CSO-platform) Instrumenten van het A+O fonds Rijk Informatie op het Rijksportaal 2.3. Vraagstelling Centrale vraagstelling van dit onderzoek is: Is het haalbaar om (een deel van) de bestaande mobiliteitsinformatie van de Rijksoverheid via (een) mobiele applicatie(s) op een smartphone of tablet aan te bieden? Deelvragen: 1. Doelstelling; Wat zijn mogelijke doelstellingen om bestaande mobiliteitsinformatie aan te bieden via een mobiele App? 2. Concept; Per doelstelling is gekeken naar mogelijke ingrediënten voor het concept teneinde de doelstelling te behalen. 3. Distributie; Hoe kunnen de verschillende doelgroepen bereikt worden met een App? 1 Dit project is opgegaan in het project TOP (tijdelijke opdrachten project) binnen het bestaande CSO platform _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 6 van 33

7 4. Technische eisen en voorwaarden; Welke technische eisen en randvoorwaarden worden gesteld aan een loopbaanapp voor het Rijk? 5. Eisen aan aansluiting bij werkenvoornederland.nl en mobiliteitsbank.nl; Hoe kan een App aansluiten op de site van werkenvoornederland.nl 6. Eisen aan design; Welke eisen worden gesteld aan de look en feel? En aan welke gebruikersrichtlijnen moet worden voldaan? 7. Omgevingsanalyse; Welke partners binnen het Rijk dienen betrokken te worden en welke partijen kunnen als content leverancier worden beschouwd 8. Kosten; Wat is een indicatie van de kosten van de ontwikkeling van een App (gezien de verschillende scenario s)? Welke kosten kunnen jaarlijks terugkomen? 9. Beheer; Welke vormen van beheer worden onderscheiden en welke partij(en) zouden dit op zich kunnen nemen? 3. Aanpak Het onderzoek is opgesplitst in 3 onderdelen, die in de volgende hoofdstukken worden uitgewerkt: 1. Positionering Er is een drietal scenario s ontwikkeld m.b.t. de positionering van één of meer mobiele apps. De drie scenario s zijn ontstaan door te kijken naar informatie die potentieel ontsloten kan worden, doelgroepen, distributie, beoogd effect en overheidsrol. Dit is gedaan aan de hand van: desk research waarbij onderzocht is welke informatie aangeboden wordt via de bestaande instrumenten en aan welke doelgroepen; interviews met: A+O fonds Rijk, ECO&P, Aanbodplatform Mobiliteit, ICTU (zie bijlage 3 voor een overzicht van de geïnterviewden). 2. Eisen en randvoorwaarden De eisen en randvoorwaarden voor een mobiele App met mobiliteitsinformatie van het Rijk zijn in kaart gebracht, aan de hand van de scenario s uit onderdeel 1. Hierbij is gekeken naar techniek, user interface, distributie, beheer, samenwerkingspartners en kosten. Dit is gedaan door: interviews met SSC-ICT (RijksAppStore), ICTU, Rhinofly, ECO&P; afstemming met de beheerders van de afzonderlijke loopbaaninstrumenten over de specificaties van de koppelvlakken; bureau-expertise op het terrein van App ontwikkeling en beheer. 3. Advies voor vervolg Er is een advies opgesteld voor het ontwikkelen van een mobiele App. 4. Positionering De bestaande mobiliteitsinformatie ( content ) van het Rijk kan op diverse manieren ontsloten worden via een mobiele App. Om de haalbaarheid te kunnen onderzoeken is een drietal _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 7 van 33

8 scenario s ontwikkeld m.b.t. de positionering een dergelijke App. Daarbij is gekeken naar de volgende aspecten: 1. Content (binnen de bestaande mobiliteitsinstrumenten van het Rijk) die geschikt is voor een mobiele App (zie 4.1). 2. Technische mogelijkheden en beperkingen om die content te ontsluiten t.b.v een mobiele App (zie 4.3). 3. Behoeften en wensen bij aanbieders van mobiliteitscontent als het gaat om inzet van een mobiele App (zie 4.2 en bijlage 3voor een overzicht van de geïnterviewden). 4. Wat maakt een App aantrekkelijk voor eindgebruikers? (zie 4.4). Deze aspecten komen aan de orde in de paragrafen hierna. In paragraaf 4.5 zijn de scenario s geschetst voor het aanbieden van een mobiele App met mobiliteitsinformatie van het Rijk. In het vervolg van het rapport wordt gekeken naar de haalbaarheid van deze drie scenario s Beschikbare mobiliteitsinformatie Er is een quick scan uitgevoerd naar de belangrijkste mobiliteitscontent van het Rijk die beschikbaar is binnen de bestaande omgevingen/instrumenten. De uitkomsten zijn weergeven in het schema op de volgende pagina (niet uitputtend). Statisch karakter Wat opvalt is dat de meeste content een statisch karakter heeft; het wordt niet met grote regelmaat (dagelijks) vernieuwd. Uitzonderingen zijn vacatures, stages, nieuws- en agendafeeds en blogs. Voor een gebruiker van een mobiele App is juist dynamische content interessant (zie bijlage 1). Content elders Het schema beperkt zich tot content die binnen de scope valt van dit onderzoek valt. Uit gesprekken en desk-research in het kader van dit onderzoek is ook andere content naar voren gekomen die relevant kan zijn voor een mobiele App met mobiliteitsinformatie van het Rijk: - content m.b.t. tijdelijk werk ( klussen ). Hiervan is geen inventarisatie gemaakt. Door het dynamische karakter is deze informatie bij uitstek geschikt voor een App; - P-Directportaal: SAP-portaal voor online aanvragen en registreren van personele zaken door medewerkers _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 8 van 33

