ENERGIEPRESTATIECERTIFICAAT VOOR WOONEENHEDEN. Gebouwschil. Deel IV: Werkwijze voor het bepalen van de U-waarden van de gebouwschil

Transcriptie

1 ENERGIEPRESTATIECERTIFICAAT VOOR WOONEENHEDEN Gebouwschil Deel IV: Werkwijze voor het bepalen van de U-waarden van de gebouwschil

2 Inhoud IV WERKWIJZE VOOR HET BEPALEN VAN DE U-WAARDEN VAN DE GEBOUWSCHIL 1 Bepalen van de U-waarde van de gebouwschil 4 2 Stroomschema U-waardebepaling van de dichte schildelen 5 3 Bewijsstukken bij stroomschema voor de U-waardebepaling van de dichte schildelen 6 4 Richtlijnen en praktisch vaststellen spouw en isolatie Algemeen Isolatiematerialen Isolatie en spouw vaststellen Gevels Vloeren Daken Plafonds 16 5 Richtlijnen en praktisch vaststellen van de hoofdtypes van de dichte schildelen Algemeen Gevels Vloeren Daken en plafonds Hellende daken Platte daken Plafonds 22 6 Bewijsstukken bij de U-waarde bepaling van openingen 23 7 Richtlijnen en praktisch vaststellen van de hoofdtypes van openingen Profielen Beglazing en zonwering Beglazing Zonwering en luiken Vulpanelen Deuren en poorten 31 Versie 11/02/2011 2

3 Leefmilieu Brussel bedankt het Vlaams Gewest en het Vlaams Energieagentschap voor het beschikbaar stellen van haar methode voor het Energieprestatiecertificaat residentiële gebouwen als basis voor de methode voor het Energieprestatiecertificaat voor wooneenheden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Versie 11/02/2011 3

4 1 Bepalen van de U-waarde van de gebouwschil Om het warmteverlies door de schil (dit zijn gevels en muren, vloeren en daken) van het beschermde volume te kunnen berekenen moet de U-waarde van ieder schildeel vastgesteld worden. De U-waarde (vroeger de k-waarde) of warmtedoorgangscoëfficiënt drukt de hoeveelheid warmte uit die per seconde, per m² en per graad temperatuurverschil (in Kelvin) tussen de ene en de andere zijde van een constructie stroomt. De U-waarde geeft de mate van isolatie van de constructie aan: een hoge U-waarde betekent een slecht geïsoleerd constructiedeel. De eenheid voor de U-waarde is W/(m².K). De U-waarde omvat onder andere de warmteoverdracht door geleiding van de materialen van de schil en is afhankelijk van de dikte en de λ-waarde (warmtegeleidingcoëfficiënt) van de verschillende materiaallagen. De λ-waarde geeft aan hoeveel warmte er stroomt door een materiaal met een dikte van 1 m en een oppervlakte van 1 m 2 bij een temperatuurverschil van 1 Kelvin. Hoe lager de λ-waarde, hoe beter de thermische isolatie van het materiaal. De eenheid voor de λ-waarde is W/(m.K). De U-waarde wordt bepaald aan de hand van een opgelegd stroomschema. Als de U-waarde niet gekend is uit een vroegere EPB-aangifte of niet overgenomen kan worden uit de gegevens van een voorgaand energieprestatiecertificaat moet in eerste instantie overgegaan worden tot een visuele inspectie. Deze kan gelijktijdig gebeuren met het opmeten van de wooneenheid. De te volgen procedure voor de visuele inspectie wordt voor daken, gevels, vloeren en plafonds uiteengezet in de hiernavolgende hoofdstukken. Er worden strategieën vastgelegd om vast te stellen of er isolatie aanwezig is, wat de isolatiedikte is, wat het type isolatiemateriaal is en of er een spouw aanwezig is. Ook de manier waarop het hoofdtype van het schildeel moet worden geselecteerd wordt bepaald. De visuele inspectie kan, indien gewenst, aangevuld worden met destructief onderzoek dat uitsluitend uitgevoerd wordt door of op uitdrukkelijk en schriftelijk verzoek van de eigenaar. Destructief onderzoek is in geen geval verplicht en in het algemeen te vermijden. Als de visuele inspectie geen uitsluitsel kan bieden, zijn ook andere bewijsstukken toegestaan om informatie in te winnen over bepaalde stappen in het hierna voorgelegd stroomschema. Hiervoor is een limitatieve lijst opgesteld. Deze bewijsstukken moeten, waar het kan, gecontroleerd worden met een visuele inspectie, bijvoorbeeld door na te meten of de diktes van wanden overeenstemmen met informatie uit de bewijsstukken. Als de visuele inspectie en de bewijsstukken tegenstrijdig zijn, dan primeert de visuele inspectie. Het is belangrijk om op te merken dat gegevens in verband met de isolatie en informatie in verband met de rest van het schildeel uitgesplitst worden. De stappen in het stroomschema worden eerst uiteengezet. Vervolgens wordt de bijbehorende inspectieprocedure vastgelegd. De filosofie achter de hoofdtypes en het vaststellen van de aanwezigheid van een spouw en isolatie wordt verhelderd. Tot slot wordt voor het plaatsbezoek deze procedure praktisch toegelicht voor daken, gevels, plafonds en vloeren. Versie 11/02/2011 4

