Begroting 2016 Gemeente Ommen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Begroting 2016 Gemeente Ommen"

Transcriptie

1 Begroting 2016 Gemeente Ommen

2

3 Inhoudsopgave INLEIDING HOOFDLIJNEN VAN DE PROGRAMMABEGROTING...9 A. Uitgangspunten... 9 B. Meest recente meerjarenbeeld en perspectief C. Kredieten die samenhangen met de mutaties in de begroting D. Posten met een centrale verklaring E. Het College Uitvoerings Programma (CUP) F. De bezuinigingen "Mee(r) doen met Ommen" G. De decentralisaties H. Grondexploitaties I. Weerstandsvermogen, reserves en financiële kengetallen J. Begroting in cijfers en grafieken K. Vaststellingsbesluit PROGRAMMA'S Interactief Ommen Bestuur Dienstverlening Communicatie en interactie met burgers Duurzaam Ommen Milieu en Duurzaamheid Reiniging en afvalinzameling Riool en water Openbaar groen, natuur en landschap Begraafplaatsen Veilig Ommen Integrale veiligheid Brandweer Rampen en zware ongevallen Bereikbaar Ommen Beheer wegen & voorz. in de openb.ruimte Verkeer en vervoer Jeugdig Ommen Jeugd Onderwijs Onderwijshuisvesting Leefbaar Ommen Ruimtelijke Ordening Volkshuisvesting / woningbouw Economie Plattelandsvern. kl.kernen en agr.sector Zorgzaam Ommen Volksgezondheid Wet Maatschappelijke Ondersteuning Werk en Inkomen Recreatief Ommen Kunst, Cultuur en Monumentenzorg Recreatie & Toerisme

4 2.8.3 Sport en Accommodaties Alg. dekk.midd. onvoorz.&mutatie reserves PARAGRAFEN Lokale heffingen Weerstandsvermogen en risicobeheersing Kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN BIJLAGEN

5 Inleiding Voor u ligt de programmabegroting 2016, inclusief het financieel meerjarig begrotingsperspectief voor Onder de titel Daadkrachtig, Duurzaam in Dialoog heeft het college in november 2014 een uitvoeringsprogramma gepresenteerd dat samen met het bezuinigingspakket Mee(r) doen met Ommen, de basis vormde voor de Kadernota 2016 en het Meerjarenbelastingplan De voorliggende programmabegroting geeft hier een nadere uitwerking van. In de Kadernota 2016 heeft het college haar bestuurlijke focus beschreven voor de komende periode. Aanleiding daarvoor was de in de kadernota geschetste structureel veranderende context en de invloed daarvan op het realiseren van onze ambities. In de Kadernota is er voor gekozen om het voorzieningenniveau aantrekkelijk te houden ook voor toekomstige generaties. Daarbij gaat in een aantal gevallen de kost voor de baat uit en zijn investeringen nodig. Om een stabiele koers te kunnen blijven varen in Ommen zullen we een goede balans dienen te houden tussen Inhoud, Middelen en de wijze van Organiseren. Dit vraagt van ons om ook bij deze begroting wederom scherp aan de wind te zeilen, keuzes te maken en proactief te sturen op mogelijke risico s teneinde een duurzaam financieel beleid te kunnen blijven voeren. Wij streven naar een structureel sluitende begroting. Om dit te bereiken blijven wij het komende jaar op het gebied van financiën een gedegen, sober, voorzichtig en doelmatig beleid voeren. Het financieel beheer komt steeds meer in control en ook de ramingen worden, waar nodig, steeds beter onderbouwd. Het komende jaar zullen wij nog kritischer zijn op onze uitgaven. De beperkte middelen nopen hiertoe. Uw raad heeft ons verzocht om het vraagstuk rondom het monitoren van risico s systematisch te benaderen. Ook de accountant heeft een aanbeveling in die richting gedaan, namelijk: de risicoparagraaf verder te ontwikkelen, door ook de andere risico's te kwantificeren en de som van deze risico's af te zetten tegen het beschikbare weerstandsvermogen. In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing is dit uitgewerkt. In dit verband vragen wij uw aandacht voor de volgende ontwikkelingen: De invoering van de vennootschapsbelasting Met ingang van 1 januari 2016 zijn alle gemeenten in Nederland vennootschapsbelasting plichtig. Over de voortgang bent u onlangs geïnformeerd. Vooralsnog gaan wij op basis van de eerste inventarisatie uit van een af te dragen bedrag van structureel. Dit is opgenomen in deze begroting. De effecten van de vennootschapsbelasting op de grondexploitatie worden mede bepaald door een nog landelijk te nemen beslissing over de opzet hiervan. Zodra wij hier meer inzicht in hebben zullen wij u hierover informeren. 5

6 Wijzigingen vanuit de Commissie BBV Wij hebben kennisgenomen van het voornemen voor een gewijzigd voorschrift van de commissie BBV met betrekking tot een nieuwe renteberekeningsmethodiek voor de grondexploitaties. Omdat hierover nog geen definitieve besluitvorming heeft plaatsgevonden blijven wij deze ontwikkeling nauwgezet volgen. Bij de verwerking van de septembercirculaire komen wij hier naar verwachting op terug. De Rotbrink Zoals ook in de Kadernota gemeld, blijft De Rotbrink een risico. Bij de jaarrekening 2014 is reeds een voorziening getroffen van 1.2 miljoen en in de Kadernota 2016 is aangeven dat een marktonderzoek, in combinatie met gerichte acties en maatregelen moet uitwijzen in hoeverre de (verkoop)prognose voor de Rotbrink reëel is en nog nadere bijstelling behoeft. Dit alles leidt er toe dat wij het wenselijk vinden om met u en met andere partners de komende maanden te spreken over scenario s voor de toekomst van De Rotbrink. Afgezien van de (verkoop)prognose, willen wij tevens pro actief anticiperen op de aflooptermijn (1 mei 2017) van de geldlening die door de Rotbrink bij de BNG is afgesloten en waarvoor de gemeente Ommen garant staat. Vooralsnog hebben wij gemeend in deze meerjarenbegroting in ieder geval al rekening te houden met de omzetting van de leningenportefeuille in De inschatting is dat dit een jaarlijkse rentelast met zich mee zal brengen van in 2017 en vanaf Naast de extra aandacht voor risico s en risicomanagement blijven wij de in 2014 vastgestelde begrotingsdoctrine hanteren. Wij constateren dat deze een goed houvast biedt om nog meer lijn en structuur in het financiële beleid aan te brengen. Met die kaderstelling is een solide basis gelegd voor een duurzaam en structureel evenwicht in onze begroting. Het heeft onze sterke voorkeur de ingezette lijn te continueren. In deze begroting is opnieuw aandacht besteed aan de ontwikkeling van kengetallen. Dit mede onder invloed van de commissie Depla en een BBV wijziging, die een aantal (nieuwe) kengetallen verplicht stelt voor: de netto schuld quote de netto schuld quote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen de solvabiliteitsratio de structurele begrotingsruimte de grondexploitatie de belastingcapaciteit. Daarmee voldoen wij aan de wettelijke bepalingen. Al langer leeft echter de wens om ook over een eigen set aan indicatoren te beschikken en zodoende het beleid meetbaar te maken. In de huidige begroting zijn wij voortgegaan op de ingeslagen weg van 'stapsgewijs en daar waar zinvol' indicatoren op te nemen. De doorontwikkeling blijft een uitdaging waarover wij graag nader met uw raad in gesprek gaan om daar vervolgens invulling aan te geven. Een andere nieuwigheid is dat wij u dit jaar voor het eerst een web versie van de begroting aanbieden. Qua inhoud is deze gelijk aan de gewone begroting, maar u kunt nu op een interactieve 6

7 manier door de begroting gaan. Dit is mogelijk geworden door de aanschaf van een speciaal softwarepakket voor Planning & Control. Het pakket kent meer toepassingen. Wij willen het pakket in de komende jaren verder benutten en breder inzetten. Ook richting de raad staan wat dat betreft nog nieuwe initiatieven op stapel. In de begroting is de septembercirculaire nog niet verwerkt. De tijd tussen het verschijnen van die circulaire en het opleveren van de begroting was daarvoor te kort. Uiteraard zullen wij u over de gevolgen zo spoedig mogelijk informatie verstrekken, zodat de uitkomsten nog betrokken kunnen worden bij de beraadslagingen over deze begroting. De opzet van de begroting is gelijk aan voorgaande jaren, namelijk: beschrijving hoofdlijnen programma s paragrafen reserves en voorzieningen bijlagen. Conform de door uw raad vastgestelde Financiële Verordening is in deze programmabegroting ook de jaarlijkse actualisatie van de Nota Reserves en Voorzieningen opgenomen. Daarbij past de opmerking dat het aantal reserves inmiddels vanuit het oogpunt van transparantie aanzienlijk is teruggebracht. Afsluitend treft u diverse bijlagen aan: 1. de kerngegevens van de gemeente 2. een indicatieve becijfering van het effect van de tariefsaanpassing 3. een overzicht van de in deze begroting opgenomen incidentele baten en lasten 4. het EMU-saldo 5. een meerjarenoverzicht van de reserves en voorzieningen. 6. een meerjareninvesteringsplanning De analyse van de verschillen is in lijn met de opzet die wij vorig jaar hebben gekozen (algemene ontwikkelingen worden centraal verklaard in hoofdstuk 1; specifieke posten worden in de afzonderlijke programma's toegelicht). Daarbij kan in een enkele tabel afrondingsverschil voorkomen, met name vanwege het werken met bedragen x Aan het slot van deze inleiding geven wij u, ter verduidelijking, nog een schematisch overzicht van de P&C cyclus. Na de kadernota is de begroting nu het formele document waarmee het jaar 2016 van start gaat. 7

8 2e Berap 2015 Jaarrekening 2015 Kadernota 2016 Begroting e Berap e Berap 2016 Jaarrekening 2016 Begroting BOH 2016 Kadernota 2017 Begroting BOH 2017 Begroting e Berap 2017 Mei/Juni Sept./Nov. April/Mei Mei/Juni Sept./Nov. April/Mei De P&C-doorlooptijd van Kaderstelling tot Jaarrekening is 2 jaar. Bijv. Jaarschijf 2016 start in mei 2015 met 1e bespreking in College en eindigt in mei 2017, na vaststelling in de raad van de jaarrekening. De planning voor de behandeling van deze begroting ziet er als volgt uit: verspreiden stukken 1 oktober 2015 inleveren financieel technische vragen door fracties 20 oktober 2015 beantwoording financieel technische vragen 27 oktober 2015 rekeningcommissie 29 oktober 2015 raadscommissie (inspraak burgers) 5 november 2015 raadsvergadering 12 november 2015 Wij zien uit naar de bespreking van deze begroting door en met uw raad. Wij stellen u voor conform het vaststellingsbesluit te besluiten tot vaststelling van de (meerjaren) begroting Daarmee machtigt uw raad ons college uitvoering te geven aan het begrotingsjaar. Ommen, 29 september Burgemeester en wethouders van Ommen, Secretaris Loco-burgemeester L. Dennenberg J.P. Scheele 8

9 1 Hoofdlijnen van de programmabegroting A. Uitgangspunten Onder verwijzing naar de door uw raad in juni 2015 vastgestelde Kadernota 2016 en Meerjaren Belastingplan , volgen hieronder de uitgangspunten op basis waarvan de begroting 2016 en de meerjarenbegroting 2017 t/m 2019 is opgesteld: de begroting wordt samengesteld op basis van bestaand beleid nieuw beleid wordt meegenomen in lijn met de kadernota de begroting geeft een reëel beeld van de te verwachten lasten en baten de begroting is elk jaar structureel sluitend 1) de algemene reserve moet voldoende blijven als weerstandsvermogen 1) het schuldenplafond mag maximaal 130% bedragen volgens de methodiek van de Netto Schuld Quote 1) investeringen vinden plaats op basis van een meerjarenraming 1) de ondergrens van de algemene reserve is ) de raming van de algemene uitkering uit het gemeentefonds is gebaseerd op de meicirculaire 2015 voor 2016 wordt rekening gehouden met een loonstijging van 2% voor 2016 is afgezien van het doorvoeren van een generieke prijsstijging van 0,75% 2) wel stijgen de tarieven in 2016 met 0,75% (inflatiecorrectie) 3) het rentepercentage voor nieuwe leningen wordt gesteld op 3% en het renteomslagpercentage op 2,75% rente toe te rekenen aan grondexploitatie 3,5% 4) bij de tarieven leges, afvalstoffenheffing, rioolheffing, begraafrechten en marktgelden maximaal 100% kostendekkendheid als uitgangspunt te nemen 5) bij de toeristen- en forensenbelasting geen verdere verhoging door te voeren (behoudens inflatiecorrectie) 5) de onroerende zaakbelastingen (OZB) te verhogen met 5% per jaar naast de gebruikelijke inflatiecorrectie gedurende de jaren 2016 t/m ). 1) conform (geactualiseerde) begrotingsdoctrine 2) wijkt af van kadernota in verband met de noodzaak van een structureel sluitende begroting 3) exclusief GREX in verband met maatwerkafspraken 4) wijkt af van kadernota in verband met het streven om de rente GREX gelijk te maken aan de rente voor overige investeringen 5) conform het vastgestelde Meerjaren Belastingplan. Deze uitgangspunten leiden er toe, dat in deze begroting zijn verwerkt: de jaarschijf van het bezuinigingsprogramma Mee(r) doen met Ommen (inclusief wijzigingsbesluit d.d. 18 juni 2015) de bijstellingen uit de 1e budgetrapportage 2015 het CUP / nieuw beleid de jaarschijf 2016 van het MJP grondexploitatie. 9

10 Verder is, conform uw besluitvorming over de Kadernota 2016, de meerjarenbegroting tegen constante prijzen opgesteld. Dit heeft als voordeel dat een zuiverder beeld ontstaat van de daadwerkelijke financiële ontwikkelingen in de komende jaren. Tenslotte merken wij hier nog op, dat de bijdrage aan de Bestuursdienst Ommen-Hardenberg conform de begroting 2016 van de Bestuursdienst is verwerkt. De inhoudelijke toelichting vindt plaats in de begroting van de Bestuursdienst en in de paragraaf bedrijfsvoering. B. Meest recente meerjarenbeeld en perspectief Het meest recente meerjarenbeeld is gepresenteerd in de kadernota. Nadien zijn nog geen begrotingswijzigingen vastgesteld met financiële gevolgen voor de jaren 2016 en verder. Aldus komt het huidige begrotingsbeeld naar voren: Huidig meerjarenbeeld, vóór behandeling begroting 2016 Bedragen x Omschrijving ( + = voordeel, - = nadeel ) Structureel saldo conform kadernota Begrotingswijzigingen na kadernota Huidig structureel begrotingssaldo, vóór begroting Incidenteel saldo conform kadernota Begrotingswijzigingen na kadernota Huidig incidenteel begrotingssaldo, vóór begroting Totaal huidig begrotingssaldo, vóór begroting In dit huidige saldo zijn alle mutaties verwerkt waartoe uw raad via de begroting, de kadernota of begrotingswijziging heeft besloten. Dit betekent dat ook alle 'richtinggevende' besluiten uit de kadernota zijn meegenomen. Bij dit soort besluiten komt het geld al wel in de meerjarenbegroting te staan, maar volgt de formele bekrachtiging op een later moment. Veelal is dat de begrotingsbehandeling voor het betreffende jaar, maar soms is een afzonderlijk raadsbesluit aan de orde (bijvoorbeeld bij grote investeringen). In die zin hebben de richtinggevende besluiten een bijzondere positie. Vandaar dat wij daar op deze plaats in de begroting extra aandacht aan besteden. Primair met het oog op het budgetrecht van uw raad, maar ook vanwege de beperkte financiële middelen van de gemeente. Immers: als het moet, zijn (bepaalde) richtinggevende besluiten wellicht nog te herzien. U vindt de financiële gevolgen van de reeds genomen besluiten dan ook afzonderlijk terug in de zogenaamde 'begroting in één oogopslag'. 10

11 Na de vaststelling van de kadernota is het perspectief van Ommen gewijzigd en ziet er als volgt uit: Perspectief voor 2016 en volgende jaren Bedragen x Omschrijving ( + = voordeel, - = nadeel ) Huidig structureel begrotingssaldo, vóór begroting Nog te nemen besluiten: - structurele mutaties die geld kosten (zie specificatie) structurele mutaties die geld opleveren (zie specificatie) Perspectief: structureel begrotingssaldo Huidig incidenteel begrotingssaldo, vóór begroting Nog te nemen besluiten: - incidentele mutaties die geld kosten (zie specificatie) incidentele mutaties die geld opleveren (zie specificatie) Perspectief: incidenteel begrotingssaldo Perspectief: totaal begrotingssaldo Hieruit valt op te maken dat wij alle recente mutaties (lees: die na de kadernota), aanmerken als 'nog te nemen besluiten'. Op die manier ontstaat een volledig beeld van de ontwikkeling van het perspectief. Echter: niet alle posten kennen een even grote vrijheid als het gaat om het opnemen in de begroting. Sommige mutaties komen op ons af (bijvoorbeeld de algemene uitkering), andere mutaties hebben we in eigen hand (met name nieuw beleid). In de opstelling zijn nu ook bedragen opgevoerd voor de posten, die wij in de kadernota nog als p.m. hadden staan. SPECIFICATIE STRUCTURELE MUTATIES: Omschrijving Bedrag x Structurele mutaties (meerjaren)begroting die geld kosten A Sporthal: andere uitvoering, lagere kosten t.o.v. kadernota B Loonindexering personeel (met name Larcom) (BOH apart) C Hogere bijdrage BOH i.v.m. loon- en prijsontwikkeling D Stelpost loonstijging (beperkt aantal) gesubsidieerde instellingen E Minder btw te verrekenen in tarief afval, riool en begraven F Vennootschapsbelasting G Rotbrink: structureel maken H Extra toerekening kosten aan riolering: deels niet te realiseren I Groot onderhoud kunstwerken: structureel m.i.v

12 J Rente GREX van 4,0% naar 3,5% PM posten vanuit kadernota: K - informatievoorziening en ICT RUD L - promotie & marketing M - peuterspeelzalen en onderwijsachterst, afschaffen OKE gelden N - instandhouding combinatiefunctionarissen Totaal structurele mutaties (meerjaren)begroting die geld kosten Structurele mutaties (meerjaren)begroting die geld opleveren O Andere urentoerekening aan afval P Kapitaallasten (incl. bespaarde rente en rentetoevoeging) (excl. afval, riool en begraven) Q Hogere Algemene Uitkering meicirculaire R Prijsindexering baten (tarieven en diverse belastingen: excl. afval, riool en begraven) S Overige (diverse kleine mutaties) Totaal structurele mutaties (meerjaren)begr. die geld opleveren Totaal structurele mutaties (meerjaren)begroting Toelichting: Letter Toelichting Structurele mutaties (meerjaren)begroting die geld kosten A Sporthal: in de kadernota is een investering voor de sporthal opgenomen van 3,3 mln. Wij hebben gekeken naar een eventuele andere wijze van uitvoering in samenwerking met het Vechtdalcollege. De tot nu toe gevoerde gesprekken met het Vechtdalcollege bieden openingen om tot een lagere jaarlast te komen. Daarvoor is het nodig om naast de investering ook de financiering en de exploitatie bij de afweging te betrekken. Daar moet nog nader naar gekeken worden. Als streven gaan wij uit van een halvering van het oorspronkelijke investeringsbudget, maar uit de gesprekken moeten nog blijken of dit realiseerbaar is. In de tabel is het te verwachten voordeel in de exploitatiekosten gepresenteerd (de sporthal als zodanig kost geld; vandaar de opname in deze categorie). B C Loonindexering personeel: voor 2016 is op grond van CAO-ontwikkelingen sprake van een loonstijging. Hiervoor wordt in de begroting een bedrag opgenomen van in totaal Het bedrag is met name nodig voor het personeel van Larcom. Voor de ontwikkeling van lonen en prijzen bij de BOH is een aparte regel opgenomen. Hogere bijdrage BOH i.v.m. loon- en prijsontwikkeling: de lonen en overige kosten bij de BOH behoeven aanpassing vanwege CAO- en prijsontwikkelingen. Voor 12

13 Letter D E F G H I Toelichting Ommen betekent dit een bedrag van Stelpost loonstijging (beperkt aantal) gesubsidieerde instellingen: voor een aantal gesubsidieerde instellingen moeten we rekening houden met compensatie van de loonontwikkeling. Nog niet duidelijk is welk bedrag hiermee exact gemoeid gaat. Voor dit moment wordt volstaan met een stelpost van (binnen de begroting is nog beschikbaar). Verrekening van BTW met tariefsgebonden activiteiten: op grond van wetgeving is het toegestaan een deel van de BTW te betrekken in het tarief voor afvalstoffenheffing, rioolheffing en grafonderhoudsrecht. Omdat de kosten zijn gedaald, mag voor minder aan BTW via de tarieven verrekend worden. Vennootschapsbelasting: met ingang van 1 januari 2016 zijn alle gemeenten in Nederland vennootschapsbelasting-plichtig. Op dit moment loopt de inventarisatiefase nog. Op basis van 1e signalen en een vergelijking met Hardenberg, gaan we als indicatie uit van een af te dragen bedrag van Rotbrink: de Rotbrink heeft geldleningen afgesloten ter grootte van afgerond 11 mln. In de loop van 2017 vervalt een lening. In het geval de grondverkopen tegen die tijd nog niet op gang zijn gekomen, bestaat de kans dat de rentelasten vanaf dat moment voor rekening van de gemeente gaan komen. Voorzichtigheidshalve houden wij rekening met een rentelast van 2% ingaande medio Toerekening kosten aan riolering: in de kadernota zijn wij uitgegaan van een mogelijke extra toerekening van kosten aan de riolering van Hierbij hadden wij al een slag om de arm gehouden wat betreft de volledige haalbaarheid daarvan. Nader onderzoek heeft uitgewezen dat een bedrag van realiseerbaar is. Overigens wordt de kostendekkendheid van tarieven in 2015 onderzocht. Groot onderhoud kunstwerken: voor het groot onderhoud hebben wij in de kadernota enkele incidentele bedragen opgenomen. Vanuit een oogpunt van een duurzaam financieel beleid is het raadzamer te werken met een onderhoudsvoorziening en daar een gemiddelde jaarlast voor te berekenen. Wij verwachten de uitkomsten van een dergelijk onderhoudsplan in 2016 beschikbaar te hebben. Voor dit moment is het verantwoord de in de kadernota geplande incidentele uitgaven uit te stellen. In plaats daarvan nemen wij in de begroting met ingang van 2019 alvast een structurele last van (indicatief) op. J Rente GREX: in de kadernota is als uitgangspunt voor de rente grondexploitaties 4% genomen. Het is raadzaam die rente op termijn gelijk te trekken aan de rente voor de Algemene dienst. Om die reden is in de begroting 2016 voor de grex uitgegaan van 3,5%. Dit leidt tot een nadeel van PM posten uit de kadernota, nu in euro's vertaald: K Informatievoorziening en ICT RUD: investeringen in de informatievoorziening en ICT van de RUD moeten bijdragen aan het behalen van de doelen van de RUD IJsselland. Op dit moment is nog niet precies bekend om welke kosten het gaat. Desondanks achten wij het raadzaam in de begroting wel een bedrag op te nemen. Wij gaan in 1e instantie uit van met ingang van

14 Letter L Toelichting Economie: promotie & marketing: voor de CUP opdracht 2 Promotie en Marketing zijn voor 2015 en 2016 incidentele bedragen van opgenomen ( voor de strategie en voor activiteiten). Om marketingbeleid succesvol uit te voeren is de bepaling van de identiteit van Ommen en het onderscheidend vermogen (beeldmerk) van belang. Voor het project Promotie en Marketing wordt een marketingstrategie opgesteld voor werken, wonen, recreatie en toerisme/cultuur, waarbij het centrum een belangrijk onderdeel vormt. De marketingstrategie zal vervolgens vertaald worden naar een concreet uitvoeringsprogramma. Om uitvoering aan dit programma te geven met acties is het van belang, dat er ook financiële middelen van de gemeente beschikbaar zijn. In het najaar zal duidelijk worden, hoe het programma eruit gaat zien en welke structurele kosten daarmee gepaard gaan. Vooralsnog gaan wij uit van een bedrag van ingaande M Peuterspeelzalen en onderwijsachterstanden: het Rijk is voornemens om per 2017 de zogenaamde OKE-gelden af te schaffen. Deze gelden worden ingezet voor onderwijsachterstanden en peuterspeelzalen. Deels zullen deze kortingen waarschijnlijk opgevangen kunnen worden in de bestaande budgetten. Het risico bestaat dat echter dat er nog een financieel tekort resteert. Wij houden rekening met een bedrag van ingaande N Instandhouding fte s combinatie-functionarissen: de inzet van combinatiefunctionarissen sport en cultuur bedraagt thans 3,6 fte. Hiervoor is een rijksbijdrage op grond van de Brede Impuls Combinatiefuncties beschikbaar van 40% van de kosten. Met ingang van 2017 is geen dekking meer aanwezig voor een gemeentelijke financiële bijdrage. Om het ambitieniveau in stand te houden zijn wij van plan voor dekking van de resterende 60% cofinanciering te organiseren tussen gemeente en marktpartijen (zorg- en welzijnsorganisaties, scholen, commerciële aanbieders). Uitgangspunt daarbij is een verdeling van 30% externe financiering en 30% financiering met gemeentelijke middelen. Als wij dat laatste vertalen in euro's, gaat het om een bedrag van ingaande Structurele mutaties (meerjaren)begroting die geld opleveren O Andere urentoerekening aan afval: voor 2016 is de ureninzet herzien. Dit is mede gebeurd op basis van ervaringscijfers. Voor afval leidt dit tot een hogere inzet. Dit betekent dat hier een extra dekking voor de loonkosten ontstaat. Inclusief de aan het uurtarief gekoppelde vergoeding voor huisvestingslasten, gaat het om een bedrag van P Kapitaallasten: er heeft een nadere doorrekening van de kapitaallasten plaatsgevonden. Er zijn mutaties a.g.v. vrijval, de actualisering van het investeringsplan en de verlaging van de rente bij nieuwe investeringen. Inclusief de posten bespaarde rente en rentetoevoeging, is de komende jaren sprake van een voordeel. In en daarna schommelt het bedrag rond de Bij de tariefsgebonden activiteiten (afval, riool en begraven) doet zich ook een voordeel voor, maar dat komt dan weer ten gunste van de tarieven en heeft in die zin geen invloed op het saldo van de begroting. 14

15 Letter Q R S Toelichting Algemene Uitkering: de meicirculaire leidt tot een structureel voordeel voor de begroting. In 2016 gaat het om een bedrag van Daarna daalt het voordeel tot , om vervolgens weer op te lopen naar en Uit het structurele voordeel van 2016 moeten ook de structurele loon- en prijsstijgingen worden opgevangen. De gevolgen van de septembercirculaire worden via begrotingswijziging verwerkt. Prijsindexering baten: de tarieven en diverse belastingen worden in 2016 verhoogd met 0,75%. Dit resulteert in een meerontvangst van Dit is exclusief de prijsverhoging bij de afvalstoffenheffing, het rioolrecht en het grafonderhoudsrecht. Laatstgenoemde inkomsten hebben geen invloed op het saldo van de begroting en zijn om die reden in dit overzicht buiten beschouwing gelaten. Overig: Overige mutaties leiden per saldo tot een beperkt bedrag aan extra inkomsten. SPECIFICATIE INCIDENTELE MUTATIES: Omschrijving Bedrag x Incidentele mutaties (meerjaren) begroting die geld kosten T Verkiezingen U Groot onderhoud kunstwerken van incidenteel naar structureel V Plantoetsing (incidenteel en neutraal in 2016) 0 Totaal incidentele mutaties (meerjaren) begr. die geld kosten Incidentele mutaties (meerjaren) begr. die geld opleveren Niet van toepassing Totaal incid. mutaties (meerjaren) begr. die geld opleveren Totaal incidentele mutaties (meerjaren) begroting

16 Toelichting: Letter Toelichting Incidentele mutaties (meerjaren)begroting die geld kosten T Verkiezingen: tot op heden was het gebruikelijk de kosten van de verkiezingen pas in het begrotingsjaar zelf op te nemen. Vanaf heden ramen wij de kosten al in het meerjaren perspectief. In 2018 zijn weer gemeenteraadsverkiezingen. Met de kosten van eventuele 'opkomst bevorderende maatregelen' is nog geen rekening gehouden. U Groot onderhoud kunstwerken: zie de toelichting bij letter I. V Plantoetsing: in de kadernota is aangegeven dat voor 2016 een incidenteel budget nodig is voor extra capaciteit t.b.v. plantoetsing. De hiermee gepaard gaande kosten bedragen en worden gedekt uit de legesopbrengsten (budgettair neutraal). Incidentele mutaties (meerjaren)begroting die geld opleveren N.v.t. C. Kredieten die samenhangen met de mutaties in de begroting Bij enkele structurele mutaties in de begroting horen ook investeringskredieten voor Hieronder volgt een opsomming daarvan: Kunstgras Vilsteren 1) Vervangen openbare verlichting 2) e inrichting leer- en hulpmiddelen en meubilair Vechtdal College 2) Renovatie St. Bernardus + renovatie Ommerkanaal 3) Tussentelling: investeringskredieten 2016 aan te vragen bij begroting Sporthal (indicatie; kredietaanvraag volgt via afzonderlijk voorstel) 4) Totaal (indicatie) investeringskredieten ) Richtinggevend besluit hiertoe is enkele jaren geleden al genomen 2) Richtinggevend besluit is genomen bij Kadernota ) Komt in de plaats van krediet Nieuwbouw St. Bernardus ad (kan vervallen; zie Kadernota 2016 en vaststellingsbesluit begroting 2016) 4) Bedrag was aanvankelijk 3,3 mln, maar kan naar verwachting neerwaarts bijgesteld worden bij een andere wijze van uitvoering. Ingetrokken kan worden het krediet VRI Beerze voor Dit bedrag is namelijk overgeheveld naar de exploitatie (zie Kadernota 2016 en vaststellingsbesluit begroting 2016). 16

17 D. Posten met een centrale verklaring Er zijn enkele posten die in vrijwel alle programma s voorkomen en om die reden van een algemene verklaring voor eventuele verschillen worden voorzien. Dit geldt voor de volgende posten. Bezuinigingen: betreft verwerking van Mee(r) doen met Ommen, voor zover de effecten al functioneel (binnen de programma s) zijn geraamd. Terzake zijn ook nog enkele bedragen als stelpost geraamd (in programma 9); door middel van een begrotingswijziging gaan die bedragen nog naar de andere programma s over. Daarnaast loopt een deel van de bezuinigingen via de BOH. Zowel voor de bezuinigingen als voor de bijdrage aan de BOH zijn in deze begroting nog afzonderlijke toelichtingen opgenomen. Kosten bedrijfsvoering. Enerzijds is sprake van een lagere bijdrage aan de BOH als gevolg van de bezuinigingen, anderzijds is er een (budgettair neutrale) herziene toerekening van de bedrijfsvoeringskosten naar de verschillende programma s. Vanaf 2012 is de urentoerekening aan de programma s gebaseerd op een extrapolatie van gegevens uit 2011 (en daarvoor). Nu de BOH een aantal jaren functioneert, is ook een actueler beeld ontstaan van de ureninzet voor de verschillende programma s van Ommen. Dat beeld is reeds toegepast in de begroting 2015 en verfijnd in de begroting 2016, waardoor budgettair neutrale verschillen optreden tussen de programma s. Per saldo is de toerekening van de bedrijfsvoeringskosten in 2016 aanzienlijk lager dan in 2015 en ligt deze in lijn met de bezuinigingsopdracht. Binnen de programma s vertonen de kapitaallasten over het algemeen een dalende tendens. De reden hiervan ligt in hoofdzaak in een verlaging van het rentepercentage en het toepassen van een lagere rekenrente (van 4 naar 3%). E. Het College Uitvoerings Programma (CUP) Op 13 november 2014 heeft u kennis genomen van het College Uitvoerings Programma 'Daadkrachtig en duurzaam in dialoog' en middelen beschikbaar gesteld voor de activiteiten die in 2015 gepland staan. Wij kunnen u melden dat de uitvoering vordert. Mede onder invloed van de financiële situatie hebben wij nogmaals gekeken naar het CUP en daar enkele aanpassingen in voorgesteld. Nu wij aan de start van een nieuw begrotingsjaar staan, lijkt het ons goed u een update te geven van de planning voor 2016 en volgende jaren. In de thans voorliggende (meerjaren)begroting zijn de volgende CUP-posten opgenomen: Structureel (reeds met ingang van 2015) Centrumontwikkeling Aanspreekpunt startende ondernemer ca Cleanteam Totaal:

18 Incidenteel Onderwerp Centrumontwikkeling (via Kadernota 2016) Toekomstvisie 2030 (bijstelling Kadernota 2016) Eén netwerkpartij promotie/marketing Integrale nota economie Plattelandsontwikkeling (POP/LEADER) Dorpsplannen Totaal Ook lopen via het CUP de middelen voor de onderwijshuisvesting (zie vaststellingsbesluit voor de betreffende bedragen). Conform het raadsbesluit d.d. 18 juni 2015 zijn geen structurele middelen meer opgenomen voor de subsidiëring van het Nationaal Tinnen Figuren Museum. F. De bezuinigingen "Mee(r) doen met Ommen" In de raadsvergadering van 7 november 2013 heeft u besloten in te stemmen met de bezuinigingsmaatregelen Mee(r) doen met Ommen. Doel van de bezuinigingen was en is een sluitende meerjarenbegroting te houden, waarbij er ook financiële ruimte is om onze ambities waar te kunnen maken en te kunnen blijven investeren. De bezuinigingen beslaan de periode 2014 t/m 2017 en een totaalbedrag van Tot en met 2015 liggen de bezuinigingen op schema, zoals uit onderstaande tabel blijkt. Daarbij is rekening gehouden met uw besluit inzake de Kadernota 2016, om geen verdere verhoging door te voeren bij de toeristen- en forensenbelasting. Bij de kadernota is besloten tot een verhoging van de OZB met 4 x 5% die loopt van 2016 t/m Hierdoor treedt een faseringsverschil op. De tijdelijke tekorten in 2016 en 2017 worden opgevangen in de (meerjaren)begroting en ingelopen m.i.v Per saldo ontstaat dan het beeld zoals dat in onderstaande tabel is geschetst. Onderwerp t/m 2015 t/m 2016 t/m BESLOTEN (IN UITVOERING) a. Inkoop b. Zwembad Olde Vechte c. Tarieven Carrousel (zwemmen) d. Tarieven Carrousel (sporthal) e. Sportvelden (1 op inwoners) f. Decentralisaties g. AMW 10 % h.1 WMO-vervoer (zie ook h.2) i. Onderwijs achterstanden k. Openbaar groen (kwaliteit)

19 l. Openbaar groen (efficiency) m. BTW 21 % in rioolrecht n. BTW 21 % in afvalstoffenheffing o. Invoering van Afval naar Grondstof p. Budget gestuurd wegenonderhoud q. Toeristenbelasting r.1 Precariorechten (zie ook r.2) s. Hondenbelasting t. Forensenbelasting u. WMO v. Larcom w. Bezuinigingen bedrijfsvoering Bestuursdienst x. OZB (meeropbrengst van 5% per jaar, van 2016 t/m 2019) Totaal besloten (in uitvoering) NOG TE REALISEREN h.2 WMO-vervoer (zie ook h.1) j. Leerlingenvervoer r.2 Precariorechten (zie ook r.1) Totaal nog te realiseren Totaalopbrengst Mee(r) doen met Ommen t/m 2017 wordt Oorspronkelijke taakstelling Mee(r) doen met Ommen t/m Verschil realisatie Mee(r) doen met Ommen t/m BESLOTEN (IN UITVOERING) voor de jaren 2018 en '19 x. OZB meeropbrengst van 5%, besloten voor het jaar x. OZB meeropbrengst van 5%, besloten voor het jaar Uiteindelijk verschil realisatie Mee(r) doen met Ommen t/m Hieronder treft u een nadere toelichting aan op de punten met de kleur oranje (nog te realiseren): WMO-vervoer + leerlingenvervoer: met de Provincie Overijssel en alle regiogemeenten is een project gestart om vervoersstromen te optimaliseren en (mede daardoor) scherper in te kopen. Hiermee geven wij invulling aan de bezuinigingstaakstelling. Daarnaast hebben wij concreet in beeld via welke andere maatregelen de bezuiniging gehaald gaat worden. Deze wordt ingevuld met een deel budget leerlingenvervoer (hogere besparing door aanbesteding dan begroot), eigen bijdragen vervoer (hogere bijdragen dan begroot) en 19