9 Schema 1 - Bestaande mobiliteitsinformatie van het Rijk (niet uitputtend) Bestaande mobiliteitsinformatie van het Rijk vacatures stages inschrijven rijkstraineeprogramma persoonlijk dossier informatie voor starters en professionals beschrijving van werkgevers beschrijving arbeidsvoorwaarden agenda en nieuws van interne vacaturebank blog aanvraag scholingsubsidie aanvraag loopbaanadvies ondersteuning loopbaanprofiel loopbaan-begeleiding opstellen loopbaanplan functiegebouw rijksoverheid informatie van A&O Fonds rijk app (in ontwikkeling) van A&O Fonds rijk personeelsinformatie rijksportaal (muv p-direct) Wat is het? Doelgroepen Kanalen Statisch/ dynamisch Overzicht van alle vacatures van de medewerkers rijk, verschillende Rijksoverheid extern organisaties. Je kunt de vacatures filteren op vakgebied, niveau en regio. Vacaturezoekprofiel aanmaken. Overzicht van afstudeerstages bij de Rijksoverheid. Tekstuele uitleg over het programma. Tussen 2 en 15 april mogelijkheid om in te schrijven via de site (momenteel niet actief). Ontvang vacatures op maat en verzamel alle gegevens die je nodig hebt om snel en doelgericht te solliciteren. Artikels gericht op starters en professionals Korte beschrijving van organisaties. In beeld hoeveel vacatures er zijn per organisatie artikels met arbeidsvoorwaarden medewerkers rijk, extern medewerkers rijk, extern medewerkers rijk, extern medewerkers rijk, extern medewerkers rijk, extern mobi.rijkstalentencentrum.nl m.werkenbijdeoverheid.nl m.werkenvoornederland.nl Dynamisch Dynamisch mobi.rijkstalentencentrum.nl Statisch Statisch mobi.rijkstalentencentrum.nl fgr.rijkstalentencentrum.nl Statisch rtc.rijkstalentencentrum.nl Statisch medewerkers rijk, Statisch extern rtc.rijkstalentencentrum.nl nieuwsfeed (rss), nieuwsoverzicht, medewerkers rijk mobi.rijkstalentencentrum.nl/ Dynamisch eventoverzicht (weinig actueel) mogelijkheid om blog te schrijven, medewerkers rijk Dynamisch blogs op werken voor nederland mobi.rijkstalentencentrum.nl/ uitleg + aanvraagformulier voor medewerkers rijk Statisch scholingssubsidie voor rijksmedewerkers uitleg + aanvraagformulier voor medewerkers rijk Statisch loopbaanadvies jk.nl ondersteuning bij maken van medewerkers rijk rtc.rijkstalentencentrum.nl Statisch loopbaanprofiel (tests, spellen, oefeningen, artikels) artikels over loopbaanbegeileiding medewerkers rijk rtc.rijkstalentencentrum.nl Statisch vanuit het rijk ondersteuning bij opstellen van een medewerkers rijk rtc.rijkstalentencentrum.nl Statisch loopbaanplan (tests, artikels) inzicht in functies binnen het rijk medewerkers rijk rtc.rijkstalentencentrum.nl Statisch (resultaten, functioneringsgesprek, loopbaanstappen, beschikbare vacature, salarisniveaus vergelijken) artikels met informatie van/over A&O medewerkers rijk, Statisch fonds rijk (subsidies, nieuws, agenda, extern thema-informatie, links) app (in ontwikkeling) ter medewerkers rijk nog niet beschikbaar Dynamisch? ondersteuning van het voeren van functioneringsgesprekken (voorbereidingstips, agenda, animaties, begeleiding bij het voeren van het gesprek). artikels met informatie over dienstverband, financien, aan-en afwezigheid, functie en loopbaan, gezondheid en veiligheid, inspraak, etc. medewerkers rijk portal.rp.rijksweb.nl Statisch _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 9 van 33