5 2 Stroomschema U-waardebepaling van de dichte schildelen Het te volgen stroomschema is hieronder weergegeven en bevat de volgende stappen: 1. Is de totale U-waarde van het schildeel gekend uit een andere bron (b.v. voorgaande EPB-aangifte)? Neen ga naar punt 2. Ja vul deze U-waarde in de software in (einde) 2. Is er isolatie aanwezig? Neen de software rekent automatisch zonder isolatie. Ga naar punt 6 Onbekend ga naar punt 4. Ja ga naar punt 3. Opmerking: van wooneenheden, die elektrisch worden of werden verwarmd, wordt bij gebrek aan informatie door de certificateur aangenomen dat deze geïsoleerd zijn. 3. Is de isolatiedikte te bepalen Neen ga naar punt 4. Ja vul de isolatiedikte in en ga naar punt Is een verbouwjaar van het schildeel gekend? Neen - de software rekent automatisch met een default isolatiedikte afhankelijk van het bouwjaar van de wooneenheid. Ga naar punt 6 Ja - de software rekent automatisch met een default isolatiedikte afhankelijk van het verbouwjaar van het schildeel. Ga naar punt 6 5. Is het isolatiemateriaal te bepalen Neen de software rekent automatisch met een default-waarde voor de warmtegeleidingcoëfficiënt van het isolatiemateriaal. Ga naar punt 6 Ja kies het juiste isolatiemateriaal. Ga naar punt 6 6. Is er een luchtspouw aanwezig? Neen de sofware rekent automatisch met een spouwdikte gelijk aan nul. Ga naar punt 7 Onbekend de sofware rekent automatisch met een spouwdikte gelijk aan nul. Ga naar punt 7 Ja de software rekent automatisch met een default-waarde voor de warmteweerstand van de spouw. Ga naar punt 7 7. Wat is het hoofdtype van het schildeel? Voor gevels zie hoofdstuk 5.2 Voor vloeren zie hoofdstuk 5.3 Voor hellende daken zie hoofdstuk Voor platte daken zie hoofdstuk Voor plafonds zie hoofdstuk Versie 11/02/2011 5

