açëëáéê= ÄÉâÉêë=çé=ÉîÉåÉãÉåíÉåÒ

Transcriptie

1 açëëáéê= ÄÉâÉêë=çé=ÉîÉåÉãÉåíÉåÒ

2 Documentbeschrijving 1. Titel publicatie Dossier Bekers op evenementen 2. Uitgever 3. Aantal blz. Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest Publicatienummer 5. Aantal tabellen en figuren D/2006/5024/ Publicatiereeks 7. Datum publicatie Januari Trefwoorden Herbruikbare beker, PLA, afvalarme evenementen, LCA, eco-efficiciëntie analyse 9. Samenvatting In het streven naar afvalarme evenementen heeft de OVAM de herbruikbare beker gesteund. In 2004 werd een beker op de markt gebracht in een nieuwe kunststof. Omdat op dat ogenblik nog niet veel geweten was omtrent de impact van deze bekers werd een eco-efficiëntie analyse uitgevoerd op basis van een LCA. In dit dossier worden de resultaten v van dit onderzoek vertaald en samengevat. Tevens werd een knelpuntenanalyse uitgevoerd van de verschillende bekers. Ook het verslag van de afsluitende workshop evenals de conclusies die de OVAM trok uit heel het onderzoek zijn in dit dossier terug te vinden. 10. Begeleidingsgroep Roel Vaes, Mieke De Schoenmakere, Wouter Ulburghs, Willy Sarlee 11. Contactperso(o)n(en) Willy Sarlee 12. Andere titels over dit onderwerp Gegevens uit dit document mag u overnemen mits duidelijke bronvermelding. De meeste OVAM-publicaties kan u raadplegen op de OVAM-website :

3 Dossier: Bekers op evenementen STIP-afvalpreventiedossier Maart

4 1 INLEIDING HET PROJECT De levenscyclusanalyse ONDERZOEKSMETHODE De eco-efficiëntie-analyse Het kantelmoment DE LEVENSCYCLUSANALYSE Doel en reikwijdte De data inventarisering De LCIA resultaten Conclusies van de levenscyclusanalyse DE ECO-EFFICIËNTIE-ANALYSE De milieu-impact De economische kosten Portfolio's Het kantelmoment Conclusies eco-efficiëntie-analyse KNELPUNTANALYSE Knelpunt bij de PLA-beker Knelpunten bij de herbruikbare beker Knelpunt zwerfvuil ONDERZOEK NAAR DE IMPLEMENTATIEMOGELIJKHEDEN Stakeholdersvergadering van 6 december CONCLUSIES

5 8.1 Beleidsaanbevelingen Modelartikel BIJLAGE Studies LCA en eco-efficiëntie-analyses ISO Afkortingen Samenstelling onderzoeksgroep, stuurgroep OVAM, review panel en stakeholders

6 1 Inleiding Jaarlijks worden meer dan evenementen georganiseerd in Vlaanderen. 192 daarvan hebben meer dan bezoekers ( eco-efficiëntie in het afvalbeheer op events, UA, 2005, pgn. 8). Telkens ontstaat hierbij letterlijk een 'berg' afval van wegwerpbekers. In zijn streven naar 'afvalarme evenementen' heeft de OVAM de herbruikbare beker naar voor geschoven. Het gebruik van deze bekers wordt, mede door het subsidiebesluit, door steeds meer lokale besturen gestimuleerd. De jarenlange werking met herbruikbare bekers toonde aan dat het gebruik mogelijk is maar ook dat dit, vooral op grote evenementen, niet altijd even gemakkelijk is. Nogal wat organisatoren en brouwers bleven daarom zoeken naar alternatieven voor de herbruikbare beker. Dat werd gevonden door de samenwerking van NatureWorks, Huhtamaki onder impuls van Alken-Maes. In de zomer van 2004 werd voor het eerst een wegwerpbeker in bioplastic op vrij grote schaal gebruikt op een aantal grote evenementen in Vlaanderen. Het materiaal van deze beker was PLA (Poly Lactic Acid). Dit is een kunststof met een groot potentieel want het kan bij een waaier van producten ingezet worden. Het kan gaan om wegwerpbekers, allerlei verpakkingsmateriaal, als vervangproduct van PS en PET, in keukenmateriaal, gsm's, auto-onderdelen, kleding, luiers, m.a.w. naar de toekomst toe zijn de implementatiemogelijkheden schier eindeloos. Eén van de grote troeven van PLA is de volledige transparantie van het materiaal. Voor het onderzoek dat wordt samengevat in dit dossier bestond er weinig duidelijkheid over hoeveel impact er veroorzaakt wordt door het gebruik van deze verschillende types drankrecipiënten tijdens evenementen. Er waren vier verschillende types te onderscheiden: - wegwerpbekers op basis van fossiele grondstoffen (PP); - wegwerpbekers op basis van fossiele / hernieuwbare grondstoffen (PE coated karton); - wegwerprecipiënten op basis van hernieuwbare grondstoffen (PLA) (tevens composteerbaar); - herbruikbare bekers op basis van fossiele grondstoffen (PC). Het eerste gebruik van de PLA-bekers was ogenschijnlijk een succes. Ze werden gebruikt op Folk Dranouter, Antilliaanse Feesten en Pukkelpop, en dat zijn grote evenementen met in het geval van Folk Dranouter een jaarlijkse productie van wegwerpbekers. In totaal werden er 1,5 miljoen pintjes in PLA getapt. De kg bekers werden gecomposteerd tot 147 kg compost. Ze werden betaald door Alken Maes en waren 1,7 maal duurder dan de gewone wegwerpbekers. De bekers werden gecomposteerd bij WIPS/Sita en Intercompost. Alhoewel er al eerder biodegradeerbare GFT-zakken, winkelzakjes, tijdschriftenfolies en biodegradeerbare bloempotjes op de markt kwamen, is het de eerste keer dat een product als PLA op een dergelijke schaal in Vlaanderen werd gebruikt. De PLAbeker werd daarbij uitdrukkelijk als een alternatief naar voor geschoven voor de door de overheid gesteunde herbruikbare beker (in polycarbonaat) via opvallende advertenties in o.a. het tijdschrift Humo. Deze overwegingen maakten duidelijk dat men in de nabije toekomst in stijgende mate met deze kunststof geconfronteerd zal worden. Om het potentieel en de impact van deze stof, maar ook de houding van de overheid ten aanzien van deze PLA-bekers te kunnen bepalen, was nader onderzoek noodzakelijk. 4

7 Om als overheid goed onderbouwde beleidskeuzes op dit vlak te kunnen maken, was een degelijke impactanalyse nodig van de vier opties en dat over de ganse levenscyclus van de verschillende recipiënten. Vier types bekers werden onderzocht op twee types evenementen door middel van een eco-efficiëntieanalyse met als onderbouw een levenscyclusanalyse (LCA). Het onderzoek werd uitgevoerd door VITO in de loop van De critical review werd uitgevoerd door TNO. Om toe te laten dat ook onderzoeksinstellingen uit het buitenland zouden kunnen meedingen in deze overheidsopdracht werd het onderzoek uitgevoerd in het Engels. De resultaten van het onderzoek werden gepubliceerd in twee documenten (enerzijds de LCA en anderzijds de eco-efficiëntie-analyse). Beide documenten zijn opgesteld in het Engels en zijn te downloaden op de OVAMwebsite. In het kader van dit onderzoek werden dus vier publicaties gerealiseerd: 1 Comparative LCA of 4 types of drinking cups used at events met alle informatie over de LCA in het Engels. 2 Eco-Efficiency analysis of 4 types of drinking cups used at events met de ecoefficiëntie analyse in het Engels. 3 Dossier: bekers op evenementen. Hierin werd een vertaling en synthese gemaakt van heel het onderzoek (LCA en eco-efficiëntie-analyse) en werd ingezoomd op een aantal knelpunten die niet kunnen worden meegenomen in een LCA of een eco-efficiëntie analyse maar wel in overweging moeten genomen worden bij de besluitvorming. 4 Dossier: PLA en andere bioplastics waarin de problematiek van de bioplastics bekeken wordt in het ruimer kader van de industriële biotechnologie, de verschillende toepassingen in de productie-distributie-consumptiecirkel worden bekeken evenals de situatie in andere landen. De twee laatste documenten zijn in het Nederlands en kunnen eveneens gedownload worden op de OVAM-website. In de volgende vertaling/synthese werden een aantal grafieken overgenomen uit de twee oorspronkelijke studies. Hierbij werd dezelfde nummering overgenomen. Op deze manier is het ook gemakkelijk om de volledige duiding en commentaar die erbij hoort, op te zoeken in het oorspronkelijk document. In het kader van dit project werd een onderzoek gedaan naar de eco-efficiëntie van vier soorten bekers op twee types evenementen. Het onderzoek gebeurde in Het onderzoek maakt een diagnose van de milieueffecten van de vier verschillende drinkbekers waarbij de volledige levenscyclus in rekening wordt gebracht. De doelstelling is het komen tot een duidelijke portfolio waarin visueel wordt voorgesteld waar de verschillende types drinkbeker moeten gesitueerd worden, hoe hun eco-efficiëntie moet beoordeeld worden en waar het kantelmoment ligt. 5