10 4.2. Behoeften bij aanbieders van mobiliteitsinformatie Uit gesprekken met aanbieders van mobiliteitsinformatie blijkt dat er interesse bestaat in een App als extra kanaal voor het ontsluiten van mobiliteitsinformatie. In de gesprekken komen vele ideeën naar voren voor mogelijke functionaliteiten. Echter, voor een op korte termijn te realiseren App zijn de ambities beperkt. Geen nieuwe content en functionaliteiten Er is op korte termijn geen wens/behoefte om nieuwe content en/of functionaliteiten te ontwikkelen ten behoeve van een App. Liever wil men uitgaan van wat er op dit moment aangeboden wordt via de bestaande kanalen van het rijk. Uitgaan van bestaande processen De nadrukkelijke wens bestaat om op korte termijn geen nieuwe werkprocessen te introduceren of bestaande processen aan te passen. Focus intern rijk Bij de geïnterviewden is behoefte om te starten met doelgroepen binnen het rijk. Dit impliceert in eerste instantie geen App gericht op externe informatie. Geen business case Uit de gesprekken komt geen input voor een business case naar voren in de zin van dat kosten en baten al bekend zijn. De toegevoegde waarde van het aanbieden van vacatures via een mobiele App zou zijn dat vacatures naar medewerkers gepusht kunnen worden Technische mogelijkheden en beperkingen Het aanbieden van bestaande mobiliteitsinformatie in een mobiele App vergt een technische koppeling tussen de bestaande omgevingen en het mobiele platform. De belangrijkste omgeving voor mobiliteitsinformatie van het Rijk en gerelateerde vacatures en stages is het CSO-platform (Carrière Sites Overheid). Dit platform omvat een centrale vacatureen stagedatabase, onderhoudssoftware, gebruikersinformatie en een aantal websites die doelgroep gerichte vacatures tonen. De vacature database bevat zowel interne vacatures, herplaatsers, interdepartementale vacatures en (binnenkort) tijdelijke opdrachten cq. klussen. Deze omgeving wordt beheerd en onderhouden door Rhinofly. Het CSO-platform voedt meerdere kanalen, waaronder: - mobiliteitsbank (mobi.rijkstalentencentrum.nl) - werkenbijdeoverheid ( - werkenvoornederland ( - rijkstalentencentrum (rtc.rijkstalentencentrum.nl) - functiegebouwrijk (fgr.rijkstalentencentrum.nl) _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 10 van 33

11 - m.werkenbijdeoverheid.nl (mobiele website) - m.werkenvoornederland.nl (mobiele website) Beschikbare koppelvlakken Het CSO-platform biedt webservices voor derde partijen (waaronder marktpartijen) om vacatureinformatie op te halen en op een externe site te tonen. Voor andere gerelateerde informatie en/of processen zijn dergelijke koppelvlakken (nog) niet beschikbaar. Dit betekent dat vacatureinformatie relatief eenvoudig aangeroepen kan worden in een mobiele App. Om andere informatie te ontsluiten zijn extra inspanningen nodig. De vacature en stage database wordt ontsloten via SOAP gebaseerde webservices. In principe kunnen deze services ook al gebruikt worden door mobiele toepassingen. SOAP services zijn echter niet ideaal voor de prestaties van mobiele apparaten. Rhinofly werkt aan de omzetting van deze SOAP services naar een JSON/REST gebaseerde interface, waardoor de vacature informatie beter bruikbaar is voor mobiele toepassingen. Toegangsbeveiliging De beschikbare services zijn momenteel alleen geschikt voor het tonen van openbare vacatures. Voor toegang tot vacatures die alleen beschikbaar zijn voor overheidsmedewerkers moeten er voorziening getroffen worden om de identiteit en departement van deze medewerkers te valideren. Op de websites kan dit al, op basis van Departement en SAP personeelsnummer. Voor mobiele toepassingen moet hiervoor een koppelvlak functie toegevoegd worden. Mobiele websites en mobiele applicaties De vacature-informatie uit het CSO-platform wordt ontsloten via twee mobiele websites (m.werkenvoornederland.nl en m.werkenbijdeoverheid.nl). Er zijn nog geen mobiele apps waarmee informatie wordt aangeboden Wat maakt een App aantrekkelijk voor eindgebruikers? Het aanbieden van mobiliteitsinformatie via een App stelt de gebruiker in staat om die informatie onderweg en thuis te raadplegen. Vermoedelijk zal het zwaartepunt bij een smartphone App liggen op gebruik in het openbaar vervoer of tijdens ten minutes to kill tijdens het werk. Een tablet App zal vooral thuis op de bank gebruikt worden. Om meerwaarde te bieden aan de eindgebruiker, is het van belang dat de juiste informatie op de juiste manier wordt aangeboden in een App. Statische informatie is over het algemeen niet erg geschikt voor mobiele apps, terwijl dynamische informatie dat wel is. Daarnaast is actualiteit van belang. In bijlage 1 zijn tien richtlijnen uitgewerkt voor aantrekkelijke apps, te weten: 1. Houd rekening met de context van de gebruiker 2. Maak de App persoonlijk 3. Houd rekening met het gebruik van diensten via meerdere kanalen en gebruik het input once principe _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 11 van 33