6 3 Bewijsstukken bij stroomschema voor de U-waardebepaling van de dichte schildelen De volgende bewijsstukken worden onder de erbij vermelde voorwaarden aanvaard: 1. U-waarden opgenomen in een vroegere EPB-aangifte van dezelfde wooneenheid mogen overgenomen worden voor de betreffende schildelen. 2. Gegevens uit een vroeger afgeleverd energieprestatiecertificaat van dezelfde wooneenheid op voorwaarde dat er geen sprake is van latere aanpassingen of renovaties. 3. Alle gegevens uit het lastenboek en de verkoopbeschrijving mogen worden gebruikt, als dit een onderdeel vormt van het (algemeen) aannemingscontract en als uit de visuele inspectie aanwijzingen volgen dat het lastenboek werd gevolgd. Op het lastenboek moeten de adresgegevens of het kadastraal nummer van de betreffende wooneenheid vermeld zijn. 4. Subsidieaanvragen bij de Brusselse overheid voor het aanbrengen van isolatie mogen gebruikt worden om de aanwezigheid, dikte en materiaal van isolatie aan te tonen en om het (ver)bouwjaar te bepalen. Op deze aanvragen moeten de adresgegevens van de betreffende wooneenheid vermeld zijn. Alle subsidieaanvragen dienen steeds vergezeld te zijn van een goedkeuringsbrief (van SIBELGA). 5. Originele facturen van aannemers waarop het adres van de wooneenheid waarvoor het energieprestatiecertificaat aangevraagd wordt vermeld wordt, mogen gebruikt worden om het (ver)bouwjaar, het type schildeel, het isolatiemateriaal of dikte van isolatie aan te tonen. Opgelet, een prijsofferte niet vergezeld van de bijbehorende factuur mag niet in aanmerking genomen worden. 6. Originele facturen van bouwmaterialen waarop het adres van de wooneenheid waarvoor het energieprestatiecertificaat aangevraagd wordt vermeld staat mogen gebruikt worden om de aanwezigheid van isolatie te staven, het isolatiemateriaal, het (ver)bouwjaar vast te leggen en het type schildeel te bepalen. 7. Gegevens van originele gedateerde uitvoeringsplannen en uitvoeringsdetails opgesteld door een architect op een schaal 1/50 ste of groter en as-built-plannen mogen gebruikt als uit de visuele inspectie aanwijzingen volgen dat de plannen werden gevolgd. Op deze plannen moeten de adresgegevens of het kadastraal nummer van de betreffende wooneenheid en de gegevens van de architect vermeld zijn. 8. Originele vaststellingen aangetoond met werfverslagen opgesteld, gedateerd of ondertekend door een architect, een post-interventiedossier opgesteld, gedateerd of ondertekend door een veiligheidscoördinator of gedateerde of ondertekende vorderingsstaten mogen gebruikt worden. Op deze stukken moeten de adresgegevens of het kadastraal nummer van de betreffende wooneenheid en de gegevens van de architect of veiligheidscoördinator vermeld zijn. 9. Een chronologie van foto s met daarop de bouw van het betreffende schildeel mag gebruikt worden om de aanwezigheid van isolatie aan te tonen of om het type schildeel te bepalen. Hierbij moeten detailbeelden aanwezig zijn en moet het schildeel duidelijk herkenbaar zijn. Andere bewijsstukken zijn niet toegestaan. Versie 11/02/2011 6

7 Een overzicht van welke bewijsstukken ingezet kunnen worden voor de verschillende stappen in het stroomschema van de U-waarde bepaling wordt gegeven in Tabel 1. = aanvaard vaststelling = aanvaard bewijsstuk Totale U- waarde Aanwezigheid isolatie Dikte isolatie (Ver)bouwjaar schildeel Materiaal isolatie Aanwezigheid spouw Hoofdtype schildeel Vaststelling 1. visuele inspectie 2. destructief onderzoek 3. elektrische verwarming Bewijzen 1. EPB-aangifte 2. energieprestatiecertificaat 3.lastenboek, verkoopbeschrijving 4. subsidieaanvraag 5. factuur aannemer 6. factuur materialen 7. plannen 8. werfverslag, postinterventiedossier, vorderingsstaten 9. foto s Tabel 1: Toegestane informatiebronnen voor het bepalen van de U-waarden van de dichte schildelen Opmerking : de vaststelling Elektrische verwarming betekent dat de woning elektrisch verwarmd wordt of werd. Dit kan vastgelegd worden aan de hand van de aanwezigheid van vaste elektrische verwarming (zie protocoldeel V over installaties voor meer informatie) ofwel oudere foto s met daarop een elektrisch afgiftesysteem. Versie 11/02/2011 7