8 2 Het project De eco-efficiëntie-analyse met als onderbouw een LCA werd uitgevoerd door VITO. De onderbouwende LCA werd uitgevoerd conform de normen van de ISO 1404X-reeks. De vereiste critical review werd verricht door TNO. Daarnaast streefde de OVAM naar een duidelijke betrokkenheid van de verschillende stakeholders in deze problematiek. Hiervoor werd op drie momenten een overlegvergaderingen ingebouwd met een vijftiental betrokken partijen (zie bijlage nummer 9.6). In de LCA worden vier soorten bekers onderzocht: - de wegwerpbeker van PLA (polylactide); - de herbruikbare beker in PC (polycarbonaat); - de wegwerpbeker in PP (polypropyleen); - de wegwerpbeker in door PE gecoat karton. Twee types worden daarbij onderscheiden: - een groot openlucht festival met meerdere verkooppunten; - een beperkt indoor evenement met een klein optreden of fuif met weinig verkooppunten. Om te kunnen komen tot volledige conclusies werd de LCA verruimd tot een ecoefficiëntie-analyse van de verschillende mogelijkheden. Deze eco-efficiëntieanalyse bevat, naast een op de onderbouwende LCA gebaseerde berekening van een milieu-impact indicator voor ieder van de vier drinkbekers, ook een uitwerking van een kosten-indicator voor de vier drinkbekers. Beide indicatoren worden tenslotte verwerkt in een portfolio waarin visueel wordt voorgesteld waar de vier drinkbekers moeten gesitueerd worden, hoe hun ecoefficiëntie moet beoordeeld worden en dit voor de twee types evenementen. In het onderzoek wordt ook het kantelmoment beschreven (het aantal keren dat een herbruikbare beker moet gebruikt worden om eco-efficiënter te zijn dan een composteerbare of wegwerpbeker). Qua onderzoeksmethode werd gekozen voor een eco-efficiëntie-analyse, met daarbij een berekening van het kantelmoment, met als onderbouw een LCA uitgevoerd conform de ISO-normen. 2.1 De levenscyclusanalyse Een LCA is een onderzoeksinstrument met veel verdiensten, maar ook met beperkingen. Indien men een LCA uitvoert waarin producten worden vergeleken, de resultaten publiceert én de ISO-normen wil respecteren, wat in dit onderzoek het geval is, dan moet men een bepaald kader respecteren. Dit kwam uitgebreid aan bod op de studiedag Gebruik en misbruik van LCA s van OVAM/STIP en het volgend citaat uit het dossier van deze studiedag, door T. Geerken van Vito, gaat tot de kern van de zaak: 6

9 3 Onderzoeksmethode Hét heikel punt in deze problematiek is hoe je kan omgaan met openbare vergelijkende uitspraken over product A en B die concurrerend met elkaar zijn. Als je de resultaten van het onderzoek wilt publiceren, dan ben je verplicht om heel helder te zijn over je datakwaliteit, daar helder over te rapporteren en dan moet een review worden uitgevoerd door een andere onafhankelijke instantie. Dit alles is gereglementeerd in 2000 met ISO en over "LCA Impact assessment en Interpretatie". Het komt erop neer dat als je een openbare vergelijkende LCA-studie gaat doen waarbij je product A gaat vergelijken met product B dan moet de vergelijking «be conducted category indicator by category indicator». Je mag, zoals vroeger vaak gebeurde, niet meer zeggen, product A is beter of het best. Je moet de indicatoren afzonderlijk vernoemen. Wat betekent dit in de praktijk? Onderstaande grafiek is een typisch voorbeeld van het resultaat van een LCA over verpakkingen waarbij acht alternatieven op een rijtje zijn gezet. Als de vraag hier is: "wat is het beste alternatief?", dan heb je de neiging om te zeggen, kijk naar de magenta kleur (D) die goed scoort bij zes van de negen "impact categories" en het alleen voor "resource depletion" en "solid waste" slechter doet. Vroeger, voor de ISO-normen, werd er dan vaak geconcludeerd "OK magenta is het beste". Na de ISO-normen van 2000 mag je dat niet meer zeggen en moet de conclusie luiden: "magenta is beter voor de effecten "energy", "feedstock energy"... (enz.) en slechter voor uitputting en afval" Voor intern gebruik mag je wegen en doen wat je wilt maar als het gaat om openbare, vergelijkende uitspraken tussen concurrerende producten moet het zo gebeuren. ('Gebruik en misbruik van LCA's in het milieubeleid' - focus op drankverpakkingen Dossier n.a.v. de STIP-studiedag op 9/2003 p. 30) Dit maakt de communicatie van de conclusies van het onderzoek niet eenvoudig. Daarom werd verkozen om deze 'klassieke' LCA aan te vullen met een bijkomend eco-efficiëntie analyse. 7

10 3.1 De eco-efficiëntie-analyse Waar het met LCA's moeilijk is om te vergelijken, is het met eco-efficiëntieanalyses wel mogelijk om een duidelijke keuze te maken van producten die, gegeven bepaalde toepassingen en kosten, een geringere milieubelasting realiseren dan de alternatieve producten en dus eco-efficiënter zijn. Op dezelfde studiedag over LCA's werd dit geïllustreerd door BASF. Door het uitzetten van de resultaten van de economische indicator en de ecologische indicator, kan visueel worden voorgesteld waar de verschillende opties zich situeren. (Voor meer informatie over de methode verwijzen we naar hoofdstuk 5 en de literatuurlijst in de bijlage 9). 3.2 Het kantelmoment In het streven om te komen tot een zo volledig mogelijke diagnose werd ook het kantelmoment onderzocht. Wat bedoelen we hiermee? Een voorbeeld om dit te illustreren. In 2004 werd een LCA uitgevoerd conform de ISO normen door Ecobilan/PWC in opdracht van Carrefour. Het klassiek wegwerpzakje, de herbruikbare zak van PE (polyethyleen), een papieren zak en de biodegradeerbare zak op basis van maïs werden onderzocht. Deze LCA "Evaluation des impacts environnementaux des sacs de caisse Carrefour. ACV des sacs de caisse en plastique, papier et matériau biodégradable" kan men downloaden op: In deze studie kwam men tot de conclusie dat de herbruikbare winkelzakjes milieuvriendelijker zijn vanaf het ogenblik dat ze zeven keer gebruikt worden. Zelfs als men een wegwerpzak "hergebruikt" als vuilniszak in de keuken, volstaat het dat men de herbruikbare zak zeven maal hergebruikt om al milieuvriendelijker te zijn dan de wegwerpvariant. Met de bepaling van het kantelmoment kan de individuele gebruiker/consument mee incalculeren wat de gevolgen zijn van zijn keuze en het gebruik dat hij ervan maakt. Dit is belangrijk. Wat de consument ermee doet is een belangrijke factor in de eindbalans (cf. STIP-studiedag Milieuvriendelijk consumeren en produceren ). Hierin inzicht verkrijgen en dit kunnen communiceren naar de burger/consument is dus belangrijk. Met de bepaling van het kantelmoment wordt dit mogelijk. Met de bepaling van het kantelmoment zal dus onderzocht worden hoe vaak een herbruikbare beker effectief hergebruikt moet worden om eco-efficiënter te zijn dan de alternatieven. 8

11 4 De levenscyclusanalyse In een eerste fase werden doel en reikwijdte bepaald. De data-inventarisatie (LCI Life Cycle Inventary) gebeurde in de lente van Op 25 augustus werd het eerste onderzoeksresultaat voorgelegd. Het volledig document kan gedownload worden op Volgens ISO (1997) bestaat een volledige LCA uit 4 fasen: 1 bepaling van doel en reikwijdte (ISO 14041, 1998); 2 het uitvoeren van een data inventarisatie (ISO 14041, 1998); 3 een onderzoek naar de impact (ISO 14042, 2000); 4 een interpretatie fase (ISO 14043, 2000). De relatie tussen de verschillende fases wordt getoond in deze tabel: Life cycle assessment framework Goal and scope definition Inventory analysis Interpretation Applications Impact assessment 4.1 Doel en reikwijdte Figuur 1. (Bron: Methodological framework of an LCA, ISO, 1997) In de eerste fase - de bepaling van het doel waarvoor de studie wordt uitgevoerd - wordt de omvang en de diepte van de studie duidelijk gedefinieerd en op elkaar afgestemd. In deze studie wil de OVAM inzicht verwerven in de huidige milieu-impact van, en de kosten verbonden aan, de bestaande systemen van drankvoorziening op evenementen en dit om een goed gefundeerd beleid hieromtrent te kunnen bepalen. In de eerste fase werd een vergelijkende LCA uitgevoerd van vier bestaande systemen: een herbruikbare beker in PC, een wegwerp beker in PP, een wegwerpbeker in karton gecoat met PE en een wegwerpbeker in PLA op twee types evenementen. 9