20 vervoer Wmo (versleuteld in de totale Wmo, waar de eigen bijdragen nog structureel moeten worden geraamd).over de voortgang van dit project zullen wij u nader informeren; precariorechten: de ophoging in 2017 met wordt gerealiseerd via aanvullende uitvoeringsmaatregelen. Totaaloverzicht bezuinigingen 2016 Vanuit het totale bezuinigingsprogramma volgt hieronder een overzicht van de bezuinigingen 2016, die in deze begroting zijn opgenomen: Onderwerp 2016 a. Inkoop e. Sportvelden (1 op inwoners) f. Decentralisaties h. WMO-vervoer j. Leerlingenvervoer o. Invoering van Afval naar Grondstof w. Bezuinigingen bedrijfsvoering Bestuursdienst x. OZB (meeropbrengst 5% per jaar ingaande 2016) Totaalopbrengst Mee(r) doen met Ommen Over het verloop van de bezuinigingen in 2016 informeren wij u via de 1e en 2e Budgetrapportage. G. De decentralisaties De gemeente heeft met ingang van 2015 nieuwe taken gekregen op het gebied van de Jeugdwet, de Participatiewet en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Het gemeentelijk beleid is in het beleidsplan Sociaal Domein Om Elkaar vastgelegd. Eind 2014 is het gebiedsteam ingesteld en de eerste ervaringen van deze nieuwe vorm van samenwerken zijn bemoedigend. Onlangs rond de zomer 2015 hebben wij u geïnformeerd over de beleidsmatige ontwikkelingen en de financiën rondom de transities. Door een goede monitoring houden wij vinger aan de pols en zoals afgesproken, rapporteren wij periodiek over de stand van zaken en de voortgang. In de afgelopen periode bent u daarover op verschillende momenten door ons geïnformeerd. Het Rijk heeft op de budgetten van de decentralisaties aanzienlijke kortingen doorgevoerd. Daarnaast zijn de budgetten bij de meicirculaire opnieuw naar beneden bijgesteld, ten opzichte van de begroting Deze kortingen worden bij de algemene dekkingsmiddelen toegelicht. Zoals in de risicoparagraaf bij deze begroting beschreven staat, zijn de risico s en onzekerheden betreffende deze budgetten nog steeds aanwezig. Waar mogelijk zijn op deze risico s 20

21 beheersmaatregelen genomen, waarbij er ook nadrukkelijk geïnvesteerd wordt in de sturing en verantwoording. Vanwege de risico s en nog diverse onduidelijkheden is het momenteel nog lastig om goede voorspellingen te doen voor Om die reden wordt in de begroting voorgesteld om de decentralisaties in het totaal te beoordelen en wordt op een aantal onderdelen voorgesteld om bestaande stelposten te laten staan, waardoor de opgave om de decentralisaties budgetneutraal uit te voeren kan worden vormgegeven. H. Grondexploitaties Tegelijkertijd met deze begroting bieden wij u het MJP aan. Daarin geven wij per grondexploitatie een actueel beeld van de stand van zaken en prognose voor de planperiode. Het is een goed teken dat dit jaar geen afwaardering behoeft plaats te vinden. Een andere positieve ontwikkeling is dat per saldo een bedrag van uit de voorzieningen kan vrijvallen. Dit laatste is verwerkt in de 2e bestuursrapportage van Verder blijkt uit de actualisatie van het MJP dat de risico's met betrekking tot de grondexploitatie zijn verminderd. Het gevolg daarvan is dat het daarvoor in de algemene reserve opgenomen deel, met kan worden teruggebracht (van afgerond naar afgerond ). Dit heeft weer gevolgen voor de omvang van de minimaal benodigde algemene reserve (zie hierna). Onze indruk is dat de grondexploitaties er goed uitzien. Er is sprake van reële boekwaarden, die op termijn kunnen resulteren in positieve exploitatieresultaten, zeker als de economie verder aantrekt. I. Weerstandsvermogen, reserves en financiële kengetallen Het weerstandsvermogen is een belangrijk item binnen de gemeentelijke financiële huishouding. Er dient een goed evenwicht te zijn tussen enerzijds de risico s en anderzijds de mogelijkheden om die op te vangen. Zoals wij in de inleiding al hebben aangegeven, is in deze begroting de door uw raad gevraagde systematische benadering van risico's door ons opgepakt. Zie wat dat betreft de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing. Onze conclusie is dat het weerstandsvermogen van Ommen toereikend is. Door het zojuist genoemde lagere risicoprofiel bij de grondexploitaties, kan de minimaal benodigde omvang van de algemene reserve neerwaarts worden bijgesteld. De afname van het risico bedraagt , zodat de minimale omvang van de algemene reserve van naar kan. In combinatie met de thans gepresenteerde begrotingsuitkomsten, geeft dit het volgende overzicht van de algemene reserve en de bestemmingsreserve dekking kapitaallasten. 21

22 Omschrijving Algemene reserve Res. dekking kap.lasten Werkelijke stand per Resultaat jaarrekening Werkelijke stand Saldo 2015 na 2e berap / Mjp Onttrekking aan best.reserve volgens functie van de reserve Geraamde stand Overheveling van res.dekking kap.lasten naar algemene reserve Geraamde stand (exclusief resultaatbestemming) Resultaatbestemming (afgerond) Overheveling van res.dekking kap.lasten naar algemene reserve Geraamde stand (na resultaatbestemming) Inzet bestemmingsreserve kap.lasten volgens functie Begrotingssaldo Overheveling van res.dekking kap.lasten naar algemene reserve Geraamde stand Inzet bestemmingsreserve kap.lasten volgens functie Begrotingssaldo Geraamde stand Inzet bestemmingsreserve kap.lasten volgens functie Begrotingssaldo Overheveling van res.dekking kap.lasten naar algemene reserve Geraamde stand Inzet bestemmingsreserve kap.lasten volgens functie Begrotingssaldo Geraamde stand Hieruit blijkt dat de algemene reserve op niveau blijft en dat het beslag op de bestemmingsreserve dekking kapitaallasten minder groot is dan bij de kadernota was voorzien. Hierdoor kan langer op laatstgenoemde reserve een beroep worden gedaan. Dit komt onder andere door de hogere stand van de bestemmingsreserve per Een ander belangrijk item is de netto schuldquote. Dat begrip is de laatste jaren, mede door toedoen van de VNG, op de voorgrond verschenen als meetinstrument voor de financiële gezondheid van gemeenten. Het geeft de verhouding weer tussen de langlopende schulden en de lopende inkomsten. Die verhouding blijft in Ommen de komende jaren onder de door de VNG gehanteerde 130% grens. Zie de paragraaf financiering voor een nadere toelichting. 22

23 In deze begroting zijn voor het eerst de financiële kengetallen opgenomen als gevolg van een recente BBV wijziging. Zie onderstaande tabel: Begroting 2016 W2014 B2015 B2016 Kengetallen Netto schuldquote 104% 107% 110% Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 72% 79% 83% Solvabiliteitsratio 19% 15% 13% Structurele exploitatieruimte 8% 0% 2% Grondexploitatie 46% 45% 40% Belastingcapaciteit 93% 102% 101% Door deze ratio's een aantal jaren bij te houden, wordt inzicht gegeven in de ontwikkeling en daarmee zullen deze ratio's ook in sturingswaarde toe gaan nemen. 23

24 J. Begroting in cijfers en grafieken De omzet van de begroting 2016 ligt op een niveau van 47,4 miljoen (inclusief mutatie reserves). De verdeling naar programma s wordt in onderstaande tabel en grafiek zichtbaar. Programma Bedrag x Interactief Ommen Duurzaam Ommen Veilig Ommen Bereikbaar Ommen Jeugdig Ommen Leefbaar Ommen Zorgzaam Ommen Recreatief Ommen Alg. dekk.midd. onvoorz.&mutatie reserve Totaal lasten De meeste lasten komen voort uit de programma s: Zorgzaam Ommen (32,3%) o Bijstandsverlening o WMO o Sociale werkvoorziening o Volksgezondheid Jeugdig Ommen (12,8%) o Onderwijs(huisvesting) o Jeugd Leefbaar Ommen (14,9%) o Grondexploitatie o Bouw- en sloopvergunningen o Bestemmingsplannen o Handhaving en toezicht WRO 24

25 25

26 De baten per programma zijn als volgt verdeeld: Programma Bedrag x Interactief Ommen Duurzaam Ommen Veilig Ommen Bereikbaar Ommen 65 5 Jeugdig Ommen 94 6 Leefbaar Ommen Zorgzaam Ommen Recreatief Ommen Alg. dekk.midd. onvoorz.&mutatie reserve Totaal baten De meeste baten komen voort uit de programma s: Alg. dekk. midd. onvoorz.&mutatie reserve (71,5%) o Algemene uitkering o Belastingen Duurzaam Ommen (8,3%) o Opbrengsten afvalstoffenheffing / reinigingsrechten en rioolrechten o Jeugd Leefbaar Ommen (10,3%) o Grondexploitatie o Leges Bouw- en sloopvergunningen 26

27 27

28 K. Vaststellingsbesluit Hieronder treft u het vaststellingsbesluit voor de begroting aan. Naast enkele algemene formuleringen, volgt dit besluit de mutaties per begrotingsjaar. Raadsbesluit Onderwerp: programmabegroting 2016 en meerjarenbegroting 2017 t/m 2019 De raad van de gemeente Ommen; mede gelet op de Kadernota 2016 en het Meerjaren Belastingplan ; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 29 september 2015; Besluit: 1. Met inachtneming van de deelbesluiten als genoemd onder punt 2 en verder, de programmabegroting 2016 en de meerjarenbegroting 2017 t/m 2019 vast te stellen, inclusief het onderdeel Reserves en Voorzieningen; 2. In te stemmen met de inflatoire verhoging van de tarieven van rechten en belastingen, zoals opgenomen in het overzicht aanpassing tarieven van rechten en belastingen (bijlage II) met 0,75%, met dien verstande dat voor een aantal tarieven het uitgangspunt van 100% kostendekking geldt en als uitwerking van de begroting, dit te verwerken in de tarieven voor 2016, die worden vastgesteld op basis van een afzonderlijk voorstel "vaststelling diverse belastingverordeningen / tarieventabellen 2016"; MET BETREKKING TOT DE BUDGETWIJZIGINGEN DIE INGAAN IN HET BEGROTINGSJAAR 2016: Structurele mutaties: 3. In te stemmen met de volgende structurele mutaties die geld opleveren voor 2016: a. Andere urentoerekening aan afval b. Kapitaallasten (bruto, excl. afval, riool en begraven) (bedrag 2017 is , bedrag 2018 is en bedrag 2019 is ) c. Hogere Algemene Uitkering meicirculaire (bedrag 2017 is , bedrag 2018 is en bedrag 2019 is ) d. Prijsindexering baten (exclusief afvalstoffenheffing, rioolrecht en grafonderhoudsrecht)

29 e. Overige (diverse kleine mutaties) (bedrag 2017 is , bedrag 2018 is en bedrag 2019 is ) In te stemmen met de volgende structurele mutaties die geld kosten voor 2016: a. Sporthal (andere uitvoering, lagere kosten t.o.v. kadernota) - / (wijziging t.o.v. kadernota: bedrag 2017 is -/ , bedrag 2018 is -/ en bedrag 2019 is -/ ) b. Loonindexering personeel (met name Larcom) c. Hogere bijdrage BOH i.v.m. loon- en prijsontwikkeling d. Stelpost loonstijging (beperkt aantal) gesubs. instellingen e. Minder btw te verrekenen in tarief afval, riool en begraven f. Vennootschapsbelasting g. Extra toerekening kosten aan riolering (deels niet te realiseren) (in kadernota is uitgegaan van ; te realiseren is ) h. Rente GREX van 4,0% naar 3,5% Incidentele mutaties: 5. In te stemmen met de volgende incidentele mutaties voor 2016: a. Plantoetsing (de incidentele kosten 2016 bedragen , te dekken door legesopbrengsten, per saldo budgettair neutraal) Investeringen: 6. Voor de volgende investeringen, die samenhangen met de hiervoor genoemde structurele budgetaanpassingen in de begroting 2016, het reeds beschikbaar gestelde krediet in te trekken: Besluitvorming t/m begroting 2015, bijgesteld bij Kadernota 2016: a. Krediet VRI Beerze (deze post gaat door een hogere BDU bijdrage naar de exploitatie) b. Nieuwbouw St. Bernardus (hiervoor in de plaats komt het krediet Renovatie St. Bernardus + renovatie Ommerkanaal) Voor de volgende investeringen, die samenhangen met structurele budgetaanpassingen in de begroting 2016, een krediet beschikbaar te stellen: Besluitvorming t/m begroting 2015: a. Kunstgras Vilsteren, ondergrond b. Kunstgras Vilsteren, grasmat Besluitvorming t/m begroting 2015, bijgesteld bij Kadernota 2016: c. Renovatie St. Bernardus + renovatie Ommerkanaal (in plaats van nieuwbouw St. Bernardus)

30 Besluitvorming Kadernota 2016: d. Vervanging openbare verlichting e. 1e inrichting leer- en hulpmidd. en meubilair Vechtdal College Voor de volgende investeringen het college op te dragen met nadere voorstellen te komen alvorens tot kredietverlening en realisatie over te gaan: Besluitvorming tot en met begroting 2015, bijgesteld in begroting 2016: a. Sporthal (indicatief bedrag, nog geen kredietverlening) MET BETREKKING TOT DE BUDGETWIJZIGINGEN DIE INGAAN IN HET BEGROTINGSJAAR 2017: 9. Kennis te nemen van de volgende structurele mutaties die geld kosten voor 2017: a. Rotbrink: structureel maken (bedrag m.i.v is ) b. Informatievoorziening en ICT RUD c. Promotie & marketing d. Peuterspeelzalen en onderwijsachterstanden, afschaffen OKE gelden e. Instandhouding combinatiefunctionarissen Kennis te nemen van de volgende structurele mutaties die geld kosten voor 2017, en het college op te dragen met nadere voorstellen te komen alvorens tot kredietverlening en realisatie over te gaan: a. Onderwijshuisvesting (exclusief Bernardus en na verrekening begrotingsruimte Dennenkamp, Het Koloriet (vh Kompas) en Guido de Bres) (bedrag 2018 is , bedrag 2019 is en bedrag 2020 is ) MET BETREKKING TOT DE BUDGETWIJZIGINGEN DIE INGAAN IN HET BEGROTINGSJAAR 2018: Niet van toepassing MET BETREKKING TOT DE BUDGETWIJZIGINGEN DIE INGAAN IN HET BEGROTINGSJAAR 2019: 11. Kennis te nemen van de volgende structurele mutaties die geld kosten voor 2019, en het college op te dragen met nadere voorstellen te komen alvorens tot kredietverlening en realisatie over te gaan: a. Renovatie kunstgrasvelden Westbroek (bedrag m.i.v is )

31 12. Kennis te nemen van de volgende structurele mutaties die geld kosten voor 2019: a. Groot onderhoud kunstwerken MET BETREKKING TOT DE BEGROTING IN ALGEMENE ZIN: 13. Bovenstaande deelbesluiten, voor zover de financiële consequenties daarvan nog niet functioneel zijn geraamd, te verwerken in een begrotingswijziging voor Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de raad van de gemeente Ommen d.d. 12 november De raad voornoemd, De griffier, De voorzitter, J.A.R.Tenkink 31

32 32

33 2 Programma's Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Lasten 1 Interactief Ommen Duurzaam Ommen Veilig Ommen Bereikbaar Ommen Jeugdig Ommen Leefbaar Ommen Zorgzaam Ommen Recreatief Ommen Alg. dekk.midd. onvoorz.&mutatie reserve Totaal lasten Baten 1 Interactief Ommen Duurzaam Ommen Veilig Ommen Bereikbaar Ommen Jeugdig Ommen Leefbaar Ommen Zorgzaam Ommen Recreatief Ommen Alg. dekk.midd. onvoorz.&mutatie reserve Tabel baten Saldo 1 Interactief Ommen Duurzaam Ommen Veilig Ommen Bereikbaar Ommen Jeugdig Ommen Leefbaar Ommen Zorgzaam Ommen Recreatief Ommen Alg. dekk.midd. onvoorz.&mutatie reserve Totaal saldo Toevoegingen reserves Onttrekkingen reserves Saldo programma's incl. reserves

34 2.1 Interactief Ommen Missie Vertrouwen en ambitie daar staan we met elkaar voor. De gemeenteraad, het college van burgemeester en wethouders en de ambtelijke organisatie samen met de inwoners van een prachtige unieke stad met daaromheen een aantal kleinere kernen en buurtschappen. Een aantrekkelijke woongemeente in het bruisende centrum van het Vechtdal waar de inwoners trots op zijn en waar iedereen zijn steentje bijdraagt omdat de kracht van Ommen met haar kernen en buurtschappen zich bevindt in de samenleving Bestuur Context, trends en ontwikkeling De samenleving verandert. In toenemende mate is de gemeente slechts één van de spelers in het complexe maatschappelijke veld, waarin grote opgaven met minder middelen om aandacht vragen. Daar waar enerzijds steeds vaker een beroep wordt gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de samenleving en de eigen kracht van individuen, groepen en partners, is er anderzijds de roep om een overheid die verbindt, daadkracht toont en ruimte schept voor initiatieven en kansen. In dit krachtenveld kiest het gemeentebestuur voor een bestuursstijl, die verbindend is en in dialoog met individuen, groepen en partners met het oog gericht op de samenleving. Door slim, stabiel en daadkrachtig te besturen willen wij, ook met minder middelen, ruimte creëren voor kansen, investeringen en nieuwe ontwikkelingen. Dat de gemeente een open en transparante bestuursstijl gebruikt, betekent, dat de gemeenteraad dit ook hanteert. De raad wil zo actief mogelijk zijn, treedt meer naar buiten, oriënteert zich zichtbaar in de plaatselijke samenleving. Meer betrokkenheid en meer participatie van burgers, ondernemers en maatschappelijke instellingen heeft dan ook effect op het functioneren van het politieke bestel in Ommen. Er is meer ruimte voor informatie-uitwisseling, presentaties van plannen en projecten en inspraak (meespreken) van burgers. Daarnaast gaat de raad meer de boer op en laat zich informeren op locatie over diverse beleidsterreinen. 34

35 Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Bestuur Herijken van de toekomstvisie Ommer Motief Overheids- en burgerparticipatie Communicatie en promotie In 2016 starten we het traject om het Ommer Motief te actualiseren met de horizon op Actieve betrokkenheid van de samenleving is hierbij cruciaal. De actualisatie wordt in eigen beheer uitgevoerd. Het gevraagde budget is bedoeld voor faciliteiten zoals huur van een locatie voor bijeenkomsten, drukwerk, e.d. De vaststelling van deze geactualiseerde toekomstvisie staat gepland op het 1 e kwartaal van We gaan aan de slag met het vernieuwde participatiebeleid dat eind 2015 is vastgesteld. We zetten de beweging in gang van anders werken, van vertrouwen en verbinden en van investeren in vaardigheden om te kunnen participeren als overheid, als gemeentebestuur, college, ambtelijke organisatie samen met inwoners in een toekomstbestendig Ommen. We willen ons laten inspireren en ervaring op doen met nieuwe vormen van participatie. Met name experimenten op het gebied van overheidsparticipatie en burgerregie willen we de ruimte geven en indien mogelijk faciliteren. Website We gaan mee met de tijd en daarmee de verdere digitalisering van producten en diensten. We zetten in op het verbeteren van de (digitale) bereikbaarheid van de gemeente via de website. Glasvezel-breedband De voorbereiding en onderhandelingen met betrekking tot de uitvoering van glasvezelbreedband in het centrum van Ommen en het buitengebied. Volgens planning zal in 2016 het project in uitvoering zijn (wellicht zijn hiermee nog kleine werkzaamheden voor de gemeente gemoeid). Promotie en Marketing Is onder programma 7 Leefbaar Ommen beschreven. 35

36 2.1.2 Dienstverlening Voor het onderdeel Dienstverlening wordt verwezen naar de begroting 2016 van de Bestuursdienst Ommen - Hardenberg Communicatie en interactie met burgers Context, trends en ontwikkeling Wij zijn bezig met de ontwikkeling van een strategische communicatie- en marketingvisie voor de komende jaren. Centrale thema s in deze visie zijn een heldere positionering, vergroting van de transparantie, meer inzetten op cross-medialiteit en het maken van (nieuwe) verbindingen. Deze visie zal in 2016 worden vastgesteld en vervolgens worden geïmplementeerd. Glasvezel - breedband in het centrum van Ommen en het buitengebied Voor Ommen heeft de Stichting Vechtdal Breed een subsidie aanvraag ingediend bij de provincie Overijssel voor de aanleg van glasvezel in het buitengebied. De doelstelling van de stichting is om alle percelen in het buitengebied van Ommen, inclusief de kleinere kernen, op glasvezel aan te sluiten. Kaderstellend beleid Uitgangspuntennotitie Communicatie Coalitieprogramma Krachtig de handen ineen Beleidsnotitie Interactieve beleidsvorming en burgerparticipatie Kwaliteitshandvest Hoe gemeente Ommen u van dienst is Nota Sociaal Domein 36

37 Middelen Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Lasten 1.1 Bestuur Dienstverlening Communicatie en interactie met burgers Totaal lasten Baten 1.1 Bestuur Dienstverlening Communicatie en interactie met burgers Totaal baten Saldo 1.1 Bestuur Dienstverlening Communicatie en interactie met burgers Totaal saldo Verschil t.o.v. begr. vorig jaar 1.1 Bestuur Dienstverlening Communicatie en interactie met burgers Totaal verschil begr.vorig jaar Specificatie verschil t.o.v. begroting A. Mutaties met centrale verklaring - bezuinigingen - kosten bedrijfsvoering 37 - kapitaallasten -5 5 B. Mutaties met verklaring in programma - loonkosten (loonstijging) loonkosten (overheveling naar BOH) 41 - producten burgerzaken verkiezingen C. Mutaties zonder verklaring - saldo diverse kleine posten Totaal specificatie

38 Verklaring verschillen De loonkosten stijgen in 2016 met ten opzichte van Het betreft reguliere verhogingen voor de raad, het college van B&W, de griffier en de secretaris (met name als gevolg van een algemene loonstijging van 2%, dit conform de vastgestelde begrotingsuitgangspunten). Besloten is de loonkosten van de ondersteuning van de griffie over te hevelen naar de BOH. Binnen programma 1 leidt dit tot een daling van de kosten met Naar aanleiding van opmerkingen van de accountant om wat betreft de begroting beter aan te sluiten bij de realisatie van aantallen en opbrengsten van de afgelopen jaren, is de begroting 2016 v.w.b. het onderdeel leges burgerzaken structureel bijgesteld. De begroting wordt gebaseerd op de op basis van ervaringscijfers uit de afgelopen jaren - verwachte hoeveelheden te leveren producten, vermenigvuldigd met het tarief. Dit heeft een structureel nadeel van afgerond tot gevolg. Dit is in lijn met de realisatie van de afgelopen jaren. In 2015 zijn nog uitgaven geraamd voor 2 verkiezingen, deze kosten ( ) vervallen in 2016 en betekenen een voordeel in dat jaar. Verder is in de meerjarenbegroting rekening gehouden met de volgende verkiezingen ( per keer): 2017: Tweede Kamerverkiezingen 2018: Gemeenteraadsverkiezingen 2019: Provinciale Statenverkiezingen. Ten opzichte van 2016 stijgen de kosten in 2017 derhalve met

39 2.2 Duurzaam Ommen Missie In een duurzaam Ommen zijn bewoners, ondernemers en gebruikers tevreden over de kwaliteit van hun fysieke leefomgeving en richten ontwikkelingen zich op het voorzien in de huidige behoefte zonder de belangen van de toekomstige generaties in gevaar te brengen. De komende jaren speelt duurzaamheid daarom een belangrijke rol en is uitgangspunt bij alles wat we doen. De gemeente inclusief de ambtelijke organisatie heeft hierbij een belangrijke voorbeeldfunctie Milieu en Duurzaamheid Context, trends en ontwikkeling Een goede leefomgeving is duurzaam. Dit houdt in dat mensen hun leefomgeving ervaren als herkenbaar, prettig, schoon en aantrekkelijk, zodat ze er graag wonen, werken en verblijven. Milieubeleid De milieukwaliteit in Ommen is over het algemeen goed te noemen. Er zijn weinig milieuknelpunten en Ommen heeft een prettige woon- en werkomgeving. Het behouden/verbeteren van de bestaande hoge leefkwaliteit is een uitdaging, wetende dat bedrijvigheid en ontwikkelingen zoals woningbouw van vitaal belang zijn en daarom ook moeten kunnen plaatsvinden. De gemeente kent geen knelpunten op het terrein van geluid, bodem of luchtkwaliteit. De risico s op het gebied van externe veiligheid (station GasUnie en leidingen en transport) zijn goed in beeld. In haar afvalbeleid zet de gemeente in op het scheiden van afvalstromen, met het oog op hergebruik. Duurzaamheid In 2015 is het Programma Duurzaam Ommen vastgesteld. In dit programma is een viertal programmalijnen opgenomen, namelijk: een energie neutrale gemeentelijke organisatie in 2025; energiebesparing realiseren met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties; stimuleren (grootschalige) zonne-energie; creativiteit en innovatiekracht benutten en inspelen op kansrijke initiatieven. In 2016 wordt uitvoering gegeven aan deze programmalijnen en de daarop gebaseerde activiteiten. Gelet op de vele ontwikkelingen op het werkterrein van de duurzaamheid, zowel technisch als ook financieel, staan we open voor nieuwe initiatieven van buitenaf en zijn we alert op nieuwe ontwikkelingen vanuit provincie en rijk. Verduurzaming eigen vastgoed voorraad Voor de eigen vastgoed voorraad zal ingestoken worden op 4 pijlers: 1. verlaging energieverbruik door investeringen in installaties & gebouw; 2. verhoging lokale opwekking energie; 3. vermindering vraag door stimuleren van gebruikers en beheerders; 4. de openbare verlichting verder verduurzamen en innovaties benutten. 39

40 Er wordt geïnvesteerd in de verbetering van gebouwen en installaties, waarbij de focus ligt op een reële terugverdientijd van de investering (binnen 10 jaar). Hierbij wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de bestaande middelen. Voor de vervanging van verouderde en energieverslindende armaturen is in 2016 een investeringsbudget benodigd ad Hiermee kunnen ca. 560 armaturen worden vervangen. WABO - NetwerkRUD IJsselland Toezicht en handhaving worden geprogrammeerd in het handhavingsuitvoeringsplan (HUP) Met de uitvoering van de geplande taken die onder het basistakenpakket (milieutaken) vallen, neemt Ommen deel aan de netwerkrud IJsselland. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Milieu en duurzaamheid Milieubeleid Scheppen van integrale kaders voor het gemeentelijk milieubeleid en duurzame ontwikkeling. Duurzaamheid In 2020 wordt door energiebesparing de CO2- emissie met 10% gereduceerd ten opzichte van 2012 en wordt er minimaal 5% duurzame energie opgewekt. WABO - NetwerkRUD Op basis van duidelijke kaders uitvoering geven aan de WABO op gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving. Integraal milieuadvies uitbrengen bij projecten / plannen in de startfase. Uitvoering geven aan het programma Duurzaam Ommen dat in 2015 is vastgesteld. Belangrijke onderdelen daarin zijn: Een energie neutrale gemeentelijke organisatie in Onderzoek naar mogelijkheden grootschalige duurzame energieproductie op gronden in eigendom van gemeente die niet of vertraagd tot ontwikkeling komen. In samenwerking met plaatselijk bedrijfsleven stimuleren, faciliteren en begeleiden van particuliere woningeigenaren om energiebesparingsmaatregelen te treffen en/of duurzame energie op te wekken. Opwekking duurzame energie door zonnepanelen stimuleren en faciliteren. Inspelen op kansrijke initiatieven vanuit de samenleving en deze initiatieven waar mogelijk ondersteunen. Uitvoeren van de in het Handhaving Uitvoeringsplan 2016 (HUP 2016) opgenomen programmering. Opstellen en vastleggen van het Jaarverslag 2015 (Wabo-taken, APV en bijzondere 40

41 Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit wetten). Opstellen en vastleggen van het Handhaving Uitvoeringsplan 2017 (HUP 2017). Gebruik maken van een centrale professionele informatievoorziening van de RUD met de volledige functionaliteit voor het ondersteunen van het totale VTH proces Reiniging en afvalinzameling Context, trends en ontwikkeling Afvalinzameling Wij richten ons er op, om door een betere scheiding van afval, een bijdrage te leveren aan de toename van hergebruik waardoor een besparing op grondstoffen gerealiseerd kan worden. Hierbij willen wij de kosten voor de burgers op een aanvaardbaar peil houden. De eerste fase van het omgekeerd inzamelen is in 2014 ingevoerd. Hierbij ligt de nadruk op de inzameling van waardevolle grondstoffen en een forse reductie van de hoeveelheid restafval. Begin 2015 heeft de gemeenteraad op basis van een evaluatie van de 1 e fase besloten tot invoering van fase 2 van het omgekeerd inzamelen, inhoudende: 1. Het realiseren van ondergrondse verzamelvoorzieningen voor restafval in de bebouwde kom en waar mogelijk in de kernen in het buitengebied; 2. Het invoeren van een containermanagementsysteem (CMS) door het aanbrengen van een chip in de minicontainers; 3. Het bieden van de mogelijkheid om de 140 liter gft container gratis om te wisselen voor een 240 liter gft container; 4. Het invoeren van een aangepaste tariefstructuur voor de afvalstoffenheffing (DIFTAR), waarbij: naast het tarief voor een vastrecht, een variabel tarief is opgenomen per aanbieding restafval; voor de inzameling van het gft-afval het nultarief wordt gehanteerd; voor de percelen, die geen mogelijkheid hebben om het gft-afval gescheiden aan te bieden, een lager vast tarief vast te stellen. Per 1 januari 2016 zal de fiscale invoering (betalen per lediging) worden geëffectueerd. Onkruidbestrijding op half-open verhardingen De besluitvorming rondom het bij wet verbieden van Glysofaat-houdende middelen (o.a. Roundup) op halfopen verhardingen is nog niet afgerond maar bevindt zich wel in een eindfase. De kans is daarom reëel dat in 2016 het gebruik van deze middelen wordt verboden. Roundup bevat chemische stoffen die moeilijk uit het drinkwater zijn te verwijderen, waardoor de volksgezondheid in gevaar kan komen. 41

42 Als gevolg hiervan zullen alternatieve middelen gebruikt moeten worden die duurder zijn. De afgelopen jaren zijn proeven uitgevoerd met alternatieve middelen om onkruid te bestrijden. De proeven geven een wisselend doch bevredigend eindbeeld. De uitvoering geschiedt op basis van de DOB-methode (Duurzaam OnkruidBeheer op verhardingen). De hiermee gepaard gaande extra kosten worden in 2015 en 2016 tijdelijk opgevangen in de begroting. Voor de langere termijn zal een structurele dekking gevonden moeten worden. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Programma onderdeel: Reiniging en afvalverzameling Straatreiniging Opgeruimde openbare ruimte waarvan hygiëne is gewaarborgd. Afvalinzameling Continueren van huidige kwaliteit inzameling tegen zo laag mogelijke kosten. Duurzaam gebruik grondstoffen door maximale scheiding van waardevolle grondstoffen. Reductie van de hoeveelheid huishoudelijk restafval. Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Het schoonhouden van wegen, trottoirs, pleinen, parkeerplaatsen en paden om gevaarlijke situaties te voorkomen alsmede om een verzorgd onderhoudsbeeld in stand te houden. De aanpak is erop gericht om per 1 januari 2016 fase 2 van het omgekeerd inzamelen in te voeren in combinatie met de fiscale invoering van DIFTAR (betaling per lediging) Riool en water Context, trends en ontwikkeling De gemeentelijke riolering is één van de belangrijkste voorzieningen voor de bescherming van de volksgezondheid en het milieu. Ook heeft riolering een belangrijke functie als het gaat om het tegengaan van wateroverlast in de openbare ruimte. De watertaken van de gemeente gaan verder dan alleen de zorg voor en het beheer van de riolering. Ook gemalen, drainage, waterpartijen als vijvers, sloten, wadi's en greppels hebben het doel om (afval)water te verwerken. Met het actuele vgrp voldoet de gemeente Ommen aan de wettelijke zorgplicht voor het doelmatig inzamelen en transporteren van afvalwater en hemelwater en de zorgplicht voor grondwater. Het verbrede rioolrecht is nog niet volledig financieel doorgevoerd in de toerekening van kosten van het riool. Binnen de wettelijke kaders willen we onderzoeken of er meer kosten aan de rioolheffing kunnen worden toegekend en in welke mate. De activiteiten die vast hangen aan deze financiële slag zijn o.a. maaien van wadi's, onkruidbestrijding op verharding en het maaien van bermen en sloten. Wij maken hierbij ook gebruik van de ervaringen van andere gemeenten binnen de samenwerking in de afvalwaterketen. 42

43 De gemeente Ommen werkt al geruime tijd samen in de afvalwaterketen. De regionale samenwerkingspartners zijn de gemeenten Borger-Odoorn, Coevorden, Emmen en Hardenberg, waterschap Vechtstromen en de drinkwaterbedrijven WMD. Onze visie op samenwerking is dat wij ons gezamenlijk committeren aan de doelen van samenwerking vanuit de overtuiging dat we in deze maatschappelijke opgave samen veel meer kunnen bereiken dan ieder afzonderlijk. Daarbij staan kostenoptimalisatie en kwaliteit voor burger, bedrijven en leefomgeving centraal. Vertrekpunt voor onze visie en ambities is, dat het na te streven besparingsdoel voor onze regio van 2 miljoen per jaar in 2020 altijd in samenhang wordt bezien met kwaliteit, kwetsbaarheid en duurzaamheid. Deze besparing komt bovenop de besparing van 2 miljoen die reeds is behaald door samenwerking in de afvalwaterketen (samen 4 miljoen). Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Riool en water In het vgrp is een aantal doelen omschreven. Zorgen voor doelmatige inzameling van afvalwater. Zorgen voor doelmatig transport van afvalwater. Zorgen voor inzameling en/of transport van overtollig regenwater. Het zorgen voor de verwerking van ingezameld en overtollig regenwater. Zorgen dat het grondwater een bestemming van een gebied niet structureel belemmert. Doelmatig beheer en een goed gebruik van de riolering. Werken vanuit opgesteld en vastgesteld vgrp. De werkzaamheden vloeien voort uit het vgrp en dragen bij aan het behalen van de omschreven doelen. Uitvoering groot onderhoud van gemalen volgens bestek. Regulier (planmatig) onderhoud, reiniging en inspectie aan het rioleringssysteem volgens bestek in de kernen Vilsteren, Witharen en Dante Zuid. Reparatie vrijvervalriolering n.a.v. inspecties Renovatie drukriolering. Kolken reinigen. Onderzoek lozing hemelwater in het buitengebied. Verminderen van vuilemissie via riool. Het o.a. afkoppelen daar waar dat mogelijk en economisch verantwoord is en hemelwater in inbreidingsplannen en/of reconstructieplannen (o.a. Vlierlanden) via bodempassages afvoeren naar oppervlaktewater of infiltreren in de bodem. Het reserveren van voldoende ruimte om overlast als gevolg van neerslag in stedelijke gebied te voorkomen zoals bij het project Vechtoevers. 43

