analyse van de in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2008 BRUSSELS OBSERVATORIUM VOOR DE WERKGELEGENHEID BRUSSELS VOOR DE WERKGELEGENHEID

Transcriptie

1 analyse van de KNELPUNTBEROEPEN in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2008 BRUSSELS OBSERVATORIUM VOOR DE WERKGELEGENHEID BRUSSELS OBSERVATORIUM VOOR DE WERKGELEGENHEID

2 ANALYSE VAN DE KNELPUNTBEROEPEN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST IN 2008

3

4 Inhoudstafel VOORWOORD 1. INLEIDING METHODOLOGIE INVENTARIS VAN DE KNELPUNTBEROEPEN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST IN Inventaris van de knelpuntberoepen Nabeschouwing TAALVAARDIGHEDEN Taalvereisten in de werkaanbiedingen Talenkennis bij de niet-werkende werkzoekenden Correlatie tussen het aanbod en de vraag naar taalvaardigheden KENMERKEN VAN DE KNELPUNTBEROEPEN Eisen van de werkgevers Kenmerken van de werkgever EVOLUTIE VAN DE KNELPUNTBEROEPEN VAN 2002 TOT DE ARBEIDSRESERVE Evolutie van de spanningsindicator voor de arbeidsreserve Dynamiek van de arbeidsreserve Kenmerken van de arbeidsreserve BESLUIT BIBLIOGRAFIE... 63

5 Lijst van de tabellen Tabel 1: Lijst van knelpuntberoepen 2008 volgens beroepscategorie... 7 Tabel 2: Oorzaken van het knelpuntkarakter volgens de consulenten Tabel 3: Niet-werkende werkzoekenden volgens niveau van talenkennis (mondeling) - Januari Tabel 4: Samenvatting van de globale analyse resultaten van de knelpuntberoepen Tabel 5: Panorama van de knelpuntberoepen volgens beroepsgroep van 2002 tot Tabel 6: Algemeen overzicht van de werkzoekende arbeidsreserve Tabel 7: Overzicht van de flux van werkzoekenden ingeschreven in een knelpuntberoep Tabel 8: Overzicht van de flux van werkzoekenden ingeschreven volgens studieniveau Tabel 9: Overzicht van de flux van werkzoekenden ingeschreven volgens leeftijd Tabel 10: Overzicht van de flux van werkzoekenden ingeschreven volgens geslacht Lijst van de grafieken Grafiek 1: Werkaanbiedingen en taalvereisten volgens beroepsdomein Grafiek 2: Werkaanbiedingen en taalvereisten volgens studieniveau Grafiek 3: Gemiddelde taalvaardigheden bij de werkzoekenden Grafiek 4: Goede taalvaardigheden bij de werkzoekenden Grafiek 5: Werkaanbiedingen volgens het studieniveau Grafiek 6: Werkaanbiedingen volgens studierichting - secundair 2 e en 3 e (4 e ) graad Grafiek 7: Werkaanbiedingen volgens studierichting - universitair Grafiek 8: Werkaanbiedingen volgens het type van aanbieding Grafiek 9: Werkaanbiedingen volgens sector Grafiek 10: Werkaanbiedingen volgens bedrijfsgrootte Grafiek 11: Spanningsindicator op de Brusselse arbeidsmarkt 2001 tot

6 VOORWOORD Het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid stelt jaarlijks de resultaten voor van de Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt gekenmerkt door instabiliteit tengevolge van de economische en financiële crisis. Dit laat zich voelen op de arbeidsmarkt, vooral in het tweede semester van het jaar komt dit tot uiting door het stijgende aantal werkzoekenden. Ondanks deze stijging en de economische vertraging, blijven er voor bepaalde werkaanbiedingen aanwervingsmoeilijkheden bestaan. De editie 2008 inventariseert 85 knelpuntberoepen. Het structurele karakter van bepaalde knelpuntberoepen toont de complexiteit van de Brusselse arbeidsmarkt aan. De oorzaken van de aanwervingsmoeilijkheden zijn veelzijdig en situeren zich zowel aan de kant van de vraag op de arbeidsmarkt als aan de aanbodzijde. Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de oorzaken van de spanningen op de Brusselse arbeidsmarkt wordt de expertise van de consulenten van ACTIRIS bij de studie betrokken. Hun ervaring draagt bij tot een betere kennis van deze spanningen. De gewestelijke of plaatselijke inschakelingswerkers kunnen de moeilijkheden die dit soort analyses aantonen niet alleen oplossen. Voor een efficiënte aanpak dienen alle partners in de domeinen tewerkstelling, opleiding en onderwijs de krachten te bundelen zodat een coherent beleid kan worden gevoerd dat afgestemd is op de gewestelijke economische en tewerkstellingscontext. De referentiecentra, die de operatoren inzake opleiding en tewerkstelling binnen eenzelfde structuur samenbrengen, spelen hierbij een belangrijke rol op de Brusselse arbeidsmarkt door de onderlinge afstemming tussen het opleidingsaanbod en de behoeften van de ondernemingen. Eddy COURTHEOUX Coördinator van het Territoriaal Pact voor de werkgelegenheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Directeur-generaal van ACTIRIS