12 In een volgende fase werd de studie uitgebreid met een eco-efficienciëntieanalyse. Hierbij werd de milieu- en een kost-indicator berekend. De resultaten van het onderzoek (de volledige eco-efficiëntie-analyse incluis de LCA) werden gepubliceerd. Conform de ISO-normen werd heel dit onderzoek onderworpen aan een critical review (een kritisch onderzoek door onafhankelijke deskundigen die erover waken dat alle procedures, de inzameling van de data en de interpretatie correct en conform de ISO-normen verlopen). Omtrent de eco-efficiëntie-analyse bestaan geen ISO-normen maar dit deel werd in dezelfde logica verricht met dezelfde kwaliteitsstandaarden (transparantie, enz....). Het proces van de bepaling van de reikwijdte linkt de bepaling van het doel van de beoordeling met de diepgang en uitgebreidheid van de studie. Voor dit onderzoek werd de volgende functionele eenheid bepaald: de recipiënten nodig voor het serveren van 100 liter bier of frisdrank op een klein evenement in een zaal of een groot evenement in openlucht Systeemgrenzen In een LCA worden alle fases van de levenscyclus onderzocht van de grondstof tot de eindverwerking. Voor ieder van de vier soorten bekers werd de meest representatieve, qua gewicht, volume, opdruk enz. gekozen. Het systeem dat men bestudeerde werd duidelijk beschreven. Hiervoor werd het volgend stroomdiagram gehanteerd. 10

13 Production raw materials (cardboard, PC, PP, PE en PLA granulates) Transport to producer of cups Production and printing of cups Packing of cups Transport to distributor* Transport to distributor Storage at distributor Transport to event / consumer Event Consumer Use phase Collection of reusable PC cups Collection of one-way cups (PE/cardboard and PP) Selective collection of one-way PLA cups Washing of cups Loss/ max. number of trips Transport to waste processing Transport to waste processing Incineration - with/without energy recovery - to cement industry - other? Recycling Composting - biogasification - anaerobic digestion - other? Incineration - with/without energy recovery - to cement industry Figuur 2. Procesboom voor de vier systemen - de nummering verwijst naar de nummers in het oorspronkelijk document "Comparative LCA" - zie inleiding Omdat de resultaten zouden kunnen verschillen naargelang de grootte van het evenement werden twee types bestudeerd: een groot outdoor en een klein indoor. Hierbij werd niet een bepaald geval geanalyseerd maar een analyse gemaakt van de situatie bij bezoekers en bij meer dan bezoekers. Specifieke data werden verzameld bij de organisatoren van evenementen Methodologie De volgende fase, de beoordeling van de impact, heeft als doel de betekenis van de mogelijke impact op het leefmilieu te evalueren. Over het algemeen worden hiervoor de verkregen data geassocieerd met als doel het begrijpen van die impact. De mate van diepgang en detail om die impact te evalueren, hangt af van het eerder geformuleerde doel en reikwijdte. Na de weergave van de impact, categorie per categorie, voor de verschillende bekers en types evenementen werd de LCA beëindigd en werd over gegaan tot de eco-efficiëntie-analyse (zie hoofdstuk 5). 11

14 4.2 De data inventarisering Voor ieder fase van de levenscyclus wordt een input-output balans gemaakt: - input data zijn de consumptie van energie en grondstoffen; - output data zijn emissies van lucht, water, afval. De bronnen van die data worden duidelijk aangegeven. Voor deze studie gaat het om de data van toepassing in Vlaanderen, in de periode , gebaseerd op de huidige technologie. Voor bepaalde productieprocessen in ontwikkeling zal een sensitiviteitsanalyse gemaakt worden (bv. de productie van PLA). 12

15 4.2.1 Data voor de herbruikbare beker in PC De volgende procesboom wordt bekeken: Production raw material (PC granulates) 1.1 Transport to producer of cups Production of cups Printing of cups 1.4 Packing of cups 1.5 Transport to distributor* Storage at distributor Transport to distributor Transport to event / consumer Pre-cleaning of cups Serving beer and soft drinks Washing of cups 1.11 Collection of reusable PC cups during event 1.15 Collection of fallen out PC cups after event Washing of cups Transport to waste processing EOL scenario 1.17 Figuur 3 13

16 Het basis scenario voorziet: bekers voor 400 consumpties; - 45 trips op een kleinschalig evenement en 20 op een grootschalig; - 2,5 consumpties per beker per evenement. Er word een worst-case en een best-case scenario gedefinieerd: - kleinschalig event: gemiddeld 45 trips met 5,5% verlies en met 100 trips als best-case scenario versus 14 trips (worst-case scenario) met een verlies, in het best-case scenario van 2,5% en in het worst-case scenario van 18%; - grootschalig event: gemiddeld 20 trips met 12,5% verlies en 40 trips in het bestcase scenario versus 7 trips (worst-case scenario) en met een verlies van 6% tot 36%. Een herbruikbare beker met een drankvolume van 25 cl weegt gemiddeld 45 g. Ze kosten per exemplaren 0,43 euro(excl. 21% BTW) per beker en per 420 bekers moet een transport-krat gekocht worden van 33 euro. Omgerekend komt de prijs neer op 0,0651 euro voor bekers op grootschalige evenementen en 0,0726 op kleinschalige. Voor grote festivals moet een inzamelsysteem worden opgezet. Er wordt geschat dat er één verkooppunt per 5000 bezoekers bij komt (kostprijs per verkooppunt 100 euro). Vrijwilligers worden gerekend a rato van 4 euro per uur en een festival duurt 12 uur. Er wordt rekening gehouden met een daling in verbruik van 10%. 14

17 4.2.2 Data wegwerpbeker in PP De volgende procesboom wordt bekeken: Production raw materials (PP granulates) 2.1 Transport to producer of cups 2.2 Production of cups Printing of cups Packing of cups Transport to distributor* Transport to distributor Storage at distributor 2.7 Transport to event / consumer 2.8 Serving beer and soft drinks 2.9 Collection of one-way cups 2.11 Transport to waste processing 2.12 EOL scenario 2.13 Figuur 4 15

18 De PP-bekers zijn wegwerpbekers: dit betekent dat in functie van de functionele eenheid 400 PP-cups nodig zijn voor 400 consumpties (voor 100 liter bier of fris). PP-bekers met 25 cl drankvolume wegen 5 gram en kosten 0,0184 euro per beker. De verwerking voor het afval van grote evenementen gebeurt in afvalverbrandingsinstallaties en cementovens. Het afval van kleine events gebeurt in een plaatselijke afvalverbrandingsinstallatie. Men rekent 150 euro per ton. Er is per bezoekers één vrijwilliger voor de inzameling van de bekers. Grote festivals hebben één centraal afvalinzamelingspunt nodig per bezoekers. 16

19 4.2.3 Data wegwerp beker in PE-coated karton De volgende procesboom wordt bekeken: Production of cardboard 3.1 Production of PE granulates) Transport to producer of cups Production of cups 3.4 Printing of cups 3.5 Packing of cups Transport to distributor* Transport to distributor Storage at distributor 3.8 Transport to event / consumer 3.9 Serving beer and soft drinks 3.10 Collection of one-way cups 3.12 Transport to waste processing 3.13 EOL scenario 3.14 Figuur 5 17

20 De kartonnen bekers met een PE-coating zijn wegwerpbekers. Het gewicht van 2,5 cl beker is 7,7 g waarvan 0,385 g PE-coating. Er zijn in de praktijk weinig festivals die kartonnen bekers gebruiken. Omwille van de volledigheid hebben we ze weerhouden. Voor het gebruiksscenario werken we met analoge gegevens als de PP-bekers. 18

21 4.2.4 Data voor wegwerpbeker in PLA De volgende procesboom wordt bekeken: Production raw materials (PLA pellets) 4.1 Transport to producer of cups 4.2 Production of cups 4.3 Printing of cups Packing of cups Transport to distributor* Transport to distributor Storage at distributor 4.7 Transport to event / consumer 4.8 Serving beer and soft drinks 4.9 Selective collection of oneway PLA-cups 4.11 Transport to waste processing 4.12 EOL scenario 4.13 Figuur 6 19

22 PLA-bekers zijn wegwerpbekers van 25 cl drankvolume. Ook hier dus 400 bekers voor 400 consumpties. De PLA productie gebeurt in Blair Nebraska (VS). De productie is begonnen in 2001 wat betekent dat die in de opstartfase verkeert. In deze studie baseren we ons op de huidige situatie. Op korte termijn (2008) zijn er evenwel belangrijke verbeteringen te verwachten met de nieuwe generatie PLA met name het PLA HLa Gen II, (het betreft een verbetering in het fermentatieproces). Dit zal in de sensitiviteitsanalyse worden opgenomen. Ook de optie dat PLA in Europa wordt geproduceerd wordt daarin opgenomen. Een PLA-beker woog in ,5 gram. PLA-bekers kostten 0,028 euro per stuk. De gebruikte bekers van PLA zijn tot nu toe gecomposteerd. Er is nog geen ervaring met verbranden, noch in een verbrandingsinstallatie noch in een cementoven. In de sensitiviteitsanalyse wordt de invloed van een verwerking in een anaeroob proces bekeken. Het basisscenario voorziet in 90% verwerking in composteringsinstallatie en 10% in een verbrandingsinstallatie. In de sensitiviteitsanalyse zullen data van OWS gebruikt worden (DRANCO installation exploited by Igean in Brecht, B). Voor de compostering zullen data van Intercompost (tunnelcomposting) en WIPS- SITA (hall composting) gebruikt worden en indien data ontbreken zullen de Nederlandse MER-gegevens over GFT gebruikt worden. Om PLA te composteren is een zuivere stroom nodig (eventueel met GFT-afval). Hiervoor zijn meer vrijwilligers nodig ( de bekers moeten gescheiden worden en er moet info gegeven worden). Men rekent op 2 vrijwilligers per 5000 bezoekers. De kostprijs is 60 euro per ton PLA-afval (transport en verwerkingskost inbegrepen) 4.3 De LCIA resultaten Op basis van de data die verzameld werden, werd overgegaan tot de weergave van impact, categorie per categorie, zoals voorgeschreven door ISO De impact-analyse Deze wordt uitgevoerd conform ISO De methode is de Eco-indicator 99 (hiërarchische versie H/A). Het onderzoekskader, voorgesteld door ISO en gevolgd in de Eco-indicator 99-methode, bestaat uit de volgende onderdelen: - selectie van de impactcategorieën en indicatoren; - classificatie: het onderbrengen van de data in verschillende impact-categorieën; - het berekenen van de resultaten van de categorie-indicatoren. Voor meer info over de verschillende categorieën verwijzen we naar hoofdstuk 5. De EI-99 methode wordt hier alleen gebruikt om een impact-analyse te maken conform de ISO-normen. De resultaten worden in deze fase dus niet opgeteld tot één indicator. Volgens de ISO-normen mag dit niet in een LCA (zie 3.1). Om deze reden werd, op verzoek van de OVAM als opdrachtgever, ervoor gekozen om de klassieke LCA aan te vullen met een bijkomende eco-efficiëntie-analyse. 20