44 2.2.4 Openbaar groen, natuur en landschap Context, trends en ontwikkeling Een groene leefomgeving draagt bij aan het welzijn van de bevolking. Groen draagt bij aan de identiteit en het karakter van Ommen en de kernen/buurtschappen en heeft een belangrijke recreatieve gebruikswaarde (bron: GOP). Om uitvoering te geven aan het natuur- en landschapsbeleid zal een nieuw instrumentarium ontwikkeld worden. In het GOP zijn verschillende structuurgebieden genoemd, waarvoor verschillende kwaliteitsniveaus en uitgangspunten voor het beheer kunnen worden bepaald. In 2014 is een IBOR-plan (Integraal beheer openbare ruimte) vastgesteld, dat het kader vormt voor beleids- en beheersplannen. Onderscheid wordt gemaakt in beeld- en structuurbepalend groen, gebruiksgroen en natuurlijk groen. Het nieuwe bomenbeleidsplan omvat beleid voor de beschermwaardige bomen en het kapvergunningenstelsel. De onderhoudsstrategie van het dagelijks beheer en onderhoud is gebaseerd op de kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van de CROW (kenniscentrum voor verkeer, vervoer en infrastructuur). Deze kwaliteitscatalogus geeft landelijke standaardnormen voor het onderhoud van objecten in de openbare ruimte. Dit gebeurt op vijf kwaliteitsniveaus: A+, A, B, C en D. Het openbaar groen van Ommen wordt onderhouden op kwaliteitsniveau B (basis), het centrum op kwaliteitsniveau A (hoog). Het dagelijks beheer en onderhoud wordt uitgevoerd volgens vastgestelde uitgangspunten, zoals: het zonder toepassing van onkruidbestrijdingsmiddelen beheren van het openbaar groen; het verkopen van snippergroen en voorkomen van het ontstaan van nieuw snippergroen; het omzetten van arbeidsintensief naar arbeidsextensief onderhoud van het openbaar groen. De afgelopen jaren zijn de prestaties op basis van het groenonderhoudsbestek periodiek geschouwd waarmee over een langere periode een goed beeld is verkregen van het verzorgingsniveau van het groen. Om de beperkte middelen zo efficiënt mogelijk in te zetten ligt het voor de hand het onderhoudsniveau op onderdelen regelmatig te monitoren en zo mogelijk bij te stellen (omvorming naar bijvoorbeeld onderhoudsarm groen bijvoorbeeld of door de onderhoudsfrequenties te verlagen). Op basis van een globale inventarisatie verwachten wij dat dit nog een structureel bedrag op kan leveren van Conform de Kadernota 2016 hebben wij dit verwerkt in de programmabegroting Vechtoevers In 2011 is door de gemeenteraad de Ruimtelijke Verkenning Vechtoevers vastgesteld. Dit is een gezamenlijk project van het waterschap, de provincie en de gemeente aan de Vecht rond het centrum van Ommen. Het plan omvat een fase op de Noordelijke oever en fase op de Zuidelijke oever. De werkzaamheden op de noordelijke oever zijn in 2015 afgerond. Op de noordelijke oever is een boulevard aangelegd alsmede een verlaagd plein in combinatie met de Westflank, verharde wandel en fietspaden en een havenkom. Ter hoogte van het oude gemeentehuis en het nieuwe plein is de Vecht verbreed, wat ten gunste komt van de waterdoelen. Op de zuidoever is de aanleg van een nevengeul voorzien. Hiermee wordt ook de doorstroming verbeterd. Daarnaast krijgt het gehele gebied een kwalitatieve impuls. In 2015 is overeenstemming 44

45 bereikt met betrokken partijen. De ruimtelijke procedures zijn opgestart en met de werkzaamheden is gestart in april Deze werkzaamheden worden vervolgd na afronding van de procedures. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Openbaar groen, natuur en landschap Groen draagt bij aan de identiteit en het karakter van Ommen en de kernen / buurtschappen en heeft een belangrijke recreatieve gebruikswaarde (GOP). In stand houden van een gezond en veilig bomenbestand en gezonde en veilige bomenstructuren. Het bieden van een duurzaam, bruikbaar en aantrekkelijk cultuurlandschap. Bevorderen van natuurvriendelijk beheer. Beschikbaar en up-to-date hebben van kwalitatieve en kwantitatieve informatie ten aanzien van het openbaar groen Begraafplaatsen Context, trends en ontwikkeling Ingezet wordt op het combineren van ontwikkelingsruimte voor private initiatieven in combinatie met het versterken van natuur en landschap (kwaliteitsimpuls groene omgeving). Verkend wordt welke mogelijkheden voor versterking van natuur en landschap worden geboden door het nieuwe provinciale natuuren landschapsbeleid. Opstellen van een visie en beheerplan voor beheer van de lanen op het Laer, in samenspraak met belanghebbenden. Voor prestaties en activiteiten zie eerste doelstelling. initiatieven van landgoederen en andere terreineigenaren voor nieuwe economische dragers worden ondersteund. Het vervolgen van de pilot ( ) voor natuurvriendelijk maaibeheer op wegbermen om een stevigere wegberm en een veiliger weggebruik in samenwerking met belanghebbenden. Het verbreden van de schouwmethodiek van kwaliteitsbeelden in het beheer van de openbare ruimte. Op grond van de wet op de lijkbezorging heeft de gemeente een taak in het beheren van begraafplaatsen. Deze taak is ingevuld door het beheer van een viertal begraafplaatsen. Op de begraafplaatsen Hardenbergerweg en Dr. A.C. van Raaltestraat zijn geen vrije graven meer beschikbaar. Op de begraafplaatsen Laarmanshoek en Beerzerhaar zijn voldoende vrije graven beschikbaar om de komende 15 jaar te voorzien in de begraafbehoefte. De begraafplaatsen zijn de afgelopen jaren onderhouden met een kwaliteitsniveau A (=hoog) volgens het handboek beeldkwaliteit van het CROW. 45

46 Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: begraafplaatsen De gemeentelijke begraafplaatsen bieden voldoende gelegenheid tot begraven en gedenken in een rustige en goed verzorgde omgeving. Het streven naar een 100% kostendekkend van de tarieven. Geen bijzondere activiteiten. Kaderstellend beleid Milieu en duurzaamheid Handhavingsuitvoeringsplan Handboek handhaven moet je doen Handhaving- en gedoogstrategie Fysieke Leefomgeving Overijssel Programma Duurzaam Ommen Kaderstellend geluidbeleid Ommen Notitie geluidbeleid landbouw Bodembeleid gemeente Ommen Bodemkaarten en bodembeheersplan Milieumodel Handboek Wabo Reiniging en afvalinzameling Uitwerken doelstellingen straatreiniging in concrete maatregelen op basis van de beleidsuitgangspunten opgenomen in IBOR Ommen Riool en Water verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan Openbaar groen, natuur en landschap Groenstructuurplan Ommen Deelgroenstructuurplan Alteveer Groenstructuurplannen voor de dorpen Beerzerveld, Lemele en Witharen Bomenbeleidsplannen Bomenstructuurplannen binnen en buiten de bebouwde kommen Bosbeheerplan (Forest Steward Council ;FSC) Landschapsontwikkelingsplan Ommen 2011 Gemeentelijk Omgevingsplan Ommen IBOR plan (2014) Begraafplaatsen Beheersverordening gemeentelijke begraafplaatsen

47 Indicatoren Doel Omschrijving E/P Bron Nulmeting (jaar) 2 Reiniging en afvalinzameling Hergebruik % afvalstromen (Bronscheiding) Straatreiniging kwaliteitsniveau centrum Straatreiniging kwaliteitsniveau overige gebieden 3 Riool en water NEN 3398 aangepast aan de Ommense situatie. Classificatie waarschuwingsmaatstaf en ingrijpmaatstaf 3-4 P Monitor 55 (2011) Streefwaarden E geen A A E geen B B E verbreed GRP Openbaar groen, natuur en landschap * gemiddelde cijfermatige score op kwaliteitsniveau B (hele gemeente) eis: tussen 5,5 en 7,4 gemiddelde cijfermatige score op kwaliteitsniveau A (centrum) eis: tussen 7,5 en 9,4 5 Begraafplaatsen Aantal nog beschikbare graven P P Maandelijks e schouw beeldbestek Maandelijks e schouw beeldbestek B 7,1 (2013) 7,7 (2013) B 7,1 A 7,7 B 7,1 A 7,7 B 7,1 A 7,7 B 7,1 A 7, Laarmanshoek E OG n.v.t < Beerzerveld E OG n.v.t <625 6 Verhardingen gemiddelde cijfermatige inspectiewaarde CROW op kwaliteitsniveau B (hele gemeente) eis: tussen 4,0 en 7,0 P CROW schouw systematiek Geen nulmeting aanwezig B B B B 47

48 Doel Omschrijving E/P Bron Nulmeting (jaar) gemiddelde cijfermatige inspectiewaarde CROW op kwaliteitsniveau A (centrum)eis: tussen 1 en 3,9 E = effectindicator P = prestatie indicator P CROW schouw systematiek Geen eenduidig resultaat i.v.m. reconstructie. Streefwaarden B B B B 48

49 Middelen Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Lasten 2.1 Milieu en Duurzaamheid Reiniging en afvalinzameling Riool en water Openbaar groen, natuur en landschap Begraafplaatsen Totaal lasten Baten 2.1 Milieu en Duurzaamheid Reiniging en afvalinzameling Riool en water Openbaar groen, natuur en landschap Begraafplaatsen Totaal baten Saldo 2.1 Milieu en Duurzaamheid Reiniging en afvalinzameling Riool en water Openbaar groen, natuur en landschap Begraafplaatsen Totaal saldo Verschil t.o.v. begr. vorig jaar 2.1 Milieu en Duurzaamheid Reiniging en afvalinzameling Riool en water Openbaar groen, natuur en landschap Begraafplaatsen Totaal verschil begr.vorig jaar Specificatie verschil t.o.v. begroting A. Mutaties met centrale verklaring - bezuinigingen 50 - kosten bedr.voering (excl. kostendekk. tar.) 15 - kapitaallasten (excl. kostendekk. tarieven) 1 B. Mutaties met verklaring in programma - bijdrage RUD / ICT saldo afval progr. 2 (verrekening met reserve) btw saldo kostendekk. tar. niet verrekenbaar onderhoud openbaar groen 50 - saldo begraven progr. 2 (verrekening met res.) 87 - CUP: POP/LEADER 20 49

50 C. Mutaties zonder verklaring - saldo diverse kleine posten -25 Totaal specificatie Verklaring verschillen Met ingang van 2017 is rekening gehouden met een structurele bijdrage van aan de RUD voor ICT uitgaven. Het saldo op het onderdeel afval binnen dit programma, wordt verrekend met de egalisatiereserve. Rekening houdend met een klein afrondingsverschil en de niet verrekenbare btw, is dit een budgettair neutraal onderdeel in de begroting. Op grond van wetgeving is het toegestaan een deel van de BTW te betrekken in het tarief voor afvalstoffenheffing, rioolheffing en grafonderhoudsrecht. Omdat de kosten zijn gedaald, mag voor minder aan BTW via de tarieven verrekend worden. De kosten voor het onderhoud openbaar groen zijn conform de kadernota ingaande 2016 met verlaagd. Het saldo op het onderdeel begraven binnen dit programma, wordt verrekend met de egalisatiereserve. Rekening houdend met een klein afrondingsverschil en de niet verrekenbare btw, is dit een budgettair neutraal onderdeel in de begroting. In het CUP is een incidentele bijdrage van per jaar opgenomen van 2015 t/m 2018 voor POP/LEADER. Met ingang van 2019 vervalt deze bijdrage

51 2.3 Veilig Ommen Missie In de gemeente Ommen kunnen inwoners en bezoekers veilig wonen, werken en recreëren. Aantastingen van de veiligheid worden integraal aangepakt. De brandweer- en rampenbestrijdingsorganisatie is continu paraat. De gemeente geeft als regisseur de veiligheidsproblemen aan, brengt (veiligheids)partners bij elkaar, stimuleert goede samenwerking en streeft eenduidige prioriteitstelling na Integrale veiligheid Context, trends en ontwikkeling De gemeente Ommen kent door de centrale ligging en het bosrijke gebied vele bezoekers. Zij geven in positieve zin een extra druk op de leefbaarheid en veiligheid in het gebied. De gemeente Ommen werkt op lokaal, interlokaal en regionaal verband en met ketenpartners samen om zorg te dragen voor een veilige gemeente. Door periodieke metingen zijn het subjectieve veiligheidsgevoel, de objectieve veiligheidssituatie en mogelijke ontwikkelingen tijdig en integraal in beeld. Het lag in de bedoeling deze meting in 2015 weer uit te voeren, maar dit is helaas niet gelukt. Bij de 2e Bestuursrapportage is voorgesteld het incidentele budget van 2015 over te hevelen naar 2016, zodat de veiligheidsmonitor in 2016 kan plaatsvinden. Drank- en Horecawet Met ingang van 2013 is de gemeente verantwoordelijk voor het toezicht en de handhaving van de Drank- en Horecawet (DHW). In het Preventie- en handhavingsplan Integrale aanpak Drank- en Horecawet is opgenomen dat deze taak gaat aansluiten op de preventieve alcoholmatigingsmaatregelen. Door periodieke metingen zijn het subjectieve veiligheidsgevoel, de objectieve veiligheidssituatie en mogelijke ontwikkelingen tijdig en integraal in beeld. Veiligheid De gemeente Ommen kent door de centrale ligging en het natuur- en bosrijke gebied vele bezoekers. Zij geven in positieve zin een extra druk op de leefbaarheid en veiligheid in het gebied. Veiligheid is niet alleen een zaak van de gemeente maar vraagt betrokkenheid en inzet van iedereen: politie, Toezicht en Handhaving Vechtdal, justitie, brandweer, inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Nieuw is de ontwikkeling van WhatsApp alert groepen. De gemeente geeft als regisseur de veiligheidsproblemen aan, brengt (veiligheids)partners bij elkaar, stimuleert goede samenwerking en streeft eenduidige prioriteitenstelling na. In hoofdlijnen wordt gestuurd op de aanpak van specifieke delicten (zoals geweldsdelicten) en het vergroten van de zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid van burgers, bedrijven en bezoekers van de gemeente Ommen. De gemeente Ommen neemt een bijzondere positie in op het terrein van recreatie. Deze positie willen we graag goed houden. Met name op de oudere recreatieparken is er sprake van een meer 51

52 permanent gebruik en ongewenste activiteiten. In 2016 wordt structureel ingezet op handhaving op de recreatieparken. In de gemeente Ommen kunnen we niet spreken van zichtbare georganiseerd criminaliteit. Georganiseerd criminaliteit maakt onze gemeente niet per definitie onveilig. De activiteiten worden verlegd van stad naar platteland waarbij de activiteiten zich kunnen richten op vastgoed. De gemeente Ommen is aangesloten bij RIEC-ON waar onder andere de ondersteuning voor bibob plaatsvindt. De bibob-toets wordt nu beperkt uitgevoerd (dank- en horecavergunningen). We gaan bezien of het noodzakelijk is het bibob-beleid te actualiseren en waarbij we kijken of het werkingsbereik kan worden uitgebreid. Overige punten: Intensivering samenwerking met overige beheerders (deelname platform openbare verlichting) Regionale aanpassen schakeltijden waardoor energiebesparing wordt bereikt Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Integrale veiligheid, veilig wonen en recreëren Veiligheid in stand houden installaties duurzaam en effectief beheer openbare verlichting uitvoeren duurzaamheids- ambities ( zie ook programma lijn Duurzaam Ommen ) Beschikbaarheid planningen en begrotingen onderhoud openbare verlichting. Beschikbaarheid kwalitatieve en kwantitatieve informatie openbare verlichting. Verhoging van het veiligheidsgevoel, afname van het aantal delicten en minder uitgaansoverlast. Continuering van beheer en onderhoud. De beleidskeuzes die in het najaar van 2013 in het IBOR-plan zijn gemaakt vertalen naar de uitgangspunten voor het beheer per structuurgebied. Geen bijzondere activiteiten. Geen bijzondere activiteiten. Actualiseren BIBOB-beleid. Inzet op handhaving recreatieparken. Uitvoeren toezichttaken in het kader van de Drank- en Horecawet (DHW). 52

53 2.3.2 Brandweer Context, trends en ontwikkeling De brandweer is met ingang van 1 januari 2014 overgegaan naar de Veiligheidsregio. De indicatoren zullen via de reguliere cyclus in de Veiligheidsregio aan de orde komen. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Brandweer continu paraat Minder persoonlijke en materiële schade, handhaven paraatheid en minder loze meldingen Zie begroting Veiligheidsregio Rampen en zware ongevallen Context, trends en ontwikkeling Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Rampenbestrijding continu paraat. Crisiscentrum binnen 1 uur na alarmering Zie begroting Veiligheidsregio. inzetbaar en de planvorming is gebaseerd op actueel risicobeleid. Kaderstellend beleid GOP (Gemeentelijk Omgevingsplan 2012) IBOR Ommen Indicatoren Voor de indicatoren verwijzen wij u naar de lokale documenten jaarplan politieteam Vechtdal, welke gebaseerd is op de Veiligheidsstrategie van de Eenheid Oost en het Meerjarenplan van de Veiligheidsregio IJsselland. 53

54 Middelen Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Lasten 3.1 Integrale veiligheid Brandweer Rampen en zware ongevallen Totaal lasten Baten 3.1 Integrale veiligheid Brandweer Rampen en zware ongevallen Totaal baten Saldo 3.1 Integrale veiligheid Brandweer Rampen en zware ongevallen Totaal saldo Verschil t.o.v. begr. vorig jaar 3.1 Integrale veiligheid Brandweer Rampen en zware ongevallen Totaal verschil begr.vorig jaar Specificatie verschil t.o.v. begroting A. Mutaties met centrale verklaring - bezuinigingen - kosten bedrijfsvoering 21 - kapitaallasten 2 B. Mutaties met verklaring in programma - incidentele projecten 30 C. Mutaties zonder verklaring - saldo diverse kleine posten 8 1 Totaal specificatie Verklaring verschillen: In 2015 is beschikbaar gesteld voor enkele incidentele projecten (veiligheidsmonitor en interventieproject ). Deze posten zijn niet meer opgenomen in de begroting

55 2.4 Bereikbaar Ommen Missie Een goed wegennetwerk en goede infrastructuur zijn onmisbaar voor de gemeente Ommen. Onderdeel daarvan is een op basis niveau B (basisniveau CROW) onderhouden van alle soorten wegen welke binnen en buiten de bebouwde kom gelegen. Er is de afgelopen jaren door de herinrichting van de infrastructuur veel veranderd in en om het centrum van Ommen. Deze investeringen zullen naar verwachting een positief effect hebben op het wonen, winkelen en recreëren. Herinrichtingen geven een goede impuls aan het op orde hebben van het onderhoud. De gemeente heeft als wegbeheerder vanuit de Wegenwet en het Burgerlijk Wetboek de zorgplicht voor het veilig kunnen gebruiken wegen. Efficiënt wegbeheer gebruikt duidelijke IBOR beleidsdoelstellingen, waarin het kwalitatieve en het financiële niveau van het wegenonderhoud staat aangegeven. Het onderhoudsbeleid staat beschreven in het beleidskader IBOR Ommen. Door bezuinigingen bij het Rijk en provincie zijn er de afgelopen jaren minder middelen beschikbaar gekomen voor investeringen aan het wegennet. Dit kan op den duur gevolgen hebben voor de bereikbaarheid, de verkeersveiligheid en daarmee de risicoaansprakelijkheid. Het beleid op het gebied van openbaar vervoer wordt door de provincie herijkt, mede als gevolg van lagere bijdragen van de Rijksoverheid Beheer wegen & voorz. in de openb.ruimte Context, trends en ontwikkeling Groot onderhoud civiel technische kunstwerken Civieltechnische kunstwerken moeten veilig te gebruiken zijn. Binnen de gemeente hebben we een groot aantal bruggen. Uit inspecties blijkt, dat er over een aantal jaren aan meerdere bruggen groot onderhoud moet plaats vinden. Dit betreffen dan met name preventieve betonreparaties en bijkomende reparaties aan brugdekken, etc. en verder conserverend schilderwerk. In de Kadernota 2016 hebben wij daar melding van gemaakt. Op basis van een nog op te stellen meerjaren onderhoudsplan zal blijken welke structurele last hiermee gepaard gaat. Vooruitlopend daarop nemen wij in het meerjarenbeeld met ingang van 2019 een bedrag van op. Wegen De gemeente heeft als wegbeheerder vanuit de Wegenwet de zorgplicht voor wegverhardingen. Effectief en efficiënt wegbeheer vraagt om een duidelijk beheerbeleid en beleidsdoelstellingen waarin het kwalitatieve en het financiële niveau van de verhardingen staan aangegeven. Met behulp van het standaard instrument voor het maken van een beheerplan (CROW-methode) wordt het gemeentelijke wegennet van Ommen beheerd en onderhouden. Het vastgestelde IBOR beleidskader voor onderhoud aan de openbare ruimte vormt de basis voor de aanpak die is vertaald in beheerplannen per beheerthema. Keuzes betreffende de inrichting zijn daarbij mede maatgevend voor het verdere beheer, onderhoud en de exploitatie. Dit geldt voor de gehele openbare ruimte, waaronder groen, weginfrastructuur, verlichting, gladheidbestrijding, straatreiniging, afvalbakken, bankjes, fiets- en wandelpaden. Er is sprake van een gedifferentieerd 55

56 beheer en onderhoud van de openbare ruimte, waarbij onderscheid wordt gemaakt in vijf deelgebieden: Centrum, Hoofdstructuur (wegen), Woongebieden (inclusief kernen), Bedrijventerreinen en Buitengebied. Per deelgebied kunnen in de uitvoering verschillende kwaliteitsniveaus voor de openbare ruimte worden toegepast, wat resulteert in een andere uitstraling, door onder meer een ander materiaalgebruik, een andere kwaliteit van het openbaar groen, maar ook door het toepassen van verschillende onderhoudsniveaus. Het basis onderhoudsniveau is vastgesteld op B (volgens de CROW norm), met extra aandacht voor het centrum van de stad Ommen en de recreatieve voorzieningen (naar niveau A). Dit onderhoudsbeleid is in nauwe samenwerking met belangenorganisaties tot stand gekomen. Private partijen/bewoners en belangenorganisaties hebben de mogelijkheid door zelfwerkzaamheid zelf aan de uitstraling van hun woonomgeving te werken. Voor wat betreft de uitvoering van onderhoudsbeleid wordt steeds meer samengewerkt en afgestemd met andere overheden en beheerorganisaties. Op het terrein van de gladheidsbestrijding bijvoorbeeld wordt op provinciaal niveau samengewerkt. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Beheer wegen en voorzieningen in de openbare ruimte. Het garanderen van de veiligheid van weggebruik en een duurzaam beheer van wegen. Beschikbaar hebben van planningen en begrotingen voor het onderhouden van het wegennetwerk. Beschikbaar hebben van kwalitatieve en kwantitatieve informatie over het wegennetwerk. Groot onderhoud op basis van het meerjarenprogramma Verdere intensiveren van de samenwerking met overige wegbeheerders. Geen bijzondere activiteiten. Geen bijzondere activiteiten Verkeer en vervoer Context, trends en ontwikkeling Dit programma heeft betrekking op het onderdeel verkeer binnen de gemeente Ommen. Hieronder vallen de onderdelen: advisering en regulering van verkeer (bijvoorbeeld verkeersmaatregelen), grote infrastructurele projecten, het openbaar vervoer, fietsmaatregelen, activiteiten op parkeergebied en beheer en onderhoud van het wegennet. Na een lange periode van elk jaar landelijk minder verkeersslachtoffers en verkeersdoden, is deze dalende trend aan het stabiliseren. Een directe verklaring hiervoor is niet te geven; echter is er een positieve ontwikkeling merkbaar met betrekking tot een betere ongevallenregistratie ten opzichte van de voorgaande jaren. Voor de gemeente Ommen is deze stabilisatie (nog) niet waar te nemen. Door bezuinigingen bij het Rijk en provincie zijn er minder middelen beschikbaar voor investeringen in het hoofdwegennet. Een exemplarisch voorbeeld hiervan is de bezuiniging bij de N340/N48. Bezuiniging op het hoofdwegennet kan op den duur gevolgen hebben voor de bereikbaarheid en 56

57 verkeersveiligheid. De samenleving vergrijst, ook in Ommen. Dit betekent dat er meer oudere verkeersdeelnemers bij komen, samen met jongeren een kwetsbare doelgroep in het verkeer. Landelijk neemt het fietsgebruik toe. Ook in Ommen wordt herkend dat er meer (recreatief) fietsverkeer is. In 2015/2016 wordt de verkeersvisie geactualiseerd. Op basis hiervan kunnen keuzes ten aanzien van noodzakelijke fietsschakels worden uitgewerkt. De provincie Overijssel herijkt haar beleid op het gebied van openbaar vervoer (OV). Aanleiding van de herijking is een significant exploitatietekort op het OV. Dit wordt veroorzaakt door onder andere duurdere concessies en lagere bijdragen van de rijksoverheid. De komende periode zal duidelijkheid worden verkregen over de maatregelen van de provincie inzake de N340. Bestuurlijk zijn wij uiterst alert op de maatregelen rond Varsen. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Verkeer en vervoer Het vergroten van de bereikbaarheid van de gemeente Ommen. Het bieden van een goed en aantrekkelijk openbaar vervoersysteem. Opstellen verkeersstructuurplan Ombouw van de regionale stroomwegen N340 en N(3)48. Optimaliseren fietsverbindingen tussen kernen, woonwijken en voorzieningen. Visie N36. verbeteren verkeersveiligheid kruispunt Beerze (N36) medio Faciliteren van de OV-reizigers door voldoende fietsstallingen bij opstappunten. In stand houden van de buurtbus (Beerzerveld Mariënberg). Borgen van een snelle en kwalitatief betrouwbare treinverbinding op het traject Zwolle-Emmen. In stand houden busverbindingen Zwolle - Westerhaar v.v., Ommen - Balkbrug e.v. In samenspraak met doelgroepenvervoer en overige instanties borgen van een goed OV systeem. 57

58 Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Verhogen van de verkeersveiligheid. Optimaliseren verblijfsgebieden (30- en 60- kilometerzones). Voldoende parkeerruimte op de juiste plaats en voor de juiste, maatschappelijke prijs voor alle doelgroepen in het centrum van Ommen. Inzetten lobby om de Varsenerdijk autoluw te maken (kwalitatief hoogwaardige oplossing knooppunt Varsener viaduct). Centrum inrichten als verblijfsgebied. Inzetten op gedragsbeïnvloeding en verkeerseducatie voor alle doelgroepen, met name voor Voortgezet en Basisonderwijs en ouderen. Verbeteren fietsverkeersveiligheid. Inzetten op het duurzaam veilig inrichten van de provinciale stroomwegen N340 en N(3)48. Verbeteren schoolomgevingen en schoolthuisroutes. Oneigenlijk gebruik van parkeerplaatsen voorkomen, door middel van handhaven op parkeren (parkeerschijfcontrole). Kaderstellend beleid Beheer wegen en voorzieningen in de openbare ruimte Gemeentelijk Omgevingsplan IBOR Ommen 2014 Nota Meerjaren Onderhoud Wegen 2014 t/m 2016 Verkeer en Vervoer GVVP (nieuw plan is voorzien in 2015) Duurzaam Veilig Ommen, uitwerking naar 30 en 60 km/uur gebieden (wegencategoriseringsplan) Verkeerscirculatieplan Ommen-centrum Parkeren en circuleren in het centrumgebied Verkeersstructuurplan Langzaam Verkeersplan 58

59 Indicatoren Doel Omschrijving E/P Bron Nulmeting (jaar) 1 Beheer wegen en voorzieningen in de openbare ruimte % van de asfaltwegen met een kwaliteit goed / zeer goed op basis van huidig beleid % van de klinkerwegen met een kwaliteit goed / zeer goed 2 Verkeer en vervoer Verkeersintensiteit Varsenerdijk Verkeersintensiteit Julianastraat (bij ongewijzigd beleid) Aantal letselongevallen autoverkeer (3 jaars gemiddelde) Aantal letselongevallen (brom)fietsers (3 jaars gemiddelde) E = effectindicator P = prestatieindicator P OG.. (2015) P OG.. (2015) E Model (2006) E Model (2006) Streefwaarden De nulmeting is in 2015 uitgevoerd op basis van IBOR worden er nieuwe streefwaarden bepaald (eind 2015) De nulmeting wordt is 2015 uitgevoerd op basis van IBOR worden er nieuwe streefwaarden bepaald (eind 2015) E ADV E ADV 15 (2005)

60 Middelen Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Lasten 4.1 Beheer wegen & voorz. in de openb.ruimte 4.2 Verkeer en vervoer Totaal lasten Baten 4.1 Beheer wegen & voorz. in de openb.ruimte 4.2 Verkeer en vervoer Totaal baten Saldo 4.1 Beheer wegen & voorz. in de openb.ruimte 4.2 Verkeer en vervoer Totaal saldo Verschil t.o.v. begr. vorig jaar 4.1 Beheer wegen & voorz. in de openb.ruimte 4.2 Verkeer en vervoer Totaal verschil begr.vorig jaar Specificatie verschil t.o.v. begroting A. Mutaties met centrale verklaring - bezuinigingen - kosten bedrijfsvoering kapitaallasten B. Mutaties met verklaring in programma - incidentele projecten wegen etc toerekening kosten aan riolering incidentele projecten verkeer en vervoer 505 C. Mutaties zonder verklaring - saldo diverse kleine posten Totaal specificatie

61 Verklaring verschillen: Incidentele projecten wegen etc: in de begroting 2015 is voor aan éénmalige uitgaven geraamd. Het betreft aanleg glasvezelnetwerk ( ) en verbreden bermen ( ). Deze posten vervallen in In 2016 kan een extra toerekening van kosten aan de riolering worden gerealiseerd van Het betreft o.a. kosten van straatvegen, maaien van wadi's etc. Dit voordeel komt tot uitdrukking in programma 4 (Bereikbaar Ommen). Incidentele projecten verkeer en vervoer: in 2015 is hiervoor opgenomen (verkeersmilieumodel en project Vechtoevers ). Beide posten zijn niet meer opgenomen in de begroting

62 2.5 Jeugdig Ommen Missie Het huidige onderwijsaanbod en de doorlopende leerlijn van de peuterspeelzaal tot en met VWO is een belangrijke ontwikkeling geweest van de afgelopen jaren. Verscheidenheid is belangrijk. Ouders en leerlingen moeten kunnen blijven kiezen uit een gevarieerd en goed onderwijsaanbod. In de kleine kernen zijn basisonderwijs van belang voor de leefbaarheid. De trend binnen de voorschoolse voorzieningen is het ineenvlechten van de peuterspeelzalen en de kinderdagopvang (harmonisatie) met behoud van het ontwikkelingsgerichte aanbod voor alle peuters. De doorgaande leerlijn wordt door zowel de voorschoolse voorzieningen, het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs onderstreept en in de vorm van goede overdracht vormgegeven. Door het huidige onderwijsaanbod zijn wij een aantrekkelijke woongemeente. De afgelopen jaren is besloten te investeren in het voortgezet onderwijs (Vechtdalcollege) en het speciaal onderwijs (Boslustschool). Nu is het tijd om goede huisvesting van het basis- en praktijkonderwijs te bevorderen. Met ingang van 1 januari 2015 is de verantwoordelijkheid voor het buitenonderhoud en aanpassing van de scholen voor primair onderwijs overgeheveld van de gemeenten naar de schoolbesturen. Gemeente en schoolbesturen zullen als gevolg hiervan de onderlinge samenwerking moeten herijken middels een integrale en planmatige aanpak Jeugd Context, trends en ontwikkeling Voorschoolse voorzieningen De voorschoolse voorzieningen (peuterspeelzalen en kinderdagopvang) richten zich op de opvang van en/of een optimale ontwikkeling van de 0-4 jarigen. Om dit te kunnen realiseren, vraagt dit een goede samenwerking/afstemming met de ouders/verzorgers en diverse andere organisaties in de voorschoolse periode (het consultatiebureau en het basisonderwijs). De voorschoolse voorzieningen zijn de afgelopen jaren al volop in beweging geweest om signalen van ontwikkelingsachterstand breed en van zorgen (sociaal emotionele of psychosociale problematiek) vroegtijdig te signaleren en de benodigde ondersteuning hiervoor in te zetten. 62

63 Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Jeugd Mogelijkheden voor algemene ontwikkeling peuters 2,5 4 jaar + voorschools aanbod voor doelgroep peuter. Voldoende veilige en goed onderhouden speelplekken verspreid over de gemeente (is ondergebracht bij programma 6 Leefbaar Ommen, onderdeel 6.4 Plattelandsvernieuwing, kleine kernen en agrarische sector) Goede fysieke en sociale ontwikkeling van alle jongeren De jeugdigen plekken bieden om elkaar te ontmoeten, zich te ontwikkelen, om overlast te voorkomen en de signalering van problemen te vergemakkelijken. Kinderopvangvoorzieningen die veilig zijn en van voldoende kwaliteit. Door ontwikkelen van het aanbod van Vooren Vroegschoolse educatie o.a. door bijscholing van leidsters van de voorschoolse voorzieningen. Invoering van een nieuw peutervolgsysteem t.b.v. het volgen van peuters en overdracht van gegevens i.v.m. doorgaande ontwikkelingslijn van voor- naar vroegschool. Actualiseren van de uitvoeringsafspraken met voorschoolse voorzieningen en scholen voor Voorstel nieuwe subsidiebeleid peuterspeelzalen en voorschoolse educatie 2017 medio 2016 (harmonisatie) Aanleggen nieuwe speelvoorziening in Havengebied West in overleg met de bewoners. Nieuwe overeenkomst met buurten over beheer en onderhoud speelterreinen. Ommen heeft zich aangesloten bij de landelijke beweging Jongeren op gezond gewicht (JOGG)/ Gewoon Gezond. Vanuit JOGG worden verschillende activiteiten georganiseerd. Continueren van het jongerencentrum met een vraaggericht aanbod aan activiteiten en beperkte openingstijden in de weekeinden. Inzet ambulant jongerenwerker. Uitvoeren wettelijke taak van toezichthouder en handhaver op het gebied van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk. 63

64 2.5.2 Onderwijs Context, trends en ontwikkeling Naast de voorwaardenscheppende gemeentelijke activiteiten op onderwijsgebied (zoals huisvesting en vervoer) wordt steeds nadrukkelijker ingezet op de daadwerkelijke realisatie van de doelstelling dat jongeren een startkwalificatie behalen (d.w.z. op havo of mbo-niveau 2) en niet voortijdig uitvallen. Deze taak kenmerkt zich door een persoonlijke benadering van de betreffende jongeren en een nauwe samenwerking met diverse partners, zoals rijksoverheid, onderwijsinstellingen, medewerkers van aanpalende gemeentelijke beleidsterreinen, gebiedsteam, UWV, enz. De taken van het RMC zijn zowel preventief (voorkomen schooluitval) als curatief (terugleiden naar een school of opleidingstraject). Per 1 augustus 2014 is het Passend Onderwijs ingevoerd. Tijdens de implementatie van zowel Passend Onderwijs als de Jeugdwet hebben de schoolbesturen en de gemeenten in de regio de visies op elkaar afgestemd. Onderwijs en gemeenten hebben te maken met dezelfde kinderen/jongeren en dezelfde ouders. Beiden streven ernaar om de gezinnen op een praktische manier en in de eigen omgeving van het kind de ondersteuning en hulp, onderwijs dan wel zorg gerelateerd, te bieden die zij nodig hebben om goed maatschappelijk te kunnen functioneren. Het leerlingenvervoer en de onderwijshuisvesting hebben ook duidelijke raakvlakken waarvoor een goede samenwerking essentieel is. Voor de periode is de provinciale regeling Cultuur aan de basis van kracht. Met deze regeling wordt ingezet op deskundigheidsbevordering van het onderwijs en culturele instellingen en op het verankeren van het cultuureducatiebeleid in het onderwijs. Doelstelling is dat cultuureducatie na 2016 een vanzelfsprekend onderdeel is van het onderwijspakket. Om dit te bewerkstelligen hebben de basisscholen, de Stichting Kunstzinnige Vorming en de gemeente een intentieverklaring afgesloten, waarbij is overeen gekomen dat scholen en gemeente vanaf schooljaar 2014/2015 tot eind 2016 extra middelen inzetten voor de uitvoering van het provinciale programma en dat de Stichting Kunstzinnige Vorming een aantal nieuwe taken zal uitvoeren. De provinciale subsidie wordt volledig doorgesluisd naar de Stichting Kunstzinnige Vorming. De extra gemeentelijke bijdrage wordt gedekt vanuit reguliere middelen. Leerlingenvervoer In 2015 heeft een aanbesteding van het aangepast vervoer plaatsgevonden. Met het voordeel dat hiermee behaald is, is een eerste deel van de bezuinigingsopdracht op vervoer gerealiseerd. Vanaf 2016 wordt een tweede deel van de bezuinigingsopdracht geëffectueerd. Deze kan nog deels met het behaalde voordeel worden ingevuld. Het overige deel wordt middels het Wmo-vervoer ingevuld. 64