7

8 1. INLEIDING De aanwezigheid van ongeveer arbeidsplaatsen zorgt ervoor dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest het belangrijkste tewerkstellingsbekken van België is. Tegelijkertijd wordt het Gewest geconfronteerd met de hoogste werkloosheidsgraad van het land. Ondanks de ruime arbeidsreserve, worden de Brusselse bedrijven eveneens geconfronteerd met rekruteringsmoeilijkheden voor bepaalde beroepen. Het onevenwicht tussen vraag en aanbod vormt een belemmering voor de beroepsinschakeling en de economische ontwikkeling van de regio. Het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid stelt hiervoor jaarlijks een lijst van knelpuntberoepen op en analyseert de oorzaken van deze spanningen. In tegenstelling tot de voorgaande jaren, toen een gunstig economisch klimaat heerste, wordt 2008 gekenmerkt door instabiliteit ten gevolge van de economische en financiële crisis. Hoewel we een daling van het aantal niet-werkende werkzoekenden zien en een stijging van het aantal beschikbare vacatures op de Brusselse arbeidsmarkt vaststellen in het eerste semester van 2008, wordt het tweede semester gekenmerkt door een progressieve stijging van het aantal niet-werkende werkzoekenden. De stijging wordt vanaf oktober sterker en bevestigt zo de vertraging van de Brusselse economie. We zullen echter zien dat ondanks deze vertraging er voor bepaalde werkaanbiedingen aanwervingsmoeilijkheden blijven bestaan. De analyse van de knelpuntberoepen is gebaseerd op de invulling van de werkaanbiedingen die ACTIRIS ontvangt. Het gaat om een complexe opgave: werkgevers kunnen namelijk gebruik maken van meerdere kanalen om hun werkaanbiedingen te verspreiden en kunnen hun criteria in de loop van de selectieperiode wijzigen. Voor eenzelfde functie kunnen bovendien verschillende selectieprocedures naast elkaar bestaan, net zoals een werkgever voor een standaardprocedure (eventueel aangevuld met specifieke tests) kan kiezen voor alle functies die hij invoert. Om de moeilijk in te vullen werkaanbiedingen, de zogenaamde knelpuntberoepen, te bepalen, gaat het Observatorium uit van de invullingsgraad en de looptijd van de door ACTIRIS ontvangen werkaanbiedingen. De beroepen die zich op de lijst van knelpuntberoepen bevinden, worden gekenmerkt door een langere looptijd en een invullingsgraad die lager ligt dan het geheel van de ontvangen werkaanbiedingen. Het is belangrijk om te benadrukken dat de oorzaak van de knelpuntberoepen niet noodzakelijk te maken heeft met krapte op de arbeidsmarkt. De oorzaken zijn complex en geenszins eenduidig, vaak spelen meerdere factoren die een beroep tot knelpuntberoep maken. Hoewel een tekort aan kandidaten voor de vacante betrekkingen voor bepaalde beroepen de moeilijkheden verklaren, spelen ook elementen zoals een discrepantie tussen de vereisten van de werkgever en het profiel van de werkzoekenden een rol, bijvoorbeeld wat betreft (specifieke) bekwaamheden of ervaring. Daarnaast kunnen de arbeidsomstandigheden door de werkzoekenden als onaantrekkelijk worden gezien. Zij geven dan de voorkeur om naar een ander beroep of activiteitensector te zoeken. We willen overigens opmerken dat indien een beroep zich op de lijst van knelpuntberoepen bevindt, het niet noodzakelijk onmogelijk is om kandidaten voor dit beroep te vinden. Een lagere Analyse van de knelpuntberoepen

9 invullingsgraad en een langere looptijd, belet echter niet dat een groot aantal van de werkaanbiedingen voor het betrokken beroep wordt ingevuld. Het tweede hoofdstuk geeft toelichting bij de methodologie die gebruikt werd bij de selectie van de knelpuntberoepen op basis van de werkaanbiedingen die in 2008 door ACTIRIS werden ontvangen. In hoofdstuk drie wordt de lijst van knelpuntberoepen besproken. Voor elk knelpuntberoep wordt de belangrijkste oorzaak of oorzaken van het onevenwicht tussen vraag en aanbod aangehaald. Het is dankzij de ervaring van de consulenten van ACTIRIS dat de factoren die deze spanningen veroorzaken, konden worden bepaald. Het vierde hoofdstuk handelt over de talenkennis van de werkzoekenden en de gevraagde taalvereisten in de werkaanbiedingen. Het vestigt de aandacht van de lezer op het belang van de taalvaardigheid als één van de verklarende factoren voor bepaalde aanwervingsmoeilijkheden. Het vijfde hoofdstuk bespreekt de belangrijkste kenmerken van de werkaanbiedingen voor de knelpuntberoepen, in vergelijking met de kenmerken van het geheel van de in 2008 door ACTIRIS ontvangen werkaanbiedingen. In een zesde hoofdstuk wordt ingegaan op de evolutie van de knelpuntberoepen sinds Een overzicht van de knelpuntberoepen per beroepsgroep laat toe enkele algemene tendensen te herkennen en om structurele aanwervingsmoeilijkheden te onderscheiden van de aanwervingsmoeilijkheden voor beroepen die slechts één of twee keer als knelpuntberoep werden geïdentificeerd. Ten slotte wordt het aanbod op de arbeidsmarkt onder de loep genomen. De arbeidsreserve geeft een dynamisch beeld van de niet-werkende werkzoekenden die in de loop van het jaar 2008 minstens één maal beschikbaar waren voor de arbeidsmarkt. Verder worden ook enkele kenmerken van de arbeidsreserve, zoals het studieniveau, de leeftijd en het geslacht, besproken. 2 Analyse van de knelpuntberoepen

10 2. METHODOLOGIE Het samenstellen van de lijst van knelpuntberoepen gebeurt in twee aanvullende fases. De eerste fase is een louter statistische analyse, die bestaat uit de toepassing van drie kwantitatieve selectiecriteria op alle werkaanbiedingen 1 die ACTIRIS gedurende het bestudeerde jaar heeft ontvangen. Deze drie criteria zijn: - gedurende het jaar werden minstens 15 werkaanbiedingen voor dit beroep ontvangen; - de invullingsgraad 2 van de werkaanbiedingen voor het beroep is lager dan de invullingsgraad van alle beroepen (in 2008 bedroeg de invullingsgraad 68,6%); - de benodigde tijd om de werkaanbiedingen van dit beroep af te sluiten 3 is langer dan de mediaan van de invullingstijd voor alle werkaanbiedingen (in 2008 bedroeg de mediaan van de invullingstijd 1,2 maand). Het belangrijkste voordeel van deze eerste fase van de analyse is de objectiviteit die volgt uit een cijfermatige verwerking van 3 belangrijke parameters. Van de volledige lijst van beroepen, samengesteld op basis van de bij ACTIRIS geregistreerde en beheerde werkaanbiedingen, worden enkel de beroepen weerhouden die gelijktijdig aan de drie criteria voldoen. In 2008 heeft ACTIRIS werkaanbiedingen 4 ontvangen voor 811 verschillende beroepen. Uit de statistische analyse werden 98 zogenaamde knelpuntberoepen weerhouden. De statistische analyse combineert een absoluut criterium (minstens 15 werkaanbiedingen) met twee relatieve criteria. Deze twee worden bepaald door de algemene werking van de arbeidsmarkt. De keuze voor de drempel van 15 werkaanbiedingen is arbitrair en werd vastgelegd om een minimum aan representativiteit van de beroepen op de Brusselse arbeidsmarkt te waarborgen. De criteria in verband met de invullingsgraad en de looptijd zijn relatief. Dit brengt met zich mee dat een beroep dat bijvoorbeeld drie jaar geleden als knelpunt beschouwd werd, en nu dezelfde objectieve kenmerken (looptijd, invullingsgraad) heeft niet noodzakelijk meer als moeilijk in te vullen beschouwd zal worden. Om de invullingsgraad te berekenen worden zowel de werkaanbiedingen geteld die door bemiddeling van ACTIRIS worden ingevuld alsook de werkaanbiedingen die zonder tussenkomst van ACTIRIS worden ingevuld. Voor deze laatste is ACTIRIS echter niet op de hoogte van de identiteit van de aangeworven kandidaten. Het niet tellen van de rechtstreeks ingevulde werkaanbiedingen door de werkgever zou een onderschatting betekenen van de ingevulde werkaanbiedingen en dus ook van de invullingsgraad van de ontvangen werkaanbiedingen door ACTIRIS Om zo goed mogelijk de dynamiek van de arbeidsmarkt in kaart te brengen, werd de analyse uitgevoerd op alle types van het arbeidscircuit, dus op het normaal economisch circuit (met uitzondering van EURES) en ook op alle tewerkstellingsprogramma s. Een werkaanbieding kan hierbij meerdere arbeidsplaatsen bevatten. Het percentage voldane arbeidsplaatsen t.o.v. het aantal ontvangen arbeidsplaatsen gedurende het jaar Een werkaanbieding wordt afgesloten wanneer deze ingevuld is of wanneer de werkaanbieding geannuleerd wordt. De werkaanbiedingen die ACTIRIS ontvangt in het kader van het samenwerkingsakkoord dat van kracht is sinds juni 2006, omtrent de systematische uitwisseling van de werkaanbiedingen tussen de gewesten, worden in deze analyse niet opgenomen. Analyse van de knelpuntberoepen