12 4. Wees dynamisch 5. Wees actueel 6. Zorg voor een snappy ervaring 7. Maak het delen van informatie en statussen zeer laagdrempelig 8. Respecteer privacy 9. Blijf top of mind 10. Update de App regelmatig Een App die laag scoort op bovenstaande punten zal doorgaans minder aantrekkelijk zijn voor de eindgebruiker. Specifiek lijkt in dit geval de meerwaarde van een App ten opzichte van een mobiele site te vinden in het feit dat een App push messaging mogelijk maakt. Daarmee kan het initiatief voor de interactie tussen aanbieder (het Rijk) en App gebruiker bij de aanbieder gelegd worden. Elke installatie van een App levert een blijvende relatie op, die mede door de aanbieder geactiveerd kan worden. Het web biedt deze mogelijkheden op zichzelf niet. Uiteraard bestaat op het web weer de mogelijkheid tot het aanbieden van een nieuwsbrief via , maar de attentiewaarde daarvan is veel kleiner dan die van push messaging Scenario s voor een App met mobiliteitsinfo van het Rijk Om te komen tot een drietal scenario s voor een App waarvan de haalbaarheid kan worden getoetst, zijn de aspecten uit de voorgaande paragrafen afgezet tegen de beschikbare mobiliteitsinformatie van het Rijk. De uitkomsten zijn weergeven in het schema hierna _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 12 van 33

13 Schema 2 Welke mobiliteitsinformatie is het meest geschikt voor een mobiele App? Bestaande mobiliteitsinformatie van het Rijk Technische mogelijkheden t.b.v. app Aantrekkelijkheid voor eindgebruikers van app? Vergt het ontwikkeling nieuwe functionaliteit t.b.v. app? vacatures + +/- nee + stages + +/- nee + inschrijven rijkstraineeprogramma - - ja - persoonlijk dossier - +/- ja - informatie voor starters en professionals - - nee - beschrijving van werkgevers - - nee - beschrijving arbeidsvoorwaarden - - nee - agenda en nieuws van interne - vacaturebank - ja - blog - - ja - aanvraag scholingsubsidie - - ja - aanvraag loopbaanadvies - - ja - ondersteuning loopbaanprofiel - +/- ja - loopbaan-begeleiding - - nee - opstellen loopbaanplan - +/- ja - functiegebouw rijksoverheid - +/- ja - informatie van A&O Fonds rijk? 0 nee - app (in ontwikkeling) van A&O???? Fonds rijk personeelsinformatie rijksportaal (muv p-direct)? -? - Overall score Geconcludeerd kan worden dat de vacature- en stage-informatie uit het CSO-platform geschikt is voor een mobiele App; de overige informatie is minder geschikt. Waarom vacature- en stage-informatie? De vacature- en stage informatie kan technisch gezien redelijk eenvoudig worden ontsloten via de bestaande koppelvlakken van het CSO-platform. Wel moet er een voorziening worden getroffen om de identiteit van de Rijksmedewerkers te kunnen vaststellen. Bovendien is de vacature- en stage-informatie relatief aantrekkelijk voor eindgebruikers omdat het dynamische informatie is, die men verwacht in een App. Tenslotte, voor het aanbieden van vacature-en stage-informatie in een App hoeft geen nieuwe functionaliteit te worden ontwikkeld. Kanttekening daarbij is dat een alerten pushfunctie een App wel aantrekkelijker maken. Daarvoor dient een voorziening te worden ontwikkeld. Verdere overwegingen Bij het bepalen van de scenario s voor een mobiele App is verder een aantal overwegingen relevant: - De externe vacatures en stages zijn beschikbaar als open data. Het betreffende CSOkoppelvlak is open voor partijen die daarmee zelf mobiele apps willen ontwikkelen. Men dient hiervoor wel vooraf contact op te nemen met ECO&P _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 13 van 33

14 - De externe vacatures zijn reeds ontsloten via mobiele websites. Zonder extra content/functionaliteiten voegt een mobiele App inhoudelijk weinig toe voor de eindgebruiker. - De aanbieders van mobiliteitsinformatie hebben de voorkeur om een mobiele App in eerste instantie te richten op de doelgroep Rijksmedewerkers. Dit betekent dat de focus komt te liggen op vacatures die getoond worden in de mobiliteitsbank. - Uit de gevoerde gesprekken komt naar voren dat het niet de voorkeur heeft om -op korte termijn- nieuwe functionaliteiten te ontwikkelen t.b.v. een mobiele App. Scenario s voor een App Op basis van het voorgaande zijn hieronder 3 scenario s weergegeven voor het ontwikkelen van een mobiele website/app met vacature-informatie en eventueel stage-informatie. Scenario 1 Mobiele vacature site voor Rijksmedewerkers Een mobiele website met vacatures uit de mobiliteitsbank. Dit is een low cost optie om de informatie beschikbaar te krijgen op een smartphone of tablet. De vacatures uit de mobiliteitsbank kunnen worden ontsloten via een mobiele website, vergelijkbaar met m.werkenvoornederland.nl en m.werkenbijdeoverheid.nl. De mobiele website biedt toegang tot bestaande functionaliteiten, geen nieuwe functionaliteiten. Doelgroep zijn medewerkers binnen het Rijk. Let wel: in dit scenario wordt dus geen App ontwikkeld