65 Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Onderwijs Alle leerlingen presteren overeenkomstig hun capaciteiten en alle leerlingen (in principe) een startkwalificatie Aanpak van de doelgroep harde kern. Dit zijn voortijdig schoolverlaters die niet werken en geen uitkering ontvangen Goede samenwerking/afstemming tussen de scholen en de gemeente (v.w.b. ondersteuning het Samen Doen team) Cultuureducatie onderdeel van onderwijspakket Dit richt zich met name op zorgstructuur in en om de school, de inzet van de ondersteuning, het leerlingenvervoer, de Participatiewet, leerplicht, voorzieningen op grond van Wmo, de inzet van PGB s en de onderwijshuisvesting Op basis van de provinciale regeling "Cultuur aan de basis" een programma binnenschoolse cultuureducatie ontwikkelen, waarbij met name wordt ingezet op het in stand houden van het aanbod kunstzinnige vorming, deskundigheidsbevordering van het onderwijs en culturele instellingen en implementeren doorgaande leerlijnmethoden. De regeling is gericht op verankering van cultuureducatie op verschillende niveaus Onderwijshuisvesting Context, trends en ontwikkeling Medio 2015 heeft de raad aangegeven een uitwerking te willen voor de onderwijshuisvesting in de gemeente. Eind 2015 zal daartoe een voorstel in de gemeenteraad voorliggen. De huisvesting van het basisonderwijs in respectievelijk het westelijk en het oostelijk deel van de kern Ommen komt hierbij aan de orde, waarbij als eerste het westelijk deel van Ommen zal worden uitgewerkt. Daarnaast besteden we aandacht aan de schoolgebouwen in de kleine kernen en het buitengebied. In 2016 zal de uitwerking van dit plan verder ter hand worden genomen met het oog op daadwerkelijke realisering in

66 Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Onderwijshuisvesting Huisvesting scholen voldoet aan wettelijke eisen (kwalitatief en kwantitatief). De vernieuwing en uitbreiding van het gebouw van Boslust aan de Van Repelaerlaan komt volgens planning in 2016 gereed. De integrale planning voor de huisvesting van het basisonderwijs wordt verder uitgewerkt, zowel voor de kern Ommen als voor het buitengebied. Kaderstellend beleid Kadernota Omslag in denken Beleidsnota Om Elkaar Integraal Huisvestingsplan "Huisvesting onderwijs Ommen 2015" Indicatoren Doel Omschrijving E/P Bron Nulmeting (jaar) 1 Gemiddeld aantal bezoekers per week van jongerencentrum PUNT 2 Aantal scholen dat niet aan de capaciteitsnorm voldoet E = effectindicator P = prestatieindicator *Betreft Vechtdal College P E Landstede Eigen adm. 120 (2014) 1 * (2014) Streefwaarden

67 Middelen Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Lasten 5.1 Jeugd Onderwijs Onderwijshuisvesting Totaal lasten Baten 5.1 Jeugd Onderwijs Onderwijshuisvesting Totaal baten Saldo 5.1 Jeugd Onderwijs Onderwijshuisvesting Totaal saldo Verschil t.o.v. begr. vorig jaar 5.1 Jeugd Onderwijs Onderwijshuisvesting Totaal verschil begr.vorig jaar Specificatie verschil t.o.v. begroting A. Mutaties met centrale verklaring - bezuinigingen 70 - kosten bedrijfsvoering 16 - kapitaallasten B. Mutaties met verklaring in programma - individuele voorzieningen jeugd tijdelijke huur Vechtdalcollege p.sp.zalen en onderw.achterst. + OKE gelden -20 C. Mutaties zonder verklaring - saldo diverse kleine posten Totaal specificatie

68 Verklaring verschillen: Ten opzichte van 2015 nemen de uitgaven bij individuele voorzieningen jeugd per saldo met af. Dit betreft een verlaging van de stelpost, onder andere als gevolg van een bijstelling van de meicirculaire. Een en ander werkt ook door in de budgetten voor 2017, 2018 en In de begroting 2015 is een incidentele bijdrage van opgenomen voor huur Vechtdalcollege. Deze post vervalt in Ingaande 2017 is, conform de kadernota, rekening gehouden met een structurele uitgaaf van voor peuterspeelzalen en onderwijsachterstanden + OKE gelden. 68

69 2.6 Leefbaar Ommen Missie Ommen is dé plek om te wonen, te werken en te leven. Er is voldoende ruimte voor voorzieningen Het is aantrekkelijk wonen en werken voor jong en oud. De gemeente is groen, duurzaam en sociaal van karakter. Er is een grote diversiteit aan type kernen. Ommen is onderscheidend met het Vechtdal, dé mooie stad, landschappen en bossen. Ommen biedt een betaalbaar alternatief voor wonen in gewilde woonmilieus met voldoende voorzieningen in een karakteristieke kern. Voldoende werkgelegenheid is van essentieel belang voor het goed functioneren van de gemeente. Er moet daarom voldoende vestigingsruimte voor bestaande en nieuwe bedrijven aanwezig zijn. Ingezet wordt op een goed ondernemersklimaat, waarbij overleg is met individuele ondernemers en gezorgd wordt voor een adequate dienstverlening Ruimtelijke Ordening Context, trends en ontwikkeling Met de actualisatieslag van de bestemmingsplannen is inmiddels bereikt dat de gemeente over flexibele bestemmingsplannen beschikt, waardoor er snel ingespeeld kan worden op de wensen van burgers en bedrijven. Uiteraard met in achtneming van de Wet RO en met gebruikmaking van de sturingsfilosofie van het Gemeentelijk omgevingsplan (GOP). Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Ruimtelijke Ordening Faciliteren van ruimtelijke ontwikkelingen waarmee de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving wordt benut en versterkt. Hierdoor wordt een bijdrage geleverd aan een vitale, dynamische en leefbare samenleving en aan een aantrekkelijke woon- en werkomgeving. Inspelen op ruimtelijke initiatieven van inwoners, bedrijven en instellingen, waarbij het vizier met name is gericht op ruimtelijke kwaliteit. Daarvoor maken we gebruik van planologische principeuitspraken, bestemmingsplanherzieningen, wijzigingsplannen en projectomgevingsvergunningen. Initiatieven worden beoordeel aan de hand van de sturingsfilosofie van het gemeentelijk omgevingsplan. Voor het gebied Ommen-Zuid wordt een nieuw bestemmingsplan opgesteld in het kader van het actueel houden van bestemmingsplannen. 69

70 2.6.2 Volkshuisvesting / woningbouw Context, trends en ontwikkeling De economie toont de eerste tekenen van herstel. De werkloosheid lijkt te stabiliseren en zelfs licht te dalen. Het herstel is broos en doorstroming nog steeds beperkt door de daling van de huizenprijzen en aanscherping van de hypotheekregels. De woningmarkt is de afgelopen jaren veranderd van een aanbod gerichte markt naar een consumenten gerichte markt. De markt wordt meer divers en vraagt om meer keuzevrijheid, differentiatie, variatie, flexibiliteit, duurzaamheid en zeggenschap in woonmilieus en woningtypen. De landelijke regelgeving is gewijzigd en heeft haar weerslag gekregen op de woningmarkt. De Wet Langdurige Zorg en nieuwe Wet maatschappelijke Ondersteuning bepalen dat meer mensen met een langdurige zorgvraag geen intramurale zorg meer ontvangen. Mensen met een zorgvraag blijven daardoor langer thuis wonen, wat impact heeft op bestaande woningen en wijken. De herziening van de Woningwet wijzigt de rol van de woningcorporaties. Terug naar de kerntaak: beheer en bouw van sociale huurwoningen voor de primaire doelgroep. De nieuwe wet geeft de gemeente een grotere rol en meer mogelijkheden te sturen op de sociale huurwoningvoorraad. Daarnaast speelt de ladder van duurzame verstedelijking. Bij het opstellen van toekomstige bestemmingsplannen zal de ladder moeten worden doorlopen, waarbij de ladder gemeenten dwingt om antwoord te geven op de aspecten afstemming met regionale behoefte, focus op bestaand bebouwd gebied en multimodaal ontsloten uitbreidingslocaties. Voor Ommen geldt dat de belangrijkste plannen inmiddels planologisch onherroepelijk zijn. De werking van de ladder van duurzame verstedelijking zal voor Ommen vooral aan de orde zijn bij nieuwe (inbreidings-) plannen en afstemming met de regio. Voor beide punten geldt dat nog onduidelijk is wat dit precies gaat betekenen in de praktijk. Woningbouw Het aantal woningbouwtransacties in Ommen is de afgelopen periode licht gestegen. Dit geldt zowel voor de transacties in de bestaande woningbouw als de nieuwbouw. Met het in de verkoop gaan van de nieuwbouwlocaties De Vlierlanden, de Westflank en Havengebied West wordt er in Ommen weer gebouwd en worden woonmilieus met een onderscheidende kwaliteit voor de doelgroepen gerealiseerd. De vraag naar duurdere woningen blijft nog beperkt. Op de korte termijn is vooral vraag naar betaalbare koopwoningen en huurwoningen. De vraag naar woningbouw op de lange termijn is moeilijker te voorspellen en is mede afhankelijk van verder economisch herstel. Om het voor starters eenvoudiger te maken om tot de woningmarkt toe te treden wordt en jongeren te behouden, wordt de starterslening gecontinueerd. Het nog beschikbare budget wordt verdeeld over de bestaande en nieuwbouwwoningen. Hierdoor wordt de doorstroming op de woningmarkt gestimuleerd en kunnen nieuwbouwprojecten eerder in uitvoering worden genomen. Jaarlijks wordt het instrument van de startersleningen geëvalueerd en bepaald of het fonds aangevuld moet worden. 70

71 Ook de komende jaren zullen veranderingen op de woningmarkt zich blijven voordoen. Daarom is de nieuwe woonvisie Ommen de plek om te wonen zo opgesteld dat flexibel ingespeeld kan worden op veranderingen. De woonvisie is niet in beton gegoten, en wordt tweejaarlijks bijgesteld via uitvoeringsmaatregelen passend bij de omstandigheden van die tijd.. In het Meerjaren Perspectief Grondexploitatie (MJP) is respectievelijk voor de jaren 2015 als 2016 een uitgifte van (gemeentelijk) woningbouw gepland van 27 en 51 stuks. Voor 2016 is de woningbouw geconcentreerd in De Vlierlanden, Westflank en het Havengebied West. De fasering zal intensief worden gemonitord en zo nodig in de afzonderlijke grondexploitatie worden bijgesteld. Grondexploitatie De opgave voor de grondexploitaties is in de komende jaren het uitgeven van gronden en het realiseren van de resultaatsverwachtingen in de (samengestelde) grondexploitaties. Met uitzondering van Havengebied Oost en Bulemanssteeg zijn alle gemeentelijke grondexploitaties vanaf 2015 in uitgifte. In het MJP Grondexploitaties 2016 worden naast een actueel financieel en programmatisch beeld van de grondexploitaties ook de bijbehorende risicoprofielen in beeld gebracht. Tevens worden de diverse grondexploitaties nader toegelicht en de verschillen geduid tussen de resultaatsverwachtingen. Volledigheidshalve verwijzen wij ook naar de paragraaf grondbeleid in deze begroting. Risico s Het realiseren van de huidige fasering in grondafzet tegen de geraamde marktconforme grondprijzen is enerzijds de grote uitdaging, anderzijds vormt dit ook het grootste risico voor de diverse grondexploitaties (o.a. De Vlierlanden, Haven West en De Westflank). Voor de omvang van de risico s in de grondexploitaties wordt, naast het MJP grondexploitatie 2016, ook verwezen naar de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. 71

72 Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Programma onderdeel: Volkshuisvesting / woningbouw Ommen is de plek om te wonen, met een hoogwaardig centrum, woonmilieus met onderscheidende kwaliteiten en vitale, duurzame kernen en platteland. Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Vaststellen en monitoren van prestatieafspraken met de woningcorporatie ter uitvoering van de doelstelling. Afspraken maken met ontwikkelaars en vastgoedeigenaren om het woningbouwprogramma in het centrum aan te laten sluiten bij de woonbehoefte van senioren, starters en kleine huishoudens. Onderzoeken mogelijkheden tegengaan leegstand door toestaan functieveranderingen op het gebied van wonen. Voor het behoud van jongeren in de gemeente Ommen worden de startersleningen gecontinueerd. Bevorderen en het maken van afspraken met woningcorporatie en ontwikkelaars voor realisatie van woningbouw voor verschillende woonmilieus, die goed aansluiten op de wensen van de doorstromers en terugkeerders. Inzet van het woonteam voor een goede match tussen woonmilieu en woningtype. Stimuleren (Collectief) Particulier Opdrachtgeverschap. Bevorderen en faciliteren van duurzame nieuwbouw in de zin van levensloopbestendig en aanpasbaar/flexibel bouwen. 72

73 Doelstelling Voldoende passende huisvesting voor kwetsbare doelgroepen met speciale aandacht voor woonurgenten en spoedzoekers. Belangrijke uitganspunten zijn daarbij betaalbaarheid, het voorkomen van dakloosheid, duurzame en levensloopgeschikte woningen, gedifferentieerde wijken en de sociale huurwoningvoorraad. Het is goed oud worden in Ommen, ook in de kleine kernen. Mensen kunnen langer zelfstandig wonen in de kernen, ook bij een zorgbehoefte en er zijn voldoende voorzieningen in de omgeving om de zelfredzaamheid te waarborgen. Het aanbod van senioren wil de gemeente vergroten door nieuwbouw rondom het centrum en het stimuleren van het levensloopgeschikt maken van de bestaande voorraad. De capaciteit bij de bouwvergunningverleners is gebaseerd op het aantal bouwaanvragen met in achtneming van de huidige en komende wetgeving. Om situaties te voorkomen waarop termijnen van afdoening op gaan lopen en/of (onbeheersbare) voorraden ontstaan, is het van essentieel belang de capaciteit en het aantal aanvragen goed op elkaar af te stemmen. Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Vaststellen en monitoren van prestatieafspraken met de woningcorporatie en ontwikkelaars ter uitvoering van de doelstelling. Onderzoeken en ontwikkelen tijdelijke woningbouwlocaties voor woonurgenten en spoedzoekers. Het formuleren van een eisenpakket ten aanzien van duurzaamheid en levensloopbestendigheid voor nieuwbouwwoningen in overleg met woningcorporatie en ontwikkelaars. In kaart brengen van de opbouw van de wijken qua inkomen, leeftijd en woningtype. Vaststellen en monitoren van prestatieafspraken met de woningcorporatie ter uitvoering van de doelstelling. Stimuleren van inwoners om hun woning zodanig aan te passen dat men er langer zelfstandig in kan blijven wonen middels de bewustwordingscampagne Lang zult u wonen en voorlichting. Handhaven van de wijksteunpunten en inzet van het team Samen doen voor zorg dichtbij. Door toename van het aantal aanvragen, wijzigingen in de wetgeving en doordat privatisering van de bouwaanvragen is uitgesteld in plaats van (gefaseerde) invoering vanaf 2015, mogelijk omdat wordt gewacht op de nieuwe Omgevingswet per 2018/2019, maakt interventie noodzakelijk. De huidige capaciteit is niet toereikend, waardoor vooralsnog extra formatie nodig is Economie Context, trends en ontwikkeling Voldoende werkgelegenheid is van essentieel belang voor het goed functioneren van de gemeente. De gemeente zet zich in voor een versterking van de economische structuur en een goed ondernemersklimaat. Een drietal projecten uit het college uitvoeringsprogramma zijn in uitvoering. Het gaat om de projecten Economie, Centrumontwikkeling, Promotie en Marketing. Deze projecten 73

74 hebben een nauwe onderlinge relatie en verbondenheid. Zo vinden niet alleen een groot aantal economische activiteiten plaats in de binnenstad van Ommen maar is de binnenstad ook een belangrijke imagodrager en werkgever van de hele gemeente. Omdat de economie van Ommen breder is dan alleen het centrum/detailhandel maken we ook een analyse voor de gehele economie binnen de gemeente Ommen en voor promotie & marketing. De analyses vormen de basis voor de uitwerking en richting van de actieprogramma's waarin concrete activiteiten zijn benoemd. Zo zal meerjarig actieprogramma centrumontwikkeling worden opgesteld. De economische crisis heeft effect op de werkgelegenheid en daarmee de vraag naar bedrijventerreinen. Binnen de bedrijventerreinen is het moeizaam om de fasering te kunnen realiseren. De fasering zal door de Rotbrink BV nauwlettend worden gevolgd en zo nodig worden bijgesteld. Om de uitgifte van het bedrijvenpark de Rotbrink waar mogelijk te bevorderen zal de Rotbrink BV in samenwerking met de gemeente zoeken naar mogelijkheden voor een breder gebruik van het terrein. Ook vraagt de crisis op lokaal gebied extra aandacht voor onze ondernemers. Het college zet zich in voor een goed ondernemersklimaat en heeft daarvoor overleg met individuele ondernemers en zorgt voor een adequate dienstverlening. Regio Zwolle Vier jaar geleden zijn gemeenten de samenwerking in de Regio Zwolle gestart. Nu staat er een doelgericht samenwerkingsverband meteen lichte bestuurlijke organisatie. De regio Zwolle richt zich de komende jaren op drie thema's namelijk; economische ontwikkeling, sociale innovatie en positionering en verbinding. De gemeente Ommen neemt actief deel aan de regio Zwolle en is trekker van de cluster vrijetijdseconomie. Daarnaast wordt actief deelgenomen aan de cluster Agro & Food. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Economie (ondernemers, bedrijven terreinen en markten) Een actieve relatie met het bedrijfsleven. Onderhouden van accountmanagement. Voldoende gedifferentieerde werkgelegenheid. Tegengaan daling van de werkgelegenheid door zoveel mogelijk mensen toe te leiden naar een baan via een werkgeversgerichte benadering van het dienstenbedrijf. Anticiperen op nieuwe ontwikkelingen die bijdragen aan een betere afstemming van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Bevorderen van innovatie bij het bedrijfsleven door samenwerking in de regio Zwolle en ondersteuning Kennispoort. 74

75 Doelstelling Goed functionerende bedrijventerreinen. Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Uitgifte van bedrijventerrein Rotbrink waar mogelijk bevorderen en de economische potentie maximaliseren. Verdere invulling geven aan uitgifte De Rotbrink. Hierbij zal ook worden gekeken naar een breder gebruik van het terrein. Verkleinen omvang gemeentelijke eigendommen. Om de aantrekkingskracht van het centrum van Ommen te stimuleren en te versterken, ook buiten het toeristenseizoen om, wordt een meerjarig actieprogramma centrumontwikkeling opgesteld, waarin tal van activiteiten op het terrein van wonen, economie, vastgoed en verkeer in samenhang worden gebracht Plattelandsvern. kl.kernen en agr.sector Context, trends en ontwikkeling Onderzoek naar het vergroten van de gebruiks- en afzetmogelijkheden vindt plaats op basis van nader (planologisch) onderzoek in een visie en/of een aangepast bestemmingsplan. Verkoop gemeentelijke eigendommen waaronder gebouwen en openbaar groen. Actualisatie Centrumvisie die integraal wordt uitgewerkt. Opstellen actieprogramma's economie, Centrumontwikkeling en marketing & promotie. Op Europees niveau is in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid een nieuw Plattelands Ontwikkelings Programma (POP3) gestart. Het belangrijkste uitgangspunt is dat in POP3 de agrariër centraal komt te staan. POP3 zal een flinke bijdrage leveren aan het verder ontwikkelen van innovatie van de agrarische sector om duurzamer en concurrerender te ondernemen. Dit om een antwoord te geven aan uitdagingen in de agrarische sector zoals mest, water, dierenwelzijn, en klimaat. Daarnaast zal POP3 een verdere invulling geven aan het belonen van agrariërs voor maatschappelijke prestaties die zij leveren. Een voorbeeld van dit laatste is het agrarisch natuurbeheer. Gemeente Ommen zoekt actief naar mogelijkheden om de verdere ontwikkeling van de agrarische sector te verbinden met andere maatschappelijke doelen zoals landschap, recreatie en leefbaarheid. POP3 kent ook de mogelijkheid om een LEADER-aanpak te ontwikkelen, om bij te dragen aan initiatieven van onderop die de plattelandseconomie en de leefbaarheid versterken. Om initiatieven te kunnen honoreren neemt de gemeente Ommen deel aan het LEADER programma voor Noord Overijssel. 75

76 Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Plattelandsvernieuwing, kleine kernen en agrarische sector Een leefbaar en vitaal buitengebied inclusief de kleine kernen en voor alle functies. Uitvoeren projecten Ruimte voor de Vecht. Inspelen op het nieuwe POP3 voor stimuleren agrarische sector in combinatie met recreatie, landschap en leefbaarheid. Deelnemen aan Leader programma voor Noord Overijssel. Kaderstellend beleid Ruimtelijke Ordening Gemeentelijk Omgevingsplan (GOP) Omgevingsvisie Overijssel Omgevingsverordening Overijssel Handhavingsuitvoeringsprogramma Plan van aanpak Handhaving op permanente bewoning van recreatieverblijven Herziene welstandsnota Volkshuisvesting / woningbouw Woonvisie Ommen 'Ommen de plek om te wonen'. Meerjaren Perspectief Grondexploitatie (MPG) Plattelandsvernieuwing, kleine kernen en agrarische sector Europees Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3) Bestemmingsplan Buitengebied Dorpsplannen Indicatoren Momenteel vindt er een herijking van het woningbouwprogramma plaats via het afwegingskader woningbouw; op basis daarvan worden in een later stadium de daarbij passende indicatoren toegevoegd. 76

77 Middelen Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Lasten 6.1 Ruimtelijke Ordening Volkshuisvesting / woningbouw Economie Plattelandsvern. kl.kernen en agr.sector Totaal lasten Baten 6.1 Ruimtelijke Ordening Volkshuisvesting / woningbouw Economie Plattelandsvern. kl.kernen en agr.sector Totaal baten Saldo 6.1 Ruimtelijke Ordening Volkshuisvesting / woningbouw Economie Plattelandsvern. kl.kernen en agr.sector Totaal saldo Verschil t.o.v. begr. vorig jaar 6.1 Ruimtelijke Ordening Volkshuisvesting / woningbouw Economie Plattelandsvern. kl.kernen en agr.sector Totaal verschil begr.vorig jaar Specificatie verschil t.o.v. begroting A. Mutaties met centrale verklaring - bezuinigingen - kosten bedrijfsvoering (excl. grex) kapitaallasten (excl. GREX) B. Mutaties met verklaring in programma - bestemmingsplan Ommen-Zuid baten bouw en sloopverg. (i.v.m. plantoetsing) afbouw verkoop eigendommen lagere rente Vitens incidentele budgetten progr C. Mutaties zonder verklaring - saldo diverse kleine posten Totaal specificatie

78 Verklaring verschillen: Conform de kadernota is voor het bestemmingsplan Ommen-Zuid in 2016 een incidenteel bedrag van opgenomen. Deze post vervalt in In 2016 is rekening gehouden met een incidenteel hogere opbrengst leges bouw- en sloopvergunningen van Dit bedrag dient als dekking voor de extra kosten plantoetsing (uitgaven staan op een stelpost in programma 9). Per saldo is sprake van een budgettair neutrale ontwikkeling. Beide posten vervallen in Verkoop eigendommen: de geraamde incidentele opbrengst wordt gefaseerd afgebouwd met per jaar tot nihil in Aan Vitens is een geldlening verstrekt. De komende jaren nemen de renteopbrengsten af. Voor enkele onderwerpen binnen programma 6.4 (Plattelandsvernieuwing) is in 2015 een incidenteel budget beschikbaar gesteld. Het betreft het project De Ommer Schans, Leader en Boeren & Zon). Het totale bedrag van vervalt in

79 2.7 Zorgzaam Ommen Missie De gemeente Ommen wil de kwaliteiten van inwoners en de samenleving benutten en versterken. Zorg, onderwijs en onderlinge hulp staan centraal. We gaan uit van een betrokken samenleving en zijn daarin een betrokken overheid. Mensen zorgen in eerste instantie voor zichzelf en elkaar, pas als dat niet mogelijk is, stappen wij in. De gemeente kenmerkt zich van oudsher als een samenleving met een sterke sociale samenhang. Dit geeft een sterke basis, mensen zijn bereid elkaar te helpen, maar het is hierbij belangrijk dat inwoners ook een vraag durven neerleggen bij de eigen omgeving. Er is vaak enige schroom om dat te doen, mensen vinden het eenvoudiger om naar de gemeente/ overheid te stappen met hun vraag. Onze aandacht blijft voor de groep die niet midden in de samenleving staat, die tussen wal en schip dreigt te raken. Daarbij geldt dat regels moeten, maar dat de mens voorop staat. Verschil durven maken, de inwoner en de professional ruimte geven. Iedereen kan meedoen aan de samenleving, zowel in materieel als immaterieel opzicht. Vertrekpunten hierbij zijn: zelfredzaam, zelfstandig functioneren, de eigen verantwoordelijkheid staat voorop, en de gemeente fungeert als vangnet. Voor de visie op dit terrein verwijzen we u naar de vastgestelde beleidsnota Sociaal Domein Om Elkaar. Dit geldt specifiek voor de onderdelen die gelieerd zijn aan de transitie. Voor de risico s op dit terrein verwijzen we naar hoofdstuk 3.4. Gelieerd aan de transities wordt de komende jaren gewerkt aan een doorontwikkeling van het maatschappelijk landschap. Een landschap dat beter past bij de visie en uitvoering van het sociaal domein. Daarnaast blijven we werk maken van werk en inkomen. Dit is en blijft een speerpunt van beleid. In de kadernota Sociaal domein en het beleidsplan Om elkaar staat beschreven wat de gemeente Ommen de komende jaren gaat doen op het terrein van de Wmo en Participatiewet. De verordeningen en beleidsregels die hierbij horen, zijn in 2014 en 2015 vastgesteld. Onderstaand wordt op een aantal onderdelen nader ingegaan Volksgezondheid Context, trends en ontwikkeling Transitie sociaal domein Het Sociaal Domein is in beweging. Vanuit het Rijk zijn per 2015 drie grote transities doorgevoerd. In 2014 is het beleidsplan Om Elkaar vastgesteld. Dit beleid is de leidraad voor de uitvoering van de transities de komende jaren. In deze begroting is dat beleidsplan daarom als uitgangspunt genomen. Het Rijk heeft op de budgetten van de decentralisaties aanzienlijke kortingen doorgevoerd. Daarnaast zijn de budgetten bij de meicirculaire opnieuw naar beneden bijgesteld, ten opzichte van de begroting Deze kortingen worden bij de algemene dekkingsmiddelen toegelicht. 79

80 Zoals in de risicoparagraaf bij deze begroting beschreven staat, zijn de risico s en onzekerheden betreffende deze budgetten nog steeds aanwezig. Waar mogelijk zijn op deze risico s beheersmaatregelen genomen, waarbij er ook nadrukkelijk geïnvesteerd wordt in de sturing en verantwoording. Vanwege de risico s en nog diverse onduidelijkheden is het lastig om goede voorspellingen te doen voor Om die reden wordt in de begroting voorgesteld om de decentralisaties in het totaal te beoordelen en wordt op een aantal onderdelen voorgesteld om bestaande stelposten te laten staan, waardoor de opgave om de decentralisaties budgetneutraal uit te voeren kan worden vormgegeven. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Programma onderdeel: Volksgezondheid De informatie over en hulp bij het opvoeden en opgroeien is laagdrempelig aanwezig voor de kinderen / jongeren, hun ouders en professionals. De signalering van zorgen/ problemen is zodanig georganiseerd, dat in een vroeg stadium hulp kan worden gegeven. Hierbij uitgaande van de eigen kracht, de inzet van de hulp in de directe leefomgeving van het gezin en een integrale benadering. Integrale Jeugdgezondheidszorg 0-19 jarigen. Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit De preventieve opvoedingsondersteuning is aanwezig op de vindplaatsen, zoals de kinderplaatsen, de basis- voortgezet onderwijs en het MBO in de vorm van spreekuren Jeugdgezondheidszorg en het maatschappelijk werk. Via goede afstemming met de lokale toegang naar de Jeugdhulp vindt er vroeg signalering en een integrale aanpak plaats. De gemeente ziet erop toe dat de ontwikkelde werkwijze in het preventieve jeugdbeleid is geborgd (zoals Verve en de inzet van Eigen Kracht) in het Samen Doen team en op de vindplaatsen (voorschoolse voorzieningen en het onderwijs). Verder zal de gemeente investeren in de samenwerking tussen de 1e lijns zorg (huisartsen, jeugdartsen e.d.). Doorontwikkelen van een nieuwe manier van werken (meer risicogericht) van de GGD en in samenwerking met de GGD te komen tot een nieuw basispakket jeugd vanaf Het tegengaan van (problematisch) alcoholgebruik onder jongeren. Uitvoeren van alcoholmatigingsbeleid met als speerpunten; publiek draagvlak, preventie & voorlichting, vroegsignalering en handhaving en regelgeving. In dit kader voert Tactus Verslavingszorg diverse interventies uit. 80

81 Doelstelling Vitaal Vechtdal Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Vitaal Vechtdal, de samenwerking tussen huisartsen in de regio, Saxenburgh Groep (ziekenhuis Hardenberg), Zilveren Kruis-Achmea en de gemeenten Ommen en Hardenberg, is door het Ministerie VWS aangemerkt als proeftuin. Binnen Vitaal Vechtdal is dan ook ruimte om te experimenteren, met als doel het bevorderen van een gezondheid van de inwoners in de regio, betere zorg, met minder zorgkosten. De beweging Vitaal Vechtdal krijgt landelijke aandacht, voornamelijk door de unieke samenwerking tussen de genoemde partijen. Dankzij deze unieke samenwerking is in 2014 de Vitaal Vechtdal Polis geïntroduceerd, een specifieke aanvullende verzekering voor inwoners uit het Vechtdal. In 2015 is de volgende stap gezet in de ontwikkeling van de polis. Ook is in 2015 de coöperatie Vitaal Vechtdal in het leven geroepen. Inwoners die een Vitaal Vechtdalpolis hebben, worden automatisch lid van de coöperatie. De coöperatie zal ertoe leiden dat inwoners meer betrokken worden en een stem krijgen in het beleid van zorgverzekeraars in de regio en samen vitaliteit stimulerende projecten kunnen starten. De coöperatie zal voor de gemeente een spiegel en podium voor beleid zijn 81

82 Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit 2016 Wordt het jaar van de kanteling van Vitaal Vechtdal. Sinds de start is Vitaal Vechtdal eigendom van een select gezelschap samenwerkende partners. Voor 2016 hebben we de ambitie om Vitaal Vechtdal te verbreden en ook andere partijen te verbinden en via de coöperatie ook inwoners nadrukkelijk een stem te geven. Het stimuleren van gezondheid is immers niet alleen een aangelegenheid van zorgverleners, verzekeraars en gemeenten, maar vooral een beweging die bij mensen thuis, op het werk, op school en in de vrije tijd gaande moet zijn. Binnen de kaders van het beleid sociaal domein en het gezondheidsbeleid zullen we zoeken naar manieren (mensen & middelen) om de beweging Vitaal Vechtdal mee te helpen ontwikkelen Wet Maatschappelijke Ondersteuning Context, trends en ontwikkeling Voor de context, trends en ontwikkelingen op het terrein van de Wet maatschappelijke ondersteuning verwijzen wij naar dit onderdeel bij het programma Volksgezondheid. Eigen bijdragen Het CAK is verantwoordelijk voor de vaststelling van de hoogte en inning van de eigen bijdrage. Voor de nieuwe Wmo-taken zijn nog geen eigen bijdragen geraamd omdat onduidelijk was hoeveel dit zou zijn. De eigen bijdragen zullen structureel worden verwerkt vanaf begrotingsjaar Bezuiniging Wmo-vervoer Binnen de nieuwe Wmo-taken wordt ook het Wmo-vervoer gefinancierd. Voor het Wmo-vervoer moet nog een structureel bedrag worden bezuinigd. De Wmo wordt als geheel gefinancierd; een totaalbedrag voor alle Wmo-taken. Bij de reeds geplande bezuiniging op vervoer wordt uiteraard dus ook de structurele bate voor eigen bijdragen betrokken. Samen met de bezuiniging op leerlingenvervoer wordt deze hele bezuiniging zodoende gerealiseerd. 82

83 Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Wet Maatschappelijke ondersteuning 2015 Kwalitatief betere ondersteuning van kwetsbare inwoners door integraal werken en het bieden van maatwerk De ondersteuning aan kwetsbare inwoners gebeurt vanuit het Samen Doen team. Dit team zal ook in 2016 verder doorontwikkeld worden. In de wetstekst van de nieuwe Wmo is vastgelegd dat cliëntondersteuning inhoudt: ondersteuning met informatie, advies en algemene ondersteuning die bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid en participatie. Onafhankelijke cliëntondersteuning wordt als gescheiden functie toegevoegd aan het gebiedsteam. Ten aanzien van de onafhankelijke cliëntondersteuning zijn afspraken gemaakt met de gezamenlijke partners in het gebiedsteam. Zij verzorgen, op basis van de behoefte van de inwoner, de onafhankelijke cliëntondersteuning. Daarnaast wordt vrijwillige cliëntondersteuning georganiseerd in de algemene en voorliggende voorzieningen. Ondersteuning vrijwilligers Mantelzorgondersteuning De ondersteuning van vrijwilligers geven we de komende jaren vorm langs drie lijnen: 1. Stimuleren 2. Faciliteren 3. Waarderen Langs deze drie lijnen willen we vrijwilligers werven voor het werk (stimuleren), de vrijwilligers en hun organisaties steunen (faciliteren) en het werk van de vrijwilligersorganisaties verdient onverminderd een compliment (waarderen). In het beleidsplan Om Elkaar is voor de ondersteuning van mantelzorgers voor de komende jaren de volgende ambitie geformuleerd: De gemeente Ommen ondersteunt mantelzorgers, zodat overbelasting wordt tegengegaan en mantelzorgers kunnen blijven meedoen in de 83

84 Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit samenleving en de informele zorg wordt versterkt. Speciale aandacht gaat uit naar jonge mantelzorgers. Hierbij willen we de ondersteuning zoveel mogelijk in eigen kracht organiseren, maar dat wel adequate ondersteuning wordt geboden waar dat nodig is. Bevorderen van participatie en zelfredzaamheid De maatregelen die we hiervoor treffen, zijn opgenomen in het Uitvoeringsplan Mantelzorgondersteuning in Ommen. Hierbij is ook nader uitgewerkt op welke wijze invulling wordt gegeven aan de jaarlijkse waardering van de mantelzorgers. Ook voor het jaar 2016 blijft de informatiefunctie hoofdprioriteit. De in 2015 ingang gezette publiciteitscampagne willen wij gezamenlijk met de Mantelzorg Advies Raad (MAR) in 2016 voortzetten. Daarnaast wordt een separaat laagdrempelig mantelzorgsteunpunt opgericht, waarbij de MAR expliciet wordt betrokken. De bedoeling is om hier zowel een luisterend oor (lotgenotencontact) als goede verwijzing (makelen van vraag en aanbod voor mantelzorgers) te organiseren. Specifieke aandacht wordt hierbij gegeven aan de kernen van Ommen, in overleg met de Plaatselijke Belangen. Ook zijn in het uitvoeringsplan maatregelen opgenomen ter ondersteuning van de jonge mantelzorger. Van gemeenten wordt verwacht dat zij de zelfredzaamheid en de participatie van personen met een beperking of chronische psychische of psychosociale problemen zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving ondersteunen. Mensen moeten in staat zijn tot het uitvoeren van de noodzakelijke algemene dagelijkse levensverrichtingen en het voeren van een gestructureerd huishouden. De gemeente wil dit als volgt bewerkstelligen: Begeleiding (individueel en groep): 84