11 Bij de statistische analyse moeten er echter ook een aantal kanttekeningen gemaakt worden. De eerste opmerking heeft betrekking op de representativiteit. Indien ACTIRIS, zoals eerder werd weergegeven, voor een bepaald beroep minder dan 15 werkaanbiedingen ontvangt, komt het beroep niet op de lijst van knelpuntberoepen, hoewel het in de praktijk wel de kenmerken van een knelpuntberoep kan hebben. De tweede kanttekening die bij de statistische analyse gemaakt kan worden betreft het cumulatief karakter van de drie criteria. Elk beroep waarvan één van de parameters niet beantwoordt aan de vastgelegde criteria zal op basis van de statistische analyse niet weerhouden worden als knelpuntberoep. Om deels aan deze beperkingen tegemoet te komen wordt de lijst van knelpuntberoepen op basis van de statistische analyse voorgelegd aan de Directie Werkgevers van ACTIRIS. Deze tweede fase van het onderzoek is cruciaal omdat de consulenten op basis van hun praktische ervaring nog andere moeilijk in te vullen beroepen kunnen toevoegen die net door de mazen van de statistische analyse geglipt zijn. Hierbij is ook de expertise van de consulenten belangrijk, gezien de vele rechtstreekse contacten die zij hebben met de werkgevers. Zo waren de consulenten dit jaar van mening dat de beroepen onderwijzer, leraar secundair onderwijs Nederlands en metselaar toegevoegd moest worden aan de lijst van moeilijk in te vullen beroepen. Daarentegen kan het omgekeerde fenomeen zich ook voordoen. Een bepaald beroep beantwoordt aan de statistische criteria, maar blijkt over het algemeen toch niet moeilijk invulbaar te zijn. Dit kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door een uitzonderlijke werkaanbieding met veel arbeidsplaatsen maar die niet representatief is voor de over het algemeen ontvangen werkaanbiedingen voor dit beroep. Zo werden dit jaar een aantal beroepen waaronder kinesitherapeut, buurtwerker en reisorganisator niet weerhouden als knelpuntberoepen alhoewel deze aan alle statistische criteria voldeden. Uiteindelijk werd een lijst van 85 knelpuntberoepen samengesteld. Deze beroepen vertegenwoordigen arbeidsplaatsen, wat overeenkomt met 29,0% van het totaal aantal ontvangen arbeidsplaatsen in Algemeen bedraagt de invullingsgraad voor de knelpuntberoepen 56,9% en de mediaanlooptijd is 1,4 maanden. De volledige lijst van knelpuntberoepen voorzien met commentaar van de consulenten van ACTIRIS wordt in het volgende hoofdstuk besproken. 4 Analyse van de knelpuntberoepen

12 3. INVENTARIS VAN DE KNELPUNTBEROEPEN IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST IN 2008 Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de 85 beroepen die in 2008 als moeilijk in te vullen kunnen beschouwd worden en een korte beschrijving van de oorzaken. De oorzaken van het knelpuntkarakter kunnen globaal in drie categorieën onderverdeeld worden: - kwantitatief tekort: er is een tekort aan kandidaten voor een bepaald beroep; - kwalitatief tekort: de kandidaten voldoen niet aan de vereisten aangaande opleiding, ervaring, talenkennis, specifieke kennis of bekwaamheden, houding of persoonlijkheid; - een tekort waarvan de oorzaak ligt in de ongunstige arbeidsomstandigheden, bijvoorbeeld wat betreft loon, stresserend, zwaar of gevaarlijk werk, vooroordelen t.o.v. een bepaald beroep, het uurrooster (avond-, weekend-, deeltijds werk,...), het statuut van zelfstandige of een ander kenmerk. De identificatie van de oorzaak van de aanwervingsproblemen is cruciaal ten overstaan van de oplossingen die aangereikt kunnen worden. Hoewel de drie oorzaken door middel van meetbare gegevens kunnen bepaald worden (aantal werkzoekenden, studieniveau, talenkennis, ) of controleerbare elementen zoals de uurroosters, de arbeidsomstandigheden, is het echter niet altijd even simpel een objectieve diagnose aan te duiden. De samenhang tussen de verschillende oorzaken en de sociale beeldvorming van een beroep geeft de analyse een subjectieve kant en brengt met zich dat de hoofdoorzaken soms moeilijk onderscheiden kunnen worden van eerder secundaire oorzaken. Nog moeilijker aan te tonen is het verband tussen de aanwervingsproblemen en het bestaan van etnische discriminatie bij de aanwerving. Hoewel dit probleem zich volgens de tewerkstellingsconsulenten voor bepaalde beroepen duidelijk stelt hebben wij verkozen, rekening houdende met het moeilijk opspoorbare en soms subjectieve karakter ervan, het probleem hier in het algemeen aan te halen eerder dan specifiek voor bepaalde beroepen. Een volgende opmerking is dat de beroepen in de tekst, ondanks het feit dat ze zowel voor mannen als voor vrouwen toegankelijk zijn, omwille van de leesbaarheid enkel in de genderneutrale vorm gebruikt worden. Verder in het hoofdstuk worden per knelpuntberoep een aantal kenmerken besproken: het aantal ontvangen arbeidsplaatsen, de invullingsgraad, de reserve aan arbeidskrachten en de verhouding van de arbeidsreserve t.o.v. het aantal ontvangen arbeidsplaatsen. De variabele 'arbeidsreserve (AR)' staat voor het aantal niet-werkende werkzoekenden die in 2008 per knelpuntberoep waren ingeschreven en als potentiële kandidaten voor de ontvangen werkaanbiedingen kunnen worden beschouwd. Een gedetailleerde beschrijving van het concept en van de methode waarop deze indicator is opgebouwd, vindt u in hoofdstuk 7. Analyse van de knelpuntberoepen