8 4 Richtlijnen en praktisch vaststellen spouw en isolatie 4.1 Algemeen In eerste instantie zal een visuele inspectie zoals hieronder beschreven uitsluitsel moeten bieden of er een spouw of isolatie aanwezig is. Deze visuele inspectie kan voorwaardelijk worden aangevuld met destructief onderzoek om eventuele isolatie zichtbaar te maken. Elke zichtbare vorm van de aanwezigheid van isolatie wordt aanvaard. In tweede instantie mag de certificateur zich baseren op aanvaarde bewijsstukken zoals beschreven in hoofdstuk 3 Bewijsstukken bij stroomschema voor de U-waardebepaling van de dichte schildelen.. Visuele inspectie primeert steeds boven bewijsstukken. Als bij de visuele inspectie geen gegevens kunnen vastgesteld worden of als uit de bewijsstukken geen gegevens gekend zijn, wordt de waarde onbekend aangegeven. Als er zichtbaar geen isolatie aanwezig is moet de waarde neen opgenomen worden. Enkel isolatie met een minimale dikte van 2 cm wordt als isolatie beschouwd. Bij dunnere isolatie dient neen ingevoerd te worden. Voor de isolatie geldt dat als de dikte niet meetbaar of gekend is via bewijsstukken dat deze dikte als onbekend moet opgegeven worden. Tot slot wordt het isolatiemateriaal aangeduid wanneer dit materiaal gekend is. Dit moet ter plaatse vastgesteld worden of via bewijsstukken aangetoond worden. Bij het vastleggen van de aanwezigheid van een luchtspouw wordt dezelfde filosofie als voor de aanwezigheid van isolatie aangehouden. Onder een luchtspouw wordt een stilstaande luchtlaag tussen twee materiaallagen verstaan. Een spouw moet minimaal 2 cm dik zijn. Als het onbekend is of er een spouw aanwezig is, wordt voor luchtspouw onbekend aangeduid. Als aangetoond kan worden dat er een spouw aanwezig is, maar er is geen zekerheid of er in de spouw isolatie of stilstaande lucht aanwezig is, dan moet voor isolatie onbekend en voor de luchtspouw ja worden opgenomen. Als er kan aangetoond worden dat er in de spouw isolatie aanwezig is, dan moet voor isolatie ja en voor luchtspouw onbekend aangenomen worden, tenzij er kan aangetoond worden dat er ook een luchtspouw met stilstaande lucht van minstens 2 cm aanwezig is. In dat geval mag ook voor ja voor de luchtspouw aangenomen worden. Bij muren waarvan de spouw volledig gevuld is en de dikte van de isolatie dus ook gekend is, moet voor de isolatie de juiste dikte ingevuld worden en voor de luchtspouw neen genomen worden. 4.2 Isolatiematerialen In de methodiek wordt onderscheid gemaakt tussen de volgende isolatiematerialen: polyurethaanschuim (PUR), polyisocyanuraatschuim (PIR), geëxtrudeerd polystyreen (XPS), minerale wol (MW), geëxpandeerd polystyreen (EPS), geëxtrudeerd polyethyleen (PEF), fenolschuim (PF), kurk (ICB), cellenglas (CG), geëxpandeerd perliet (EPB), natuurlijke materialen (natuurlijke mat.) geëxpandeerd vermiculiet of vermiculietplaten. Figuur 1 geeft een afbeelding van een aantal isolatiematerialen. Versie 11/02/2011 8

9 PUR (of PIR) XPS MW EPS Vermiculiet CG Versie 11/02/2011 9

10 Kurk Fenolschuim (PF) PEF Natuurlijke materialen (cellulose, hennep en vlas, schaapwol, vlas, schaap+gerecycleerde wol) Figuur 1: isolatiematerialen De verschillende isolatiematerialen kunnen op de volgende manier herkend worden: Versie 11/02/

11 Polyurethaanschuim (PUR) en polyisocyanuraatschuim (PIR) bestaat uit gele tot lichtgroene platen met een schuimstructuur. De panelen zijn altijd aan beide zijden bekleed met een laag gebitumineerd glasvlies, bitumenpapier, aluminiumfolie, polyethyleen gecoat kraftpapier, gipskartonplaat, triplex of perliet. Daarnaast bestaan er ook geprofileerde staalplaten of vlakke aluminiumplaten. De platen zijn vrij drukvast, maar bros. Geëxtrudeerd polystyreen (XPS) bestaat uit platen met een schuimstructuur die beschikbaar zijn in verschillende kleuren. De platen hebben een goede drukweerstand. Minerale wol (MW) bestaat uit geel-groene platen of dekens met een vezelige structuur uit rotswol of glaswol. De platen of dekens kunnen aan één zijde of aan beide zijden voorzien zijn van glasvlies, kraftpapier, PVC-folie, aluminiumfolie, aluminiumplaat of gipskartonplaat. Geëxpandeerd polystyreen (EPS) bestaat uit witte platen met een schuimstructuur met aan elkaar vastgehechte bolletjes en is in de volksmond beter gekend als piepschuim. Verschillende bekledingen (één of twee-zijdig) zijn mogelijk: gipskarton, spaanplaat, triplex, staal, aluminium of gebitumineerd glasvlies al naargelang de toepassing. Het materiaal bezit een goede drukweerstand. Geëxtrudeerd polyethyleen (PEF) bestaat uit platen. PEF wordt meestal gebruikt voor vloerisolatie en wordt dan geplaatst tussen de betonvloer en de dekvloer. Dit materiaal wordt ook voor muur of dakisolatie gebruikt. PEF komt toch meer dikwijls als akoestische isolatie voor. Fenolschuim (PF) bestaat uit roodbruine platen met een schuimstructuur en aan beide zijden een mineraal gecoat glasvlies of een aluminiumfolie. Het is een betrekkelijk bros materiaal met een geringe sterkte. Kurk bestaat uit, meestal bruine, platen met samengeperste kurkkorrels. Het materiaal is niet samendrukbaar en bros. Cellenglas (CG) bestaat uit zwarte harde platen met een schuimstructuur die bedekt kunnen zijn met een bitumencoating. Het materiaal heeft een goede drukweerstand, is stijf en enigszins bros. Cellenglas ruikt naar rotte eieren als de cellen beschadigd worden. Geëxpandeerd perliet bestaat uit platen met een korrelstructuur. De korrels zijn regelmatig van vorm. De platen kunnen met onbeklede kanten worden geleverd, of met de bovenkant bedekt met een bitumencoating en zijn zeer drukbestendig. Natuurlijke materialen: isolatieplaten op basis van plantaardige of dierlijke vezels (hennep, vlas, stro, pluimen); Geëxpandeerd vermiculiet, structuur korrels Vermiculietplaten Versie 11/02/