85 Doelstelling Maatwerk voor chronisch zieken en gehandicapten Ondersteuning huishouden Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Wordt kortdurend zo veel als mogelijk door het gebiedsteam geboden. Als maatwerkvoorziening wordt pas ingezet als voorliggende voorzieningen, conform afwegingskader, niet toereikend zijn. Toegang via het Samen Doen team. Onderzoek in 2015 en 2016 in samenwerking met aanbieders van collectieve voorzieningen kan leiden tot mogelijke aanpassingen in het beleid om tot meer doelmatige en efficiënte (collectieve) ondersteuningsvormen te komen, inclusief de herziening van het vervoersbeleid. Met ingang van 1 januari 2015 is een gemeentelijke collectieve zorgverzekering via Zilveren Kruis Achmea geïntroduceerd voor iedereen met een inkomen tot 130% van de bijstandsnorm. De gemeentelijke collectieve zorgverzekering vervangt de voormalige Wtcg en CER. Deze verzekering omvat aanvullende dekking voor kosten die chronisch zieken en gehandicapten veelal maken. Deze collectieve zorgverzekering wordt beschouwd als een voorliggende voorziening ten opzichte van de aanvraag om individuele bijzondere bijstand. In 2015 is in beeld gebracht hoeveel inwoners gebruik maken van de regeling en wordt in samenhang met het aanbod van Zilveren Kruis Achmea gekeken of aanvullend beleid in 2016 gewenst is. Bij de invoering van de Wmo 2015 worden de gemeenten 30% gekort op het budget voor deze voorziening, de korting stijgt in 2016 door naar 40%. Dat betekent dat de huidige voorziening niet zonder meer kan worden voortgezet en we het gebruik van algemene voorzieningen stimuleren. Dit doen we o.a. door de inzet van de Huishoudelijke Hulp Toelage van het Rijk. Vanaf eind 2014 vinden de herbeoordelingen plaats met de cliënten waarvan de indicatie doorloopt tot in 2015 of langer. Na een herbeoordeling behouden deze cliënten hun voorziening op grond van een overgangsrecht 85

86 Doelstelling Afspraken woningcorporaties Inkoop maatwerkvoorzieningen Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit gedurende zes maanden. Tot slot zullen we met de wooncorporaties afspraken gaan maken over hun prestaties. Als gemeente krijgen we meer bevoegdheden om hier actief op te sturen en sociale aandachtsgebieden zullen onderdeel worden van de prestatieafspraken die we gaan maken met de wooncorporaties. Daarnaast zetten we het beleid door om te komen tot woonservicegebieden, waarin wonen, zorg en welzijn samenvloeien. Het ontwikkelen van algemene voorzieningen is de manier waarop we dit vorm en inhoud geven. Sociaal contracteren Om zorg te dragen voor de transformatie van de zorg in de Wmo 2015 is eind 2014 gestart met een nieuwe aanbesteding op basis van de Aanbestedingswet 2012 een 2b procedure (verlicht Europees regime). De nieuwe werkwijze van resultaatgericht werken evenals de raamovereenkomst geldt vanaf 1 september In 2016 verwachten we de eerste resultaten van het sociaal/resultaatgericht contracteren. Jeugd De contractering van de jeugdzorgaanbieders voor 2015 is succesvol verlopen. Op het moment van opstellen van de begroting zijn we vanuit de regio bezig om de inkoopkaders voor 2016 in beeld te brengen. Voor 2016 wordt voorgesteld om verder te gaan met de huidige aanbieders. Er zal worden gekeken of deze aanbieders voldoen aan de kwaliteitseisen en of ze voldoende transformeren. De BVO zal ook in 2016 het contractbeheer doen namens de 11 regiogemeenten. Sociaal ondernemen De gemeente Ommen werkt aan een nieuw en verbeterd sociaal domein. Dankzij de 86

87 Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit decentralisaties en de kracht van de gemeenschap in onze gemeente kan een lokale participatiesamenlevingen ontstaan. In 2015 en 2016 gaan we een stimulans geven aan het sociaal ondernemen in onze gemeenten. Met het sociaal ondernemen willen we nadrukkelijk weer de samenleving een kans geven in het krachtenveld dat nu gedomineerd wordt door de overheid en de markt. Met als doel het versterken van de samenleving, een impuls geven aan preventief beleid en het terugdringen van het onnodig een beroep doen op individuele voorzieningen. 87

88 2.7.3 Werk en Inkomen Context, trends en ontwikkeling Macro economische ramingen laten tekenen zien van een herstellende arbeidsmarkt. We verwachten dat ook mensen met een uitkering in het kader van de Participatiewet hiervan gaan profiteren in Ons samenwerkingsverband met Larcom, via het ATC/Dienstenbedrijf, anticipeert hierop door relaties met regionale werkgevers te versterken en vraaggericht maatwerk te leveren. Zo verbindt het ATC/Dienstenbedrijf de personele vraag van een werkgever aan de wil om te werken van een werkzoekende. Daar waar een werkzoekende zonder gegronde redenen niet wil werken of meewerkt aan en traject, treden we handhavend op. In 2016 zal blijken wat de effecten zijn van de invoering van de Wet werk en zekerheid, hoe in de praktijk de loonkostensubsidie voor mensen uit het doelgroepenregister werkt en waar hiaten in het instrumentarium voor werkgevers en werkzoekenden bestaan. Naast begeleiding naar werk bieden we via ons armoedebeleid ondersteuning aan mensen met een krappe beurs. Gemeentelijke regelingen, voorzieningen via het Samen Doen team en het netwerk met kerken en andere maatschappelijke organisaties helpen hierbij. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Werk en inkomen Werk: Alle inwoners (18 jaar en ouder) kunnen, door reguliere arbeid (of eigen bedrijf) in hun levensonderhoud voorzien Maatschappelijke participatie van alle inwoners is gewaarborgd. Inkomen: Die inwoners die geen recht kunnen doen gelden op een andere uitkering en / of inkomen, een WWB- of Bbz-uitkering verstrekken voor de tijd dat dit noodzakelijk is. Ondersteuning van werkzoekenden met kansen op de arbeidsmarkt. Begeleiding van werkzoekenden met geringe kansen op de arbeidsmarkt. Ondersteuning van arbeidsgehandicapten middels regionale aanpak binnen Werkbedrijf Regio Zwolle (samenwerkingsverband van 14 gemeenten, UWV, werkgevers, werknemers en onderwijs). Stimuleren van maatschappelijk participatie door sociale activering. Zorg dragen voor tijdig en correct verstrekken van uitkeringen. Inzet op handhaving en fraudebestrijding, zodat oneigenlijk gebruik van inkomensvoorzieningen wordt bestreden. 88

89 Doelstelling Minimabeleid: Maatschappelijke participatie van mensen die leven van een minimuminkomen. Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Inwoners met een laag inkomen financieel ondersteunen bij het meedoen in de samenleving. Vermindering van het niet gebruik van de voorzieningen door minima. Inburgering: Nieuwkomers integreren in de Nederlandse en lokale samenleving. Inzetten op het voorkomen en bestrijden van problematische schulden, door integratie in de gebiedsgerichte werkwijze. Lopende inburgeringstrajecten conform wettelijke en contractuele verplichtingen afwikkelen. Vanwege de veranderende wet- en regelgeving geen nieuwe trajecten starten. Kaderstellend beleid Nota Sociaal Domein Omslag in denken Beleidsplan Sociaal Domein Om elkaar! Verordeningen Indicatoren Doel Omschrijving E/P Bron Nulmeting (jaar) 1 % jarigen dat alcohol drinkt % jarigen dat vaak en veel drinkt 2 % uitstroom naar arbeid (vanuit totale klanten bestand) Aantal mensen dat een beroep doet op het minimabeleid (bijzondere bijstand / bufferfonds / declaratiefonds) E = effectindicator P = prestatieindicator E GGD 27 (2013) E GGD 28 (2012) E Adm 45 (2013) E Adm 249 (2013) Streefwaarden

90 Middelen Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Lasten 7.1 Volksgezondheid Wet Maatschappelijke Ondersteuning Werk en Inkomen Totaal lasten Baten 7.1 Volksgezondheid Wet Maatschappelijke Ondersteuning Werk en Inkomen Totaal baten Saldo 7.1 Volksgezondheid Wet Maatschappelijke Ondersteuning Werk en Inkomen Totaal saldo Verschil t.o.v. begr. vorig jaar 7.1 Volksgezondheid Wet Maatschappelijke Ondersteuning Werk en Inkomen Totaal verschil begr.vorig jaar Specificatie verschil t.o.v. begroting A. Mutaties met centrale verklaring - bezuinigingen 51 - kosten bedrijfsvoering kapitaallasten B. Mutaties met verklaring in programma - bijstell. div. WMO stelposten agv meicirculaire eigen bijdrage CAK WMO: HH zorg in natura en PGB incidentele bijdrage speelterrein 25 - opvang asielzoekers 18 - WSW Larcom: uitstroom cliënten hulp bij het huishouden (via bijz. bijstand) -306 C. Mutaties zonder verklaring - saldo diverse kleine posten Totaal specificatie

91 Verklaring verschillen: De meicirculaire heeft effect op een aantal WMO-stelposten in de begroting. Meerjarig leidt dit tot een daling van de kosten. In 2016 is sprake van een lagere eigen bijdrage ( ) die via het CAK wordt ontvangen. Dit vanwege het vervallen van HH1 (en deels HH2). Het vervallen van HH1 (en deels HH2) leidt tot lagere kosten voor zorg in natura en PGB ( ). In 2015 was nog een incidenteel budget van beschikbaar voor speelterreinen (budgetoverheveling ). Deze post komt niet meer voor in In 2015 was een incidenteel budget beschikbaar voor opvang asielzoekers (netto ). Deze post vervalt in Voor de WSW wordt gerekend met een afbouw (met ingang van 2015 geen nieuwe instroom meer) op basis van actuarieel bepaalde blijfkansen. Daarnaast daalt ook nog eens het beschikbare bedrag per SW er. Hierdoor zullen de totale lasten voor de WSW vanaf 2015 dalen. Zoals hierboven is aangegeven zullen de regelingen HH1 en HH2 (deels) vervallen. In de plaats van deze regelingen komt de HHT(+). Dit leidt voor de HHT(+), die via de bijzondere bijstand loopt, tot hogere lasten. Veel mensen hadden gedurende 2015 nog overgangsrechten op de regelingen HH1 en HH2. Vanaf 2016 komen deze mensen volledig in de nieuwe regeling, waardoor de lasten voor de nieuwe regeling hoger zijn dan in

92 2.8 Recreatief Ommen Missie Ommen is en blijft een recreatieve topspeler in het hart van het Vechtdal, zowel voor de eigen inwoners als voor de vele vakantiegangers en dagrecreanten. Ommen heeft voor ieder wat wils: een gevarieerde omgeving, bijzondere natuurgebieden, divers accommodatieaanbod, veel evenementen en goede (recreatieve) voorzieningen. Innovatie is cruciaal voor behoud en versterken van de positie. Een groen, gastvrij en geïnspireerd Ommen blijft van kracht. Kunst en cultuur kan worden ingezet om een toppositie op het terrein van recreatie en toerisme te behouden. Maar kunst en cultuur is niet alleen vanuit toeristisch-recreatief oogpunt waardevol. Zo draagt kunst en cultuur bij aan de ontwikkeling van mensen en verhoogt deelname aan culturele activiteiten de maatschappelijke betrokkenheid. Met de provincie is een cultuurarrangement aangegaan, welke erop gericht is om de samenwerking met en tussen gemeenten te stimuleren, de infrastructuur te versterken en deelname van burgers aan cultuur in de vrije tijd te bevorderen Kunst, Cultuur en Monumentenzorg Context, trends en ontwikkeling Monumentenzorg Programma Eerde 2020 (cultureel erfgoed) Natuurmonumenten heeft als eigenaar een programma Eerde 2020 ontwikkeld. Het betreft een programma gericht op met name herstel van het kasteel en parklandschap. Eerde 2020 kent vier inhoudelijke, thematische programmalijnen: 1. Het cultuurhistorisch hart klopt weer 2. Soortenrijkdom en legendarisch landschap 3. Lang leve de landbouw 4. Buitengewoon beleven Naast de Postcodeloterij, waterschap Regge en Dinkel en de provincie is ook de gemeente vanuit het IMG als subsidiepartner betrokken. Jaarlijks wordt een (jaar)plan vastgesteld en vanuit het IMG gerapporteerd aan de provincie. Voor 2016 staat naast verder herstel van het parkbos, vooral het herstel van het interieur van het kasteel en het herstel van de Regge nabij de steile oever en Eerder hooilanden op de agenda. Ommerschans In 2012 heeft de gemeente Ommen samen met 15 andere partijen in België een charter getekend, waarin is afgesproken de Nederlandse en Belgische Koloniën van Weldadigheid gezamenlijk in een transnationaal dossier voor te dragen voor de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Voor Ommen en Hardenberg gaat het om de Ommerschans. Bij brief van 20 mei 2015 heeft de Minister van OCW laten weten dat zij het advies van de expertgroep overneemt. Dit betekent dat zij het nominatiedossier van de Koloniën van Weldadigheid in januari 2017 als eerste wil indienen bij de UNESCO. In 2018 kan UNESCO een besluit nemen over de werelderfgoed status van de koloniën. 92

93 Kunst en cultuur Voor de periode is er een cultuurarrangement aangegaan met de provincie. Het arrangement is erop gericht om de samenwerking met en tussen gemeenten te stimuleren, de infrastructuur te versterken en deelname van burgers aan cultuur in de vrije tijd te bevorderen. De provincie stelt hiervoor per jaar beschikbaar. De gevraagde cofinanciering voor 2014 t/m 2016 is per jaar. Voor 2016 zijn deze middelen (incidenteel) beschikbaar gesteld. Voor de uitvoering van het cultuurarrangement heeft de gemeente in 2013 en 2014 ondersteuning gekregen van de cultuurmakelaar. De inzet van de cultuurmakelaar is deels bekostigd met provinciale subsidie. Voor 2015 en 2016 heeft de Provincie hiervoor opnieuw een financiële bijdrage verleend. Voor de gevraagde cofinanciering zijn incidenteel middelen beschikbaar gesteld. Er is besloten om de subsidie aan het Nationaal Tinnen Figuren Museum (NTFM) met ingang van 1 januari 2016 te beëindigen. Het bestuur van het NTFM heeft tegen dit besluit bezwaar ingediend. Daarnaast heeft het bestuur van het NTFM de opdracht gekregen om, in samenwerking met ons, te zoeken naar passende alternatieve huisvesting (kostenneutraal) binnen of buiten de gemeente Ommen en dit te realiseren uiterlijk 1 januari Verondersteld mag worden dat deze opdracht niet binnen de gestelde termijn kan worden uitgevoerd. Voor een zorgvuldige afwikkeling is in de Kadernota 2016 incidenteel ,00 opgenomen voor eventuele frictiekosten. De garantstelling en eventuele overige financiële verplichtingen zijn in de Kadernota 2016 op 'pm' geraamd. De wethouders van de gemeenten Zwolle, Dalfsen, Hardenberg en Ommen hebben het voornemen uitgesproken om de subsidierelatie met de Stichting Kunstwegen medio 2016 te beëindigen. De Stichting Kunstwegen heeft te kennen gegeven de mogelijkheden te willen onderzoeken om het project zonder financiële steun van de gemeenten voort te zetten. Per 1 januari 2015 is de nieuwe bibliotheekwet ingegaan. De wet stelt dat het geven van publieke toegang tot informatie en cultuur het doel is van de openbare bibliotheek. Een openbare bibliotheek dient invulling te geven aan 5 kernfuncties: kennis & informatie, ontwikkeling & educatie, lezen & literatuur, ontmoeting & debat, kunst & cultuur. De wet legt daarnaast vast dat het leveren van digitale diensten een publieke taak vormt en onverbrekelijk is verbonden met de fysieke bibliotheek. De Stichting Bibliotheken Ommen heeft een toekomststrategie opgesteld. Rekening houdend met maatschappelijke trends en ontwikkelingen binnen de branche, richt de stichting zich de komende periode op verbreding van de dienstverlening. De bibliotheek Ommen wil burgers ondersteunen bij het leren en kunnen participeren in de samenleving. Zij doet dit door laagdrempelige toegang te bieden tot informatieve en culturele bronnen en door te helpen vaardigheden aan te leren die nodig zijn om deze bronnen toe te passen. Maar ook door het faciliteren en stimuleren van een leven lang leren (zelfontplooiing) en door het bieden van een laagdrempelige ontmoetingsplaats waar men kennis, ervaring en interesses kan delen. De Bibliotheek Ommen heeft daarbij bijzondere aandacht voor de jeugd en groepen onder aan de participatieladder en werkt daarbij nauw samen men lokale partners, het bibliotheeknetwerk en de gemeenschap. 93

94 Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Programma onderdeel: Kunst, cultuur en monumentenzorg Onder de aandacht brengen van cultuuractiviteiten en de deelname hieraan laagdrempelig houden. Behoud cultureel historische waardevolle en monumentale objecten. Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Stimuleren kunstbeoefening voor eigen inwoners en toeristen verspreid over het jaar. Op basis van een inventarisatie van het aanbod van de buitenschoolse cultuureducatieve activiteiten onderzoeken op welke wijze een doorgaande leerlijn van binnen- naar buitenschoolse cultuureducatie kan worden bewerkstelligd. Uitvoeren cultuurarrangement met o.a. aandacht voor de Week van de Amateurkunst, ontsluiting van cultureel erfgoed voor de toeristische sector, cultureel ondernemerschap musea, ontwikkelen cultureel aanbod in wijksteunpunt(en) en ontwikkelen Vechtdal activiteiten in samenwerking met Dalfsen en Hardenberg. In 2016 zal nader worden bekeken hoe de resultaten van het arrangement na de arrangementsperiode geborgd kunnen worden. Programma Eerde 2020 (cultureel erfgoed) Herstel van: Parkbos (verder herstel). Interieur van het kasteel. de Regge nabij de steile oever. Eerder hooilanden. Ommerschans Creëren draagvlak voor nominatie Ommerschans als werelderfgoed. Voor 1 januari 2017 nominatiedossier (inclusief managementplan) Koloniën van Weldadigheid vaststellen. 94

95 2.8.2 Recreatie & Toerisme Context, trends en ontwikkeling Recreatie & toerisme is een belangrijke economische pijler in de gemeente Ommen. De (verblijfs)recreatieve sector is van groot belang voor de lokale economie. Ten opzichte van de totale werkgelegenheid is het aandeel van de vrijetijdssector in Ommen 12% (bron: LISA 2014). Dit ligt ruim boven het Overijsselse gemiddelde van 6 %. Absoluut gezien telt Ommen circa banen in de vrijetijdssector. In 2014 brachten Nederlandse vakantiegangers gezamenlijk 1,9 miljoen nachten door in het Vechtdal. Hierin zijn niet de overnachtingen van vaste standplaatshouders meegenomen. In totaal gaven deze Nederlandse vakantiegangers 64,5 miljoen uit tijdens hun vakantie in het Vechtdal. De gemiddelde besteding in het Vechtdal ligt op 33,20 per persoon per nacht (bron: Regiomonitor Overijssel 2015). Bovenstaande cijfers zijn exclusief vaste standplaatsvakanties. Het toeristisch-recreatief beleid van de gemeente Ommen is vastgelegd in het Gemeentelijk Omgevings Plan (GOP). Regio Zwolle Een sterke en gezonde economie stelt Ommen in staat om aantrekkelijk te blijven voor de inwoners zowel qua wonen als voorzieningen. Samenwerking in de regio is hiervoor belangrijk, omdat door gezamenlijk op te trekken meer kennis en kwaliteit benut kan worden, die ook Ommen ten goede komt. Deze samenwerking vindt op economisch gebied onder andere plaats in Regio Zwolle verband, waarin Ommen als trekker de cluster vrijetijdseconomie op zich genomen heeft. Vechtdal Binnen het Vechtdal wordt op het gebied van vrijetijdseconomie nauw samengewerkt met de gemeenten Dalfsen, Hardenberg, Zwolle en Staphorst. In het Vechtdal Kompas is de meerjarige koers voor de vrijetijdseconomie in het Vechtdal vastgelegd. Het Vechtdal Kompas is vertaald naar een bestuurlijke agenda, waarin we een strategie hebben bepaald hoe we de vijf te herleiden pijlers van het Vechtdal (Zorg, Voeding, Verblijf, Water en Organisatie) kunnen versterken en inzetten om het Vechtdal te onderscheiden van andere regio s. Voor de 5 pijlers zijn business cases opgesteld met ondernemers uit het veld. Deze worden nader uitgewerkt door kansen en bedreigingen per pijler te benoemen, voorzien van een voorstel en aanpak voor de toekomst. Marketingstrategie In het coalitieprogramma is opgenomen dat promotie van Ommen van groot belang is om Ommen blijvend onder de aandacht te brengen als de toeristische Vechtdalgemeente. De marketingstrategie van Ommen stellen wij in samenspraak met Vechtdal Marketing en andere lokale partijen zoals "Helemaal Ommen" op. Recreatieve bereikbaarheid Met het programma Ruimte voor de Vecht willen we de recreatieve mogelijkheden op en langs de Vecht verbeteren. Deze impuls is o.a. gericht op de vrijetijdseconomie. Om de vrijetijdseconomie te 95

96 stimuleren wordt bijvoorbeeld gewerkt aan versterking van de Vecht als toeristisch interessante vaarweg. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Vrijetijdseconomie Versterken recreatieve (verblijfs) functie: Versterken Economische drager (meer bezoekers, verlenging bezoekduur, meer bestedingen). Betere spreiding (seizoensverbreding). Gevarieerd aanbod. Kwaliteitsverbetering. Meer samenhang/ onderlinge samenwerking. Versterken imago toeristische gastvrijheid: Profilering aanbod. Versterking merk. Bevordering recreatieve mogelijkheden: Verbeteren recreatieve bereikbaarheid. Versterken Recreatief routenetwerk. Verbeteren Recreatief medegebruik. Vaststellen vrijetijdsagenda Regio Zwolle cluster vrijetijdseconomie. Uitvoeren bestuurlijke agenda Vechtdal -uitwerking business cases 5 pijlers. Uitvoeringsprogramma toeristisch recreatief beleid Ommen. Vermarkten Ommen binnen Vechtdalcampagnes Buiten Zijn/Buiten spelen. Opstellen marketingstrategie Ommen: thema's wonen, werken, recreatie & toerisme en cultuur. Uitvoering programma kwaliteitsverbetering routenetwerken (o.a. oplossen knelpunten, routeportal, themaroutes). Verbeteren recreatieve mogelijkheden op en langs de Regge/Vecht binnen het Reggeuitvoeringsprogramma en het programma Ruimte voor de Vecht Sport en Accommodaties Context, trends en ontwikkeling Breedtesport/sportstimulering Met het breedtesportbeleid worden duidelijke accenten in het gemeentelijke sportbeleid gelegd. In het kader van het versterken van de kracht van de inwoner en de samenleving is in het beleidsplan Om Elkaar aandacht voor het verbeteren van de inzet van sport ten behoeve van bevordering van gezondheid en welbevinden. Binnen dat kader is in Ommen gekozen voor de JOGG-aanpak (Jongeren op Gezond Gewicht), die inzet op het creëren van een gezonde omgeving van kinderen en jongeren. In Ommen heeft dit project de naam "Gewoon Gezond" gekregen. Er is samenwerking gezocht met organisaties die actief mee willen werken als partner (Rabobank, woningcorporatie) en die waar mogelijk de inzet van mensen, middelen en media ondersteunen. Daarnaast zijn tal van organisaties supporter van de 96

97 JOGG-aanpak. Zij zetten in op de volgende speerpunten: voldoende bewegen, water drinken i.p.v. zoete dranken, dagelijks groente en fruit en dagelijks een gezond ontbijt. Ook worden in Ommen sportstimuleringsprojecten voor diverse doelgroepen (van kinderen tot kwetsbare senioren) uitgevoerd waarbij sport als middel gebruikt wordt voor verbetering van de gezondheid en het welbevinden van inwoners. Bij alle genoemde initiatieven worden combinatiefunctionarissen actief ingezet. Kunstgrasveld Vilsteren De aanleg van een kunstgrasveld op sportpark de Molenesch in Vilsteren zal het park een dringend gewenste kwaliteitsverbetering geven. Het huidige trainingsveld heeft door zijn ligging onder zeer natte en/of winterse omstandigheden een kwaliteit die ver onder de maat is en die de vereniging in toenemende mate problemen met de bespeling bezorgt. Een kunstgras hoofdveld zal het trainingsveld de noodzakelijke ontlasting bieden in de meest kwetsbare periode. Bovendien is een kunstgrasveld een belangrijke kwaliteitsimpuls voor het functioneren van diverse maatschappelijke voorzieningen in Vilsteren waardoor de leefbaarheid wordt vergroot. De gemeente heeft nadrukkelijk aangegeven op basis van de vastgestelde notitie Kunstgrasvelden op de sportparken in de kleine kernen van Ommen een kunstgrasveld in de kern Vilsteren, na aanleg van een kunstgrasveld in de kern Beerzerveld en de renovatie van het sportpark in Lemele, als een noodzakelijke voorziening te zien. Na realisatie van de renovatie van het sportpark Zandeinde in Lemele in 2015 gaan we in 2016 over tot aanleg van een kunstgrasveld op sportpark Molenesch in Vilsteren. Het investeringsbedrag wordt geraamd op Sportaccommodaties Sportaccommodaties realiseren gemeentelijke doelstellingen. Het gaat om doelstellingen op het gebied van bijvoorbeeld (zwem)veiligheid, recreatie, en gezondheid. In 2016 willen we op basis van de beleidsdoelstellingen nagaan op welke wijze de sportaccommodaties hieraan het beste een bijdrage aan kunnen leveren en op hoe dit gerealiseerd kan worden. Exploitatie openluchtbad Olde Vechte 2015 is benut als overgangsjaar om de verantwoordelijkheid voor de exploitatie en het beheer bij het particulier initiatief te leggen. Afhankelijk van de resultaten 2015 wordt na afloop van het seizoen 2015 in overleg met het bestuur van de Stichting Openluchtbad Olde Vechte vastgesteld of er voldoende perspectief is de exploitatie van het bad voort te zetten en of daarbij nog een exploitatiebijdrage van de gemeente gegarandeerd moet worden. Indien er sprake is van een definitieve overdracht wordt een investering van maximaal ( ) ingezet om het stichtingsbestuur in staat te stellen het openluchtbad aantrekkelijker te maken en mede als gevolg daarvan de vrijwilligersinzet te stimuleren. 97

98 Bouw sporthal Hangende het onderzoek naar de meest optimale oplossing voor de extra ruimtebehoefte voor gymnastiekonderwijs voor het Vechtdal College, worden de kosten van nieuwbouw vooralsnog op 1,65 miljoen geraamd. Aanvankelijk werd uitgegaan van 3,3 miljoen, maar door samenwerking met het Vechtdalcollege is naar verwachting een bijstelling mogelijk. Bij het onderzoek naar de meest optimale oplossing wordt zowel gekeken naar de optie van uitbreiding van De Slaghen als uitbreiding van de Carrousel als realisatie door Vechtdal College zelf. Doelstellingen en te leveren prestaties / activiteiten Doelstelling Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Programma onderdeel: Sport en Accommodaties Versterking sportinfra-structuur en vergroting van blijvende sport-deelname door kinderen/jongeren, 55-plussers en gehandicapten. Het bevorderen van een gezonde en actieve leefstijl voor 4 19 jarigen. Het creëren van een gezonde omgeving voor de jeugd. Vergroten van de sociale samenhang in en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten. Erkenning van de maatschappelijke waarde van sport. Kwantitatief en kwalitatief voldoende sportaccommodaties. Deelname aan de brede impuls combinatiefuncties / aanstellen van buurtsportcoaches Contractafspraken met Landstede Welzijn m.b.t. stimulering sportdeelname jongeren en ouderen d.m.v. het aanstellen van een buurtsportcoach. Project Ommen Kids met bijdrage van de sportverenigingen. Deelname aan de JOGG-aanpak (Jongeren op Gezond Gewicht). Ondersteuningsaanbod voor sportverenigingen realiseren. Deelname aan het Jeugdsportfonds Overijssel. Afstemming zorg, preventie en sport. Inzet van sportstimuleringsprojecten als Wijk Lekker Fit, Kinderstraat en Beweegimpuls voor kwetsbare senioren. Aanpak sportpark Molenesch in Vilsteren, waarbij een natuurgrasveld wordt vervangen door een kunstgrasveld. Besluitvorming over de noodzakelijke uitbreiding van de capaciteit van de binnensportaccommodaties ten behoeve van het gymnastiekonderwijs. 98

99 Doelstelling Het openhouden van het zwembad Olde Vechte tegen lagere kosten. Bijzondere prestatie / nieuwe activiteit Tweede helft 2015 besluitvorming over overdracht van de exploitatie van het bad aan de Stichting openluchtbad Olde Vechte. Besluit of daarbij een exploitatiebijdrage van de gemeente gegarandeerd moet worden. Besluit daarbij een investering van maximaal ( ) in te zetten voor vergroting van de aantrekkingskracht van het bad. Kaderstellend beleid Kunst, cultuur en monumentenzorg Beleidsplan "Om Elkaar" Notitie molenbehoud Monumentenverordening Gemeente Ommen Beleidsregels subsidieverlening gemeente Ommen 2013 Coalitieprogramma krachtig de handen ineen Recreatie en toerisme/vrijetijdseconomie Gemeentelijk Omgevingsplan Vechtdal Kompas Sport en accommodaties Beleidsplan "Om Elkaar". Coalitieprogramma krachtig de handen ineen Notitie kunstgrasvelden op sportparken in kleine kernen Notitie verbetering exploitatie binnen- en buitensportaccommodaties Bezuinigingsprogramma Mee(r ) doen met Ommen 99

100 Streefwaarden Aantal leden bibliotheek vestiging Ommen 2 Aantal bezoekers website Vechtdal Overijssel (x 1.000) Aantal toeristische overnachtingen door NL Vechtdal Overijssel (excl. vaste standplaats) (x 1.000) Aantal km onderhoud recreatieve fietspaden 3 % Jongeren Vechtdal College dat minimaal 2x per week sport Aantal leszwemmers overdekt zwembad Aantal recreatieve bezoekers overdekt zwembad E = effectindicator P = prestatieindicator E E E Indicatoren Doel Omschrijving E/P Bron Nulmeting Bibliotheek Vechtdal Marketing Regio monitor (2014) 57 (2009) (2013) P Gem 17,4 27,5 27,5 27,5 27,5 E Gem / SRO 70 (2013) P Gem (2013) P Gem (2013)

101 Middelen Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Lasten 8.1 Kunst, Cultuur en Monumentenzorg Recreatie & Toerisme Sport en Accommodaties Totaal lasten Baten 8.1 Kunst, Cultuur en Monumentenzorg Recreatie & Toerisme Sport en Accommodaties Totaal baten Saldo 8.1 Kunst, Cultuur en Monumentenzorg Recreatie & Toerisme Sport en Accommodaties Totaal saldo Verschil t.o.v. begr. vorig jaar 8.1 Kunst, Cultuur en Monumentenzorg Recreatie & Toerisme Sport en Accommodaties Totaal verschil begr.vorig jaar Specificatie verschil t.o.v. begroting A. Mutaties met centrale verklaring - bezuinigingen - kosten bedrijfsvoering kapitaallasten B. Mutaties met verklaring in programma - vervallen diverse éénmalige midd. progr NTFM vervallen diverse éénmalige midd. progr vervallen diverse éenmalige midd. progr combinatiefunctionarissen -54 C. Mutaties zonder verklaring - saldo diverse kleine posten Totaal specificatie

102 Verklaring verschillen: Binnen programma 8.1 Kunst, Cultuur en Monumentenzorg zijn voor 2015 en 2016 diverse éénmalige middelen toegekend. Onder andere voor cultuurmakelaar, cultuurarrangement, restauratie de Wulp, project Eerde en De Tuinfluiter (dit is tevens de grootste post, namelijk ). Vanwege het vervallen van die uitgaven in de daarop volgende jaren, leidt dit dan tot voordelen. In het jaar 2015 is rekening gehouden met een (laatste) structurele subsidie van aan het Nationaal Tinnen Figuren Museum en in 2016 met een incidentele bijdrage van Het voordelige verschil tussen beide jaren is derhalve In 2017 is geen bijdrage meer geraamd; dit geeft ten opzichte van 2016 een voordeel van Binnen programma 8.2 Recreatie & Toerisme zijn voor 2015 t/m 2018 diverse éénmalige middelen toegekend. Onder andere voor netwerkpartij promotie & marketing, verplaatsen stadsboerderij en nevengeul Vilsteren. Vanwege het vervallen van die uitgaven in de daarop volgende jaren, leidt dit dan tot voordelen. Binnen programma 8.3 Sport en Accommodaties zijn voor 2015 t/m 2017 diverse éénmalige middelen toegekend. Onder andere voor zwembad Olde Vechte, zonnepanelen, sportparken (Lemele, Beerzerveld en Westbroek). Vanwege het vervallen van die uitgaven in de daarop volgende jaren, leidt dit dan tot voordelen. Met ingang van 2017 is in de begroting een structurele bijdrage van voor combinatiefunctionarissen opgenomen. 102

103 2.9 Alg. dekk.midd. onvoorz.&mutatie reserves Missie Zorgen voor een gezond duurzaam financieel beleid, waarbij de van onze inwoners gevraagde financiële bijdragen in een goede verhouding staan tot het geleverde voorzieningenniveau. Met de opbrengst van de gemeentelijke belastingen willen we invulling geven aan het voor de burgers beoogde voorzieningenniveau. Dit alles binnen een sluitende begroting. Met de opbrengst van de retributies worden de lasten van de verleende diensten gedekt. Context en achtergrond Bij de Kadernota 2016 hebben wij het financieel meerjarenperspectief geschetst. Verder is het bezuinigingsprogramma Mee(r) met Ommen samengesteld, dat richtinggevend is voor de besluitvorming. Met dit bezuinigingsprogramma blijft zicht op een sluitende begroting en meerjarenraming en ruimte voor nieuwe investeringen. Kaderstellend beleid Financiële beheersverordening gemeente Ommen Kadernota 2016 Nota Reserves en Voorzieningen Coalitieakkoord Krachtig de handen ineen Algemene dekkingsmiddelen In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van deze inkomsten en van de overige algemene dekkingsmiddelen. Vervolgens wordt een korte toelichting gegeven bij een aantal inkomsten. Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Bespaarde rente Alg. uitkering Alg. uitkering *sociaal domein Dividend OZB gebruiker OZB eigenaar Woonforensenbel Toeristenbelasting Hondenbelasting Precariorechten Algemene baten Saldo kapitaallasten Totaal