13 De variabele 'arbeidsreserve per aantal werkaanbiedingen (AR/WA) ' geeft de verhouding tussen vraag en aanbod op de Brusselse arbeidsmarkt voor een bepaald beroep. Meer concreet vergelijkt hij het aantal arbeidsplaatsen ontvangen bij ACTIRIS met het aantal niet-werkende werkzoekenden per beroep. Deze variabele kan een idee geven van het kwantitatief tekort maar deze variabele is slechts een indicatie. Eerst een vooral is het moeilijk om de ideale verhouding werkzoekenden ten opzichte van een arbeidsplaats te bepalen. Verder kunnen ook werkenden zich geïnteresseerd tonen voor een bepaalde arbeidsplaats. Ten slotte gebeurt de selectie van werkzoekenden voor een werkaanbieding binnen ACTIRIS op basis van de beroepencode. Deze overeenkomst is echter niet perfect, zowel werkzoekenden als werkaanbiedingen kunnen meerdere beroepencodes hebben. Voor deze analyse baseren we ons op de eerste beroepencode omdat deze gezien wordt als de voornaamste. Werkzoekenden beperken zich in hun zoektocht naar werk niet tot hun beroepencodes en kunnen dus een job vinden in een verwant beroep. Bij de opsplitsing van de werkaanbieding volgens studieniveau dient opgemerkt te worden dat een werkgever niet altijd het studieniveau in de werkaanbieding specificeert, maar in heel wat gevallen wordt er wel een bepaald niveau verondersteld voor de uitoefening van het beroep. Deze werkaanbiedingen, waarbij het studieniveau niet wordt gespecificeerd, worden samen met de werkaanbiedingen waar hoogstens een diploma lager secundair onderwijs wordt gevraagd in de categorie geen specifieke vereisten (GV) ondergebracht. Het kan evenwel voorkomen dat in een werkaanbieding een lager studieniveau wordt gevraagd dan noodzakelijk, dit kan betekenen dat de ervaring een belangrijkere rol speelt voor de werkgever dan het effectieve studieniveau. Bij het soms hoge aandeel laaggeschoolden dient opgemerkt te worden dat werkzoekenden met een aantal jaren ervaring voor een bepaald beroep in aanmerking komen en worden ingeschreven in de overeenkomstige beroepencode ondanks hun laag studieniveau. Laatstejaarsstudenten die geen eindverhandeling indienen of niet deelnemen aan een verplichte stage die leidt tot de erkenning van het diploma of studieniveau kunnen echter wel in aanmerking komen om het beroep uit te oefenen alhoewel ze dus niet in het bezit zijn van het vereiste diploma. De 85 knelpuntberoepen werden gehergroepeerd in 12 grote "beroepscategorieën". Aangezien bepaalde beroepen in meerdere beroepscategorieën konden voorkomen, hebben we ze op inductieve wijze toch aan één enkele categorie toegewezen. Om de overzichtelijkheid van de beroepscategorieën te bewaren hebben we het aantal categorieën beperkt, ook al stellen we soms een zekere heterogeniteit tussen de beroepen in eenzelfde categorie vast. 6 Analyse van de knelpuntberoepen

14 TABEL 1: LIJST VAN KNELPUNTBEROEPEN 2008 VOLGENS BEROEPSCATEGORIE Kaderfuncties en beroepen in de communicatie Architect, ingenieur-architect, burgerlijk ingenieur (burgerlijke bouwkunde, elektromechanica), industrieel ingenieur (burgerlijke bouwkunde, elektriciteit, mechanica, elektromechanica, chemie of biochemie), verantwoordelijke logistiek, vertaler Onderwijzend personeel Onderwijzer, leraar Nederlands (1, 2 graad), leraar Nederlands (2, 3 graad), instructeur - lesgever talen Beroepen in de medische, sociale en hulpverlenende sector Hoofdverpleegkundige, ziekenhuisverpleegkundige - gebrevetteerde, ziekenhuisverpleegkundige - gegradueerde, geriatrisch verpleegkundige - gegradueerde, sociaal verpleegkundige - gegradueerde Administratieve beroepen Directiesecretaris, commercieel secretaris, juridisch secretaris, medisch secretaris, bediende personeelsdienst, bediende sociale wetten en lonen, bediende commerciële dienst, telefonist-receptionist, telefonist-secretaris, bediende verzekeringsmaatschappij, boekhouder Commerciële beroepen Vertegenwoordiger diensten, vertegenwoordiger in bureaumateriaal en aanverwanten, technisch vertegenwoordiger, vertegenwoordiger paramedisch materiaal en aanverwanten, vertegenwoordiger voeding, vertegenwoordiger verbruiksgoederen, verkoper diensten, verkoper hifi en bureauticamateriaal, verkoper van woon- en huishoudartikelen, verkoper confectie, televerkoper, callcenter operator Beroepen in de informatica Netwerkarchitect, analist-programmeur, webmaster/webdeveloper, technicus helpdesk, netwerkbeheerder, andere informatici Technische beroepen Architectuurtekenaar, technicus in de elektromechanica, technicus bouw (alle specialiteiten), conducteur van bouwwerken, technicus elektriciteit, laborant medische analyses, technicus elektronica, technicus telecommunicatie, bankwerker-monteur-mecanicien-hersteller, industrieel onderhoudsmecanicien, electromecanicien, electromecanicien airconditionning en verwarmingsinstallaties, grafisch vormgever op Mac en/of PC Beroepen in de bouw Loodgieter, elektricien woningbouw, schrijnwerker, metselaar, vloerder, dakdekker (leien, pannen, en soortelijke materialen), wegenwerker Beroepen in transport en logistiek Bediende vervoer en polyvalente verzending, magazijnbediende, PC-stockbeheerder, chauffeur vrachtwagen met oplegger (Rijbewijs C en E), chauffeur vrachtwagen met aanhangwagen (Rijbewijs C en E) Beroepen in het toerisme en de horeca Hotelreceptionist Dag, hotelreceptionist Nacht, chef-kok, kok, keukenhulp gekwalificeerd, chef de partie, kamermeisje/jongen, restaurantkelner, barman Ambachtelijke beroepen Beenhouwer Diverse Veiligheidsagent met brevet, strijker met de hand Analyse van de knelpuntberoepen