maar een mobiele website (te raadplegen via een browser op een smartphone of tablet). In dit scenario is het hoofddoel om de vacatures uit de mobiliteitsbank mobiel toegankelijk te maken voor Rijksmedewerkers. Scenario 2 Vacature Alert App voor Rijksmedewerkers In dit scenario wordt een eenvoudige App ontwikkeld voor smartphones 2 waarmee Rijksmedewerkers geattendeerd worden op nieuwe vacatures, in eerste instantie uit de mobiliteitsbank (later wellicht ook uit andere bronnen wanneer deze geïntegreerd zijn met het CSO-platform). Het raadplegen en opvolgen van vacatures kan gebeuren via bestaande kanalen. Centraal staat een persoonlijke alertfunctie op basis van push messaging. Hiermee kunnen medewerkers van het Rijk gericht worden geïnformeerd over nieuwe vacatures, stages en in de toekomst mogelijk ook klussen. Dit vergroot de attentiewaarde van mobiliteitsinformatie. Voor het inzien van gedetailleerde vacature- en aanvullende informatie en het opvolgen daarvan wordt dan vanuit de App verwezen naar de bestaande kanalen. Dit scenario is primair gericht op het mobiel aanbieden van vacatures uit de mobiliteitsbank. Het laat de mogelijkheid open voor verdere doorontwikkeling richting een breder aanbod aan HRMapps, maar hiervoor wordt geen strategie ontwikkeld; of en hoe doorontwikkeling plaatsvindt, kan later bekeken worden. Scenario 3 HRM-App portfolio, met Vacature Alert App als eerste stap In dit scenario wordt dezelfde App ontwikkeld als in scenario 2, maar met een ander doel; namelijk om te komen tot een HRM-App portfolio dat in de toekomst naast vacatures ook andere informatie en functionaliteiten gaat bieden. In dit scenario is het ontwikkelen van een portfolio 2 De keuze om de App in eerste intstantie te ontwikkelen voor smartphones, en niet voor tablets, heeft te maken met mobiel gebruik in het openbaar vervoer _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 14 van 33

15 even belangrijk als het ontwikkelen van een eerste App (Vacature Alert). De eerste App kan gepositioneerd worden als de eerste stap in de ontwikkeling van een nieuw HRM-App portfolio. De beoogde doelgroep voor de korte termijn zijn de Rijksmedewerkers, maar op langere termijn is het denkbaar dat de HRM-Apps ook (deels) toegankelijk worden voor externen. Daarbij kan de ambitie zijn om dit in de komende jaren verder uit te bouwen. Samen met partners kan een roadmap voor een HRM-App porfolio ontwikkeld worden en een releaseplanning. 5. Eisen en randvoorwaarden Aan de hand van de drie hiervoor geschetste scenario s zijn de eisen en randvoorwaarden voor het ontwikkelen en aanbieden van een App in kaart gebracht. Voor de afzonderlijke scenario s is gekeken naar eisen en randvoorwaarden ten aanzien van: - Techniek; - Grafische user interface; - Distributie; - Beheer; - Samenwerkingspartners; - Kosten Techniek Eisen en richtlijnen vanuit het rijk Voor zover bekend zijn er vanuit het Rijk geen technische eisen en richtlijnen voor Apps. Er zijn ook geen eisen en richtlijnen bekend ten aanzien van te ondersteunen operating systemen. Op mobiele websites (Scenario 1) zijn de Webrichtlijnen van toepassing (zie paragraaf 6.2). Operating systemen Een complicerende factor bij het ontwikkelen van Apps is dat de te ontwikkelen dienst moet werken op verschillende operating systemen (OS) van mobiele platformen (smartphones, tablets) en versies daarvan. Bij mobiele websites (scenario 1) is dit geen issue omdat deze gebruikt maakt van de webbrowser van mobiele apparaten. Met Android en ios kan een groot deel van de particuliere gebruikers bereikt worden. Recente cijfers van Gartner laten zien dat het marktaandeel van Android en ios op dit moment samen ongeveer 95% bedraagt. Binnen het Rijk kan deze verhouding anders liggen omdat Blackberry de standaard is bij sommige departementen. Ontwikkeling voor Blackberry (OS6 of 7) brengt extra kosten met zich mee door de fragmentatie van verschijningsvormen binnen het OS en de hoeveelheid testwerk die dat met zich meebrengt. Elk OS heeft een eigen set richtlijnen waar ontwikkelaars zich aan behoren te houden. Het verschilt per platform hoe streng de eisen gehandhaafd worden. Bijvoorbeeld Apple heeft een strenge toelatingsprocedure voor de App store, terwijl Android de App ontwikkelaar vrij laat. Over het algemeen stelt een OS eisen en richtlijnen op een aantal gebieden: - gebruikers ervaring (look & feel); - gebruik van processor en bandbreedte; _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 15 van 33