104 Korte toelichting op de verschillen. Algemene uitkering uit het gemeentefonds De raming is gebaseerd op informatie uit de meicirculaire Op de gevolgen van de septembercirculaire zullen wij ingaan in ons voorstel tot de 1e begrotingswijziging De uitkomst van de meicirculaire valt voor de begroting nadeliger uit ten opzichte van de begroting 2015 en bestaat uit de volgende onderdelen: - Herverdeling gemeentefonds Korting WMO en Sociaal Domein Autonome ontwikkelingen van de eenheden Ontwikkeling uitkeringsbasis Algemene mutaties (inclusief accres 2016) Toevoeging/uitname tijdelijke gelden 2015 voor het nationaal uitvoeringsprogramma (NUP) en waterschapsverkiezingen - Overige onderdelen Het laatste groot onderhoud aan het verdeelstelsel is uitgevoerd in Het nu uitgevoerde groot onderhoud wordt in twee fasen doorgevoerd. De eerste fase met ingang van 2015 en de tweede fase met ingang van Echter de tweede fase is nog niet volledig afgerond. Er komt voor het onderdeel 'volkshuisvesting" een nieuw onderzoek waarvan de resultaten bij de meicirculaire 2016 bekend worden gemaakt. Uit de meicirculaire 2015 blijkt voor deze onderwerpen een gestage daling van de budgetten. Voor het jaar 2015 wordt deze bijna volledig veroorzaakt door overgang van WLZ-indiceerbaren van de WMO 2015/Jeugdwet naar de WLZ. Eind 2014 is hen hiertoe een keuzemogelijkheid geboden. Deze keuze zorgt voor een daling van de gemeentelijke lasten en stijging van de lasten WLZ. Het daarmee gepaard gaande budget van deze regelingen is overgeheveld naar de WLZ. Voor 2016 en verder zijn er een aantal oorzaken voor de teruggang van de budgetten, namelijk: Kortingen op het macrobudget jeugdzorg als gevolg van het regeerakkoord ( 180 mln. in 2016 en 150 mln in 2017). Doorwerking van lagere AWBZ lasten Voor het jaar 2015 is in overleg met de VNG besloten deze korting niet door te voeren, maar vooralsnog wel voor 2016 en verder wel. Voor WMO 2015 gaat het om een bedrag van 256 mln. in 2016 oplopend naar 315 mln. in Bij jeugdzorg gaat het om 104 mln vanaf Hiertegenover staat voor de WMO 2015 dat het macrobudget vanwege extramuralisering in 2016 en 2017 stijgt met respectievelijk 142 mln en 86 mln. Vanaf 2016 (ingroeipad tot en met 2020) wordt voor zowel de WMO 2015 als de jeugdzorg een objectief verdeelmodel ingevoerd. De eerste 3 oorzaken hebben een direct effect op de omvang van de budgetten, ongeacht de wijze waarop deze over de gemeenten worden verdeeld. Voor wat betreft het objectieve verdeelmodel 104

105 beschikken wij helaas niet over brongegevens waarop de verdeling en het ingroeipad zijn gebaseerd, zodat wij dit niet nader kunnen duiden. Op de klassieke re-integratiemiddelen worden, op grond van eerdere afspraken, eveneens bezuinigingen op het macrobudget doorgevoerd. Hiertegenover staan extra middelen in verband met uitbreiding van de doelgroep met personen die voorheen in de Wajong of WSW terecht waren gekomen. Voor wat betreft de WSW geldt ingaande 2015 een instroomstop. Vanaf 2015 wordt gerekend met een afbouw op basis van actuarieel bepaalde blijfkansen per gemeente. Tevens daalt bij de WSW het budget per SW van in 2015 naar in Voor de periode 2016 tot en met 2018 daalt het budget rond de 8% per jaar. Bij de uitkering waaruit onder andere zaken als hulp bij het huishouden worden gefinancierd is ook sprake van een daling van het macrobudget als gevolg van afspraken in het regeerakkoord ( circa 60 mln. in 2016), doorwerking van lagere AWBZ uitgaven ( 18 mln. vanaf 2016) en stijging als gevolg van extramuralisering in 2016 en 2017 (respectievelijk 26 mln. en 16 mln.). Een deel van de algemene uitkering is herleidbaar naar specifieke taken. Om deze reden zijn de volgende budgetten aangepast. Verlaging budget uitvoering Jeugdwet Verlaging budget uitvoering participatie Verlaging budget uitvoering WMO en WMO Verlaging budget verkiezingen i.v.m. waterschap Verhoging budget minimabeleid Verhoging budget re-integratie Verlaging budget zorg voor gehandicapten Verlaging budget bibliotheek (E-books) Totaal Dit heeft voor de begroting de volgende consequenties. Algemene uitkering Aanpassing diverse budgetten Effect op de begroting Accres gemeentefonds Het nominaal accres over 2016 bedraagt 4,17% en bestaat uit een prijsontwikkeling van 0,80% en reëel accres van 3,37%. Het reële accres voor de jaren 2017 tot en met 2019 bedraagt respectievelijk - 0,82%, 0,12% en 1,36%. 105

106 Belastingopbrengsten In tegenstelling tot bijvoorbeeld leges, rioolrecht en afvalstoffenheffing zijn deze inkomsten niet geoormerkt. OZB Op basis van het kohier 2015, een geraamde areaaluitbreiding in 2015 en inkomstenverhoging genoemd in het meerjarenbelastingplan komt de opbrengst OZB hoger uit dan de raming in Dit bestaat uit een inflatoire stijging van 0,75% ( ), een accres/leegstand ( ) en als gevolg van het meerjarenbelastingplan. Bij de opbrengst OZB voor de jaren 2017 tot en met 2019 is jaarlijks rekening gehouden met areaaluitbreiding ( 6.000) en een inkomstenverhoging als gevolg van het meerjarenbelastingplan ( ). Toeristenbelasting Rekening is gehouden met een inflatoire stijging van 0,75% ( 5.000). Woonforensenbelasting Rekening is gehouden met een inflatoire stijging van 0,75% ( ) en een hoger accres ( 2.000). Hondenbelasting Op basis van het kohier 2015 komt de opbrengst hondenbelasting lager uit dan de raming in Het verschil bestaat uit een inflatoire stijging van 0,75% ( 1.000) en een lager aantal honden ( ). Precariorechten In het kader van het bezuinigingsprogramma Mee(r) doen met Ommen is in 2017 rekening gehouden met een hogere opbrengst van Voor een verdere toelichting op deze baten verwijzen wij naar de paragraaf "lokale heffingen". Bespaarde rente De bespaarde rente wordt berekend over de verwachte stand van de reserves en voorzieningen per 1 januari van ruim 17 mln. Hierbij wordt een rekenrente van 2,5% gehanteerd. Voor de jaren 2017 tot en met 2019 wordt rekening gehouden met de nu bekende jaarlijkse mutaties in de reserves en voorzieningen. Saldo kapitaallasten Dit betreft het verschil tussen de verwachte betaalde rente en de doorberekende rente op de diverse functies. De hogere raming in 2016 ten opzichte van 2015 houdt voornamelijk verband met het feit dat de marktrente is verlaagd van 4% naar 3%, conform de kadernota. 106

107 Dividend De verwachte dividenduitkering bedraagt en is als volgt gespecificeerd: Instelling Aandeel in het kapitaal aantal aandelen dividend BNG 0,14% Enexis 0,02% Wadinko 2,09% ROVA 3,88% Vitens 0,40% Totaal Onvoorzien In de begroting zijn stelposten opgenomen die in de loop van het begrotingsjaar via een begrotingswijzing functioneel verwerkt zullen worden. Stelposten die dit jaar niet worden ingevuld kunnen incidenteel worden ingezet. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van deze stelposten. De meeste stelposten spreken voor zich. B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Onvoorziene uitgaven incident Nog functioneel te ramen Nieuw beleid Nog in te vullen stelpost Stelpost prijscompensatie Investeringsplan begrotingsjaar Investeringsplan t/m vorig begr.jr Onvoorzien structureel Totaal R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Toevoegingen reserves Onttrekkingen reserves Totaal Hieronder volgt de specificatie van de mutaties in Toevoeging: Reserve: - Afkoopsommen graven Onttrekking: Reserve: - Dekking kapitaallasten Afvalstoffenheffing

108 Middelen Bedragen x R 2014 B 2015 B 2016 B 2017 B 2018 B 2019 Lasten 9.1 Bespaarde rente Algemene uitkering gemeentefonds Dividend Lokale heffingen als dekking Saldo financieringsfunctie Onvoorzien Totaal lasten Baten 9.1 Bespaarde rente Algemene uitkering gemeentefonds Dividend Lokale heffingen als dekking Saldo financieringsfunctie Onvoorzien Totaal baten Saldo 9.1 Bespaarde rente Algemene uitkering gemeentefonds Dividend Lokale heffingen als dekking Saldo financieringsfunctie Onvoorzien Totaal saldo Toevoegingen reserves Onttrekkingen reserves Saldo incl. reserve mutaties Verschil t.o.v. begr. vorig jaar 9.1 Bespaarde rente Algemene uitkering gemeentefonds Dividend Lokale heffingen als dekking Saldo financieringsfunctie Onvoorzien Totaal verschil begr.vorig jaar

109 Verklaring verschillen: Bespaarde rente: betreft het saldo van een aantal mutaties die invloed hebben op deze post (stand reserves, rentepercentage). Algemene uitkering: Enerzijds neemt de uitkering af met bijna 0,8 mln en anderzijds is sprake van afname van de budgetten met afgerond 1,1 mln. Zie de afzonderlijke toelichting in het voorafgaande van dit programma. Lokale heffingen als dekkingsmiddel: zie de toelichting in het voorafgaande van dit programma. Onvoorzien: in de begroting staan diverse stelposten voor verschillende soorten ontwikkelingen. Veel van die bedragen houden verband met nog te nemen besluiten of verwerking naar functionele posten. Verwerking vindt plaats op basis van raadsbesluiten en afzonderlijke begrotingswijzigingen. Zie verder ook de toelichting in het voorafgaande van dit programma. 109

110

111 3 Paragrafen 111

112 3.1 Lokale heffingen Korte omschrijving Gemeenten hebben een gesloten belastingstelsel. Dat betekent dat de landelijke overheid heeft bepaald welke belastingen gemeenten mogen heffen. Dit noemen we de lokale heffingen. In deze paragraaf leest u er meer over. De gemeente haalt 14,61% van haar inkomsten uit lokale heffingen. Om die reden is het een belangrijk onderdeel van het gemeentelijk beleid. Lokale heffingen raken de burger direct en daarom is het van belang om een goede afweging te maken. Met andere woorden: welke belasting heffen we en hoe hoog wordt het bedrag? Context, trends en ontwikkelingen In de gemeente Ommen worden de volgende belastingen geheven. Soort heffing (bedragen x 1) Begrote baten 2016 (incl. bezuiniging) Onroerendezaakbelastingen (eigenaar) Onroerendezaakbelastingen (gebruiker) niet-woningen Afvalstoffenheffing / reinigingsheffing Hondenbelasting Rioolheffing Forensenbelasting Toeristenbelasting Marktgelden Precariobelasting Leges Kwijtschelding Ja, (conform VNG) Ja, (conform VNG) Ja, (conform VNG) Ja, (conform VNG) Ja, (conform VNG) Nee Nee Nee Nee Nee Totaal Als percentage van de totale gemeentelijke inkomsten 14,61% De betekenis van de lokale heffingen is opgenomen in belastingverordeningen, die zijn vastgesteld door de gemeenteraad. Huidig beleid lokale lasten De lokale heffingen zijn onderverdeeld in belastingen en retributies. Belastingen worden eenzijdig door de overheid opgelegd, ook al wordt door een particulier geen gebruik gemaakt van de desbetreffende overheidsdienst. Bij een retributie is dat anders. Een retributie is een vergoeding voor een door de overheid verrichte dienst aan een particulier. 112

113 De opbrengsten komen ten gunste van de algemene dekkingsmiddelen. De hoogte van de tarieven voor deze belastingen wordt bepaald door de gemeenteraad. Daarbij is een relatie te onderkennen met de financiële middelen die nodig zijn om invulling te geven aan het voor de burgers beoogde voorzieningenniveau. Dit alles binnen een sluitende begroting. De retributies die in onze gemeente worden geheven zijn de afvalstoffenheffing/reinigingsrecht, de rioolheffing, de grafonderhoudsrechten en de leges. Het gemeentelijk beleid is dat de tarieven van de retributies in principe kostendekkend moeten zijn. Met andere woorden: de opbrengsten van de retributies dekken de gemaakte kosten. Hier geldt: de gebruiker betaalt. Tarieven in euro s 2015 Voorlopig 2016 * Onroerendezaakbelasting (eigenaar woningen) Onroerendezaakbelasting (eigenaar niet-woningen) Onroerendezaakbelasting (gebruiker niet-woningen) Afvalstoffenheffing Korting tarief Tarief Vastrecht afvalstoffenheffing ** Korting tarief Tarief Vastrecht afvalstoffenheffing ** (hoogbouw en buitengebied) Korting tarief Tarief Lediging 240 liter container RST Lediging 240 liter container GFT Lediging 140 liter container RST Lediging 140 liter container GFT 0,0985% 0,1042% 0,1362% 0,1440% 0,0994% 0,1051% zie onderstaande tarieven (omgekeerd inzamelen) Hondenbelasting (tarief 1 e hond) Rioolheffing Grafonderhoudsrecht Forensenbelasting (meest voorkomend tarief) *** Toeristenbelasting 1,00 1,01 * Tarieven worden uiterlijk in de raad van december vastgesteld ** Omgekeerd inzamelen *** Nieuwe heffingssystematiek (grondslag WOZ-waarde) ,21 0 5,63 0 Ontwikkelingen Het lokale belastinggebied speelt een kleine rol in de Nederlandse economie. De VNG pleit al langere tijd voor een lokaal belastinggebied dat qua omvang beter past bij de steeds grotere hoeveelheid taken en verantwoordelijkheden van gemeenten. In januari 2015 heeft Minister Plasterk 113

114 aangegeven dat hij vindt dat gemeenten meer belastingen moeten kunnen heffen. Dat schrijft hij in een plan over de verbetering van de lokale democratie. Gemeenten vragen al jaren om verruiming van lokale belastingen en de decentralisaties hebben deze roep versterkt, aldus Plasterk. Er zal onderzoek plaatsvinden of en hoe een verruiming van het gemeentelijk belastinggebied vorm en draagvlak zou kunnen krijgen. Het uitgangspunt daarbij is een in ieder geval niet toenemende belastingdruk voor de burger. Woonlasten en belastingdruk Onder de woonlasten verstaan we het gemiddelde bedrag dat een huishouden in de gemeente Ommen betaalt aan OZB, riool- en reinigingsheffing. Over het belastingjaar 2015 is dat een bedrag van 719. Hiermee staat onze gemeente op plaats 177 van de gemeenten met de laagste woonlasten in Nederland (totaal 393 gemeenten). Het landelijke gemiddelde is een bedrag van 716. In de Provincie Overijssel is het gemiddeld 731. Overijsselse gemeenten Woonlasten per huishouden Landelijke rangorde (aantal gemeenten 393) Zwolle Kampen Dalfsen Raalte Ommen Twenterand Steenwijkerland Hardenberg Staphorst Zwartewaterland Hellendoorn Olst-Wijhe Onroerende zaakbelastingen In de Kadernota 2016 is gerekend met een substantiële meeropbrengst vanuit het Meerjaren Belastingplan. In ieder geval is rekening gehouden met een extra toename van de belastingopbrengsten OZB met per jaar gedurende de jaren 2016 t/m Hierbij is uitgegaan van een jaarlijkse stijging met 5%, naast de gebruikelijke inflatiecorrectie. De meeropbrengst wordt ingezet om het huidige voorzieningenniveau op peil te houden en om ruimte te houden voor het maken van afwegingen en het opvangen van nieuwe tegenvallers, bv. bij de ontwikkeling van de Algemene Uitkering uit het Gemeentefonds. Deze verhoging OZB betekent voor eigenaren van woningen (gemiddelde WOZ-waarde van ) een stijging van de belasting met 10,00 per jaar (exclusief inflatie) en voor de eigenaren/gebruikers van niet-woningen (gemiddelde WOZ-waarde van ) een stijging met 35,00 per jaar (exclusief inflatie). De betreffende aanpassingen worden meegenomen bij de belastingvoorstellen. 114

115 Kwaliteit uitvoering Wet WOZ De Waarderingskamer (WaKa) controleert of gemeenten de Wet Waardering Onroerende zaken (Wet WOZ) goed uitvoeren. Hiervoor vinden verschillende onderzoeken en inspecties plaats. Het algemene oordeel van de Waarderingskamer over de uitvoering van de Wet WOZ in Ommen is Goed. In 2015 heeft de WaKa ingestemd met het bekend maken van de WOZ-waarden. Op basis van de onderzoeken en inspecties in 2015 wordt verwacht dat ook in 2016 deze toestemming wordt verkregen. Afvalstoffenheffing Wij richten ons er op, om door een betere scheiding van afval, een bijdrage te kunnen leveren aan de toename van hergebruik waardoor een besparing op grondstoffen gerealiseerd kan worden. Hierbij willen we de kosten voor de burger op een aanvaardbaar peil houden. De eerste fase van het omgekeerd inzamelen is in 2014 ingevoerd. Hierbij ligt de nadruk op de inzameling van waardevolle grondstoffen en een forse reductie van de hoeveelheid restafval. Aan de hand van een evaluatie is onderzocht of de voorgestelde maatregelen voor fase 2 aansluiten bij het behalen van de gestelde doelen en de basis vormen voor definitieve besluitvorming over fase 2. De betreffende aanpassingen worden meegenomen bij de belastingvoorstellen. Marketing & Promotie In het CUP is verwoord dat de promotie van Ommen van groot belang is om Ommen blijvend onder de aandacht te brengen als dé toeristische Vechtdalgemeente. Alle promotieactiviteiten moeten worden gebundeld. Eén netwerkpartij binnen Ommen krijgt de regie hierover. Uiteraard doen we dit niet alleen als zelfstandige gemeente, maar als centrale gemeente in Vechtdalverband. De marketingstrategie van Ommen wordt in samenspraak met Vechtdal Marketing en onze stakeholders opgesteld. Hiervoor wordt onderzoek gedaan naar structurele financieringsmogelijkheden waarbij bijvoorbeeld ook gekeken zal worden naar de mogelijkheden voor invoering van een BIZ (Bedrijven Investeringszone). Huidig kwijtscheldingsbeleid Voor burgers, die niet in staat zijn bepaalde gemeentelijke belastingen te betalen, is kwijtschelding mogelijk. Dit is mogelijk voor de afvalstoffenheffing, de rioolheffing, de hondenbelasting en de onroerende zaakbelasting. Of kwijtschelding wordt verleend hangt af van de betalingscapaciteit van belastingplichtigen. Bij de bepaling daarvan houden we rekening met 100% van de kosten van levensonderhoud zoals opgenomen in de landelijke richtlijnen voor het kwijtscheldingsbeleid. Dit om ruimhartige kwijtschelding te kunnen verlenen. Het tot nu toe gevoerde kwijtscheldingsbeleid wordt in 2016 voortgezet. Dit betekent dat de kwetsbare groepen in Ommen een beroep kunnen blijven doen op de mogelijkheden tot kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen. Kaderstellend beleid Kaderstellend beleid is vastgelegd in de door de gemeenteraad vastgestelde gemeentelijke belastingverordeningen en de daarbij behorende vastgestelde beleidsregels. 115

116 Kostendekking Bepaalde gemeentelijke activiteiten mogen 100% kostendekkend zijn. Activiteiten en doelstellingen In de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing is weergegeven dat het uitgangspunt voor heffingen en retributies is dat ze kostendekkend moeten zijn. De interne controle is grotendeels gericht op het onderzoeken van de belastingplicht. Wie is belastingplichtig. Hiermee wordt nagestreefd dat de belastingcapaciteit zo volledig mogelijk wordt benut met als gevolg dat de belastingtarieven minder stijgen om op een kostendekkend niveau te komen. In de Kadernota 2016 en het Meerjaren Belastingplan is aangegeven dat er nader onderzoek gedaan wordt naar de kostendekking van de tarieven leges, afvalstoffenheffing, rioolheffing, begraafrechten en marktgelden. In de loop van 2015 wordt hiervoor een project opgestart met behulp van een extern bureau. De uitkomsten kunnen waarschijnlijk pas in 2016 worden verwerkt in de legesverordening (tarieventabel). Actie / prioriteit Te bereiken Interne controle Zo volledig mogelijk benutten van de belastingcapaciteit met als gevolg dat de belastingtarieven minder stijgen om op een kostendekkend niveau te komen. 116

117 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Korte omschrijving In de paragraaf weerstandsvermogen wordt de financiële robuustheid van de begroting, de jaarrekening en in het bijzonder de stand van zaken met betrekking tot de financiële positie weergeven. De paragraaf betreffende het weerstandsvermogen bevat ten minste: het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico s een inventarisatie van de risico s een inventarisatie van de weerstandscapaciteit. Het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico s Bij het controleren en vaststellen van de jaarrekening 2014 is door zowel de gemeenteraad als door de controlerend accountant de wenselijkheid van het beheersen en nauwkeurig in beeld brengen van risico s voor de gemeente benadrukt. Overigens is dat ook een intrinsieke wens van het college en hebben wij daar in 2015 inmiddels de nodige actie op gezet. Zo is onderzocht welke methodiek van risico inventarisatie ons het beste kan helpen bij het goed invullen van risico management. We vertalen in een nota voor risico management en weerstandsvermogen die in het najaar van 2015 aan de raad zal worden aangeboden. Onze visie ten aanzien van het weerstandsvermogen is: Streven naar een goede beheersing van de risico s en een goede balans tussen de bestuurlijke ambitie en de daarmee gepaard gaande risico s. Uitgangspunt hierbij is een positief weerstandsvermogen. Onze doelstelling is: het handhaven van een gezonde financiële positie; het voorkomen dat ingrijpende beleidswijzigingen noodzakelijk worden bij niet afgedekte risico s. Dit wordt gerealiseerd door middel van beheersing van de risico s en een positief weerstandsvermogen. De risico s zijn onderverdeeld naar drie categorieën. De eerste categorie betreft de echte risico s, namelijk mogelijke financiële tegenvallers die samenhangen met de uitvoering van bepaalde activiteiten. Voorbeelden zijn het ondernemersrisico bij grondexploitaties en het risico op overschrijding van budgetten, dat samenhangt met open einde regelingen. De tweede categorie betreft voorzienbare tekorten op reguliere budgetten. Deze tekorten zijn min of meer duidelijk. Zeker waar de tekorten een structureel karakter hebben, heeft het vanuit bedrijfseconomisch oogpunt de voorkeur dit op te lossen binnen de exploitatie. Hier is bij de voorbereiding van deze begroting op gestuurd. De raad heeft eerder besloten tot een omvangrijk bezuinigingsprogramma Mee(r) doen met Ommen. In totaal wordt ruim 3 miljoen bezuinigd. Dit bedrag is taakstellend en belegd met concrete voorstellen. Om deze reden zien wij geen reden om hiervoor een afzonderlijke buffer aan te houden. 117

118 De derde categorie betreft mogelijke (ongewenste) schommelingen van budgetten, waardoor behoefte ontstaat in egalisatie van jaarlasten. Riolering en wegen zijn hiervan de belangrijkste voorbeelden. Wij hebben de noodzakelijke onderhoudslasten structureel in de begroting geraamd en het principe van egalisatiereserves voor deze posten gecontinueerd. Daarmee is voor de berekening van de weerstandscapaciteit in feite alleen de eerste categorie van belang. Dit is ook conform de betekenis van het begrip weerstandsvermogen zoals in het Besluit begroting en verantwoording (BBV) is beschreven. Onderstaand gaan wij in op de voornaamste risico s, te weten de grondexploitaties, het sociaal domein en de algemene uitkering. Grondexploitaties Voor een aantal projecten zijn kwantitatieve risicoanalyses uitgevoerd. Het betreffen in elk geval de projecten die een zekere mate van risico kennen: Westflank (Centrumvisie) Havengebied West Boerenerven De Vlierlanden Deze projecten zijn uitgewerkt in het MJP Grondexploitaties 2016 dat u gelijktijdig met deze begroting bereikt. Kortheidshalve wordt daarom verwezen naar dit meerjarenplan. Op basis van de risicoanalyse komt een risicoprofiel naar voren van ; wij houden daarom binnen de algemene reserves een buffer van afgerond aan. Een bijzondere positie in dit geheel neemt het bedrijventerrein De Rotbrink in. Elders in deze begroting is al aangegeven dat wij willen inspelen op het risico van de in 2017 aflopende lening. In de meerjarenbegroting zijn daarom de rentekosten hiervan verwerkt. Decentralisaties / Transities Sociaal Domein Per 1 januari 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor: Jeugdzorg: Alle jeugd- en opvoedhulp, de jeugdbescherming en jeugdreclassering, en de aanpak van kindermishandeling. Ook de jeugd GGZ en de zorg voor kinderen met een lichte verstandelijke beperking zijn gemeentelijke verantwoordelijkheden. WMO 2015: Begeleiding van mensen met een beperking, de dagbesteding, kort verblijf buitenshuis en het begeleid wonen (via centrumgemeente Zwolle). De gemeente was al verantwoordelijk voor het bevorderen van participatie en zelfredzaamheid van bewoners, de oude WMO. Participatiewet: een aantal sociale verzekeringswetten (Participatie, WSW en deel Wajong) zijn samengevoegd en ondergebracht bij de gemeente. Samen met de decentralisatie van deze taken, heeft het Rijk op de bijbehorende budgetten aanzienlijke kortingen doorgevoerd. 118

119 Bij alle onderdelen van de transities geldt dat er nog grote risico s en onzekerheden zijn. Deze zijn gelegen in de volgende oorzaken: Het gaat hier veelal voor een deel om zogenaamde open-einde-regelingen. De gemeente houdt de plicht burgers te ondersteunen op genoemde terreinen, een overschrijding van het budget is geen reden om deze ondersteuning niet te bieden. Zo heeft de gemeente in het kader van Jeugdzorg de taak om kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering uit te voeren. Dit zijn over het algemeen dure maatregelen. Echter, veelal zal niet de gemeente, maar bijvoorbeeld een rechter bepalen wie onder deze maatregelen zal vallen. Het wordt daarmee voor de gemeente lastig om te sturen op de instroom in dergelijke maatregelen. Voor het overige is er geen sprake meer van rechten maar voorzieningen. Hierdoor is de verwachting dat aanspraken / verwachtingen van cliënten niet altijd worden gehonoreerd. Risico is derhalve een toename van aantal beroep/bezwaarschriften. Dit zal ook leiden tot nieuwe jurisprudentie die van invloed is op de daadwerkelijke uitvoering en financiën. De ontwikkeling van de Bedrijfsvoeringsorganisatie (BVO)Jeugdzorg (samenwerking tussen 11 gemeenten in de regio IJsselland +) is ten tijde van opstellen begroting in volle gang. Vanuit de gemeente is/wordt deze BVO bevoorschot voor zowel zorg- als uitvoeringskosten. De BVO bevoorschot vervolgens de zorgaanbieders en draagt zorg voor monitoring bestedingen. Dit proces loopt nog. Met name bij zorg in natura, beschikken we op nog niet over de juiste en volledige gegevens omtrent de lopende zorg. Het project herbeoordelingen loopt ten tijde van opstellen begroting nog. Het is niet goed te voorspellen hoe de zorgbehoefte zich naar aanleiding hiervan ontwikkelt. Het sociaal contracteren (nieuwe contracten wmo) is in volle gang. De financiële gevolgen hiervan zijn niet geheel in beeld. In het kader van de Participatiewet vindt geen nieuwe instroom in de WSW meer plaats. Wel behouden degenen met een op 31 december 2014 lopend WSW dienstverband hun oude rechten. Het Rijk rekent de komende jaren met een afbouw van deze populaties van circa 7% per jaar. Het is onvoldoende duidelijk of wij een afbouw met een dergelijk volume ook binnen onze gemeente kunnen realiseren. Daarnaast zien we dat er landelijk afspraken worden gemaakt m.b.t. de toegang tot het zogenaamde doelgroepenregister (hierin staan mensen met een arbeidshandicap). Hierdoor ontstaat er een openeindregeling met aanvullende plichten en kosten voor gemeenten. De organisatieontwikkeling voortkomend uit de decentralisaties is in volle gang. Dit proces loopt de komende periode door, waarbij ook de nodige tijd aan training en kennisontwikkeling moet worden besteed. Daarnaast moet met name op het terrein van ICT, grotendeels vanwege landelijke ontwikkelingen, een slag gemaakt worden. Waar mogelijk zijn op bovenstaande risico s beheersmaatregelen genomen, waarbij er ook nadrukkelijk geïnvesteerd wordt in de sturing en verantwoording. Vorenstaande maakt het lastig om goede voorspellingen te doen voor Om die reden wordt in de begroting voorgesteld om op een aantal onderdelen bestaande egalisatieposten te laten staan, waardoor de opgave om de decentralisaties budgetneutraal uit te voeren, kan worden gerealiseerd. Eind 2015 en in 2016 zal een aantal risico s beter geduid en financieel vertaald kunnen worden. Dit zal bij de bestuursrapportages meegenomen worden in de verantwoording. 119

120 Specifieke aandacht hebben wij gegeven aan de risico s van de WWB. De WWB is het vangnet voor burgers die niet uit andere inkomensbronnen kunnen voorzien in hun levensonderhoud. De WWB heeft een open-einde-karakter. De afgelopen jaren is onder druk van de economische crisis het aantal burgers dat in de gemeente Ommen een beroep moet doen op de WWB toegenomen. Het Rijk houdt hier ten dele rekening mee bij het vaststellen van het budget BUIG (budget voor financiering van de uitkeringen). Daarnaast is er een vangnetregeling voor gemeenten die hogere kosten hebben dan het budget dat zij er voor krijgen. Er zijn afspraken om deze vangnetregeling te versoepelen. Waarschijnlijk komt de vangnetregeling er als volgt uit te zien: Als de gemeente Ommen een tekort heeft op het budget van minder dan 5% van de rijksbijdrage, dan moet het die extra uitgaven zelf opvangen. Er wordt dan niet gecompenseerd. Is het tekort tussen de 5% en 10%, dan wordt voor dat deel het tekort voor 50% vergoed. Tekorten boven de 10% worden volledig gecompenseerd vanuit de Vangnetregeling. Bij de huidige vangnetregeling zijn de grenzen 7,5% en 12,5%. Bij de begroting van 2016 is rekening gehouden met de huidige vangnetregeling en is een tekort van circa 8% geprognotiseerd. Hoewel er rekenkundig gezien recht is op een vangnetregeling voor het deel boven de 7,5%, is hier voorzichtigheidshalve geen rekening mee gehouden. Een vangnetregeling kan namelijk niet vooraf gegarandeerd worden. De gemeente Ommen loopt met de huidige vangnetregeling nog een financieel risico indien het aantal cliënten toeneemt. In de begroting 2016 is echter al een geprognosticeerde stijging van het aantal cliënten verwerkt zodat dit risico beperkt is. Samenvattend: voor het sociaal domein heeft rond 9,7 miljoen betrekking op de (extra) middelen die de gemeente ontvangt voor de taken met betrekking tot de transities. Bij de begroting 2015 heeft u besloten voor de toename van de risico's door de betreffende decentralisaties een bedrag van 0,8 miljoen aan te houden. Wij stellen voor dit bedrag te handhaven. Algemene uitkering uit het Gemeentefonds/overige risico s De algemene uitkering uit het gemeentefonds is voor 2016 begroot op 25,4 miljoen. Daarmee is deze rijksbijdrage de belangrijkste inkomstenbron van de gemeente. De raming van de gemeentefondsuitkering is gebaseerd op de meicirculaire Met deze circulaire is een deel van de onzekerheden, die vorig jaar werden gesignaleerd, weggenomen. Er is sprake van een licht economisch herstel, waardoor we verwachten dat de komende jaren geen grote aanvullende rijksbezuinigingen op de gemeenten af zullen komen. Evenwel blijkt de rijksbegroting in toenemende mate afhankelijk te zijn van de ontwikkeling van de europese- /wereldeconomie. Het jaar 2016 is het eerste jaar waarin gemeenten vennootschapsbelasting-plichtig worden. Eerste berekeningen wijzen richting een structureel nadeel voor onze gemeente van rond We verwachten dit najaar meer inzicht in dit risico te krijgen. 120

121 Andere risico s, waar in deze paragraaf niet expliciet op wordt ingegaan, betreffen de uitvoering van overige open einde regelingen (bijvoorbeeld leerlingenvervoer) en ondernemersrisico s voor bijvoorbeeld de Carrousel. Juridische risico s zoals schadeclaims, milieuverontreiniging, inbaarheid vorderingen en leningen en risico s uit hoofde van garantiestellingen, rekenen wij tot de overige risico s. Wij verwachten geen bijzondere risico s uit hoofde van garantstellingen of uit juridische procedures. Voor deze risico s wordt geen weerstandscapaciteit aangehouden. Overigens merken wij hierbij op dat er ook risico's voortvloeien uit de deelnemingen in verbonden partijen. In de regel is hier sprake van een situatie, dat de verbonden partij zelf een buffer heeft om risico's te kunnen dekken. Bij de begroting 2015 heeft u voor de risico s m.b.t. de algemene uitkering en de overige risico s een buffer van 0,8 miljoen vastgesteld. Wij stellen u voor dit bedrag te handhaven. Som van de risico's Het totaal van de gekwantificeerde risico's is: Risico Bedragen x Grondexploitatie (afgerond) Transities 800 ABW pm Gemeentefonds en overige risico's 800 Totaal Aanbevelingen van de accountant en commissie Depla De accountant merkt in zijn controleverslag 2014 op, dat tot het weerstandsvermogen - naast de algemene reserve - ook de begrotingsresultaten, de onbenutte belastingcapaciteit en de post voor structureel onvoorzien kunnen worden gerekend. Nu is het geval dat de begrotingsresultaten, de post onvoorzien en de onbenutte belastingcapaciteit structurele bedragen betreffen, terwijl de algemene reserve de feitelijke stand betreft. Daarmee zijn deze bedragen niet goed vergelijkbaar. Natuurlijk willen wij u wel inzicht verschaffen in deze gegevens. Voor het begrotingsresultaat verwijzen wij u naar het eerste deel van deze begroting. De post onvoorzien bedraagt Voor de berekening van de onbenutte belastingcapaciteit hebben wij de berekeningswijze aangehouden, die de gemeentefondsbeheerders hanteren. 121

122 Onderwerp bedragen x totaal WOZ-waarde woningen totaal WOZ-waarde niet woningen totaal WOZ-waarde totaal opbrengst OZB o.b.v. totaal WOZ-waarde totaal onderdekking reiniging/afvalstoffenheffing totaal onderdekking rioolrechten totaal OZB-opbrengst o.b.v. totaal WOZ waarde gecorrigeerd voor onderdekking reiniging/afvalstoffen en rioolrechten idem in percentage totaal WOZ-waarde ,1329 percentage van de WOZ-waarde voor toelating tot 0,1889 artikel 12 voor 2016 verschil in percentage 0,0560 verschil in opbrengst c.q. onbenutte belastingcapaciteit Door de commissie DEPLA is een aantal indicatoren ontwikkeld, die de raad kunnen helpen in het verkrijgen van inzicht in de gemeentefinanciën, namelijk: de netto schuldquote inclusief de quote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen solvabiliteitsratio kengetal grondexploitatie structurele exploitatieruimte belastingcapaciteit. Voor onze gemeente is het beeld als volgt: Begroting 2016 W2014 B2015 B2016 Kengetallen Netto schuldquote 104% 107% 110% Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 72% 79% 83% Solvabiliteitsratio 19% 15% 13% Structurele exploitatieruimte 8% 0% 2% Grondexploitatie 46% 45% 40% Belastingcapaciteit 93% 102% 101% De stijging van de netto schuldquote in 2016 wordt verklaard door de geplande investeringen in dat jaar. Voor de goede orde zij nadrukkelijk vermeld dat dit als een 0-meting moet worden beschouwd. Ook landelijk zijn er nog geen vergelijkingen getrokken of normpercentages gesteld. Er kunnen nu nog geen conclusies uit worden getrokken. Door deze ratio's een aantal jaren bij te houden, wordt inzicht gegeven in de ontwikkeling en daarmee zullen deze ratio's ook in sturingswaarde toe gaan nemen. 122