15 3.1. Inventaris van de knelpuntberoepen Kaderfuncties en beroepen in de communicatie Architecten Knelpuntberoepen Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Architect , ,1 Burgerlijk ingenieur - architect , ,1 AR/WA * GV = geen specifieke vereisten of hoogstens lager secundair onderwijs, M (Midden) = ten hoogste hoger secundair onderwijs, H (Hoog) = hoger onderwijs ** L (Laag) = hoogstens lager secundair onderwijs of een diploma niet erkend in België, M (Midden) = ten hoogste hoger secundair onderwijs, H (Hoog) = hoger onderwijs Sinds enkele jaren kent het beroep van architect om verscheidene redenen regelmatig aanwervingsproblemen op de Brusselse arbeidsmarkt. In de eerste plaats beantwoorden de specifieke kennis en de ervaring van de werkzoekenden niet steeds aan de eisen van de werkgevers. Bovendien was in 2008 de helft van de werkaanbiedingen die voor dit beroep bij ACTIRIS werden ingediend afkomstig van openbare diensten, in het bijzonder plaatselijke of gewestelijke besturen. Voor deze vacatures is vaak een tweetaligheidsattest vereist (afgeleverd door Selor, het selectiebureau van de federale overheid), wat een bijkomende hindernis kan zijn bij de aanwerving van kandidaten voor dit beroep. De mobiliteit van de kandidaten speelt eveneens een grote rol in de aanwervingsmoeilijkheden. Het beroep van architect vereist immers talrijke verplaatsingen naar de andere partijen die bij de uitvoering van de werken betrokken zijn of naar bouwplaatsen. Dit heeft vaak onregelmatige werkuren tot gevolg, afhankelijk van de beschikbaarheid van de klant. Het werkritme wordt bepaald door de deadlines die door de opdrachtgever worden vastgesteld. Ter informatie merken we nog op dat voor dit beroep vaak de voorkeur wordt gegeven aan het statuut van zelfstandige, terwijl de werkaanbiedingen die ACTIRIS ontvangt voornamelijk contracten voor loontrekkenden betreffen. Tot slot wijzen de consulenten van ACTIRIS, naast de kwalitatieve moeilijkheden en de invloed van de arbeidsomstandigheden, ook op een kwantitatief tekort voor het beroep van architect. Ingenieurs en technisch ingenieurs Knelpuntberoepen Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Burgerlijk ingenieur burgerlijke bouwkunde , ,6 Industrieel ingenieur burgerlijke bouwkunde , ,8 Industrieel ingenieur elektriciteit , ,8 Industrieel ingenieur mechanica , ,4 Burgerlijk ingenieur elektromechanica , ,7 Industrieel ingenieur elektromechanica , ,0 Industrieel ingenieur chemie of biochemie , ,0 AR/WA Elk jaar duidt het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid verschillende types van burgerlijk of industrieel ingenieur aan als knelpuntberoepen in Brussel. Als voornaamste oorzaak van het knelpuntkarakter wijzen de consulenten van ACTIRIS op een kwantitatief tekort aan kandidaten. In dit opzicht merken we op dat de instroom van jonge afgestudeerden voor de technische beroepen de 8 Analyse van de knelpuntberoepen

16 voorbije jaren lager is dan de vraag op de arbeidsmarkt. Dit kan gedeeltelijk worden verklaard door de geringe interesse van meisjes voor wetenschappen en techniek en de sterke mannelijke connotatie van deze beroepen. Een andere belemmering is dat de kandidaten niet altijd beantwoorden aan het door de werkgevers gevraagde profiel. Hoewel de meeste werkzoekenden in het bezit zijn van een hoger diploma, worden immers over het algemeen ook specifieke bekwaamheden of extra diploma s en een zekere beroepservaring gevraagd. De taalvereisten vormen ook een belangrijke hindernis bij de aanwerving van ingenieurs. Vaak wordt zelfs drietaligheid vereist. Directeurs en kaderpersoneel aankopen, bevoorrading en logistiek Knelpuntberoep Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Verantwoordelijke logistiek , ,5 AR/WA Net als in 2007 worden in Brussel ook in 2008 rekruteringsmoeilijkheden vastgesteld voor het beroep van verantwoordelijke logistiek. Deze moeilijkheden worden voornamelijk verklaard door een discrepantie tussen de uitgebreide eisen van de werkgevers en het profiel van de kandidaten. Zo is niet zozeer het verworven diploma doorslaggevend, maar zijn vooral de ervaring en de kennis van het product en de activiteitensector van de onderneming belangrijk bij de aanwerving van kandidaten. Bovendien moet de verantwoordelijke logistiek vertrouwd zijn met diverse domeinen zoals opslag en transport van goederen, prijsbeleid en de onderhandeling over prijzen, de evolutie van de markt, douane alsook de wetgeving aangaande het transport. Voor deze functie wordt ook een actieve kennis van beide landstalen vereist en eventueel andere talen gezien de contacten over de grenzen. Ook informatica maakt meer en meer een noodzakelijk deel uit van het beroep. Ten slotte, wordt van de kandidaten verwacht dat ze beschikken over reële relationele vaardigheden, een goed gevoel voor organisatie en een zekere stressbestendigheid aangezien onverwachte wendingen beheerd dienen te worden, alsook leidinggevende vaardigheden en het beheren van een team indien dit binnen de bevoegdheid ligt. Naast de kwalitatieve oorzaken, wijzen de consulenten tevens op een kwantitatief tekort aan kandidaten onder de werkzoekenden ingeschreven bij ACTIRIS voor dit beroep. Vertalers Knelpuntberoep Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Vertaler , ,7 AR/WA De terugkerende rekruteringsmoeilijkheden voor het beroep van vertaler zijn het gevolg van zowel een kwantitatief tekort aan vertalers als een kwalitatief tekort dat verband houdt met het gevraagde profiel door de werkgevers. Enerzijds wijzen de consulenten van ACTIRIS op een kwantitatief tekort aan vertalers Nederlands, Frans en Engels. Het is echter niet mogelijk om het kwantitatief tekort voor dit beroep preciezer te evalueren aangezien de beroepencode geen informatie geeft over de gestudeerde talen en eventuele specialisaties. Anderzijds bestaat een deel van de beschikbare arbeidsreserve uit licentiaten in Romaanse of Germaanse talen, die dus geen specifieke vertaalopleiding hebben gevolgd, terwijl deze opleiding in de meeste gevallen een vereiste is voor de werkgevers. Analyse van de knelpuntberoepen