23 Voor het uitvoeren van de impact-analyse is de gebruikte sofware SimaPro 6. In het volledige rapport wordt per beker en per evenementtype een milieu-profiel weergegeven en de verschillende impactcategorie per impactcategorie besproken. We geven hier kort enkele conclusies weer. Wat zijn de belangrijkste levenscyclusfases per beker qua milieu-impact? - PC - het transport van de bekers van distributieplaats naar het event en terug; - voor grote evenementen: het reinigen. - PP - de productie, transport en verbranding zijn de meest belastende fases in de levenscyclus; - de afvalverbranding heeft een positieve invloed op de meeste impactcategorieën een invloed die nog duidelijker is bij grotere evenementen en als de verbranding gebeurt in een cementoven. - Karton - de productie en transport zijn de belangrijkste fases in de levenscyclus. - PLA - productie en transport De vergelijking De impact van de vier bekers wordt weergegeven in onderstaande grafiek, categorie per categorie. De beker met de hoogste score wordt op 100 gezet en de anderen in percentages daarvan. In de daaropvolgende tabel staan de absolute gegevens. Er is een vergelijkende grafiek en tabel voor grote evenementen en één voor kleine evenementen. We bekijken eerst de grafiek en tabel en bespreken vervolgens de impactcategorieën. Vervolgens wordt het milieuprofiel van iedere impactcategorie bekeken. 21

24 De vergelijking van de vier types bekers op kleine evenementen Comparison between 4 types of cups on small events (basic scenario) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup SMALL event BASIS PP cup SMALL event BASIS cardboard cup SMALL event BASIS PLA cup SMALL event BASIS Figuur 16. Vergelijking tussen de 4 types bekers op kleine events (basis scenario) Impact category LC PC cup SMALL event LC PP cup SMALL LC cardboard cup LC PLA cup SMALL Unit BASIS event BASIS SMALL event BASIS event BASIS Fossil fuels 7,97 19,8 12,4 15,5 MJ surplus Minerals 0,033 0,0236 0,0986 0,0385 MJ surplus Acidification/ Eutrophication 0,0971 0,09 0,221 0,281 PDF*m2yr Ecotoxicity 0,736 1,31 3,01 1,88 PAF*m2yr Ozone layer 4,05E-10 2,06E-10 6,68E-10 3,04E-10 DALY Climate change 0, , , , DALY Resp. inorganics 0, , , , DALY Resp. organics 7,21E-09 1,16E-08 1,17E-08 1,38E-08 DALY Carcinogens 0, , , , DALY Tabel 8. Vergelijking tussen 4 types bekers op kleine evenementen Geen van de bekers heeft de hoogste of laagste score voor al de impactcategorieën. Op basis van deze gegevens kan geen duidelijke conclusie getrokken worden in verband met de meest milieuvriendelijke beker. Vergelijkingen zijn niet mogelijk. Voor een bespreking categorie per categorie verwijzen we naar hoofdstuk 1.4 van de "Comparative LCA". 22

25 Omdat het moeilijk is om deze resultaten te interpreteren en te vergelijken zijn de bijdragen tot de verschillende impactcategorieën bekeken in relatie tot een referentiewaarde. In dit geval: de schade veroorzaakt bij één Europeaan per jaar. Normalised environmental profile for cups at small events 0,0025 Normalized contribution 0,002 0,0015 0,001 0, Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens LC PC cup SMALL event BASIS LC PP cup SMALL event BASIS LC cardboard cup SMALL event BASIS LC PLA cup SMALL event BASIS Figuur 17: Genormaliseerd milieuprofiel voor bekers op kleine evenementen Hieruit blijkt dat het bij de vier soorten bekers het vooral gaat om de uitputting van de fossiele grondstoffen. Daarnaast kan ook het effect van de anorganische verbindingen op de ademhaling niet genegeerd worden. Uitputting van minerale grondstoffen en aantasting van de ozonlaag zijn dan weer verwaarloosbaar De vergelijking van de vier types bekers op grote evenementen Ook hier wordt de meest belastende op 100 gezet en de anderen in functie daarvan beoordeeld. Ook hier heeft geen enkel type de meest of de minst belastende score. Ook hier kunnen dus geen duidelijke conclusies getrokken worden. 23

26 Comparison between 4 types of cups on large events (basic scenario) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens LC PC cup LARGE event BASIS LC PP cup LARGE event BASIS LC cardboard cup LARGE event BASIS LC PLA cup LARGE event BASIS Figuur 18. Vergelijking tussen 4 types bekers op grote evenementen (basis scenario) Impact category LC PC cup LARGE event LC PP cup LARGE LC cardboard cup LC PLA cup LARGE Unit BASIS event BASIS LARGE event BASIS event BASIS Fossil fuels 15, ,5 15,1 MJ surplus Minerals 0,0341 0,0207 0,0938 0,0343 MJ surplus Acidification/ Eutrophication 0,166 0,0885 0,217 0,277 PDF*m2yr Ecotoxicity 1,09 0,933 2,81 1,82 PAF*m2yr Ozone layer 7,15E-10 4,45E-11 5,52E-10 2,77E-10 DALY Climate change 0, , , , DALY Resp. inorganics 0, , , , DALY Resp. organics 1,02E-08 1,12E-08 1,13E-08 1,34E-08 DALY Carcinogens 0, , , , DALY Tabel 9. Vergelijking tussen 4 types bekers op grote evenementen (basis scenario) Vergelijkingen zijn niet mogelijk. Voor een bespreking categorie per categorie verwijzen we naar hoofdstuk 1.5 van de "Comparative LCA". Omdat het moeilijk is om deze resultaten te interpreteren en te vergelijken zijn de bijdragen tot de verschillende impactcategorieën bekeken in relatie tot een referentiewaarde. In dit geval: de schade veroorzaakt bij één Europeaan per jaar. 24

27 Normalised environmental profile for cups at large events 0,0025 Normalized contribution 0,002 0,0015 0,001 0, Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens LC PC cup LARGE event BASIS LC PP cup LARGE event BASIS LC cardboard cup LARGE event BASIS LC PLA cup LARGE event BASIS Figuur 19. Genormaliseerd milieuprofiel voor bekers op grote evenementen Hier zien we hetzelfde profiel als bij kleine evenementen een groot belang van de impactcategorie "uitputting van fossiele brandstoffen". Minder van "anorganische" en "ozonlaag" en "mineralen" De sensitiviteitsanalyses Sensitiviteitsanalyses worden uitgevoerd om de invloed te bepalen van bepaalde wijzigingen in de data op impact-analyse. De volgende analyses werden uitgevoerd. 25

28 PC-cup PP-cup PE-coated cardboard cup small-scale large-scale small-scale large-scale small-scale large-scale number of trips best-case PLA-cup basic number of cups needed for 400 consumptions worst-case 14 7 basic 160 worst-case 400 cleaning after event basic manual machine manual cleaning DURING event sensitivity analysis basic sensitivity analysis machine 0,05 l water per cup / no detergent 0,1 l water per cup / 0,4 g detergent per cup cost for volunteers basic number of volunteers employed transport of cups to distributor worst-case worst-case twice as many volunteers as in basic scenario basic 850 km 850 km 850 km 850 km sensitivity analysis 330 km 610 km 1055 km 270 km PLA-production process basic PLA1 (actual) future PLA HLa GenII (2008) transport to PLA-cup production site PLA-cup production basic future basic 8000 km 100 km 6,5 g per cup sensitivity analysis 5,5 g per cup EOL scenario basic 100% MSWI 100% MSWI 50% cement kiln - 50% MSWI 100% MSWI 50% cement kiln - 50% MSWI 50% composting - 50% MSWI sensitivity analysis 100% MSWI 100% MSWI sensitivity analysis 100% cement kiln 100% cement kiln sensitivity analysis 100% composting sensitivity analysis 100% MSWI future 90% anaerobic digestion - 10% MSWI Tabel 7. Overzicht van de uitgevoerde sensitiviteitsanalyses Aantal trips en machinale reiniging op kleine events Het aantal trips is bepalend voor het milieuprofiel van de herbruikbare beker in PC. We gaan uit van 45 trips als basis met een best-case scenario van 100 en worstcase van 14 trips. In dit laatste scenario wordt gerekend op 1 PC beker per consumptie. Voor het wassen: manueel wassen op het event is de basis. Hier bekijken we het wassen met machine en op een andere locatie (toegepast op basisscenario van 45 trips). Daarnaast wordt ook onderzocht wat de invloed is van het wassen met een dubbel zo grote hoeveelheid water en met zeep. 26