12 4.3 Isolatie en spouw vaststellen Gevels Van wooneenheden met vaste elektrische verwarming mag de certificateur er steeds van uitgaan dat de buitenmuren geïsoleerd zijn. Als de isolatiedikte vastgesteld kan worden, dan moet deze ingevoerd worden. Spouwmuren In een traditionele spouwmuur is steeds een opening tussen de dragende binnenmuur en de gevelsteen aanwezig. Deze opening, spouw genoemd, kan ofwel niet, ofwel geheel of ofwel gedeeltelijk opgevuld zijn met isolatie. Een voorbeeld van een spouwmuur die gedeeltelijk opgevuld is met isolatie wordt gegeven in Figuur 2. Figuur 2: Tekening en foto spouwmuur gedeeltelijk gevuld met isolatie Om een inzicht te krijgen in de evolutie van de spouwmuur volgt een kort historisch overzicht. Tot en met 1945 werd voor buitenmuren veelal massief metselwerk met een dikte van 30 cm toegepast. Ongeveer vanaf 1946 werden spouwmuren zonder isolatie geïntroduceerd met een dikte van 30 cm. Tegelijk kwamen massieve muren met een dikte van 20 cm voor. Ongeveer vanaf 1970 kende de geïsoleerde spouwmuur een opmars. Spouwmuren zijn te herkennen aan de aanwezigheid van verluchtingsroosters en open stootvoegen. Ook het metselverband van de gevelsteen kan de nodige aanwijzigingen geven. De aanwezigheid van verluchtingsroosters of open stootvoegen op regelmatige intervallen wijzen erop dat het gaat om een spouwmuur. Deze stootvoegen komen doorgaans voor onderen bovenaan de gevelmuur alsook boven deuren en ramen. Verluchtingsroosters en stootvoegen worden geïllustreerd in Figuur 3. Versie 11/02/

13 Verluchtingsrooster Stootvoeg Figuur 3: Verluchtingsrooster en stootvoeg De afwezigheid van open stootvoegen en verluchtingsroosters sluit een spouwmuur evenwel niet uit. In dat geval wordt naar het metselverband van de gevelsteen gekeken. Als bij een gevelsteen enkel strekse stenen (dit zijn stenen die in de lengte gemetseld werden) zichtbaar zijn en de dikte van de muur is groter dan 30 cm dan mag ervan uitgegaan worden dat het een spouwmuur is. De aanwezigheid van kopse stenen sluit een spouwmuur uit, behalve als uit aanvaarde bewijsstukken kan de aanwezigheid van een spouw aangetoond worden. Figuur 4 verduidelijkt metselverbanden met strekse en kopse stenen. Gevelsteen met enkel strekse stenen Gevelsteen met kopse stenen Figuur 4: Metselverbanden met strekse stenen en met kopse stenen De isolatie kan met een haakje voorzichtig via de stootvoegen en verluchtingsopeningen in de gevelsteen opgespoord worden. Let erop dat de waterkeringslagen hierbij niet doorboord worden! Soms ontbreekt het isolatiemateriaal direct achter de open stootvoegen, maar dit betekent niet automatisch dat er geen isolatie aanwezig is. Het is daarom belangrijk om met het haakje voldoende boven de stootvoeg te tasten. Als er een zolder aanwezig is kan daar de samenstelling van de muur vaak geïnspecteerd worden. Soms worden spouwmuren bij een renovatie geïsoleerd door isolatie in de spouw te spuiten (na-isolatie). Dit is te herkennen aan een patroon van dichtgemetselde boorgaten in de muren. Bij het visueel vaststellen van na-isolatie moet de certificateur erop letten dat deze gaten niet Versie 11/02/