17 Onderwijzend personeel Leerkrachten basisonderwijs Knelpuntberoep Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Onderwijzer , ,7 AR/WA Hoewel onderwijzers lager onderwijs niet in de statistische analyse zijn opgenomen (gezien de hoge invullingsgraad), hebben de consulenten van ACTIRIS dit beroep toch aan de lijst van knelpuntberoepen toegevoegd. De terugkerende moeilijkheden om onderwijzend personeel te vinden, zijn te wijten aan een tekort aan kandidaten voor dit beroep. Ondanks het feit dat er al enige tijd een tekort is in het onderwijs, wensen we erop te wijzen dat er grote verschillen zijn per regio en dat de grootstedelijke gebieden, en vooral Brussel, het sterkst worden getroffen. Naast het kwantitatieve tekort, vormen de ongunstige arbeidsomstandigheden, zoals de grootte van de klassen, de weerspannigheid van sommige leerlingen, het gevoel geen waardering te krijgen, de stress, de eventuele conflicten met leerlingen of ouders, de voorbereidingen thuis een belemmering bij het invullen van de werkaanbiedingen. Daarnaast merken we op dat de werkaanbiedingen die ACTIRIS voor dit beroep ontvangt vaak betrekking hebben op tijdelijke vervangingen van relatief korte duur, wat ook kan verklaren waarom de vacatures voor deze arbeidsplaatsen moeilijk ingevuld raken. Leerkrachten secundair onderwijs Knelpuntberoepen Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Leerkracht Nederlands (1,2 graad) , ,1 Leerkracht Nederlands (2,3 graad) , ,2 AR/WA De leerkrachten secundair onderwijs staan al sinds de eerste analyse in de lijst van knelpuntberoepen. De terugkerende rekruteringsmoeilijkheden voor leerkrachten in het secundair onderwijs zijn te wijten aan een tekort aan kandidaten voor de functie. Hoewel er al enige tijd een tekort is in het onderwijs, wensen we erop te wijzen dat er grote verschillen zijn per regio en dat de grootstedelijke gebieden, en vooral Brussel, het sterkst worden getroffen. Naast het kwantitatieve tekort, vormen de ongunstige arbeidsomstandigheden, zoals de grootte van de klassen, de weerspannigheid van sommige leerlingen, het gevoel geen waardering te krijgen, de stress, de eventuele conflicten met leerlingen of ouders, de voorbereidingen thuis, de soms vele verplaatsingen om aan een voltijdse betrekking te komen een belemmering bij het invullen van de werkaanbiedingen. Daarnaast merken we op dat de werkaanbiedingen die ACTIRIS voor dit beroep ontvangt vaak betrekking hebben op tijdelijke vervangingen van relatief korte duur, wat ook kan verklaren waarom de vacatures voor deze arbeidsplaatsen moeilijk raken ingevuld. Hoewel de leerkrachten Nederlands niet in de statistische analyse zijn opgenomen (door de hoge invullingsgraad), hebben de consulenten van ACTIRIS het beroep toch aan de knelpuntenlijst toegevoegd. Het kwantitatieve tekort voor dit beroep is te verklaren door de ontoereikende arbeidsreserve in verhouding tot het aantal ontvangen werkaanbiedingen. De betrekkelijk hoge invullingsgraad is het gevolg van het feit dat deze arbeidsplaatsen vaak worden ingenomen door kandidaten die geen lerarenopleiding hebben genoten of geen getuigschrift van pedagogische 10 Analyse van de knelpuntberoepen

18 bekwaamheid bezitten. De rekrutering van deze laatste kan worden overwogen wanneer wordt vastgesteld dat er een tekort is aan onderwijzers die over het bekwaamheidsattest of gelijkwaardige competenties beschikken. Tot slot merken we op dat de consulenten ook aanwervingsmoeilijkheden signaleren voor de leerkrachten van technische vakken en toegepaste wetenschappen. Kwantitatieve factoren en de werkomstandigheden liggen aan de basis van de problemen. Op grond van de statistische analyse kunnen deze beroepen echter niet tot de knelpuntberoepen worden gerekend. Instructeurs - Lesgevers Ontvangen WA Invullingsgraad L M H Tot Knelpuntberoep AR/WA GV M H Tot Instructeur - Lesgever talen , ,0 De aanwervingsmoeilijkheden vastgesteld voor het beroep van instructeur - lesgever in talen worden veroorzaakt door een kwantitatief tekort aan kandidaten. Daarnaast vormen ook de weinig aantrekkelijke arbeidsomstandigheden, zoals de vereiste mobiliteit en de vaak late werkuren en prestaties in het weekend, een belemmering bij het invullen van de werkaanbiedingen. Tot slot is het knelpuntkarakter in sommige gevallen te wijten aan de afwijking tussen de eisen van de werkgevers en het profiel van de werkzoekenden. Naast de evidente kennis van meerdere talen, wordt meestal van de kandidaten verwacht dat zij een diploma van het hoger onderwijs hebben, over pedagogische vaardigheden beschikken, goed kunnen communiceren en zich aan verschillende doelgroepen kunnen aanpassen. Administratieve en computerkennis worden eveneens sterk op prijs gesteld door de werkgevers. Analyse van de knelpuntberoepen

19 Beroepen in de medische, sociale en hulpverlenende sector Verpleegkundigen Knelpuntberoepen Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Hoofdverpleegkundige , ,4 Ziekenhuisverpleegkundige - gebrevetteerde , ,1 Ziekenhuisverpleegkundige - gegradueerde , ,0 Geriatrisch verpleegkundige - gegradueerde , ,2 Sociaal verpleegkundige - gegradueerde , ,6 AR/WA Elk jaar stelt het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid vast dat de werkaanbiedingen voor verpleegkundigen in Brussel moeilijk worden ingevuld. De moeilijkheden zijn te wijten aan een kwantitatief tekort aan kandidaten en aan de arbeidsomstandigheden die eigen zijn aan het beroep. Hoewel het beroep van verpleegkundige een zekere aantrekkingskracht uitoefent op jongeren, zetten de hoge werklast en de zware taken menige verpleegkundige ertoe aan deeltijds te gaan werken of vroegtijdig uit te treden. Bij het kwantitatieve tekort voegen zich dus de moeilijke werkomstandigheden, waarbij vooral de onregelmatige dienstroosters en het nacht- en weekendwerk een obstakel blijken te vormen voor vele verpleegkundigen. Ook neemt het takenpakket steeds meer toe. Zo wordt van de verpleegkundige thans verwacht dat deze zich niet alleen bezighoudt met het algemene lichamelijke welzijn, maar tevens aandacht heeft voor sociale en psychologische aspecten. Van de verpleegkundige wordt veel flexibiliteit en klantgerichtheid verwacht. Zo dient de verzorgende inzicht te hebben in nieuwe technologieën, kennis te hebben van kwaliteitszorg, palliatievenzorg en stervensbegeleiding, wat het beroep zeer belastend maakt. Om bovendien toegang tot het beroep van hoofdverpleegkundige te hebben, wordt meestal, naast de initiële opleiding, een bijkomende opleiding leidinggevende vereist. Ook verworven ervaring is een enorme troef in de selectie. Als hoofdverpleegkundige moet men bovendien een team kunnen leiden en daar horen ook administratieve taken en verantwoordelijkheden bij. Men verwacht dat de verpleegkundigen, ongeacht het diploma of de specialisatie, ook de komende jaren op de lijst van knelpuntberoepen zullen voorkomen. Deze veronderstelling is onder andere gebaseerd op het succes van de formules voor deeltijds werken en de vergrijzing van de bevolking, die de vraag doet of zal doen toenemen. Hieraan gekoppeld zijn er de hogere kwalitatieve eisen aan de gezondheidszorg en ook de medisch technologische vooruitgang, die een vraag naar nieuwe vaardigheden en competenties doen ontstaan. 12 Analyse van de knelpuntberoepen