29 Comparison between 4 types of cups on small events (sensitivity analysis for cleaning and trip rate PC-cups) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PC cup sensitivity: cleaning during event with 2*water and soap (basic trip rate) PC cup sensitivity trip rate: worst case Cardboard cup BASIC PC cup sensitivity: machine cleaning (basic trip rate) PC cup sensitivity trip rate: best case PP cup BASIC PLA cup BASIC Figuur 20. Vergelijking van het milieuprofiel van de vier bekers op kleine evenementen met de sensitiviteitsanalyses voor "trip rate" en reiniging na het evenement Deze factor is heel determinerend voor de resultaten: in het worst-case scenario scoren de bekers het slechtste in 6 van de 9 categorieën. Dit wijst erop dat de berekening van het kantelmoment heel belangrijk zal zijn. Het effect van wassen is groot als we kijken naar de PC-beker (de bijdrage voor minerals stijgt met 60% en die van ecotoxiteit zelfs met 80%). Het effect van de dubbele hoeveelheid water en zeep is echter klein en niet significant Aantal trips op grote evenementen De basis trip rate is 20 met best-case 40 en worst-case 7 waarbij 400 bekers (één per consumptie) (een mix van oude en nieuwe) worden vervoerd naar het evenement. 27

30 Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for trip rate PC-cups) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PC cup sensitivity trip rate: best case PC cup sensitivity trip rate: worst case PP cup BASIC Cardboard cup BASIC PLA cup BASIC Figuur 21. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor trip rate. Ook hier wordt het belang van de trip rate bevestigd: in het worst-case scenario hebben de PC-bekers de hoogste impact op 8 van de 9 categorieën. 28

31 Verwerking van PP-bekers op grote evenementen Het basisscenario voorzag 50% in een afvalverbrandingsinstallatie en 50% in een cementoven. In een eerste analyse worden de resultaten bekeken van een 100% verwerking in een cementoven. In een tweede analyse wordt een 100% verwerking bekeken in een afvalverbrandingsinstallatie. Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for EOL PP-cups) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PP cup BASIC: 50% MSWI - 50% cement kiln PP cup sensitivity EOL: 100% cement kiln PP cup sensitivity EOL: 100% MSWI Cardboard cup BASIC PLA cup BASIC Figuur 22. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor de verwerkingswijze van de PP-beker Deze factor heeft weinig invloed op minerals, verzuring, anorganische en organische. In de andere categorieën verandert de rangschikking. Voor wat de ozonlaag betreft: hier ziet men dat de waarde negatief wordt. Dit betekent hoe meer PP bekers in cementovens worden verwerkt hoe lager de milieu-impact Sensitiviteitsanalyse verwerking karton op grote evenementen Het basisscenario voorzag 50% in een afvalverbrandingsinstallatie en 50% in een cementoven. In een eerste analyse worden de resultaten bekeken van een 100% verwerking in een cementoven. In een tweede analyse wordt een 100% verwerking bekeken in een afvalverbrandingsinstallatie. 29

32 Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for EOL cardboard cups) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PP cup BASIC Cardboard cup BASIC: 50% MSWI - 50% cement kiln Cardboard cup Sensitivity EOL: 100% cement kiln Cardboard cup Sensitivity EOL: 100% MSWI PLA cup BASIC Figuur 23. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor de verwerkingswijze van de beker in karton De vergelijking toont aan dat een ander verwerkingsscenario weinig invloed heeft. De rangorde blijft ongeveer dezelfde. Er zijn binnen het individuele profiel van karton wel grote verschillen merkbaar (van 10-40%) Sensitiviteitsanalyse PLA - gen II In dit scenario gaan we uit van een productie volgens een verbeterde productiewijze (PLA - generatie twee), met productie in Europa waardoor de transportafstand van 8000 km tot 100 km gereduceerd wordt. We nemen aan dat het gewicht daalt van 6,5 naar 5,5 g per beker. Met daarbij voor 90% anaerobe vergisting en 10% verbranding. 30

33 Comparison between 4 types of cups on small events (sensitivity analysis for PLA-cups: future scenario) Relative contribution (% ) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PP cup BASIC Cardboard cup BASIC PLA cup BASIC PLA cup sensitivity: future scenario (2008) Figuur 24. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op kleine evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het toekomstscenario van de PLA-beker Dit heeft wél een significante invloed op het milieuprofiel en de ranking in de verschillende categorieën (daling van 10 tot 60%). Voor wat betreft fossiele brandstoffen komt PLA nu op gelijke hoogte van PC. Ook nu kan geen uitspraak gedaan worden over de beste beker maar de PLA beker gen II heeft wel een significant lagere impact. De volgende sensitiviteitsanalyse voorziet in hetzelfde scenario maar op grote evenementen waarbij ervan wordt uitgegaan dat het transport wordt gedaan met een vrachtwagen (i.p.v. een bestelwagen). 31

34 Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for PLA-cups: future scenario) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PP cup BASIC Cardboard cup BASIC PLA cup BASIC PLA cup sensitivity: future scenario (2008) Figuur 25. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het toekomstscenario van de PLA-beker Dezelfde evolutie is hier merkbaar maar de positie van de PLA beker gen 2 verbetert nog. Ook i.v.m. de PC-beker Sensitiviteitsanalyse PLA afvalverwerkingsscenario s De verschillende scenario s worden weergegeven in volgende tabel EOL scenario PLA-cups (small + large scale events) MSWI Composting installation Basic scenario 50% 50% Sensitivity analysis 1 0% 100% Sensitivity analysis 2 100% 0% Tabel 10. Overzicht van de sensitiviteitsanalyses voor de verwerkingswijze van de PLAbeker op kleine en grote evenementen. 32

35 Op kleine evenementen wordt dit: Comparison between 4 types of cups on small events (sensitivity analysis for EOL PLA-cups) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PP cup BASIC Cardboard cup BASIC PLA cup BASIC: 50% MSWI - 50% composting PLA cup sensitivity EOL: 100% composting PLA cup sensitivity EOL: 100% MSWI Figuur 26. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op kleine evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor de verwerkingswijze van de PLA-beker De invloed van de verwerkingsscenario s is gering. De rangorde blijft dezelfde, met uitzondering van climate change in het geval van verbranding. In het basisscenario had PP de grootste impact in het 100% verbranden scenario wordt dit PLA. Verbranding van PLA veroorzaakt meer CO 2 dan composteren. 33

36 Op grote evenementen wordt dit: Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for EOL PLA-cups) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PP cup BASIC Cardboard cup BASIC PLA cup BASIC: 50% MSWI - 50% composting PLA cup sensitivity EOL: 100% composting PLA cup sensitivity EOL: 100% MSWI Figuur 27. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor de verwerkingswijze van de PLA-beker Ook hier weinig invloed. De rangorde blijft met uitzondering van climate change. Hier zien we hetzelfde effect als bij kleine evenementen Sensitiviteitsanalyse van de invloed van de transportafstand tussen de bekerproducent en de distributeur (markconform) In het basisscenario was de afstand gesteld op 850 km. Aangezien transport een belangrijke rol speelt, werd een bijkomende sensitiviteitsanalyse ingelast. Hierin werd de afstand berekend conform de Belgische markt. - PC: 330 km - PP: 610 km - karton: 1055 km - PLA: 270 km 34

37 Voor kleine evenementen: Comparison between 4 types of cups on small events (sensitivity analysis for transport - market conform) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PC cup sensitivity transport PP cup BASIC PP cup sensitivity transport Cardboard cup BASIC cardboard cup sensitivity transport PLA cup BASIC PLA cup sensitivity transport Figuur 28. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op kleine evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het transport van producent tot verdeler De invloed is vooral merkbaar bij PLA. Hier merkt men een daling van de impact met gemiddeld 15%. Bij PP is dat 8% en bij karton en PC kleiner dan 5%. 35

38 Bij grote evenementen: Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for transport - market conform) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PC cup sensitivity transport PP cup BASIC PP cup sensitivity transport Cardboard cup BASIC cardboard cup sensitivity transport PLA cup BASIC PLA cup sensitivity transport Figuur 29. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het transport van producent tot verdeler Dezelfde evolutie als bij kleine evenementen. 36

39 Sensitiviteitsanalyse m.b.t. het kleiner gewicht van de PLA-beker De PLA-bekers die in Vlaanderen gebruikt werden, zullen in de nabije toekomst dalen in gewicht. We nemen hier een gewichtsdaling van 6,5 gram naar 5,5 gram in rekening. Op kleine evenementen: Comparison between 4 types of cups on small events (sensitivity analysis for PLA-cups: reduced cup weight) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PP cup BASIC Cardboard cup BASIC PLA cup BASIC PLA cup sensitivity: reduced cup weight Figuur 30. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op kleine evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het gewicht van de PLA-beker De daling gewicht heeft een significante invloed: gemiddeld daalt de impact met 12% zonder evenwel de ranking te beïnvloeden. 37