14 enkel in de onderzijde van de muur aangebracht zijn. In deze gevallen kan het namelijk ook gaan om een behandeling tegen opstijgend vocht. Naast visuele inspectie kan ook na-isolatie met behulp van bewijsstukken conform Tabel 1 vastgesteld worden. Figuur 5 illustreert de plaatsing van na-isolatie en de noodzaak van de bijhorende gaten. Figuur 5: Plaatsen van na-isolatie Gevels met leien Gevels met leien bevatten steeds een geventileerde spouw. Deze spouw mag niet in rekening gebracht worden als luchtspouw omdat de lucht in deze spouw permanent circuleert. Er kan overwogen worden om een lei op te lichten om de aanwezigheid van isolatie vast te stellen. Hierbij moet opgelet worden dat de leien niet breken. Houtskeletbouw Houtskeletbouw werd pas na 1975 toegepast. De draagconstructie bestaat uit een skelet van houten kolommen en balken, die aan de binnenzijde meestal bekleed zijn met plaatmateriaal (bijvoorbeeld gipsplaten). De bekleding aan de buitenzijde kan variëren van metselwerk tot beplating, al dan niet gestuukt. Ongeïsoleerd is houtskeletbouw s zomers onleefbaar, daarom mag dit type altijd als geïsoleerd beschouwd worden. Om een houtskelet-constructie vast te stellen kan de certificateur tegen het binnenspouwblad tikken. Dat tikken tegen de muur geeft een indicatie voor de aanwezigheid van plaatmateriaal, isolatie en de plaats van houten stijlen. Dit geeft echter geen 100% uitsluitsel omdat er ook sprake kan zijn van een voorzetwand. Bij deuropeningen en profielen kan de certificateur controleren of dat er wel sprake is van een houtskeletbouw binnen- en/of buitenblad. De zijgevels van dakkapellen zijn zeldzaam geïsoleerd en mogen dus niet zonder aanvaard bewijsstuk betreffende de aanwezigheid van isolatie als houtskeletbouw beschouwd worden. Muren grenzend aan AOR Van muren grenzend aan een AOR en die gebouwd zijn in één bouwtraject (dat wil zeggen: niet als latere aanbouw) wordt aangenomen dat deze niet geïsoleerd zijn. Dit moet zo door de certificateur aangegeven worden (en niet de waarde onbekend), tenzij uit visuele inspectie of andere bewijsstukken het tegendeel blijkt. Versie 11/02/

15 4.3.2 Vloeren Thermische vloerisolatie is over het algemeen niet gebruikelijk in België. Algemeen kan worden gesteld dat het vaak niet mogelijk is om de aanwezigheid en dikte van vloerisolatie visueel vast te stellen. Daarom moet de onderkant van de vloerplaat en de randen van trapopeningen, als deze bereikbaar zijn via een kelder of kruipkelder, door de certificateur bekeken worden. Als er vloerverwarming aanwezig is dan neemt de certificateur aan dat isolatie aanwezig is met onbekende dikte, tenzij andere bewijsstukken aantonen dat er een andere dikte toegepast werd Daken Daken werden ongeveer vanaf de jaren 70 geïsoleerd, maar de effectieve aanwezigheid van isolatie is onzeker. Voor daken met een metalen dakbedekking wordt steeds verondersteld dat een eventueel aanwezige luchtspouw geventileerd is. Daarom moet voor deze daken bij aanwezigheid luchtspouw steeds neen aangegeven worden, tenzij met door een bewijsstuk kan worden aangetoond anders.. In wooneenheden waar elektrische verwarming aanwezig is of was kan de certificateur aannemen dat de daken geïsoleerd zijn. Ter hoogte van onafgewerkte doorvoeropeningen van schouwen (zie Figuur 6), inbouwspots of onafgewerkte delen aan ingebouwde kasten of luikjes kan gekeken worden of er isolatie in hellende daken aanwezig is. Figuur 6: Visuele inspectie van isolatie bij doorvoeropeningen Als vermoed wordt dat de isolatie rechtstreeks onder de dakpannen ligt, kan overwogen worden om de isolatie vast te stellen door een dakpan op te lichten. Versie 11/02/