123 3.3 Kapitaalgoederen Inleiding De gemeente Ommen heeft een groot vermogen geïnvesteerd in kapitaalgoederen in de vorm van wegen, openbare verlichting, riolering, groen, water en gebouwen. Het onderhoud van deze goederen is van groot belang voor het zo goed mogelijk functioneren van de gemeente op vele terreinen. Vanwege het belang hiervan is dit onderhoud grotendeels vastgelegd in allerlei meerjarenplannen, nota s visies en regelingen. In deze paragraaf wordt per onderwerp ingegaan op de notities en plannen waarin het beleidskader is aangegeven, de stand van zaken en de voornemens voor de komende periode. Hiermee wordt getracht inzicht te geven op welke wijze inspanning wordt geleverd om het onderhoud van de gemeentelijke kapitaalgoederen te waarborgen. Bij onderhoud en beheer wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van kennis uit "de markt". Onderhoudswerk wordt via innovatieve contracten aanbesteed. In de contracten worden functionele eisen, kaders en kwaliteitseisen gesteld, waarbinnen de marktpartijen het werk moeten realiseren. De BOH voert de regie en stuurt op afstand. Werken worden niet uitsluitend op laagste prijs gegund maar ook op kwaliteit (conform de nieuwe aanbestedingswet. Actueel beleidskader Goede bereikbaarheid van de gemeente Ommen en instandhouding van voorzieningen zijn voor een toeristische en levendige gemeente als Ommen onmisbaar. Dit betekent onder andere dat de gemeente de komende jaren zich inzet op het behoud en de ontwikkeling van voorzieningen. Onder druk van de economische situatie moet de gemeente Ommen echter ook in komende jaren maatregelen nemen die gericht zijn op het kostenefficiënt werken. Op financieel gebied zullen de in gang gezette bezuinigingen de leidraad vormen voor de uitvoering van beheer en onderhoud en het beheerbewust ontwerpen van nieuwe plannen. Door efficiënt te werken en slimme coalities te vormen met andere overheden, private partijen en maatschappelijke groepen, houdt Ommen als netwerkregisseur een effectieve sturing op het behoud en de ontwikkeling van de ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid van de gemeente. De openbare ruimte van de gemeente Ommen is ingericht met oog voor de diverse functies van de afzonderlijke deelgebieden. Het vastgesteld IBOR beleidskader voor onderhoud aan de openbare ruimte vormt de basis voor de aanpak die is vertaald in beheerplannen per beheerthema. Keuzes betreffende de inrichting zijn daarbij mede maatgevend voor het verdere beheer, onderhoud en de exploitatie. Dit geldt voor de gehele openbare ruimte, waaronder groen, weginfrastructuur, verlichting, gladheidsbestrijding, straatreiniging, afvalbakken, bankjes, fiets- en wandelpaden. Er is sprake van een gedifferentieerd beheer en onderhoud van de openbare ruimte, waarbij onderscheid wordt gemaakt in vijf deelgebieden: Centrum, Hoofdstructuur (wegen), Woongebieden (inclusief kernen), Bedrijventerreinen en Buitengebied. Per deelgebied kunnen in de uitvoering verschillende kwaliteitsniveaus voor de openbare ruimte worden toegepast, wat resulteert in een andere uitstraling, door onder meer een ander materiaalgebruik, een andere kwaliteit van het openbaar groen, maar ook door het toepassen van verschillende onderhoudsniveaus. Het basis 123

124 onderhoudsniveau is vastgesteld op B (volgens de CROW norm), met extra aandacht voor het centrum van de stad Ommen en de recreatieve voorzieningen (niveau A). Dit onderhoudsbeleid is in nauwe samenwerking met belangenorganisaties tot stand gekomen. Private partijen/bewoners en belangenorganisaties hebben de mogelijkheid door zelfwerkzaamheid zelf aan de uitstraling van hun woonomgeving te werken. Voor de uitvoering wordt waar mogelijk samengewerkt met andere overheden en beheerorganisaties. Op het terrein van de gladheidsbestrijding bijvoorbeeld wordt op provinciaal niveau samengewerkt. 1. Openbare Verlichting Actueel beleidskader Openbare verlichting zorgt ervoor dat als het donker is het openbare leven goed kan functioneren. De verlichting draagt bij aan een sociaal veilige, verkeersveilige en een leefbare situatie. Openbare verlichting hangt samen met andere beleidsterreinen zoals het milieu, energie en openbaar groen. Het is voor de openbare verlichting van belang om een goede kwaliteit te hebben met minimaal energieverbruik en tegen aanvaardbare kosten. De gemeente maakt, voor haar energievoorziening van de openbare verlichting, riolering en gebouwen, gebruik van groene stroom. In samenwerking met zeven Overijsselse gemeenten is in 2015 een nieuw kaderstellend beleid opgesteld. Met ingang van 2016 zal er een sober doch doelmatig beleid worden gevoerd voor wat betreft de openbare verlichting en de overige lichtbronnen in de openbare ruimte met als motto: Donker waar mogelijk, licht waar nodig. Dit betekent dat de openbare ruimte alleen wordt verlicht waar en wanneer dat nodig is. Het ambitieniveau gaat voortaan uit van het zogenaamde stand still - step forward. stand still: de verstoring door licht in totaliteit neemt niet verder toe step forward: bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen wordt het licht in de openbare ruimte zo ingericht dat de kwaliteit van de leefomgeving wordt versterkt. De gemeente voert hiervoor diverse activiteiten uit passend bij de bestaande gemeentelijke taken en projecten. De gemeente zoekt hiervoor de samenwerking met lichtbroneigenaren en heeft een stimulerende rol. Voor het dagelijks beheer wordt gebruik gemaakt van een geautomatiseerd beheerprogramma. Met dit systeem worden de onderhoudsmaatregelen, de planningen en begrotingen gemaakt. Aan de hand van de landelijke normen wordt het verlichtingsniveau bepaald. Er is sprake van preventief onderhoud (vervanging van onderdelen en lichtmasten op basis van technische en economische levensduur), curatief onderhoud (herstellen van schade) en van projectmatige werkzaamheden (vervanging, renovatie en reconstructie). Kwaliteitsniveau Aan de hand van een nieuwe integraal afgestemde beleidslijn is in 2015 een nieuw beheersplan vastgesteld. Voor de komende 4 a 5 jaar zijn daarmee naast onderhoud en instandhouding belangrijke aspecten, zoals verduurzamen en energie besparing op de openbare verlichting door ombouw geborgd. Dit levert op termijn een beter werkende installatie op en dat kenmerkt zich door weinig uitval en energiebesparing. Daar waar (technisch)mogelijk en effectief zullen nieuwe 124

125 (led)technieken en dynamisch verlichten worden toegepast. De gemeente wil vooral bewust verlichten, waarbij aandacht is voor bescherming van donkerte en het voorkomen van lichthinder. Het systeem van groepsremplace bij vervanging van lampen blijft bestaan om aan de ambitie dat 98% van de lampen brandt, te kunnen voldoen. Het onderhoud is in 2014 in samenwerking met de gemeente Hardenberg opnieuw aanbesteed. Daarbij is het onderhoud op basis van een UAV-gc overeenkomst voor een periode van 4 jaar in de markt weggezet. Kaderstellende beleidsnota s ROVL 2011 (Richtlijn Openbare Verlichting Landelijk) IBOR (Integraal Beheer Openbare Ruimte 2013) Wat willen we bereiken/waarborgen? 1. Op niveau brengen en houden van de verlichting door ombouw naar duurzame installaties 2. Voortaan bij het ontwerp van lichtplannen de LIOR als leidraad toepassen 3. 98% Van de verlichting functioneert 4. Reduceren van het energieverbruik van de openbare verlichting. 5. Bewuster toepassen van licht in de openbare ruimte en deze ambitie reguleren in (beleids)plannen Financiën De gemeente Ommen bezit circa lichtmasten (peildatum 1 januari 2014). De exploitatielasten bestaan uit rente en afschrijving, energiekosten, dienstverlening door derden, schades en personeelskosten. De hoogte van de exploitatielasten voor 2016 is afgerond Wat gaan we er voor doen? Actie / prioriteit Nieuwe openbare verlichting plaatsen conform het LIOR beleidskader Te bereiken Bewuster verlichten Verouderde verlichting verduurzamen Huidige stand t.a.v. de doelstelling Omschrijving E/P Bron Nulmeting (jaar) Niveau onderhoud (t.o.v. te bereiken / behouden niveau) % verlichting dat naar behoren functioneert Streefwaarden P Geen* % nieuw dat voldoet aan LIOR P Geen* E = effectindicator / P = prestatie indicator *) Er is geen nulmeting, het beleidsplan is in 2014 vastgesteld, waarin de streefwaarden zijn benoemd. 125

126 2. Wegen, bermen en sloten en kunstwerken Actueel beleidskader De gemeente heeft als wegbeheerder (op basis van de Wegenwet) de zorgplicht voor wegverhardingen. Op basis van het beleidskader IBOR en het meerjarig onderhoudsprogramma wordt het gemeentelijke wegennet van Ommen beheerd en onderhouden. De civieltechnische kunstwerken maken onderdeel uit van het wegennet. Het beheergebied van de gemeente Ommen bestaat uit: Onderdeel / segment van het areaal Weglengte verharde wegen in km totaal beheergebied Weglengte verharde wegen in km binnen de bebouwde kom Weglengte verharde wegen in km buiten de bebouwde kom Aantal Oppervlakte verharde wegen in m2 (x miljoen) 1,845 Totaal aantal bomen in de bermen buiten de bouwde kom in stuks Ca Plantsingels buitengebied in m Lengte schouwsloten in meters Ca Lengte bermsloten in meters Lengte windsingels en onderbeplanting in meters Ca Totaal aantal bruggen in stuks 34 Totaal aantal duikers in stuks 30 Totaal aantal tunnels in stuks 3 Met de introductie van IBOR wordt in de komende jaren gewerkt met een gedifferentieerd kwaliteitsniveau. Per structuurgebied worden nieuwe kwaliteitscriteria vastgelegd. De huidige onderhoudsstrategie van de wegverharding is gebaseerd op het kwaliteitsverloop in het verleden en de verwachtte restlevensduur. De staat van onderhoud van de wegen wordt tweejaarlijks gemeten door globale visuele inspecties uit te voeren. In 2016 wordt het volledige wegennet opnieuw aan een kwaliteitsinspectie onderworpen en in het beheersysteem geregistreerd. De onderhoudsstrategie werd in voorgaande jaren vastgesteld en omschreven volgens de CROW-optimaal-methode (kwaliteitsniveau B). In 2013 is het IBOR beleidskader vastgesteld. Aan de hand hiervan is een beheerplan opgesteld en vastgesteld. De openbare ruimte wordt op IBOR-beleidslijnen onderhouden. De komende jaren wordt het onderhoud uitgevoerd, zoals dat is vastgesteld in het beheerplan wegen, wegbermen en bermsloten. Het onderhoud wordt op basis hiervan geprogrammeerd en integraal afgestemd met overige beheerdisciplines. Waar mogelijk wordt zoveel mogelijk werk met werk gemaakt door mee te liften bij herinrichting- en investeringsprojecten. Het groot onderhoud wordt in de komende jaren 126

127 uitgevoerd op basis van een meerjarenprogramma 2014/2016. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met suggesties en wensen van belangenorganisaties, waaronder de verenigingen voor Plaatselijk Belang. In het kader van het IBOR is een bermbeheerplan opgesteld voor de periode Een van de uitgangspunten is om geleidelijk aan over te gaan op verschralingsbeheer, dat erop neer komt dat het maaisel bij iedere maaibeurt wordt afgevoerd. Dit moet op termijn ertoe leiden dat bermen er kwalitatief beter bij liggen en de soortenrijkdom van de bermvegetatie toeneemt. De prioriteit voor dit nieuwe maaibeheer ligt op de routes die recreatief en landschappelijk het meest interessant zijn. Op de overige bermen blijft vooralsnog het oude maaibeheer van kracht, waarbij het maaisel wordt kapotgeslagen en blijft liggen. In overleg met de Plaatselijke Belangen wordt het beheerplan opgesteld en zal het college dit vaststellen. De huidige onderhoudsstrategie van de civieltechnische kunstwerken is curatief. De kwaliteit is inzichtelijk gemaakt door het uitvoeren van inspecties. In het beheerplan wegen is het onderhoud aan kunstwerken in de gemeente opgenomen. Om voor de toekomst meer grip te krijgen op de onderhoudsbehoefte en de kosten wordt gewerkt aan een strategische onderhoudsvisie voor kunstwerken. Kaderstellende beleidsnota s Meerjaren onderhoudsplan wegen (2014 t/m 2016) Bomenbeleidsplan (2012) Landschapsontwikkelingsplan (2011) GOP 2013/2017 IBOR-plan (vastgesteld ) Beheerplan bermen en sloten Beheerplan wegen Wat willen we bereiken/waarborgen? 1. Het beheer en onderhoud uit voeren op basis van het beheerplan wegen en wegbermen en bermsloten 2. Het zo efficiënt en planmatig mogelijk uitvoeren van het onderhoud op basis van het meerjarenprogramma 2014/ Het voorkomen van kapitaalvernietiging door waar mogelijk en efficiënt werk met werk te maken. 4. Het op verantwoorde wijze beheren van de bomen in het buitengebied. 5. Verantwoord bermbeheer, waar mogelijk en efficiënt verschralingsbeheer te introduceren om toe te groeien naar vormen van ecologisch bermbeheer. 6. Opstellen strategische onderhoudsvisie kunstwerken 127

128 Financiën De exploitatielasten bestaan uit rente en afschrijvingen, energiekosten, dienstverlening door derden, schades en personeelskosten. De totale exploitatielasten bedragen circa 1,7 miljoen per jaar. Huidige stand t.a.v. de doelstelling Omschrijving Percentage van de wegen dat voldoet aan kwaliteitsnorm B (functioneel) Kwaliteitscijfer (1-10) verhardingen Maximaal aantal meldingen/verzoeken m.b.t. beheer en onderhoudstoestand van wegen en bermen Maximaal aantal aansprakelijkheidstellingen m.b.t. wegen en bermen E/P* Bron *E = Effectindicator / P = Prestatie-indicator Nulmeting (jaar) Streefwaarden P Beheersysteem 2015 De nulmeting wordt in 2015 uitgevoerd op basis van IBOR worden er nieuwe streefwaarden bepaald (eind 2015) E Beheersysteem 2015 De nulmeting wordt in 2015 uitgevoerd op basis van IBOR worden er nieuwe streefwaarden bepaald (eind 2015) E Medewerkersportaal 60 (2009) E FIN 9 (2008) Bossen Actueel beleidskader Bossen hebben verschillende maatschappelijke functies: 1. landschappelijk 2. recreatief 3. natuurwaarde 4. cultuurhistorisch Ook de houtproductie is een onderdeel van het bosbeheer en noodzakelijk voor de exploitatie van de boscomplexen. Ommen is één van de groenste gemeenten van Nederland. Ongeveer 33% van het oppervlak bestaat uit bos en heide. In totaal heeft de gemeente zeven boscomplexen in beheer, hiervan zijn Varsenerveld, Stegerveld, Het Laar, en het Ommerbos het grootst. Gezamenlijk hebben ze een 128

129 oppervlakte van 485 hectare. Alle bossen liggen in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Ongeveer 30% van de gebieden wordt aangemerkt als terrein met natuurwaarden. De meeste nadruk ligt op de recreatieve functie van de bossen. Zo zijn alle boscomplexen opengesteld voor publiek en is het niveau van de recreatieve voorzieningen zoals banken, picknickplaatsen en parkeerplaatsen hoog. Het multifunctioneel beheer is erop gericht om alle maatschappelijke functies naar voren te laten komen en elkaar te laten versterken. Kaderstellende beleidsnota s Kadernota gemeentelijke bossen (2003) FSC- Bosbeheerplan (2009) Wat willen we bereiken/waarborgen? 1. Duurzaam bosbeheer conform het FSC bosbeheerplan. 2. Waarborgen van de maatschappelijke en recreatieve functies in de boscomplexen 3. Behoud natuurwaarden in de bossen alsmede op de bijbehorende cultuurgronden. 4. Budgettair neutraal bosbeheer. Financiën De bossen worden kostendekkend geëxploiteerd. De jaarlijkse kosten zijn in balans met de opbrengsten uit houtverkoop en verpachten van cultuurgronden welke gelegen zijn binnen de boscomplexen. Wat gaan we er voor doen? Actie / prioriteit Conform werkblokplanning houtoogst Te bereiken Opbrengsten genereren om de bossen minimaal budgetneutraal te beheren. Verpachten cultuurgronden welke gelegen zijn binnen de boscomplexen Inkomsten genereren om onderhoudswerkzaamheden te kunnen bekostigen Onderhoudswerkzaamheden aan paden, recreatieve voorzieningen en (laan)beplantingen Waarborgen recreatief gebruik en ontwikkelen natuur- en landschapswaarden Omschrijving E/P Bron Nulmeting (jaar) Jaarlijkse aanwas van houtopstand in m3 hout. E = effectindicator / P = prestatie- indicator P m3 (2006) Streefwaarden

130 4. Openbaar Groen Actueel beleidskader Een groene leefomgeving draagt bij aan het welzijn van de bevolking. Groen draagt bij aan de identiteit en het karakter van Ommen en de kernen/buurtschappen en heeft een belangrijke recreatieve gebruikswaarde (bron: GOP). In het Gemeentelijk Ontwikkelingsplan (GOP) zijn verschillende structuurgebieden genoemd, waarvoor verschillende kwaliteitsniveaus en uitgangspunten voor het beheer kunnen worden bepaald. Hiertoe is in 2013 het IBOR-plan vastgesteld en in het verlengde daarvan is voor de periode een beheerplan openbaar groen opgesteld. Het beleid met betrekking tot het openbaar groen is in een aantal beleidsplannen vastgelegd. Onderscheid wordt gemaakt in beeld- en structuurbepalend groen, gebruiksgroen en natuurlijk groen. Het bomenbeleidsplan omvat beleid voor de beschermwaardige bomen en het kapvergunningenstelsel. (zie programma 2 Duurzaam Ommen) Kwaliteitsniveau De onderhoudsstrategie van het dagelijks beheer en onderhoud is gebaseerd op de kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van het CROW. Deze kwaliteitscatalogus geeft landelijke standaardnormen voor het onderhoud van objecten in de openbare ruimte. Dit gebeurt op vijf kwaliteitsniveaus: A+, A, B, C en D. Het openbaar groen van Ommen wordt onderhouden op kwaliteitsniveau B (basis), het centrum op kwaliteitsniveau A (hoog). Het dagelijks beheer en onderhoud wordt uitgevoerd volgens vastgestelde uitgangspunten, zoals: het zonder toepassing van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen beheren van het openbaar groen; het omzetten van arbeidsintensief naar arbeidsextensief onderhoud van het openbaar groen, met name door gazons die wekelijks gemaaid worden om te zetten naar kruidenrijke vegetaties door minder frequent maaien en afvoeren van het maaisel Snippergroen De uitgangspunten voor de verkoop van snippergroen, illegaal in gebruik genomen groen en voormalige speelplaatsen zijn opgesteld en op basis daarvan worden groenstroken geïnventariseerd. In 2016 wordt dit snippergroenproject gecontinueerd. Bij de ontwikkeling van nieuwe woongebieden is een belangrijk uitgangspunt te voorkomen dat nieuw snippergroen ontstaat. Kaderstellende beleidsnota s Groenstructuurplannen voor de kernen Ommen (1998 en herzien in 2008), de wijk Alteveer (Ommen), Lemele, Witharen en Beerzerveld (2006) Bomenbeleidsplan (2012) Bomenstructuurplannen binnen en buiten de bebouwde kommen (2005) Beheerplan Openbaar groen Wat willen we bereiken/waarborgen Het beheer en onderhoud waarborgen op een kwaliteitsniveau B, het centrum van Ommen op niveau A volgens de kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van het CROW. Door middel van maandelijkse schouw (steekproeven) wordt het onderhoudsbeeld bewaakt. 130

131 Financiën Van het totale beheergebied van ongeveer 85 hectare wordt 95% arbeidsextensief onderhouden. De exploitatielasten bestaan uit o.a. dienstverlening door derden, aanschaf van plantmateriaal en personeelskosten. De totale exploitatielasten bedragen circa per jaar. Huidige stand t.a.v. de doelstelling De resultaten van de maandelijkse schouw worden omgerekend naar een rapportcijfer. In de eerste kolom van de tabel is vermeld in welke bandbreedte dit rapportcijfer zich moet bevinden passend bij het afgesproken kwaliteitsniveau. De ondergrens van deze bandbreedte is aangemerkt als streefwaarde voor de komende jaren. In de kolom Resultaat in 2013 is de bandbreedte vermeld van de werkelijke scores op het kwaliteitsbeeld. Tevens is vermeld het gemiddelde van alle scores. Bijvoorbeeld: de 5,1 op kwaliteitsniveau B is onder de maat, maar de 8,5 is beter dan de norm. Dit geeft aan dat gedurende een bepaalde periode in het seizoen het kwaliteitsbeeld afweek van de norm. Het jaargemiddelde van 7,1 is daarentegen een ruime voldoende. Omschrijving E/P Bron Resultaat in 2013 gemiddelde cijfermatige inspectiewaarde CROW op kwaliteitsniveau B (hele gemeente) eis: tussen 4,0 en 7,0 gemiddelde cijfermatige inspectiewaarde CROW op kwaliteitsniveau A (centrum)eis: tussen 1 en 3,9 P P CROW schouw systema tiek CROW schouw systema tiek Geen nulmeting aanwezig Geen eenduidig resultaat i.v.m. reconstructie. Streefwaarden B B B B B B B B 5. Riolering en Water Actueel beleidskader In 2013 heeft de gemeenteraad van de gemeente Ommen het verbrede gemeentelijke rioleringsplan (vgrp) vastgesteld voor de periode Dit is een strategisch document waarin de beleidsvoornemens, de maatregelen en de kosten voor het rioolstelsel voor een bepaalde planperiode worden beschreven. De gemeentelijke riolering is één van de belangrijkste voorzieningen voor de bescherming van de volksgezondheid en het milieu. Ook heeft riolering een belangrijke functie als het gaat om het tegengaan van wateroverlast in de openbare ruimte. Met het actuele vgrp voldoet de gemeente Ommen aan de wettelijke zorgplicht voor het doelmatig inzamelen en transporteren van afvalwater, hemelwater en de zorgplicht voor grondwater. Naast het beleidsdeel maakt het kostendekkingsplan onderdeel uit van het vgrp. Deze geeft de opbouw van de kosten en de dekking daarvan weer. Het kostendekkingsplan wordt vertaald naar de jaarlijkse begroting en gedurende de planperiode van het vgrp gemonitord. 131

132 Vanaf 2014 wordt planmatig onderhoud uitgevoerd aan de vrijvervalriolering. De werkzaamheden worden door de bestuursdienst Ommen - Hardenberg, samen met de werkzaamheden voor de gemeente Hardenberg op de markt gezet, voor een optimale marktwerking. Het rioolstelsel van de gemeente Ommen bestaat uit: Beschrijving (Verbeterd) gemengd rioolstelsel Gescheiden stelsel vrijverval Verbeterd gescheiden stelsel vrijverval Infiltratieriool Aantal overstorten gemengde stelsel 30 Randvoorzieningen 2 Drukriolering Aantal/ lengte 60 km 37 km 2 km 4,5 km 75 km Perceelaansluitingen (op riolering) Kolkaansluitingen ±6.000 Gemalen 47 Pompen en gemalen (buitengebied) 327 Aantal IBA s en alternatieve voorzieningen 1144 Samenwerking in de afvalwaterketen De gemeente Ommen werkt al geruime tijd samen in de afvalwaterketen Noordelijke Vechtstromen. De regionale samenwerkingspartners zijn; de gemeenten Borger-Odoorn, Coevorden, Emmen en Hardenberg, waterschap Vechtstromen en WMD. De kosten van de afvalwaterketen zullen het komende decennium verder stijgen omdat de waterpartners voor grote opgaven staan zoals vervangingsinvesteringen, het opvangen van de gevolgen van klimaatverandering etc. In het Bestuursakkoord Water hebben de koepels VNG en Unie van Waterschappen aangegeven dat mede door de samenwerking deze kostenstijging verminderd kan worden (''minder meer''). De doelstelling voor gemeenten en waterschap is om de voorziene kostenstijging te beperken. Vertrekpunt voor onze visie en ambities is dat het na te streven besparingsdoel voor onze regio van 2 miljoen per jaar in 2020 altijd in samenhang wordt bezien met kwaliteit, kwetsbaarheid en duurzaamheid. Deze besparing moet in 2020 zijn bereikt en wordt gemeten ten opzichte van Deze besparing komt bovenop de reeds behaalde besparing van 2 miljoen die is behaald door de samenwerking in de afvalwaterketen (samen 4 miljoen). Deze opgave is bekrachtigd door de verschillende partners. Hierbij staan kostenoptimalisatie en kwaliteit voor de burger, bedrijven en leefomgeving centraal. Vechtoevers In 2011 is door de gemeenteraad de Ruimtelijke Verkenning Vechtoevers vastgesteld. Dit is een gezamenlijk project van het waterschap, de provincie en de gemeente aan de Vecht rond het centrum van Ommen. Het plan omvat een fase op de Noordelijke oever en fase op de Zuidelijke oever. De werkzaamheden op de noordelijke oever zijn in 2015 afgerond. Op de noordelijke oever is een boulevard aangelegd alsmede een verlaagd plein in combinatie met de Westflank, verharde 132

133 wandel en fietspaden en een havenkom. Ter hoogte van het oude gemeentehuis en het nieuwe plein is de Vecht verbreedt, wat ten gunste komt van de waterdoelen. Op de zuidoever is de aanleg van een nevengeul voorzien. Hiermee wordt ook de doorstroming verbeterd. Daarnaast krijgt het gehele gebied een kwalitatieve impuls. In 2015 is er overeenstemming bereikt met betrokken partijen. De ruimtelijke procedures zijn opgestart en in april 2015 is er gestart met de werkzaamheden. Deze worden vervolgd na afronding van de procedures. Kaderstellende beleidsnota s verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan ( ) Wat willen we bereiken/waarborgen? Op basis van de nieuwe ontwikkelingen en ambities van de gemeente zijn voor het afvalwater, regenwater en grondwater zes doelen opgesteld, gebaseerd op de wettelijke formuleringen voor zorgplichten in de Wet Verankering en Bekostiging Gemeentelijke Watertaken. De zorgplichten voor afval-, regen- en grondwater zijn in de doelen meegenomen. De doelen voor de planperiode zijn: Doel 1. Zorgen voor doelmatige inzameling van afvalwater. 2. Zorgen voor doelmatig transport van afvalwater. 3. Zorgen voor inzameling en/of transport van overtollig regenwater. 4. Zorgen voor de verwerking van ingezameld en overtollig regenwater 5. Zorgen dat het grondwater een bestemming van een gebied (binnen de bebouwde kom) niet structureel belemmerd. 6. Doelmatig beheer en een goed gebruik van de riolering. Toelichting Elk perceel binnen de gemeentegrens heeft een aansluiting op de riolering of een alternatieve voorziening. De gemeente zorgt voor het inzamelen van afvalwater dat door particulieren en bedrijven aan de perceelgrens wordt aangeboden. De gemeente ontvangt afvalwater van particulieren en bedrijven bij de perceelgrens en zorgt ervoor dat het systeem (riolering, kolken en gemalen) op orde is en het afvalwater transporteert naar een rioolwaterzuivering. De gemeente ontvangt (waar nodig) hemelwater op de perceelgrens van particulieren en bedrijven en zorgt voor transport naar een voorziening om het water vast te houden en/of te bergen. Het regenwatersysteem heeft voldoende capaciteit om bij neerslag het water te laten infiltreren, te bergen en/of af te voeren, uitgezonderd bijzondere omstandigheden. Structurele grondwateroverlast wordt, conform grondwaterbeleid, zoveel mogelijk voorkomen. De gemeente heeft inzicht in het functioneren van de riolering. Ongewenst lozingsgedrag wordt zoveel mogelijk voorkomen. 133

134 Financiën De exploitatielasten bestaan uit rente en afschrijving, telefoonkosten (gemalen), dienstverlening door derden en personeelskosten. De totale exploitatielasten inclusief de reserveringen voor toekomstig groot onderhoud en vervangingsinvesteringen bedragen ongeveer per jaar. Hiertegenover staat de opbrengst van de rioolheffing. Wat gaan we er voor doen? Vanaf 2014 wordt planmatig onderhoud uitgevoerd aan de vrijvervalriolering. De werkzaamheden worden door de bestuursdienst Ommen - Hardenberg, samen met de werkzaamheden voor de gemeente Hardenberg op de markt gezet, voor een optimale marktwerking. 6. Gebouwen Actueel beleidskader De gemeente is eigenaar van diverse gebouwen en bouwwerken en is verantwoordelijk voor het onderhoud en het beheer. Het huidige gebouwenbestand bestaat uit 80 gebouwen, te weten: De beheerskosten bestaan uit: 1. De kosten voor groot onderhoud. 2. Het dagelijkse onderhoud. 134

Raadsvoorstel agendapunt

Raadsvoorstel agendapunt Raadsvoorstel agendapunt Aan de raad van de gemeente IJsselstein Zaaknummer : 489473 Datum : 10 oktober 2017 Programma : Alle Blad : 1 van 6 Commissie : Bestuur Portefeuillehouder: mr. P.J.M. van Domburg

Nadere informatie

Themaraad financiën 3 april

Themaraad financiën 3 april Themaraad financiën 3 april 2017 1 Aanleiding en doelstelling P&C-cyclus Robuust financieel beleid Begroting Financiële positie Risico s Afsluiting Agenda 2 Aanleiding en doelstelling Aanleiding Vanuit

Nadere informatie

Raadsstuk. Onderwerp Decemberrapportage 2018 Nummer 2018/ Portefeuillehouder Snoek, M. Programma/beleidsveld 7.2 Algemene dekkingsmiddelen

Raadsstuk. Onderwerp Decemberrapportage 2018 Nummer 2018/ Portefeuillehouder Snoek, M. Programma/beleidsveld 7.2 Algemene dekkingsmiddelen Raadsstuk Onderwerp Decemberrapportage 2018 Nummer 2018/802709 Portefeuillehouder Snoek, M. Programma/beleidsveld 7.2 Algemene dekkingsmiddelen Afdeling Concerncontrol Auteur Geffen, M. van Telefoonnummer

Nadere informatie

Inhoudsopgave. I Inleiding 3. II Financiële beschouwing begroting 2016 en meerjarenraming 3. III Kaders begroting

Inhoudsopgave. I Inleiding 3. II Financiële beschouwing begroting 2016 en meerjarenraming 3. III Kaders begroting Perspectiefnota 2016 Inhoudsopgave blz. I Inleiding 3 II Financiële beschouwing begroting 2016 en meerjarenraming 3 III Kaders begroting 2016 4 Bijlagen: begrotingscirculaire 2016-2019 provincie Groningen

Nadere informatie

Kaders Financieel gezond Brummen

Kaders Financieel gezond Brummen Kaders Financieel gezond Brummen 1. Inleiding Naar aanleiding van de vaststelling van de Programmabegroting 2019-2022 en de aanbevelingen die de provincie heeft gedaan in haar besluit financieel toezicht

Nadere informatie

Meerjarenbegroting Gemeentefinanciën Bloemendaal

Meerjarenbegroting Gemeentefinanciën Bloemendaal Meerjarenbegroting 2019-2022 1 Belangrijke data: 25 september 2018 vastgesteld in college 11 oktober 2018 informatiebijeenkomst (beeldvormend - technisch) 16, 17 en 18 oktober 2018 commissiebehandeling

Nadere informatie

NB beide formulieren invullen (2 tabbladen)

NB beide formulieren invullen (2 tabbladen) Behandelend ambtenaar gemeente Begroting 2015 is Meerjarenbegroting 2016-2018 is Datum vaststelling begroting 2015 Datum ontvangst begroting 2015 Maatstaven Aantal inwoners per 1-1-2015 Aantal woonruimten

Nadere informatie

INFORMATIEFORMULIER TEN BEHOEVE VAN BEGROTINGSBEOORDELING. Begroting 2010 GEMEENTE

INFORMATIEFORMULIER TEN BEHOEVE VAN BEGROTINGSBEOORDELING. Begroting 2010 GEMEENTE INFORMATIEFORMULIER TEN BEHOEVE VAN BEGROTINGSBEOORDELING Begroting 2010 GEMEENTE 0 ALGEMEEN Gaarne alle informatievragen invullen of doorhalen wat niet van toepassing is. Een volledig ingevuld formulier

Nadere informatie

: Aanvullend voorstel voor voorjaarsnota 2006 en kadernota 2007

: Aanvullend voorstel voor voorjaarsnota 2006 en kadernota 2007 Nummer Onderwerp : B-2.14.2006 : Aanvullend voorstel voor voorjaarsnota 2006 en kadernota 2007 Korte inhoud : Voor de voorjaarsnota moet de begrote algemene uitkering worden verhoogd met 144.637 en de

Nadere informatie

Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7. Doetinchem, 22 mei 2013. Bijstellen begroting rentekosten met ingang van begrotingsjaar 2014

Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7. Doetinchem, 22 mei 2013. Bijstellen begroting rentekosten met ingang van begrotingsjaar 2014 Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7 Bijstellen begroting rentekosten met ingang van begrotingsjaar 2014 Voorstel: 1. Met ingang van de programmabegroting 2014-2017 een bijstelling doorvoeren van de wijze van

Nadere informatie

Financiële begroting 2016

Financiële begroting 2016 Financiële begroting 2016 113 114 Voor een overzicht van de baten en lasten per programma wordt verwezen naar het overzicht opgenomen onder Begroting van Baten en Lasten in het begin van deze begroting.

Nadere informatie

Voorstel van het college aan de raad. Raadsvergadering d.d. 10 november 2016

Voorstel van het college aan de raad. Raadsvergadering d.d. 10 november 2016 GEMEENTE OLDEBROEK Raadsvergadering d.d. 10 november 2016 Voorstel van het college aan de raad Agendapunt Onderwerp: Programmabegroting 2017 en verwerking financiële effecten uit de septembercirculaire.

Nadere informatie

BIEO Begroting in één oogopslag

BIEO Begroting in één oogopslag BIEO 2017 Begroting in één oogopslag INLEIDING Voor u ligt de begroting in één oogopslag (BIEO) 2017 van de gemeente Wierden. Naast het begrotingsjaar 2017 wordt er aandacht geschonken aan de ontwikkeling

Nadere informatie

Voorstelnummer: Houten, 1 oktober 2013

Voorstelnummer: Houten, 1 oktober 2013 Raadsvoorstel Voorstelnummer: 2013-068 Houten, 1 oktober 2013 Onderwerp: Raadsvoorstel Tweede bestuursrapportage 2013 Beslispunten: 1. De begroting 2013 te wijzigen op basis van de sheet "Financiële effecten

Nadere informatie

Raadsstuk. Onderwerp Bestuursrapportage Nummer 2018/ Portefeuillehouder Snoek, M. Programma/beleidsveld 7.2 Algemene dekkingsmiddelen

Raadsstuk. Onderwerp Bestuursrapportage Nummer 2018/ Portefeuillehouder Snoek, M. Programma/beleidsveld 7.2 Algemene dekkingsmiddelen Raadsstuk Onderwerp Bestuursrapportage 2018 Nummer 2018/576433 Portefeuillehouder Snoek, M. Programma/beleidsveld 7.2 Algemene dekkingsmiddelen Afdeling Concerncontrol Auteur Geffen, M. van Telefoonnummer

Nadere informatie

Agendapunt. Op grond van artikel 192 van de gemeentewet is de raad het bevoegd orgaan om de begroting tussentijds te wijzigen.