16 - beveiliging; - gebruik van beeld en video. Hardware Naast diverse operating systemen moet een App werken op een grote verscheidenheid aan devices met verschillende input- en output mogelijkheden en sensoren (van een klein liggend scherm met fysieke toetsen tot een groot staand scherm met slechts virtuele toetsen). De hardware kan per mobiel apparaat nogal verschillen. Elke App moet in staat zijn de mogelijkheden van een toestel te ondersteunen, anders kan de App niet voor een bepaald type toestel geïnstalleerd worden. Bij mobiele websites (scenario 1) is dit minder een issue omdat deze gebruikt maakt van de (veel meer gestandaardiseerde) webbrowser van mobiele apparaten. Ontwikkelplatform Bij het ontwikkelen en aanbieden van een mobiele applicatie is van belang te bepalen of er een opzichzelfstaande App wordt ontwikkeld of er een platform wordt opgezet dat meerdere apps (voor meerdere operating systemen) ondersteunt. Er bestaan diverse strategieën voor het ontwikkelen van apps (zoals Native, multiplatform, hybride, HTML5). In het schema hieronder worden de verschillende strategieën toegelicht. De mobiele markt is versnipperd in diverse operating systemen, apparaten en schermgroottes en oriëntaties. Ook nu Android en ios samen gezamenlijk 95% marktaandeel hebben blijft de ontwikkeling van een App voor iedere combinatie van bovenstaande factoren kostbaar en slecht onderhoudbaar. Wanneer de wens bestaat om meerdere operating systemen (OS) te ondersteunen en ook om verschillende schermgroottes te adresseren, is het te overwegen om naar een platform-oplossing te kijken als alternatief voor native ontwikkeling voor elk OS en scherm _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 16 van 33

17 Schema 3 - Strategieën voor het ontwikkelen van apps Native Multi platform Hybride HTML5 De App wordt ontwikkeld in de standaard programmeertaal van het OS; voor elk ondersteund OS wordt een aparte App gemaakt + geeft meestal de beste gebruikers-ervaring en prestaties + mogelijkheid te profiteren van distributie via App stores + mogelijkheid gericht te distribueren binnen een selecte doelgroep - hoge kosten voor ontwikkeling en onderhoud De App wordt ontwikkeld in een OS onafhankelijke taal, waarna hieruit per OS een App wordt gegenereerd + kennis van slechts 1 ontwikkelomgeving noodzakelijk + mogelijkheid te profiteren van distributie via App stores + mogelijkheid gericht te distribueren binnen een selecte doelgroep + kostenbesparing in het onderhoud, want wijzigingen hoeven maar 1 maal doorgevoerd te worden - Raadzaam om van gebruik van OS specifieke features af te zien De schermen voor de App worden in HTML5/CSS ontwikkeld, en de programmacode in Javascript. Via een generator wordt er per OS een App gegenereerd + kennis van HTML5/CSS/Javascript breed beschikbaar + kostenbesparing in het onderhoud, want wijzigingen hoeven maar 1 maal doorgevoerd te worden + mogelijkheid te profiteren van distributie via App stores + mogelijkheid gericht te distribueren binnen een selecte doelgroep - relatief veel meer inspanning nodig om de look & feel voor elk OS te optimaliseren - problemen met performance te verwachten - verspreiding via de betrokken App stores noodzakelijk (behalve bij Android) De schermen voor de App worden in HTML5/CSS ontwikkeld, en de programmacode in Javascript. De web App wordt uitgevoerd in de browser van het mobiele apparaat; + in principe is de App hiermee op elk mobiel platform beschikbaar dat HTML5 ondersteunt + In dit geval kan functionaliteit gebouwd worden voor het herkennen van het browsertype, zodat standaard de juiste versie van de site op het juiste apparaat getoond wordt (WebApp op mobiel, volledige site op PC). Daarbij is het raadzaam wel cross links tussen de sites aan te brengen zodat de gebruiker eventueel handmatig over kan schakelen naar een andere vorm indien gewenst. + kostenbesparing in het onderhoud, want wijzigingen hoeven maar 1 maal doorgevoerd te worden + kennis van HTML5/CSS/Javascript breed beschikbaar - relatief veel meer inspanning nodig om de look & feel voor elk platform te optimaliseren - sterke beperkingen in toegang tot apparaat specifieke functies (camera, GPS etc) - problemen met performance en off-line gedrag te verwachten - geen verspreiding via de App stores, waardoor de App moeilijker gevonden wordt Het is op voorhand moeilijk een optimale strategie te bepalen. De beste keus hangt af van de kosten, de gewenste verspreiding, beveiligingseisen, toekomstige uitbreidingen etc. Een business case voor een specifiek te ontwikkelen toepassing is draagt bij om richting te geven in deze keuze. Als de scope van een te ontwikkelen App beperkt is tot de Vacature Alert App kan mogelijk gebruik gemaakt worden van een Hybride oplossing. Voor uitgebreidere functionaliteit schiet deze oplossing nog vaak te kort en resulteert het gebruik ervan al gauw in een mindere of onacceptabele gebruikservaring _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 17 van 33