16 Algemeen kan voor platte daken worden gesteld dat het vaak niet mogelijk is om de aanwezigheid en dikte van de spouw en isolatie visueel vast te stellen, tenzij de isolatie vastgesteld kan worden aan onafgewerkte doorvoeropeningen Plafonds Ook voor plafonds kan worden gesteld dat het vaak niet mogelijk is om de aanwezigheid en dikte van isolatie visueel vast te stellen, tenzij de isolatie zichtbaar gelaten is (zie Figuur 7) of vastgesteld kan worden aan onafgewerkte doorvoeropeningen. De luchtspouw tussen valsplafonds en de vloer mag niet als spouw beschouwd worden. Figuur 7: Zichtbaar gelaten vloerisolatie Versie 11/02/

17 5 Richtlijnen en praktisch vaststellen van de hoofdtypes van de dichte schildelen 5.1 Algemeen De hoofdtypes van de schildelen hebben tot doel de reproduceerbaarheid te verhogen en de inspectietijd te verkorten. De hoofdtypes werden bepaald op basis van herkenbaarheid en op basis van de U-waarden. De U-waarde voor elke type is het gemiddelde van de U-waarden van een lijst constructies die deel uitmaken van dit type. De aanwezigheid van isolatie heeft een grote invloed op de totale U-waarde van een schildeel. Als er geen isolatie geplaatst is, is de aanwezigheid van een luchtspouw van groot belang. Voor gevels, vloeren, daken en plafonds is afzonderlijk vastgelegd welk type als default gekozen moet worden bij ontstentenis. Dit default-type is telkens het eerste type dat vermeld wordt in de rij. 5.2 Gevels In sommige gevallen is het mogelijk om de muuropbouw via de zolderverdieping vast te stellen. In die gevallen kan er rechtstreeks in de muur gekeken worden en kunnen alle materialen en diktes vastgesteld worden. Er worden vijf hoofdtypes muren onderscheiden. Hierbij is de hoofdsamenstelling van de muur en de muurdikte van belang. Voetstukken tot een hoogte van 1 meter worden niet als aparte schildelen beschouwd. De certificateur neemt aan dat het voetstuk tot het hoofdtype van de rest van de muur behoort. Hoofdtype 1: Standaard muren Onder dit hoofdtype muren vallen alle muren die niet bij de hierna volgende hoofdtypes ( nl. 2, 3, 4 en 5) onder te verdelen zijn. Versie 11/02/

18 Figuur 8: Voorbeelden hoofdtype 1 Hoofdtype 2: Muren breder dan 30 cm in baksteen, snelbouwsteen of geëxpandeerde betonblokken met een buitenafwerking Onder dit hoofdtype muren vallen alle muren breder dan 30 cm waarvan via een visuele inspectie of via bewijsstukken aangetoond kan worden dat de dragende constructie bestaat uit baksteen, snelbouwsteen of geëxpandeerde betonblokken en dat de constructie aan de buitenzijde een afwerkingslaag heeft die het regenwater weerhoudt om in de muur te dringen. Deze buitenafwerking kan onder andere bestaan uit buitenbepleistering, natuursteen, cementering, gevelbekleding, verven en coatings (beschermingsproducten). Massieve muren zonder buitenafwerking vallen onder hoofdtype 1. Massieve muren waar bij renovatie aan de binnenzijde een tweede wand geplaatst is in baksteen, snelbouwsteen of geëxpandeerde betonblokken vallen wel onder dit type. De oorspronkelijke muren worden in dat geval beschouwd als buitenafwerking. Figuur 9: Voorbeelden hoofdtype 2 Hoofdtype 3: Muren in isolerende snelbouwsteen Onder dit hoofdtype muren vallen alle muren waarvan via bewijsstukken kan aangetoond worden dat de muuropbouw isolerende snelbouwsteen bevat. Isolerende snelbouwsteen heeft een λ-waarde van maximaal 0,350 W/(m.K). Deze isolerende bakstenen vindt men vaak onder merknamen met het prefix poro-, iso- of thermo-. Opgepast, een isolerende snelbouwsteen is visueel onmogelijk van een normale snelbouwsteen te onderscheiden. Versie 11/02/