40 Hetzelfde wordt vastgesteld op grote evenementen: Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for PLA-cups: reduced cup weight) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Ca rcinogens PC cup BASIC PP cup BASIC Cardboard cup BASIC PLA cup BASIC PLA cup sensitivity: reduced cup weight Figuur 31. Vergelijking tussen het milieuprofiel van de vier bekers op grote evenementen met een sensitiviteitsanalyse voor het gewicht van de PLA-beker 4.4 Conclusies van de levenscyclusanalyse Bekers op kleine evenementen: - de productie en transport zijn de belangrijkste fases bij PC; - voor wegwerp domineert de productiefase; - de milieuwinst bij verbranding met energierecuperatie is het meest uitgesproken bij PP. Bekers op grote evenementen: - de conclusies liggen in dezelfde lijn maar het verschil is hier de verwerkingsscenario's (EOL) en het transport; - vooral voor PP levert verbranding in cementovens een bijkomend voordeel op omdat de bekers hier brandstof vervangen die op die manier bespaard wordt; - het milieuprofiel van PC verandert: productie, transport en reiniging zijn hier de belangrijkste aspecten. Milieuprofiel bekers op beide evenementen: - geen van de bekers heeft de hoogste of laagste score in al de categorieën; 38

41 - een duidelijke keuze is dus niet mogelijk. Vergelijking van de bekersystemen op beide evenementen: - hier is het duidelijk dat het profiel van de PC beker op een klein evenement sterk verschilt van dat van een groot evenement. Op kleine evenementen heeft de PC beker nergens de hoogste score. Dit is een indicatie dat de milieulast toeneemt bij een overschakeling van klein naar groot. Voor de andere bekers is dit niet het geval. De sensitiviteitsanalyses maken volgende aspecten duidelijk: - de trip rate heeft een duidelijk effect op de milieuvriendelijkheid van de PCbeker en dit voor beide evenementen. De bepaling van het kantelmoment wordt dus heel belangrijk; - het gebruik van dubbel zoveel water en zeep heeft geen invloed; - de EOL scenario s tonen aan dat verbranding van PP en karton in cementovens de milieu-impact vermindert; - voor PLA hebben de EOL scenario's geen invloed; - het toekomstig PLA-gen2 heeft een significante invloed; - ook de daling van het gewicht van de PLA- beker heeft een significante invloed (daling gemiddelde impact met 15%); - de invloed van een verandering in de transport-stap is het hoogst bij de PLAbeker (daling impact met 15%). Algemene conclusie: aangezien er geen beker is die het best scoort in al de categorieën is niet mogelijk om tot eenduidige conclusies te komen met betrekking tot het meest milieuvriendelijk systeem. Hiermee werd de LCA beëindigd. 39

42 5 De eco-efficiëntie-analyse Na de LCA werd overgegaan tot de eco-efficiëntie-analyse. Volgens ISO mag men die categorieën niet optellen, maar op speciaal verzoek van de OVAM werd op basis van gegevens van de LCA ook een eco-efficiëntie-analyse uitgevoerd. In dit kader werden de milieu-indicatoren verder uitgewerkt tot één eco-indicator score die dan vergeleken werd met een kosten-indicator. Nadat beide indicatoren zijn bepaald voor de vier types bekers, zullen zij worden uitgezet in een portfolio of grafiek, op een schaal van 0 tot 1. Dit vergemakkelijkt de vergelijking, zeker als de alternatieven sterk verschillen (zie ook 2.1.2). Om te komen tot die éne milieu-indicator werd de methode van de Eco-indicator 99 gebruikt, één van de meest aanvaarde methodes om die milieulast van een systeem of product te kunnen uitdrukken in één cijfer. Deze Eco-indicator geeft dan voor ieder alternatief de bijdrage voor iedere impact categorie weer. (voor meer info over de Eco-indicatormethode verwijzen we naar punt 1.4 en de literatuurlijst in de bijlagen). Ook hier nemen we dezelfde nummering over van het oorspronkelijke onderzoeksrapport van VITO zodanig dat bijkomende en volledige informatie over de grafiek of tabel gemakkelijk kan worden opgezocht. Gelieve wel te noteren dat die terug te vinden zijn in het document Eco-Efficiency analysis of 4 types of drinking cups used at events. 5.1 De milieu-impact Op basis van de gegevens van de LCA werd een indicator van de milieuvriendelijkheid van de vier opties berekend. Hiervoor werd gebruik gemaakt van de Eco-indicator 99. Bij deze methode worden drie schadesoorten gewogen. De schade aan de menselijke gezondheid wordt uitgedrukt in verloren levensjaren en verlies van levenskwaliteit door ziekte. Schade aan het eco-systeem wordt uitgedrukt in het verlies aan biodiversiteit over een bepaalde oppervlakte gedurende een bepaalde tijd, schade aan grondstofvoorraden wordt uitgedrukt als de toename in energieverbruik om in de toekomst grondstoffen van steeds lagere kwaliteit en concentratie te vinden. De categorieën die in deze studie zullen onderzocht worden, kan men terug vinden in onderstaande tabel. De afkortingen voor iedere categorie staan voor: - HH: Human Health; - EQ: Ecosystem Quality; - R: Resources. De eenheden voor: - DALY: disability adjusted life years schade aan menselijke gezondheid uitgedrukt in verloren levensjaren; - PDF*m²yr Potentially Disappeared Fraction x oppervlakte (m²) x tijd (yr) - schade aan ecosysteem uitgedrukt in het verlies van biodiversiteit over een oppervlakte gedurende een zekere tijd; 40

43 - MJ surplus schade aan grondstofvoorraden uitgedrukt als de toename in het energieverbruik om in de toekomst grondstoffen van steeds lagere kwaliteit (concentratie) te winnen. Environmental Impact Categories HH Carcinogenics (kankerverwekkende stoffen) HH Respiratory effects caused by organics (effect op ademhaling door luchtvervuiling door organische stoffen HH Respiratory effects caused by inorganics (idem door anorganische stoffen) HH Climate change (Klimaatsverandering broeikaseffect) HH Ozone layer (afbraak ozonlaag ) EQ Ecotoxic emissions (Ecotoxische stoffen) EQ Acidification/Eutrophication (verzuring vermesting) R Extraction of minerals (uitputting minerale grondstoffen) R Extraction of fossil fuels (uitputting fossiele grondstoffen ) Unit DALY DALY DALY DALY DALY PDF*m²yr PDF*m²yr MJ surplus MJ surplus Tabel 1. Eco-efficiëntie-analyse. Milieu-impact categorieën - zie "Comparative LCA" - punt Voor de nummering verwijzen we naar de inleiding bij dit hoofdstuk. In eerste instantie werd dus de Eco-indicator van de vier bekers op kleine evenementen berekend. In onderstaande tabel kan u zien dat de drie wegwerpbekers erg vergelijkbaar zijn maar dat de eco-indicator van herbruikbare beker 50% lager is dan de wegwerpbekers. 41

44 0,8 Eco-Indicator values for the use of cups on SMALL events 0,7 0,654 0,656 0,668 expressed in eco -indicator points (Pt) 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,333 0,1 0 PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens Figuur 1. Eco-efficiëntie-analyse: Eco-indicator waarden van het gebruik van bekers op kleine evenementen (basis scenario) Hier zien we duidelijk dat twee categorieën de doorslag geven: fossil fuels en respiratory effects on human health by inorganics. Dat is het geval voor alle categorieën en alle onderzochte scenario's (zoals blijkt uit onderstaande tabel). 1,2 Eco-Indicator values for the use of cups on SMALL events exp ressed in eco-in dicato r p oints (Pt) 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0,333 0,418 0,349 0,203 0,997 0,323 0,654 0,631 0,656 0,687 0,668 0,309 0,666 0,671 0,596 0,581 0 PC-cup BASIC PC-cup SENSITIVITY - machine cleaning after event PC-cup SENSITIVITY - cleaning during event with 2*water and soap PC-cup SENSITIVITY - best case trip rate PC-cup SENSITIVITY - worst case trip rate PC-cup SENSITIVITY - transport producer-distributor conform market PP-cup BASIC PP-cup SENSITIVITY - transport producer-distributor conform market PE-coated cardboard cup BASIC PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - transport producer-distributor... PLA-cup BASIC PLA-cup SENSITIVITY - future scenario (2008) PLA-cup SENSITIVITY - 100% composting PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI PLA-cup SENSITIVITY - reduced weight of PLA-cup PLA-cup SENSITIVITY - transport producer-distributor conform market Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens Figuur 2. Eco-efficiëntie-analyse : Eco-indicator waarden van het gebruik van bekers op kleine evenementen (basis scenario gecombineerd met de resultaten van de sensitiviteitsanalyses) Wanneer we hier de verschillende scenario's voor de PC beker bekijken, dan zien we dat de indicator van het worst-case-scenario veruit het hoogst is en driemaal hoger dan het best-case scenario. Het best-case scenario heeft de laagste impact van alle scenario's. Indien de bekers machinaal worden gewassen stijgt de indicator van 0,333 naar 0,418 (+ 25% en significant). Het scenario waarbij de bekers manueel gewassen worden op het evenement maar met water en zeep, is daarentegen niet significant (stijging van maar 5,5%). De scenario's voor de PLA-beker tonen aan dat het toekomstig scenario de ecoindicator beduidend doet dalen (van 0,668 naar 0,309) en beter scoort dan de 42