Agendapunt. Op grond van artikel 192 van de gemeentewet is de raad het bevoegd orgaan om de begroting tussentijds te wijzigen. RAADSVOORSTEL Agendapunt Raad 27 oktober 2016 Afdeling Middelen Voorstel nummer 2016.00077 Datum 27 september 2016 Onderwerp Tweede bestuursrapportage 2016 Programma Alle begrotingsprogramma's Inlichtingen

Nadere informatie

Ontwerpbesluit pag. 3. Toelichting pag. 4. Bijlage(n): Najaarsrapportage 2016

Ontwerpbesluit pag. 3. Toelichting pag. 4. Bijlage(n): Najaarsrapportage 2016 College van Gedeputeerde Staten statenvoorstel DATUM 13-9-2016 NUMMER PS PS2016PS17 AFDELING MAO COMMISSIE BEM STELLER Leo Donker DOORKIESNUMMER 0646994683 DOCUMENTUMNUMMER 818ACAEO PORTEFEUILLEHOUDER

Nadere informatie

19 mei 2015 Corr.nr , FC Nummer 36/2015 Zaaknr

19 mei 2015 Corr.nr , FC Nummer 36/2015 Zaaknr 19 mei 2015 Corr.nr. 2015-20.867, FC Nummer 36/2015 Zaaknr. 574002 Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen ter vaststelling van de Voorjaarsnota 2015 en de daarin opgenomen

Nadere informatie

2. Financieel kader gemeenschappelijke regelingen in de regio van Hollands-Midden

2. Financieel kader gemeenschappelijke regelingen in de regio van Hollands-Midden 1. Inleiding Ten tijde van het schrijven van de kadernota 2016 wordt nog volop gewerkt aan de uitwerking van het proces Kracht#15. Voor het besluitvormingsproces dient de Kadernota 2016 in januari 2015

Nadere informatie

Financiële kadernota Samen kom je verder! Gemeente Leiderdorp

Financiële kadernota Samen kom je verder! Gemeente Leiderdorp Financiële kadernota 2017-2020 Samen kom je verder! Gemeente Leiderdorp Algemene Dekkingsmiddelen Algemene dekkingsmiddelen Nr. Onderwerp i/s 2017 2018 2019 2020 401 Minder opbrengst precario S 40.000

Nadere informatie

categotie/ agendanr

categotie/ agendanr Raadsvoorstel Jaar Raad categotie/ agendanr. B.enW. 2016 RA16.0095 B 2 16/760 (b ~Gemeente ~ Emmen 2018-2020 Portefeuillehouder: J. Otter Afdeling: Financiën & Belastingen Team: Financieel Advies AS Berghuis

Nadere informatie

PROGRAMMABEGROTING 2015

PROGRAMMABEGROTING 2015 PROGRAMMABEGROTING 2015 Programmabegroting 2015 2 Inhoud INLEIDING... 5 1. HOOFDLIJNEN VAN DE PROGRAMMABEGROTING... 10 A. Uitgangspunten... 10 B. Het perspectief... 11 C. Posten met een centrale verklaring...

Nadere informatie

Onderwerp: Verordeningen gemeentelijke belastingen 2018

Onderwerp: Verordeningen gemeentelijke belastingen 2018 Vergadering gemeenteraad d.d. 30 november 2017 Agenda nummer 7 Portefeuillehouder: wethouder de heer J.H. Menninga Onderwerp: Verordeningen gemeentelijke belastingen 2018 Korte inhoud: Jaarlijks worden

Nadere informatie

JAARREKENING Ja, IPA Acon heeft een goedkeurende verklaring afgegeven.

JAARREKENING Ja, IPA Acon heeft een goedkeurende verklaring afgegeven. JAARREKENING 2015 Tijdigheid Is de jaarrekening op tijd (voor 15 april) ontvangen? Accountantsverklaringen Is de verklaring aanwezig (ja /nee) en welke soort verklaring? Weerstandsvermogen Hoogte algemene

Nadere informatie

Voorstel In te stemmen met de 10e wijziging van de begroting 2018 waarin de mutaties zijn verwerkt van de

Voorstel In te stemmen met de 10e wijziging van de begroting 2018 waarin de mutaties zijn verwerkt van de Raadsvoorstel Zaaknummer: 2018-009925 Onderwerp Bestuursrapportage 2018 Datum voorstel Datum raadsvergadering 21 augustus 2018 9 oktober 2018 Aan de raad, Voorstel In te stemmen met de 10e wijziging van

Nadere informatie

Financiële ontwikkelingen na gereedkomen primitieve begroting

Financiële ontwikkelingen na gereedkomen primitieve begroting Financiële ontwikkelingen na gereedkomen primitieve begroting Inleiding In de raadsvergadering van 3 december 2014 is een nieuwe Planning & Control Cyclus vastgesteld. Met deze vaststelling zijn de 1 e

Nadere informatie

4.2. Financiële positie en toelichting

4.2. Financiële positie en toelichting 4.2. Financiële positie en toelichting De paragraaf financiële positie geeft een integraal beeld van de gemeentelijke financiën (vermogen, exploitatie en risico s) voor het begrotingsjaar en verdere jaren.

Nadere informatie

: dhr. J.L.M. Vlaar : drs M F C. Gadella-van Gils

: dhr. J.L.M. Vlaar : drs M F C. Gadella-van Gils RAADSVOORSTEL ter besluitvorming in de raad Datum Forum vergadering : 27 oktober 2016 Zaaknummer : 376584 Datum Raadsvergadering : 7 november 2016 Portefeuillehouder Verantwoordelijk MT-lid Evaluatiedatum;

Nadere informatie

Naam en telefoon. Coen van den Hout (9300) Afdeling. Portefeuillehouder

Naam en telefoon. Coen van den Hout (9300) Afdeling. Portefeuillehouder Onderwerp Invoering nieuwe voorschriften Besluit Begroting & Verantwoording (BBV). Datum 25 mei 2016 Naam en telefoon Coen van den Hout (9300) Afdeling F&C Portefeuillehouder Frank den Brok Waarover wil

Nadere informatie

Te berikken effekt De raadsvergadering waarin de programmabegroting 2013 wordt vastgesteld wordt niet belast met discussies over kaders.

Te berikken effekt De raadsvergadering waarin de programmabegroting 2013 wordt vastgesteld wordt niet belast met discussies over kaders. Riedsútstel Ried : 2 februari 2012 Status : Besluitvormend Agindapunt : 11 Portefúljehâlder : K. Antuma Amtner : E. Plantinga Taheakke : Conceptraadsbesluit Op besjen : - Underwerp Uitgangspunten voor

Nadere informatie

Reactienotitie informatieavond Perspectiefnota (19 juni 2014) beantwoording/toelichting

Reactienotitie informatieavond Perspectiefnota (19 juni 2014) beantwoording/toelichting Reactienotitie informatieavond Perspectiefnota (19 juni 2014) beantwoording/toelichting 1. Algemene reserve (gelabeld deel) Het gelabelde deel van de algemene reserve neemt toe van 3.3 miljoen naar 5,2

Nadere informatie

Bijlagen 1 Voorjaarsnota

Bijlagen 1 Voorjaarsnota Raadsvoorstel Agendapunt: Onderwerp Voorjaarsnota 2012 Datum voorstel 10 april 2012 Datum raadsvergadering 15 mei 2012 Bijlagen 1 Voorjaarsnota Ter inzage Aan de gemeenteraad, 0. Samenvatting De voorjaarsnota

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Onderwerp: 2e Bestuursrapportage 2015 DE GEMEENTERAAD WORDT VOORGESTELD TE BESLUITEN OM:

Raadsvoorstel. Onderwerp: 2e Bestuursrapportage 2015 DE GEMEENTERAAD WORDT VOORGESTELD TE BESLUITEN OM: Raadsvoorstel Zaakkenmerk: 1570977 Raad 10 november 2015 Documentkenmerk: 1570979 B. en W. 29 september 2015 Behandeld door: mw. G.J. Jansonius E-mail: Gedda.Jansonius@ommen-hardenberg.nl Onderwerp: 2e

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 1 Inleiding... 5

Inhoudsopgave. 1 Inleiding... 5 Kadernota 2015 Inhoudsopgave 1 Inleiding.... 5 2 Financieel perspectief 2015-2018... 6 2.1 Inleiding... 6 2.2 Algemene uitgangspunten voor de begroting.... 6 2.3 Meerjarig perspectief, bestaand beleid....

Nadere informatie

8 februari Begrotingswijziging

8 februari Begrotingswijziging Raadsvoorstel Agendanummer: Datum raadsvergadering: 8 februari 2018 Onderwerp: Begrotingswijziging Gevraagde Beslissing: Te besluiten om: 1. De wijzigingen van de budgetten te autoriseren. Aan de gemeenteraad

Nadere informatie

2015-415. Nieuwegein. Gemeenteraad. Raadsvoorstel Afdeling Financiën. 1 Onderwerp. Programmabegroting 2016. 2 Gevraagd besluit

2015-415. Nieuwegein. Gemeenteraad. Raadsvoorstel Afdeling Financiën. 1 Onderwerp. Programmabegroting 2016. 2 Gevraagd besluit Nieuwegein m S\ Gemeenteraad Onderwerp Programmabegroting 2016 Datum 25 september 2015 Raadsvoorstel Afdeling Financiën Portefeuillehouder mr. J.A.N. Gadella 2015-415 1 Onderwerp Programmabegroting 2016

Nadere informatie

documentnr.: INT/C/16/24902 zaaknr.: Z/C/16/27528 Raadsvoorstel

documentnr.: INT/C/16/24902 zaaknr.: Z/C/16/27528 Raadsvoorstel *Z01633AB306* documentnr.: INT/C/16/24902 zaaknr.: Z/C/16/27528 Raadsvoorstel Onderwerp : Jaarrekening 2015 en begroting 2017 ODBN Datum college : 21 juni 2016 Portefeuillehouder : G.M.P. Stoffels Afdeling

Nadere informatie

Voorstel Uw raad wordt voorgesteld de programmabegroting 2018 en de meerjarenraming vast te stellen.

Voorstel Uw raad wordt voorgesteld de programmabegroting 2018 en de meerjarenraming vast te stellen. Vergadering gemeenteraad d.d. 9 november 2017 Agenda nummer 4 Portefeuillehouder: wethouder de heer J.H. Menninga Onderwerp: Programmabegroting 2018 en meerjarenraming 2019-2021 Korte inhoud: Op grond

Nadere informatie

Raadsvoorstel Raadsvoorstel Voorstelnummer: 2015-075 Houten, 29 september 2015

Raadsvoorstel Raadsvoorstel Voorstelnummer: 2015-075 Houten, 29 september 2015 Raadsvoorstel Raadsvoorstel Voorstelnummer: 2015-075 Houten, 29 september 2015 Onderwerp: Tweede bestuursrapportage 2015 Beslispunten: 1. De begroting 2015 te wijzigen op basis van de sheet "Financiële

Nadere informatie

303077/ november 2017

303077/ november 2017 Agendapunt commissie: steller telefoonnummer email S. Nieuwenburg 040-2083580 stefannieuwenburg@a2samen werking.nl agendapunt kenmerk datum raadsvergadering 303077/ 306663 2 november 2017 Portefeuillehouder

Nadere informatie

College van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel. Ontwerp-besluit pag. 4. Toelichting: pag. 5

College van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel. Ontwerp-besluit pag. 4. Toelichting: pag. 5 2017MME151 College van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel DATUM 26 september 2017 NUMMER PS AFDELING Managementondersteuning COMMISSIE Alle STELLER Alex van der Weij DOORKIESNUMMER 3992 DOCUMENTUMNUMMER

Nadere informatie

Samenleving, Bestuur en Ruimte

Samenleving, Bestuur en Ruimte Agendapunt 6 Aan de raad van de gemeente IJsselstein Raadsstuknummer: 2010/31770 Datum: 21 september 2010 programma: Blad: 1 van 5 cluster: Samenleving, Bestuur en Ruimte portefeuillehouder: R.G. de Vries

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Datum vergadering 25 juni 2014 Nr. 14

Raadsvoorstel. Datum vergadering 25 juni 2014 Nr. 14 Pag. 1/6 Datum vergadering 25 juni 2014 Nr. 14 Omschrijving agendapunt Portefeuillehouder Voorstel om kennis te nemen van de financiële update, in te stemmen met de verdere uitwerking van de oplossingsrichtingen

Nadere informatie

Toetsingskaders Gemeenschappelijke Regelingen

Toetsingskaders Gemeenschappelijke Regelingen Toetsingskaders Gemeenschappelijke Regelingen JAARREKENING 2012 Tijdigheid Is de jaarrekening op tijd (voor 15 april) ontvangen? Accountantsverklaringen Is de verklaring aanwezig (ja /nee) en welke soort

Nadere informatie

Notitie Financieel Kader 2016-2019. Schiermonnikoog

Notitie Financieel Kader 2016-2019. Schiermonnikoog Notitie Financieel Kader 2016-2019 Schiermonnikoog Voorwoord Hierbij leggen wij de laatste Notitie Financieel Kader uit deze collegeperiode aan u voor. Het meerjarenbeeld blijft is positief in alle jaarschijven

Nadere informatie

Wat zijn de argumenten? De financiële rechtmatigheid is een belangrijk criterium bij de beoordeling van de jaarrekening door de accountant.

Wat zijn de argumenten? De financiële rechtmatigheid is een belangrijk criterium bij de beoordeling van de jaarrekening door de accountant. Raadsvoorstel Registratienummer: CONCEPT Onderwerp: 2e Managementrapportage 2017 Portefeuillehouder: wethouder W.A.R. Visser Te nemen besluit: - De begroting 2017 te wijzigen volgens de in de 2e managementrapportage

Nadere informatie

De raden van alle gemeenten in de provincie Limburg

De raden van alle gemeenten in de provincie Limburg De raden van alle gemeenten in de provincie Limburg Cluster FIN Behandeld J.G.G.M. Janssen Ons kenmerk Telefoon +31 43 389 72 38 Uw kenmerk Maastricht 20 maart 2018 Bijlage(n) Verzonden Onderwerp Aandachtspunten

Nadere informatie

Voorstel Algemeen Bestuur

Voorstel Algemeen Bestuur Voorstel Algemeen Bestuur Zaakkenmerk: Documentkenmerk: 1449074 1449090 Algemeen Bestuur: 23 juni 2015 Afdelingshoofd: J. Hulzebos Behandeld door: dhr. G. Olthof/mw. M. Brasjen E-mail: Marianne.Brasjen@ommen-hardenberg.nl

Nadere informatie

Raadsbesluit. Heemstede. Raadsvergadering: 8 en 9 november ONDERWERP Eerste begrotingswijziging 2019

Raadsbesluit. Heemstede. Raadsvergadering: 8 en 9 november ONDERWERP Eerste begrotingswijziging 2019 ONDERWERP Eerste begrotingswijziging 2019 SAMENVATTING In dit voorstel zijn de financiële effecten opgenomen van: 1. de septembercirculaire 2018/Miljoenennota (hogere verbrandingsbelasting), 2. de structurele

Nadere informatie

15 maart Begrotingswijziging

15 maart Begrotingswijziging Raadsvoorstel Agendanummer: Datum raadsvergadering: 15 maart 2018 Onderwerp: Begrotingswijziging Gevraagde Beslissing: Te besluiten om: 1. De wijzigingen van de budgetten te autoriseren. Aan de gemeenteraad

Nadere informatie

Onderwerp Bestuursrapportage 2016 en Begroting 2017

Onderwerp Bestuursrapportage 2016 en Begroting 2017 Onderwerp Bestuursrapportage 2016 en Begroting 2017 Portefeuillehouder Zoetendal Datum collegebesluit 4 oktober 2016 Opsteller A. de Boer Registratie GF16.20071 Agendapunt 3/4 Voorstel 1. Vaststellen van

Nadere informatie

RAADSVOORSTEL. Aanleiding: Het college doet de raad voorstellen voor de financiële kaders voor de begroting 2016 en de meerjarenbegroting

RAADSVOORSTEL. Aanleiding: Het college doet de raad voorstellen voor de financiële kaders voor de begroting 2016 en de meerjarenbegroting RAADSVOORSTEL Rv. nr.: B en W-besluit d.d.: B en W-besluit nr.: Naam programma: Bestuur en dienstverlening Onderwerp: Vaststellen kaderbrief 2016-2019 Aanleiding: Het college doet de raad voorstellen voor

Nadere informatie

Nieuw begrotingsresultaat

Nieuw begrotingsresultaat Portefeuille: A. van Amerongen Dronten, 22 september 2015 Financiële ontwikkeling begroting 2016-2019 Aan de gemeenteraad VOORSTEL Wij stellen u voor: Deze toelichting op de financiële resultaten vast

Nadere informatie

Begrotingswijziging. Saldo primitieve begroting (2016 is incl. onvoorzien)

Begrotingswijziging. Saldo primitieve begroting (2016 is incl. onvoorzien) Raadsvoorstel Agendanummer: Datum raadsvergadering: 30 juni 2016 Onderwerp: Begrotingswijziging Gevraagde Beslissing: Te besluiten om: 1. De wijzigingen van de budgetten te autoriseren; 2. De wijzigingen

Nadere informatie

raadsvoorstel Aan de raad,

raadsvoorstel Aan de raad, raadsvoorstel Agendapunt 2016, nr Te behandelen door wethouder Te Gronde onderwerp Aan de raad, Inleiding Gedurende een begrotingsjaar doen zich situaties voor die niet zijn/niet konden worden voorzien

Nadere informatie

Gemeente Langedijk. 2e Kwartaalrapportage Verzonden aan de raad 23 juli e Kwartaalrapportage Gemeente Langedijk - 1 -

Gemeente Langedijk. 2e Kwartaalrapportage Verzonden aan de raad 23 juli e Kwartaalrapportage Gemeente Langedijk - 1 - Gemeente Langedijk 2e Kwartaalrapportage 2014 Verzonden aan de raad 23 juli 2014. - 1 - - 2 - Inleiding Hierbij ontvangt u de 2 e Kwartaalrapportage 2014. In de nu voorliggende kwartaalrapportage wordt

Nadere informatie

Haarlem, 23 augustus 2011. Onderwerp: Begroting 2012. Bijlagen: ontwerpbesluit, begroting

Haarlem, 23 augustus 2011. Onderwerp: Begroting 2012. Bijlagen: ontwerpbesluit, begroting Haarlem, 23 augustus 2011 2011 77 Onderwerp: Begroting 2012 Bijlagen: ontwerpbesluit, begroting 1 Inleiding De voor u liggende begroting 2012-2015 is de eerste begroting van het nieuwe college na de verkiezingen

Nadere informatie

IBML Financieel technische vragen begroting 2017

IBML Financieel technische vragen begroting 2017 IBML Financieel technische vragen begroting 2017 Pag. 3 Herprioritering van groot onderhoud levert op korte termijn niet voldoende investeringsruimte op. Vraag 1: Welk bedrag is wel op korte termijn beschikbaar?

Nadere informatie

Inhoudsopgave blz. 3. Kadernota blz. 5. Algemene uitgangspunten.blz. 7. Raadsbesluit.blz. 9. Meerjarenperspectief.blz. 11

Inhoudsopgave blz. 3. Kadernota blz. 5. Algemene uitgangspunten.blz. 7. Raadsbesluit.blz. 9. Meerjarenperspectief.blz. 11 Kadernota 2013-2016 Gemeente Pekela; 1 2 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave blz. 3 Kadernota blz. 5 Algemene uitgangspunten.blz. 7 Raadsbesluit.blz. 9 Meerjarenperspectief.blz. 11 Rijksbezuinigingen en algemene

Nadere informatie

Financiële positie. Financieel perspectief. Financiële uitgangspositie

Financiële positie. Financieel perspectief. Financiële uitgangspositie Financieel perspectief Financiële positie Financiële uitgangspositie De ambities die we voor de komende periode hebben zijn op dit moment groter dan de financiële mogelijkheden die daarvoor beschikbaar

Nadere informatie

Beantwoording technische vragen gesteld naar aanleiding van de Voorjaarsnota 2010

Beantwoording technische vragen gesteld naar aanleiding van de Voorjaarsnota 2010 Beantwoording technische vragen gesteld naar aanleiding van de Voorjaarsnota 2010 Pagina: Alg. Vraag: Hoeveel bedraagt de vermindering aan inhuur van derden qua bedrag en procentueel waarmee in de cijfers

Nadere informatie

: 12 december : wethouder B. Bonnema

: 12 december : wethouder B. Bonnema R16.00048 E bprrv Littenseradiel : 12 december 2016 : Gemeentelijke belastingen, heffingen en tarieven : wethouder B. Bonnema : De raad besluit : 1. de belastingen, de heffingen en de tarieven overeenkomstig

Nadere informatie

Gemeente. Beoordeling begroting Samenvattend overzicht kengetallen. Maak keuze. Begroting. Maak keuze Meerjarenbegroting

Gemeente. Beoordeling begroting Samenvattend overzicht kengetallen. Maak keuze. Begroting. Maak keuze Meerjarenbegroting Behandelend ambtenaar Begroting 2014 is Meerjarenbegroting 2015-2017 is Datum vaststelling begroting 2014 Datum ontvangst begroting 2014 Maatstaven Aantal inwoners per 1-1-2014 Aantal woonruimten per 1-1-2014

Nadere informatie

Wijzigingen artikelsgewijs financiële verordening 212 nieuw versus huidig Bijlage 2

Wijzigingen artikelsgewijs financiële verordening 212 nieuw versus huidig Bijlage 2 Wijzigingen artikelsgewijs financiële 212 nieuw versus huidig Bijlage 2 Algemeen Bij de opstelling van de financiële, zoals deze ter besluitvorming voorligt in de raad van 14 februari 2017, is het uitgangspunt

Nadere informatie

Bestuursdienst / advies aan Burgemeester en Wethouders

Bestuursdienst / advies aan Burgemeester en Wethouders Bestuursdienst / advies aan Burgemeester en Wethouders Reg.nr: BW17-0200 Casenr.:CBB170194 Sector/afd.:Regie & Ontwikkeling / Regie & Ontwikkeling 1 Steller/tel/e-mail: I. Harmsen / 5271 / i.harmsen@heerhugowaard.nl

Nadere informatie

voorstel aan de raad Kadernota 2015 Aan de raad van de gemeente Werkendam 1. Inleiding

voorstel aan de raad Kadernota 2015 Aan de raad van de gemeente Werkendam 1. Inleiding voorstel aan de raad onderwerp Kadernota 2015 samenvatting De Kadernota 2015 vormt de opzet voor het opstellen van de Begroting 2015 en de Meerjarenraming 2016-2018 en heeft vooral een globaal financieeltechnisch

Nadere informatie

gemeente Eindhoven 0,6 1,5 3,6 4,0 2,8 5,9 7,9 8,2

gemeente Eindhoven 0,6 1,5 3,6 4,0 2,8 5,9 7,9 8,2 gemeente Eindhoven Inboeknummer 14bst001068 Dossiernummer 14.27.601 1 juli 2014 Raadsinformatiebrief Onderwerp: Meicirculaire Gemeentefonds 2014. Inleiding Drie keer per jaar (in mei, september, december)

Nadere informatie

(pagina 3) (pagina 6)

(pagina 3) (pagina 6) JAARREKENING 2014 Tijdigheid Is de jaarrekening op tijd (voor 15 april) ontvangen? Accountantsverklaringen Is de verklaring aanwezig (ja /nee) en welke soort verklaring? Weerstandsvermogen Hoogte algemene

Nadere informatie

Advies: In te stemmen met de Bestuursrapportage 2014 en deze ter vaststelling aan de raad aan te bieden.

Advies: In te stemmen met de Bestuursrapportage 2014 en deze ter vaststelling aan de raad aan te bieden. VOORSTEL AAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS & VOORSTEL AAN DE RAAD Van: R.C. Ouwerkerk Tel.nr.: 8856 Nummer: 14A.00661 Datum: 5 september 2014 Team: Concernzaken Tekenstukken: Ja Bijlagen: 2 Afschrift aan:

Nadere informatie

GESPREKSNOTITIE VOORJAARSGESPREK 23 JUNI 2017 VS

GESPREKSNOTITIE VOORJAARSGESPREK 23 JUNI 2017 VS GESPREKSNOTITIE VOORJAARSGESPREK 23 JUNI 2017 VS 20170512 1. INLEIDING In 2016 hebben we met u en met de samenleving intensief gesproken over de toekomst van Zutphen. Gezamenlijk hebben we vastgesteld

Nadere informatie

FINANCIEEL PERSPECTIEF KADERNOTA

FINANCIEEL PERSPECTIEF KADERNOTA FINANCIEEL PERSPECTIEF KADERNOTA 2019-2022 BIJLAGE BIJ DE KADERNOTA 2019-2022 1 Inhoudsopgave COALITIEAKKOORD... 3 MAARTCIRCULAIRE EN MEICIRCULAIRE 2018... 4 INTERNE REKENRENTE... 4 LOON-/PRIJSBIJSTELLING...

Nadere informatie

Bestuursrapportage 2014 24-06-2014. Michel Tromp

Bestuursrapportage 2014 24-06-2014. Michel Tromp Bestuursrapportage 2014 24-06-2014 Michel Tromp Agenda 1. Opzet 2. Realisatie beleid en voortgang projecten 3. Nieuwe ontwikkelingen 4. Financiële ontwikkelingen 5. Risico s 1. Opzet Opzet - Waarom? Tussentijds

Nadere informatie

Datum Agendapunt Documentnummer. 20 september 2016 R10S005/z

Datum Agendapunt Documentnummer. 20 september 2016 R10S005/z Datum Agendapunt Documentnummer R10S005/z160036313 Onderwerp Programmabegroting 2017-2020 Raadsvoorstel Zeewolde Beoogd effect Realisatie van vastgestelde programma s en taken op basis van een sluitend

Nadere informatie

Bijlage: 3 Bij welk oorspronkelijk stuk hoort de bijlage: 2009i00970 discussiememo p&c cyclus

Bijlage: 3 Bij welk oorspronkelijk stuk hoort de bijlage: 2009i00970 discussiememo p&c cyclus Postregistratienummer: 2009i01003 Bijlage: 3 Bij welk oorspronkelijk stuk hoort de bijlage: 2009i00970 Onderwerp: discussiememo p&c cyclus Naam auteur: Yvonne van Halem Memo Postregistratienummer: 2009i00628

Nadere informatie

Zuidplas. Raadsvoorstel. Aan de raad van de gemeente Zuidplas

Zuidplas. Raadsvoorstel. Aan de raad van de gemeente Zuidplas Raadsvoorstel raadsvergadering 04/07/2017 portefeuillehouder J. Hordijk L. Evers behandelend ambtenaar datum 24/05/2017 bijlagen Openbaar Geheim 8 ja nee Aan de raad van de gemeente Toelichting op de beslispunten

Nadere informatie

Collegebesluit. Onderwerp: Decembercirculaire 2014 Reg. Nummer: 2015/ Inleiding

Collegebesluit. Onderwerp: Decembercirculaire 2014 Reg. Nummer: 2015/ Inleiding Collegebesluit Onderwerp: Decembercirculaire 2014 Reg. Nummer: 2015/ 17799 1. Inleiding De decembercirculaire 2014 is de derde circulaire die in 2014 is verschenen over de ontwikkeling van het Gemeentefonds.

Nadere informatie

1e Bestuursrapportage

1e Bestuursrapportage 2019 1e Bestuursrapportage Gemeente Terschelling 24-5-2019 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Ontwikkeling van de lopende budgetten... 4 2. Overzicht (Meerjaren)resultaat 2019 tot en met 2023... 5 2.1 Algemeen...

Nadere informatie

Gemeente Breda ~Q~ ~,,~ Registratienr: [ 40523] Raadsvoorstel

Gemeente Breda ~Q~ ~,,~ Registratienr: [ 40523] Raadsvoorstel ~,,~ Raadsvoorstel Agendapuntnummer: Registratienr: [ 40523] Onderwerp Instemmen met het doonoeren van een stelselwijziging voor de verantwoording- en dekkingswijze van investeringen met maatschappelijk

Nadere informatie

Begroting Aanbieding Gemeenteraad 20 september 2013

Begroting Aanbieding Gemeenteraad 20 september 2013 Begroting 2014 Aanbieding Gemeenteraad ember Laatste begroting deze raadsperiode Sluitende begroting 2014 Meerjarenperspectief moeilijk Bezuinigingsplan Strategische investeringen Ambities Stadsvisie Belastingen

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen

Nota reserves en voorzieningen Nota reserves en voorzieningen 2019 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 1 1. INLEIDING... 3 1.1 Waarom een nota reserves en voorzieningen?... 3 1.2 Inhoud van de nota... 3 2 Regelgeving en definities reserves

Nadere informatie

College van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel. Ontwerpbesluit pag. 5. Toelichting pag. 6

College van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel. Ontwerpbesluit pag. 5. Toelichting pag. 6 2018BEM55 College van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel DATUM 12 juni 2018 NUMMER PS AFDELING MAO COMMISSIE BEM STELLER Arjan Vermeeren DOORKIESNUMMER 3321 DOCUMENTUMNUMMER 81D3E4D8 PORTEFEUILLEHOUDER

Nadere informatie

Bijlage 5 Perspectiefnota 2015-2018

Bijlage 5 Perspectiefnota 2015-2018 Bijlage 5 Perspectiefnota 2015-2018 Bezuinigingsvoorstel fase IVa In het kader van de bezuinigingen is met de raad afgesproken dat om te komen tot een sluitende meerjarenbegroting 2015-2018 omkeerbare

Nadere informatie

Onderwerp : Beschikbaar stellen krediet IBAproject

Onderwerp : Beschikbaar stellen krediet IBAproject Aan de Gemeenteraad Raad Status 26 maart 2009 Besluitvormend Onderwerp Beschikbaar stellen krediet IBAproject Punt no. 15b Korte toelichting Het voorstel dat voor u ligt is gebaseerd op de uitkomsten van

Nadere informatie

Onderwerp : Verwerking septembercirculaire 2014 in de begroting, als 1 e begrotingswijziging op de programmabegroting 2015

Onderwerp : Verwerking septembercirculaire 2014 in de begroting, als 1 e begrotingswijziging op de programmabegroting 2015 Raadsvoorstel *Z0150D438FB* Aan de raad Documentnummer : INT-14-14335 Afdeling : Bedrijfsvoering Onderwerp : Verwerking septembercirculaire 2014 in de begroting, als 1 e begrotingswijziging op de programmabegroting

Nadere informatie

Doorkiesnummer : (0495) 575 521 Agendapunt: 8 ONDERWERP

Doorkiesnummer : (0495) 575 521 Agendapunt: 8 ONDERWERP Wijnen, Peter FIN S3 RAD: RAD131106 2013-11-06T00:00:00+01:00 BW: BW131001 voorstel gemeenteraad Vergadering van de gemeenteraad van 6 november 2013 Portefeuillehouder : J.M. Cardinaal Behandelend ambtenaar

Nadere informatie

Veiligheidsregio Noord-Holland Noord

Veiligheidsregio Noord-Holland Noord 1 180706 AB 5 B7 Toetsingsformulier jaarstukken 2017 en begroting 2019.pdf JAARREKENING 2017 Tijdigheid Is de jaarrekening op tijd (voor 15 april) ontvangen? Ja, jaarrekening en aanbiedingsbrief zijn op

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Aanbieding 3. Programma 1. Burger en Bestuur 4. Programma 2. Openbare orde en Veiligheid 5. Programma 6. Sport recreatie en landschap 6

Inhoudsopgave. Aanbieding 3. Programma 1. Burger en Bestuur 4. Programma 2. Openbare orde en Veiligheid 5. Programma 6. Sport recreatie en landschap 6 Inhoudsopgave Aanbieding 3 Programma 1. Burger en Bestuur 4 Programma 2. Openbare orde en Veiligheid 5 Programma 6. Sport recreatie en landschap 6 Programma 7. Maatschappelijke ondersteuning 7 Programma

Nadere informatie

Raadsinformatiebrief. Onderwerp Septembercirculaire 2014 algemene uitkering

Raadsinformatiebrief. Onderwerp Septembercirculaire 2014 algemene uitkering Raadsinformatiebrief Onderwerp Septembercirculaire 2014 algemene uitkering Inleiding/Aanleiding Gemeenten ontvangen jaarlijks een algemene uitkering uit het Gemeentefonds. Deze algemene uitkering is een

Nadere informatie

*1518441* Statenvoorstel

*1518441* Statenvoorstel Statenvoorstel ** Aan Provinciale Staten Onderwerp Zomernota 2013 Besluitvormingsronde Statendag 25 september 2013 (ov) / 16 oktober 2013 Agendapunt 1. Beslispunten 1. De Zomernota 2013 vast te stellen;

Nadere informatie

BIEO Begroting in één oogopslag

BIEO Begroting in één oogopslag BIEO 2016 Begroting in één oogopslag INLEIDING Voor u ligt de begroting in één oogopslag (BIEO) 2016 van de gemeente Wierden. Naast het begrotingsjaar 2016 wordt er aandacht geschonken aan de ontwikkeling

Nadere informatie

Gemeente Bladel Economisch hart van de Kempen llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

Gemeente Bladel Economisch hart van de Kempen llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Gemeente Bladel Economisch hart van de Kempen llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Nummer : R2017.037 Onderwerp : Vaststellen perspectiefnota 2017 Bladel Casteren Hapert Hoogeloon Netersel

Nadere informatie

bedrag * begrotingsoverschot bij begroting

bedrag * begrotingsoverschot bij begroting Actueel financieel beeld voor de jaren 2018-2022 Met dit overzicht schetsen wij het actuele financiële beeld voor de gemeente Gooise Meren voor de komende jaren. Dit overzicht dient meerdere doelen. Ten

Nadere informatie

Notitie Rentebeleid 2007

Notitie Rentebeleid 2007 Notitie Rentebeleid 2007 Inhoudsopgave Inleiding 3 De positie van de nota rentebeleid 3 De werking van het marktconform percentage 3 Totaalfinanciering versus project- of objectfinanciering 4 Rentetoerekening

Nadere informatie

Naam Werkvoorziening Noord-Kennemerland Paginanummer opnemen! Ja, stukken zijn ontvangen. JAARREKENING 2015

Naam Werkvoorziening Noord-Kennemerland Paginanummer opnemen! Ja, stukken zijn ontvangen. JAARREKENING 2015 JAARREKENING 2015 Tijdigheid Is de jaarrekening op tijd (voor 15 april) ontvangen? Accountantsverklaringen Is de verklaring aanwezig (ja /nee) en welke soort verklaring? Weerstandsvermogen Hoogte algemene

Nadere informatie

UITGANGSPUNTEN voor de Programmabegroting

UITGANGSPUNTEN voor de Programmabegroting UITGANGSPUNTEN voor de Programmabegroting 2016-2019 1 Inleiding Voor de begroting 2016 worden in deze notitie de beleidskaders en uitgangspunten genoemd. 1. De gemeente streeft naar een materieel sluitende

Nadere informatie

B&W Informatieavond 11 oktober Gericht investeren in de toekomst

B&W Informatieavond 11 oktober Gericht investeren in de toekomst B&W Informatieavond 11 oktober 2017 Gericht investeren in de toekomst Programma B&W infoavond Opening Toelichting Grondexploitatie & Vastgoedexploitatie 2017 Toelichting Begroting 2018 Slotwoord Einde

Nadere informatie

Bijlage bij raadsvoorstel nr Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen

Bijlage bij raadsvoorstel nr Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen 2012-2015 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding a. Aanleiding en kader b. Proces 2. Risicomanagement a. Risico's en risicomanagement b. Invoering van risicomanagement

Nadere informatie

Voorstel raad en raadsbesluit

Voorstel raad en raadsbesluit Voorstel raad en raadsbesluit Gemeente Landgraaf Documentnummer: B.17.0918 B.17.0918 Landgraaf, 12 mei 2017 ONDERWERP: Ontwerpbegroting 2018-2022 BsGW Verantwoordelijke portefeuillehouder(s): C.P.G. Wilbach

Nadere informatie

IIIIIIIIIIIIIIIIIIII INI

IIIIIIIIIIIIIIIIIIII INI Raadsvoorstel IIIIIIIIIIIIIIIIIIII INI Onderwerp Najaarsnota 2017 Registratienumm er R17.000080 Raadsvergadering 07/11/2017 Portefeuillehouder J. Hordijk Behandelend ambtenaar L. Evers Datum Bijlagen Openbaar

Nadere informatie

S. Nieuwenburg 3580

S. Nieuwenburg 3580 steller telefoonnummer email Agendapunt commissie: 5.1 S. Nieuwenburg 3580 Stefan.Nieuwenburg@a2samenwerking.nl agendapunt kenmerk datum raadsvergadering 250782/250832 portefeuillehouder H. Tindemans Van

Nadere informatie