19 Figuur 10: Isolerende snelbouwsteen (links) en traditionele snelbouwsteen (rechts) Hoofdtype 4: Muren in cellenbeton of in houtskelet Onder dit hoofdtype muren vallen alle muren waarvan via visuele inspectie of via bewijsstukken kan aangetoond worden dat de muuropbouw cellenbeton bevat of een houtskeletbouw is. Figuur 11: Cellenbetonblok Hoofdtype 5: Muren met een dragende structuur breder dan 24 cm in cellenbeton Onder dit type muren vallen alle muren waarvan via visuele inspectie of via bewijsstukken kan aangetoond worden dat de dragende structuur bestaat uit cellenbeton waarvan de dikte van de cellenbetonlaag breder is dan 24 cm. Als niet via visuele inspectie of via bewijsstukken het juiste type kan vastgesteld worden, moet voor hoofdtype 1 gekozen worden. Als er twijfel bestaat tussen twee hoofdtypes moet het type gekozen worden dat het eerst voorkomt in de rangschikking bijvoorbeeld als er twijfel is tussen hoofdtype 4 en hoofdtype 5, dan moet voor hoofdtype 4 gekozen worden. 5.3 Vloeren Om het hoofdtype voor vloeren vast te stellen is het voldoende om te bepalen of de dragende constructie al dan niet uitgevoerd is in cellenbeton. Dit kan aan de hand van een visuele inspectie of aan de hand van de bewijsstukken zoals aangehaald in hoofdstuk 3 Bewijsstukken bij stroomschema voor de U-waardebepaling van de dichte schildelen. Versie 11/02/

20 Er bestaan bijgevolg twee hoofdtypes: Hoofdtype 1: Vloeren met standaard constructie Dit hoofdtype bevat alle vloeren die niet onder hoofdtype 2 vallen. Ook houten vloeren vormen een onderdeel van dit hoofdtype. Deze zijn te herkennen aan het veren wanneer er op gelopen wordt. Massieve vloeren die niet uitgevoerd werden in cellenbeton vallen eveneens onder dit type. Hoofdtype 2: Vloeren met een cellenbeton constructie Cellenbeton constructies zijn in het algemeen niet gebruikelijk. Ze worden soms gekenmerkt door grote overspanningen, maar deze bedragen doorgaans niet meer dan 6 m. De platen hebben een breedte van ongeveer 60 tot 75 cm. Als de onderzijde niet is voorzien van een afwerkingslaag, is de vorm vlak met een specifieke oppervlaktestructuur en een witte kleur. Meestal zijn de platen voorzien van een afkanting) aan de onderzijde. Figuur 12 geeft een beeld van de kenmerken van een onafgewerkte cellenbeton constructie. Cellenbeton constructies bevatten geen luchtspouw. (a) afkanting (b) Onafgewerkte onderzijde Figuur 12: Kenmerken onafgewerkte cellenbeton constructie Verder moet opgemerkt worden dat cellenbeton constructies op volle grond niet uitgevoerd worden. Als het juiste hoofdtype niet kan achterhaald worden moet voor hoofdtype 1 gekozen worden. 5.4 Daken en plafonds Hellende daken Om het hoofdtype voor hellende daken vast te stellen is het voldoende om te bepalen of de dakbedekking al dan niet uitgevoerd is in riet. Dit kan aan de hand van een visuele inspectie van de buitenzijde van het dak. Er bestaan twee hoofdtypes: Versie 11/02/

21 Hoofdtype 1: Standaard hellende daken Dit hoofdtype bevat alle hellende daken die niet uitgevoerd zijn in riet, waaronder pannendaken, leien daken en metalen daken. Hoofdtype 2: Hellende daken in riet Dit type bevat alle daken die uitgevoerd zijn in riet. Figuur 13 geeft een beeld van een rieten dak. Figuur 13: Buitenzijde van een wooneenheid met rieten dak Als het juiste hoofdtype niet kan achterhaald worden, moet voor hoofdtype 1 gekozen worden. Opmerking: als de dakbedekking vanaf de binnenzijde zichtbaar (zie Figuur 14) is, behoort een niet direct verwarmde (= zonder verwarmingslichaam) zolder niet tot het beschermde volume en moet bijgevolg het hoofdtype van het plafond van de verdieping eronder vastgesteld worden. Figuur 14: Dakbedekking die vanaf de zolder zichtbaar is Platte daken Om het hoofdtype voor platte daken vast te stellen is het voldoende om te bepalen of de dragende constructie al dan niet uitgevoerd is in cellenbeton. Dit kan aan de hand van een visuele inspectie of aan de hand van de bewijsstukken zoals aangehaald in hoofdstuk 3 Versie 11/02/