18 Gebruik RijksAppStore De RijksAppStore is ontwikkeld door SSC-ICT Den Haag, het Shared Service Centre ICT voor de rijksoverheid. Hierin werken momenteel 4 departementen samen aan ontwikkeling en beheer van ICT-faciliteiten. Daarnaast is het SSC-ICT dienstverlener voor Rijksbrede diensten. De AppStore is naar verwachting eind 2013 beschikbaar voor de vier aangesloten departementen. De RijksAppStore kan een rol spelen bij de beschikbaarstelling en bij de beveiliging van een mobiele App voor Rijksmedewerkers: Er moet vastgesteld worden door de ontwikkelaar van een App of deze toegankelijk is voor het publiek (evt. met inlog) of dat de App alleen beschikbaar is voor medewerkers van de betorkken departementen. De RijksAppStore kan vervolgens verwijzingen naar de App in een publieke App store bevatten, of de App zelf kan in de RijksAppStore opgenomen zijn. In het laatste geval is de App niet toegankelijk voor het publiek. Bij gebruik van de strikte beveiliging van de RijksAppStore (eg. dataprotectie) moet de App samenwerken met de beveiligingssoftware die op een apparaat geladen moet zijn (de zogenaamde container). In dat geval kan de data beheerd worden vanuit de RijksAppStore, en eventueel zelfs gewist worden. Op dit moment is niet bekend wat de kosten zijn voor opname in en distributie via de RijksAppStore. Toegangsbeveiliging De vacatures op de mobiliteitsbank zitten nu achter een inlog. Deze inlog kan in een App gerealiseerd worden via een JSON/REST functie in het CSO koppelvlak. Hiermee kan de App de inloggegevens van de gebruiker laten controleren door het CSO. Deze functie is op dit moment niet beschikbaar en moet toegevoegd worden. Dit geldt ook wanneer een mobiele website wordt ontwikkeld. Voorinstallatie Een App kan desgewenst voorgeïnstalleerd worden op mobiele apparaten van het Rijk (smartphones en tablets). Voor het gebruik van persoonlijke apparaten naast die van het Rijk (Bring Your Own Device en distributie buiten de medewerkers van het Rijk) is dan nog steeds distributie via een App store of een andere route noodzakelijk. Voorinstallatie brengt voor de aanbieder veel logistiek en organisatie met zich mee en voor de gebruiker beperkte voordelen. Het installeren van een App is voor de gebruiker namelijk zeer eenvoudig. Dit wordt dus niet aangeraden, tenzij het doel is distributie uitsluitend op devices van het Rijk toe te staan en geheel in handen van de aanbieder te houden. Dat zou bij de ontwikkeling van een HRM App portfolio waarin ook meer vertrouwelijke informatie ontsloten wordt het geval kunnen zijn. In dat geval is het raadzaam om Mobile Device Management (MDM) software te overwegen als dat niet al in gebruik is. Met deze software is het mogelijk Apps op afstand te installeren, te beheren en te verwijderen. Daarnaast is het bijvoorbeeld mogelijk de inhoud van een apparaat op afstand te wissen bij verlies of diefstal, zodat persoonlijke gegevens niet in handen van derden vallen. Back-office Wanneer bestaande vacature-informatie wordt aangeboden in een mobiele applicatie, stelt dit vrijwel gelijke eisen aan een back-office als de huidige websites. Er moet vlot op gebruikers _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 18 van 33

19 vragen en sollicitaties gereageerd worden, zodat aan de 24/7 verwachtingen tegemoet gekomen wordt. Als de App ook redactionele content of push messaging bevat, zal voor de publicatie daarvan een proces ingericht moeten worden. Ook dit is goed in deeltijd te combineren met het functioneel beheer van het CSO Web/App portfolio. Het technisch beheer van de App blijft beperkt tot versie management en het uitbrengen van noodzakelijke updates bij wijzigingen van het OS of bugfixes. Deze kleine aanpassingen kunnen het best afgedekt worden in een SLA met de App leverancier. Koppeling aan werkenvoornederland.nl en mobiliteitsbank Via het bestaande koppelvlak van het CSO-platform is het mogelijk om de vacature- en stageinformatie die momenteel getoond worden op werkenvoornederland.nl en de mobiliteitsbank, te ontsluiten in een mobiele App via een bestaand API. Zoals toegelicht in paragraaf 5.3 vergt dit nog wel enige doorontwikkeling: - De bestaande SOAP services zijn niet ideaal voor de prestaties van mobiele apparaten. Rhinofly werkt aan de omzetting van deze SOAP services naar een JSON/REST gebaseerde