20 Administratieve beroepen Secretarissen Knelpuntberoepen Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Directiesecretaris , ,6 Commercieel secretaris , ,6 Juridisch secretaris , ,3 Medisch secretaris , ,9 AR/WA De rekruteringsmoeilijkheden voor het beroep van secretaris zijn in de eerste plaats gelinkt aan kwalitatieve factoren die in verband kunnen worden gebracht met het gevraagde profiel. Zo eisen werkgevers over het algemeen dat de kandidaten verschillende talen beheersen, administratieve taken kunnen verrichten, kennis van bureautica hebben (specifieke software), over communicatieve vaardigheden beschikken en een zeker opleidingsniveau hebben. Voor het beroep van directiesecretaris wordt ervaring verwacht in de materie en het kennen van verschillende talen. Omdat een directiesecretaris als de assistent van een kaderlid kan worden beschouwd, wordt ook meestal van de kandidaat verwacht dat hij zich snel aan een nieuwe werkomgeving kan aanpassen en snel op de hoogte is van de werking van het bedrijf zodat hij een onderscheid kan maken tussen belangrijke en minder belangrijke berichten, dat hij de agenda bijhoudt, zelfstandig kan werken en eventueel een administratief team kan leiden. Verder dient opgemerkt te worden dat voor dit beroep vooral bachelors in aanmerking komen. Personen met een lager diploma maken enkel een kans als ze 5 jaar ervaring hebben op een gelijkwaardig niveau. Anderzijds, naast de kwalitatieve oorzaken, kan ook de wanverhouding die soms bestaat tussen het loon en het verantwoordelijkheidsniveau een belemmering zijn bij het invullen van de werkaanbiedingen voor directieassistenten. De commercieel secretaris ondersteunt de commerciële medewerkers en volgt de bestellingen op. De contacten met klanten maken een belangrijk deel van zijn taken uit. Kandidaten commercieel secretaris moeten onder andere blijk geven van een onontbeerlijke commerciële ingesteldheid en klantgerichtheid, gezien de diverse contacten met zowel interne (commercieel medewerkers en andere afdelingen) als externe contacten (cliënteel en leveranciers). Tweetaligheid en zelfs drietaligheid is ook essentieel. Juridisch secretarissen, die in de meeste gevallen in advocatenkantoren werken, moeten dan weer op de hoogte zijn van juridische terminologie en een goede kennis hebben van de wetgeving of de juridische reglementering. De constante evolutie van de wetgeving betekent daarenboven dat hun kennis regelmatig moet worden bijgeschaafd. Het ontbreken van beroepservaring of een tijdelijke onderbreking van de loopbaan, kan bijgevolg, bij een gebrek aan bijscholing, nadelig zijn voor de kandidaat. We merken op dat er een kwantitatief tekort is aan juridisch secretarissen. Tot slot moeten kandidaten voor het beroep van medisch secretaris een medische basiskennis hebben en over goede relationele vaardigheden beschikken gezien de vele contacten met patiënten of anderen. Analyse van de knelpuntberoepen

21 Administratieve bedienden, onthaal en communicatie Knelpuntberoepen Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Bediende personeelsdienst , ,0 Bediende sociale wetten en lonen , ,9 Bediende commerciële dienst , ,2 Telefonist-receptionist , ,6 Telefonist-secretaris , ,4 AR/WA Het terugkerende knelpuntkarakter van deze beroepen is vooral te wijten aan de kloof tussen de eisen van de werkgever en het profiel van de kandidaten. De werkgevers zijn vaak op zoek naar personen die tweetalig of zelfs drietalig zijn, een ruime beroepservaring hebben en administratieve en computervaardigheden bezitten. Daarnaast verwachten de werkgevers dat de kandidaten over een aantal specifieke vaardigheden beschikken. Zo moeten de bedienden personeelsdienst en de bedienden sociale wetten en lonen een hogere opleiding hebben genoten en een grondige kennis hebben van de sociale wetgeving, die door de constante evoluties permanent op peil moet worden gehouden. Het ontbreken van beroepservaring of een tijdelijke onderbreking van de loopbaan kan bijgevolg, bij een gebrek aan bijscholing, nadelig zijn voor de kandidaat. Daarenboven is er volgens de consulenten van ACTIRIS ook een kwantitatief tekort aan kandidaten voor het beroep van bediende sociale wetten en lonen. Voor de bedienden commerciële dienst is talenkennis een belangrijk aspect omwille van de verschillende contacten met vooral klanten en leveranciers. Een gebrek aan commercieel inzicht, klantgerichtheid en communicatieve vaardigheden vormen eveneens vaak een belemmering bij het invullen van de werkaanbiedingen voor dit beroep. Hetzelfde geldt voor de telefonisten-receptionisten en de telefonisten-secretarissen die eveneens talrijke contacten met bezoekers, klanten en leveranciers onderhouden. Bedienden financiële transacties en verzekeringen Knelpuntberoep Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Bediende verzekeringsmaatschappij , ,6 AR/WA De consulenten van ACTIRIS maken melding van een gebrek aan overeenstemming tussen de werkgeversvereisten en het profiel van de kandidaten voor de functie van bediende verzekeringsmaatschappij. Gelet op de rechtstreekse contacten met klanten, zijn de meeste werkgevers op zoek naar personen die de twee landstalen beheersen, goede communicatieve vaardigheden hebben en klantgericht zijn. Verder wordt van de kandidaten verwacht dat zij relevante ervaring of een zeker studieniveau hebben en dat zij snel vertrouwd geraken met de eigenschappen van nieuwe producten op de markt. 14 Analyse van de knelpuntberoepen