45 herbruikbare beker in het basis scenario en significant lager dan de eco-indicator van de andere wegwerpbekers. Uit de analyse blijkt evenwel dat het tijdsperspectief een invloed heeft. Voor grote evenementen zien we dat de eco-indicator van de vier bekers op gelijke hoogte komen. 0,7 Eco-Indicator values for the use of cups on LARGE events 0,655 0,6 0,618 0,563 0,578 expressed in eco -indicator points (Pt) 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 PC cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens Figuur 4. Eco-indicator waarden voor het gebruik van bekers op grote evenementen (basis scenario) Er zijn geen significante verschillen. In de sensitiviteitsanalyse komt naar voor dat het best-case-scenario voor de herbruikbare beker hier een score haalt van 0,352 en daarmee vergelijkbaar blijft met de PLA-beker in het toekomstig scenario (0,297). Ook hier zien we dat het tijdsperspectief de resultaten beïnvloed en de PP-beker beter scoort in het korte termijn perspectief (individualist perspective). 43

46 Eco-Indicator values for the use of cups on LARGE events 2 expressed in eco-indicator points (Pt) 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,618 0,633 0,6 0,4 0,2 0,352 1,74 0,597 0,563 0,484 0,643 0,54 0,578 0,517 0,639 0,609 0,655 0,297 0,654 0,656 0,583 0,57 0 PC cup BASIC PC-cup SENSITIVITY - cleaning during event with 2*water and soa PC cup SENSITIVITY - best case trip rate PC cup SENSITIVITY - worst case trip rate PC-cup SENSITIVITY - transport producer-distributor conform marke PP-cup BASIC PP-cup SENSITIVITY - 100% cement kiln PP-cup SENSITIVITY - 100% MSWI PP-cup SENSITIVITY - transport producer-distributor conform marke PE-coated cardboard cup BASIC PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - 100% cement kiln PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - 100% MSWI PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - transport producer-distributor... PLA-cup BASIC PLA-cup SENSITIVITY - reduced weight of PLA-cup PLA-cup SENSITIVITY - future scenario (2008) PLA-cup SENSITIVITY - 100% composting PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI PLA-cup SENSITIVITY - transport producer-distributor conform market Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens Figuur 5. Eco-indicator waarden voor het gebruik van bekers op grote evenementen (basis scenario gecombineerd met de resultaten van de sensitiviteitsanalyse) 5.2 De economische kosten De LCC (Life Cycle Cost) vergelijkt de kostprijs implicaties van de verschillende systemen en dit vanuit het perspectief van de samenleving, wat meestal overeenkomt met dat van de organisator, mits toevoeging van enkele aspecten. Bijvoorbeeld: indien de kostprijs van de afvalinzameling voor rekening van de lokale overheid is, dan worden die kosten meegenomen in deze analyse. Verder werd ervan uitgegaan dat al de productiekosten van de bekers worden weerspiegeld in de prijs die de consument, organisator of brouwer moet betalen (dit om de waarde van gratis bekers te kunnen meenemen). Het samenvoegen van al de kostprijselementen in één indicator is hier gemakkelijk omdat alles kan opgeteld worden in euro's. Verschillen worden significant bevonden als ze groter zijn dan 10%. 44

47 De kostenindicator voor kleine evenementen ziet er als volgt uit: ,16 Cost indicator values for the use of cups on SMALL events 60 expressed in Euro ,92 19,36 12, PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard-cup BASIC PLA-cup BASIC 1. purchase/rental of cup 2. printing 3. storage 4. pre-cleaning 5. transport to event 6. collection during event 7. deposit "(net) profits" 8. lower drink consumption 9. cleaning during event 10. cleaning after event 11. transport back to distributor 12. collection after event 13. waste transport + EOL treatment Figuur 7. De kostenindicator waarden van de bekers op kleine evenementen. Het PP-systeem heeft duidelijk de laagste kostprijs. De hoge kost van de herbruikbare bekers wordt bepaald door de huurprijs (40%), de lagere consumptie (33 %) en de inzameling van de bekers tijdens het event (16%) De sensitiviteitsanalyses 120 Cost-indicator values for the use of cups on SMALL events expressed in Euro PC-cup BASIC PC-cup SENSITIVITY - machine cleaning after even PC-cup SENSITIVITY - cleaning during event with 2*water.. PC-cup SENSITIVITY - best case trip rate PC-cup SENSITIVITY - worst case trip rate PC-cup: double volunteer cost PP-cup BASIC PP-cup: double volunteer cost PE-coated cardboard cup BASIC PE-coated cardboard-cup: double volunteer cost PLA-cup BASIC PLA-cup SENSITIVITY - future scenario (2008) PLA-cup SENSITIVITY - 100% composting PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI PLA-cup: double volunteer cost Figuur 8. De kostenindicatorwaarden voor het gebruik van bekers op kleine evenementen (basis scenario gecombineerd met de resultaten van de sensitiviteitsanalyses) 45

48 De sensitiviteitsanalyses laten zien dat de kost voor herbruikbare bekers in het worst-case-scenario (+59% vergeleken met het basisscenario), bij het machinaal wassen na het event (+21%) en het verdubbelen van de kost voor de vrijwilligers (+ 13 %) beduidend hoger ligt. Dit laatste is ook het geval bij de andere bekers. De kostindicator voor het scenario waar de PLA-beker 100% gecomposteerd werd, ligt 15% hoger dan het basisscenario vooral omwille van de inzamelkosten hieraan verbonden. Voor grote evenementen: Opvallend hier is dat de kostprijs van herbruikbare bekers bij grote evenementen daalt. Dit wordt vooral veroorzaakt door het feit dat een aantal bekers niet terugkeert en dan de organisatoren een winst oplevert van 1 euro per beker. 80 Cost indicator values for the use of cups on LARGE events 70 49, expressed in Euro ,30 24,50 17, PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard-cup BASIC PLA-cup BASIC purchase/rental of cup 2. printing 3. storage 4. pre-cleaning 5. transport to event 6. collection during event 7. deposit "(net) profits" 8. lower drink consumption 9. cleaning during event 10. cleaning after event 11. transport back to distributor 12. collection after event 13. waste transport + EOL treatment Figuur 9. De kostenindicatorwaarden voor het gebruik van bekers op grote evenementen De kost indicator wordt bepaald door: - de lagere consumptie (35%); - de winst van het statiegeldsysteem (-29%); - het machinaal wassen na het event (21%); - de kostprijs van de beker. 46

49 Cost-indicator values for the use of cups on LARGE events 120 expressed in Euro PC cup BASIC PC-cup SENSITIVITY - cleaning during event with 2*water... PC cup SENSITIVITY - best case trip rate Figuur 10. De kostenindicatorwaarden voor het gebruik van bekers op grote evenementen De twee variabelen die voor de herbruikbare beker meespelen zijn het worst-casescenario ( verdubbeling ) en de verdubbeling van de kostprijs van de vrijwilligers (+13%). Dit laatste is ook het geval voor de wegwerpbekers. Bij PP speelt ook de keuze van het EOL-scenario een rol (cementoven + 15% en verbrandingsinstallatie + 15%). Bij de PLA-beker is de indicator 11% hoger bij compostering (bij verbranding 12% lager). 5.3 Portfolio's 0 PC-cup: double volunteer cost PC cup SENSITIVITY - worst case trip rate PP-cup BASIC PP-cup SENSITIVITY - 100% cement kiln PP-cup: double volunteer cost PP-cup SENSITIVITY - 100% MSWI PE-coated cardboard cup BASIC PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - 100% MSWI PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - 100% cement kiln PLA-cup SENSITIVITY - 100% composting PLA-cup SENSITIVITY - future scenario (2008) PE-coated cardboard-cup: double volunteer cost PLA-cup BASIC PLA-cup: double volunteer cost PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI Eco-efficiëntie drukt de verhouding uit tussen enerzijds economische waardevermeerdering en anderzijds ecologisch waardeverlies. In de veronderstelling dat de economische en ecologische aspecten even belangrijk zijn, kan een economisch minder voordelig systeem dit compenseren door een betere ecologisch resultaat en omgekeerd. 47

50 Voor kleine evenementen zijn de economische en ecologische indicatoren de volgende: small events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,333 71,160-1,499 1,477 PP-cup BASIC 0,654 12,490 0,467-0,721 PE-coated cardboard cup BASIC 0,656 23,919 0,479-0,293 PLA-cup BASIC 0,668 19,362 0,553-0,463 average 0,578 31,733 0,000 0,000 standard deviation 0,163 26,702 1,000 1,000 Deze indicatoren worden uitgezet in een portfolio diagram. De economische komen op de verticale as, de ecologische op de horizontale. De bolletjes worden geplaatst op de plek waar beide lijnen kruisen. Het meest eco-efficiënte systeem heeft op beide assen de laagste score. Het kompas drukt uit in welke richting de eco-efficiëntie evolueert. De onzekerheidsmarges worden weergegeven door de stippellijn. Het is belangrijk te beseffen dat het hierbij niet gaat om absolute gegevens maar wel om vergelijkende. Van zodra de positie van één punt verandert, verandert ook die van de andere. Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events cost indicator low high low high environmental indicator more eco-efficient PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC Figuur 12. Portfolio van het basisscenario voor kleine events 48