interface, waardoor de vacature informatie beter bruikbaar is voor mobiele toepassingen. Rhinofly verwacht de JSON interface na de zomer op te leveren. - De beschikbare services zijn momenteel alleen geschikt voor het tonen van openbare vacatures. Voor toegang tot vacatures die alleen beschikbaar zijn voor overheidsmedewerkers moeten er voorziening getroffen worden om de identiteit en departement van deze medewerkers te valideren Grafische user interface Bij het ontwerp van de grafische user interface (GUI) van een mobiele applicatie vanuit het Rijk dient rekening gehouden te worden met eisen en richtlijnen vanuit de Rijkshuisstijl en met de Webrichtlijnen voor toegankelijkheid en bouwkwaliteit. Rijkshuisstijl De Rijkshuisstijl wordt breed toegepast voor communicatie-uitingen vanuit het Rijk. Dit draagt bij aan een herkenbare overheid. Het ligt voor de hand om in een mobiele website of een mobiele App de huisstijl toe te passen. In de bestaande mobiele website m.werkenvoornederland.nl is hier dan ook rekening mee gehouden. De wijze waarop dit is gedaan zou als uitgangspunt kunnen dienen voor het ontwerp van een mobiele App. Webrichtlijnen Wat betreft eisen en richtlijnen vanuit Webrichtlijnen/toegankelijkheid dient onderscheid gemaakt te worden naar mobiele websites en mobiele apps: - Mobiele websites: Bij het ontwikkelen van een mobiele website dient rekening gehouden te worden met de Webrichtlijnen. Deze stellen eisen aan het ontwerp, de bouw en het beheer van een (mobiele) website. Ze zijn gebaseerd op internationale standaarden voor kwaliteit en toegankelijkheid, en op in de praktijk beproefde oplossingen van professionals. De richtlijnen _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 19 van 33

20 dragen bij aan bouwkwaliteit en toegankelijkheid van een website. Dit zorgt er onder meer voor dat de websites goed werken op verschillende platformen en dat de sites toegankelijk zijn voor mensen met een functiebeperking. De richtlijnen worden toegelicht op - Mobiele apps: De Webrichtlijnen zijn niet van toepassing op mobiele applicaties. Hiervoor geldt echter wel dat toegankelijkheid zoveel mogelijk gewaarborgd dient te zijn. De webrichtlijnen kunnen daarbij het uitgangspunt vormen. Mobiele platformen (zoals Android en ios) bieden mogelijkheden om de toegankelijkheid te vergroten. Zo maken veel slechtzienden en blinden gebruik van de iphone omdat die goed toegankelijk is. De iphone biedt voor mensen die blind zijn volledige spraak uitvoer waardoor alle tekst ook direct als synthetische spraak beschikbaar is. Die moet echter door de App wel goed worden aangestuurd. Hier dient rekening gehouden te worden bij het ontwerp van een mobiele App. De eisen die gesteld worden aan een mobiele App verschillen per platform. De organisatie Accessibility (erkende inspectie-instantie voor de Webrichtlijnen) biedt een AppsTest aan waarmee de toegankelijkheid van een mobiele applicatie kan worden getest (zii inspecties/testen-van-mobiele-apps). Hier zijn kosten aan verbonden Distributie Deze paragraaf gaat in op de vraag hoe de verschillende doelgroepen bereikt kunnen worden. We besteden vooral aandacht aan het distribueren van een App (scenario s 2 en 3). De distributie van een mobiele website (scenario 1) verloopt via eenvoudig via een browser in een smartphone of tablet en vergt geen bijzondere aandacht. De distributie van een mobiele App met mobiliteitsinformatie voor Rijksmedewerkers kan op twee manieren worden ingericht: - via publieke App stores - via interne distributie binnen het Rijk Beide mogelijkheden worden hieronder toegelicht. Publieke App stores De App kan gedistribueerd worden via bestaande, algemene en publieke App stores. Meestal zijn deze van de provider van het operating system (OS) van het apparaat waar de gebruiker de App op wil installeren. Zo is er de Apple App store voor ios devices en en Google Play voor Android devices. In deze stores is het mogelijk een App te uploaden zodat deze aangeboden kan worden aan geïnteresseerden. De eindgebruiker moet inloggen in de betreffende App store, zodat deze een lijst van geïnstalleerde Apps kan bijhouden en de gebruiker kan attenderen op het verschijnen van updates van de App. Uploaden van een App in de store is gratis en er wordt basis management informatie verstrekt t.a.v. het aantal downloads. Bij Apple en Microsoft is een review door de App store onderdeel van het publicatieproces, maar er is geen aanleiding te denken dat een App met mobiliteitsinformatie daar geblokkeerd zou worden. Iedereen kan de App vinden en downloaden _Haalbaarheid_Loopbaanapp_Rijk_v1 def 20 van 33