22 Boekhouders en hulpboekhouders Knelpuntberoep Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Boekhouder , ,4 AR/WA De boekhouding bekleedt een centrale plaats in de bedrijfsadministratie omdat zij alle gegevens in verband met de financiële transacties van het bedrijf verwerkt en optekent. De moeilijkheden om de werkaanbiedingen voor het beroep van boekhouder in Brussel in te vullen, hebben vooral te maken met de discrepantie tussen de eisen van de werkgevers en het profiel van de kandidaten. Veel werkgevers vragen van de kandidaten een relevante ervaring, kennis van specifieke boekhoudprogramma s en twee- of zelfs drietaligheid. Als gevolg van de evolutie in de wetgeving is de kennis snel gedateerd en is dus permanent bijscholing vereist. Het ontbreken van beroepservaring of een tijdelijke onderbreking van de loopbaan kan bijgevolg, bij een gebrek aan bijscholing, nadelig zijn voor de kandidaat Commerciële beroepen Vertegenwoordigers Knelpuntberoepen Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Vertegenwoordiger diensten , ,8 Vertegenwoordiger in bureaumateriaal en aanverwanten , ,2 Technisch vertegenwoordiger , ,8 Vertegenwoordiger paramedisch materiaal en aanverwanten , ,3 Vertegenwoordiger voeding , ,5 Vertegenwoordiger verbruiksgoederen , ,5 AR/WA Het beroep van vertegenwoordiger staat elk jaar op de knelpuntenlijst. De factoren die maken dat de werkaanbiedingen moeilijk raken ingevuld, zijn niet specifiek voor het ene of andere beroep, maar zijn gemeenschappelijk aan al deze beroepen. De verklaring ligt voornamelijk in de afwijking tussen het profiel dat de werkgevers vragen en het profiel van de kandidaten voor deze functies, en in de arbeidsomstandigheden. Wat het gezochte profiel betreft, is het niet zozeer het opleidingsniveau dat het knelpuntkarakter in de hand werkt, maar wel de gevraagde kennis en vaardigheden. Zo moeten de kandidaten in het algemeen tweetalig of zelfs meertalig zijn en de vereiste ervaring hebben (ervaring in de sector, met de verkoop van producten of, meer algemeen, als vertegenwoordiger). Goede commerciële en communicatieve vaardigheden, klantgerichtheid en een goed voorkomen, zijn eveneens belangrijke selectiecriteria. De werktijden, de flexibiliteitsvereiste, het vaak onzekere loon (meestal gekoppeld aan de verkoopscijfers), de vele verplaatsingen die eigen zijn aan het beroep en het feit dat soms wordt verwacht dat de vertegenwoordigers als zelfstandige werken, zijn arbeidsomstandigheden die meer dan een kandidaat afschrikken. Naast het bezitten van een rijbewijs wordt bovendien regelmatig van vertegenwoordigers gevraagd dat ze met hun eigen wagen rijden, wat een bijkomend obstakel kan vormen voor de invulling van de vacatures. Analyse van de knelpuntberoepen

23 Verkopers en handelszaakbeheerders Knelpuntberoepen Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Verkoper diensten , ,7 Verkoper hifi en bureauticamateriaal , ,3 Verkoper van woon- en huishoudartikelen , ,2 Verkoper confectie , ,8 Televerkoper , ,4 Callcenter operator , ,0 AR/WA De beroepen van verkoper zijn ook regelmatig terug te vinden in de lijst van knelpuntberoepen. Het zijn vooral kwalitatieve factoren die maken dat er moeilijk kandidaten worden gevonden voor dit beroep. De kandidaten voldoen immers in vele gevallen niet aan het gezochte profiel door de werkgever. Zoals steeds het geval is voor functies waar het contact met de klanten een belangrijke plaats inneemt, wordt voor de verschillende beroepen van verkoper niet alleen tweetaligheid gevraagd, maar eveneens commerciële en communicatieve vaardigheden en een goed voorkomen van de kandidaat. Bovendien wordt in de meeste gevallen ervaring in de verkoop of een gelijkaardige functie en voorkennis van de te verhandelen producten geëist. Naast de kwalitatieve aspecten, kunnen sommige arbeidsomstandigheden, zoals de flexibele werktijden, het loon, de soepele arbeidscontracten, de wisselende werkdruk, de stress veroorzaakt door het presteren onder werkdruk en de noodzaak om zich voortdurend aan de klanten aan te passen, door de kandidaat-verkopers als weinig aantrekkelijk worden ervaren. Tot slot merken we op dat de arbeidsovereenkomsten voor het beroep van callcenter operator en televerkoper vaak van korte duur en voor een specifieke opdracht zijn. Overigens beschouwen een zeker aantal kandidaten dit werk als tijdelijk, waarbij deze beroepen worden gezien als een springplank naar een andere job of als een mogelijkheid om een eerste werkervaring te verwerven. Deze beroepen kenmerken zich dan ook door een groot personeelsverloop, wat de spanning op de arbeidsmarkt verhoogt. Naast deze weinig aantrekkelijke arbeidsomstandigheden, de belangrijke turn-over en de verklaringen van kwalitatieve aard, wordt ook van de kandidaten verwacht dat zij bepaalde administratieve en computertaken kunnen verrichten, wat in sommige gevallen een probleem vormt. 16 Analyse van de knelpuntberoepen

24 Beroepen in de informatica Informatici en aanverwante beroepen Knelpuntberoepen Ontvangen WA GV M H Tot Invullingsgraad L M H Tot Netwerkarchitect , ,8 Analist-programmeur , ,0 Webmaster, Webdeveloper , ,9 Technicus helpdesk , ,1 Netwerkbeheerder , ,2 Andere informatici , ,3 AR/WA In 2008 behoren zes beroepen uit deze categorie tot de knelpuntberoepen. Zoals uit de bovenstaande tabel blijkt, is "informaticus" een ruime term die uiteenlopende specialisaties dekt. Deze beroepen kennen een kwantitatief tekort, daarnaast zijn er ook de kwalitatieve factoren die te maken hebben met het gezochte profiel. Zo verwachten de werkgevers dat de kandidaten beide landstalen beheersen, zeker wanneer ze contacten hebben met de klanten, en Engels kennen, onder andere voor het lezen van handleidingen, het deelnemen aan vergaderingen...daarnaast stemmen de beroepservaring en het opleidingsniveau van de kandidaten niet altijd overeen met de eisen van de werkgevers. Meestal vragen deze laatsten een hogere niet-universitaire opleiding (van het korte type) of een universitaire opleiding. De rekruteringsproblemen voor het beroep van analist-programmeur worden ook in de hand gewerkt door de onvoldoende kennis van diverse programmeertalen (Java, C# en.net). Daarnaast blijken kandidaten die in een specifieke programmeertaal zijn gespecialiseerd zich moeilijk te kunnen aanpassen aan nieuwe of andere talen. Voor de beroepen van netwerkarchitect en netwerkbeheerder zijn de belangrijke hindernissen bij de aanwerving van kandidaten de onvoldoende kennis van bepaalde hardware, protocollen, scripttalen (zoals Javascript, PERL ) en programmeertalen (bijv. Visual Basic), besturingsystemen (zoals Unix of Linux) of specifieke software. De belangrijkste obstakels die aanwervingen voor het beroep van webmaster-webdeveloper in de weg staan, zijn de onvoldoende kennis van specifieke software en markeertalen. Overigens richten de werkaanbiedingen zich ofwel meer tot de ontwikkeling of meer tot het ontwerp, ofwel gaat het om zowel ontwikkeling als ontwerp. In alle gevallen verlangen de werkgevers van de kandidaten goede redactionele vaardigheden, creativiteit en aandacht voor de gebruiksvriendelijkheid van de toepassingen waaraan zij zullen werken. Voor de technicus helpdesk is niet zozeer het opleidingsniveau, maar wel de beroepservaring doorslaggevend bij de aanwerving van kandidaten. Naast communicatieve vaardigheden en een vlotheid aan de telefoon kan bepaalde specifieke informaticakennis een pluspunt zijn, rekening houdende met de technische problemen waarmee de helpdeskmedewerker wordt geconfronteerd. Analyse van de knelpuntberoepen