51 Dit toont aan dat de wegwerpbekers op dezelfde verticale lijn zitten, maar de PPbeker heeft een lagere kost. De herbruikbare beker zit voor de ecologische indicator beter maar slechter voor de economische. De herbruikbare beker heeft een betere ecologische score, maar is duurder. Dit is de reden waarom sommige organisatoren er niet mee beginnen. Daarom zou vanuit het standpunt van het beleid, overwogen kunnen worden om het gebruik van herbruikbare bekers te blijven steunen door het verlenen van subsidies voor herbruikbare bekers, waardoor die in een betere positie komen in vergelijking met de wegwerpbekers. Voor grote evenementen levert dat de volgende gegevens: large events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,618 49,165 0,350 1,436 PP-cup BASIC 0,563 13,304-0,977-0,790 PE-coated cardboard cup BASIC 0,578 24,508-0,615-0,095 PLA-cup BASIC 0,655 17,153 1,243-0,551 average 0,604 26,032 0,000 0,000 standard deviation 0,041 16,107 1,000 1,000 Op grote evenementen zijn er uit milieu-oogpunt tussen de vier bekers geen significante verschillen (zie punt figuur 4). Bij het berekenen van de kostprijs stellen we vast dat de kostprijs voor de herbruikbare beker driemaal hoger ligt dan de goedkoopste wegwerpvariant. Door de hogere kostprijs en de bijna gelijke ecologische indicator evolueert de herbruikbare beker in de portfolio naar de verkeerde richting. 49

52 De portfolio is dan de volgende: Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events cost indicator low high low high environmental indicator more eco-efficient PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC Figuur 13. Portfolio voor het basisscenario op grote events De weergave van de absolute verschillen op de schaal 3 / +3 heeft het voordeel van de duidelijkheid, maar het nadeel dat kleine verschillen worden uitvergroot. Het is daarom niet overbodig om hier nogmaals te onderlijnen dat de vier bekers vanuit milieu-oogpunt gelijkwaardig scoren (geen significante verschillen). Aangezien er in de vier bekersystemen vanuit milieu-oogpunt geen significante verschillen zijn, is er vanuit het standpunt van het beleid niet nodig om hier te sturen (zie verder). De vergelijking van de portfolio van de verschillende scenario's is te lezen in de volgende hoofdstukjes. 50

53 5.3.1 Trip rate en reiniging Portfolio analyse van de sensitiviteitsanalyse van de 'trip rate' en het wassen van de bekers op kleine events. small events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,333 71,160-1,499 1,477 PC-cup sensitivity trip rate: best case 0,203 72,349-2,295 1,521 PC-cup sensitivity trip rate: worst case 0, ,825 2,568 3,000 PC-cup sensitivity: machine cleaning after event (basic trip rate) PC-cup sensitivity: cleaning during event with 2*water and soap (basic trip rate) 0,418 86,012-0,978 2,033 0,349 72,806-1,401 1,538 PP-cup BASIC 0,654 12,490 0,467-0,721 PE-coated cardboard cup BASIC 0,656 23,919 0,479-0,293 PLA-cup BASIC 0,668 19,362 0,553-0,463 average 0,578 31,733 standard deviation 0,163 26,702 Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events cost indicator low high low high environmental indicator PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC more eco-efficient PC-cup s ensitivity trip rate: bes t case PC-cup s ensitivity trip rate: worst cas e PC-cup s ensitivity: machine cleaning after event (basic trip rate) PC-cup s ensitivity: cleaning during event with 2*water and soap (basic trip rate) Figuur 18. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses van de "trip rate" en het reinigen op kleine events Figuur 18 toont hoe de 'trip rate' de resultaten bepaalt. 51

54 De ecologische indicator van de herbruikbare beker in het best-case scenario verbetert en de kost blijft constant (men huurt er evenveel maar verliest er minder tijdens het event). Het resultaat is een toegenomen eco-efficiëntie. Omgekeerd is het resultaat van het worst-case-scenario duidelijk. De invloed van het wassen, al dan niet machinaal, blijft beperkt maar zelfs als ze machinaal gewassen worden na het event blijft de milieu-impact van de bekers beter. We zien hier ook hoe de trip rate de uiteindelijke balans bepaalt en dat een beleid dat herbruikbare bekers ondersteunt alleen zinvol is als de trip rate zoals vervat in het kantelmoment (zie verder) ook gehaald wordt. Op grote evenementen zijn de cijfers de volgende: large events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,618 49,165 0,350 1,436 PC-cup sensitivity trip rate: best case 0,352 53,394-6,068 1,699 PC-cup sensitivity trip rate: worst case 1,74 95,839 27,422 4,334 PC-cup sensitivity: cleaning during event with 2*water and soap (basic trip rate) 0,633 50,811 0,712 1,538 PP-cup BASIC 0,563 13,304-0,977-0,790 PE-coated cardboard cup BASIC 0,578 24,508-0,615-0,095 PLA-cup BASIC 0,655 17,153 1,243-0,551 average 0,604 26,032 standard deviation 0,041 16,107 52

55 Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events cost indicator low high low high environmental indicator PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC more eco-efficient PC-cup sensitivity trip rate: best case PC-cup sensitivity trip rate: worst case PC-cup sensitivity: cleaning during event with 2*water and soap (basic trip rate) Figuur 19. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses van de "trip rate" en het reinigen op grote events Hier zien we dat de herbruikbare beker in het best-case-scenario een significant betere score heeft. Dit scenario is echter uitzonderlijk en is niet van toepassing op alle evenementen. Daarom kan op basis van deze gegevens geen ondersteuning van herbruikbare bekers op grote evenementen rechtvaardigd worden. 53

56 5.3.2 En in de toekomst? De PLA-bekers zijn een relatief nieuwe ontwikkeling in vergelijking met de andere bekers. Daarom zijn er sensitiviteitsanalyses gemaakt om de milieu-impact van toekomstige ontwikkelingen in dit systeem te kunnen inschatten. Verbeteringen bij de andere bekers werden niet meegenomen alhoewel die zich natuurlijk ook kunnen voordoen. De volgende indicatoren werden berekend voor kleine evenementen: small events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,333 71,160-1,499 1,477 PP-cup BASIC 0,654 12,490 0,467-0,721 PE-coated cardboard cup BASIC 0,656 23,919 0,479-0,293 PLA-cup BASIC 0,668 19,362 0,553-0,463 PLA-cup SENSITIVITY - future scenario (2008) average 0,578 31,733 standard deviation 0,163 26,702 0,309 19,140-1,646-0,472 De volgende portfolio toont aan dat de toekomstige ontwikkelingen leiden tot een significante verbetering. De PLA-beker komt hierdoor op dezelfde hoogte als de PC-beker. Indien deze ontwikkelingen zich inderdaad ook doorzetten kan de ondersteuning van herbruikbare bekers niet langer gerechtvaardigd worden. Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events cost indicator low hig h low high environmental indicator PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC more eco-efficient PLA-cup SENSITIVITY - future scenario (2008) Figuur 20. Portfolio van de sensitiviteitsanalyse van het toekomst-scenario voor de PLAbeker op kleine events 54

57 Voor grote evenementen zijn de cijfers: large events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,618 49,165 0,350 1,436 PP-cup BASIC 0,563 13,304-0,977-0,790 PE-coated cardboard cup BASIC 0,578 24,508-0,615-0,095 PLA-cup BASIC 0,655 17,153 1,243-0,551 PLA-cup SENSITIVITY - future scenario (2008) average 0,604 26,032 standard deviation 0,041 16,107 0,297 17,014-7,395-0,560 Door de verbeterde milieuscore wordt de eco-efficiëntie van de PLA-beker aanzienlijk verbeterd. Indien dit scenario realiteit wordt en de andere systemen verbeteren niet, kan een ondersteunend beleid overwogen worden. Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events cost indicator low hig h low high environmental indicator PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC more eco-efficient PLA-cup SENSITIVITY - future scenario (2008) Figuur 21. Portfolio van de sensitiviteitsanalyse van het toekomst-scenario voor de PLAbeker op grote events 55

58 5.3.3 Gewicht Op korte termijn kan het gewicht van de PLA-bekers dalen. De lichtere bekers (5,5 g i.p.v. 6,5 g) zijn in een aantal Europese landen beschikbaar en in België vanaf Wat is de impact van een dergelijke gewichtsvermindering bij kleine evenementen? small events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,333 71,160-1,499 1,477 PP-cup BASIC 0,654 12,490 0,467-0,721 PE-coated cardboard cup BASIC 0,656 23,919 0,479-0,293 PLA-cup BASIC 0,668 19,362 0,553-0,463 PLA-cup SENSITIVITY - reduced weight of PLA-cup average 0,578 31,733 standard deviation 0,163 26,702 0,581 19,362 0,020-0,463 Onderstaande portfolio toont aan dat de positie verbetert, maar dat dit niet leidt tot een significant betere positie in vergelijking met de PP of kartonbeker. Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events cost indicator low hig h low high environmental indicator PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC more eco-efficient PLA-cup SENSITIVITY - reduced weight of PLA-cup Figuur 22. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over het verminderde gewicht van de PLAbeker op kleine evenementen 56

59 Voor grote evenementen zijn de cijfers de volgende: large events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,618 49,165 0,350 1,436 PP-cup BASIC 0,563 13,304-0,977-0,790 PE-coated cardboard cup BASIC 0,578 24,508-0,615-0,095 PLA-cup BASIC 0,655 17,153 1,243-0,551 PLA-cup SENSITIVITY - reduced weight of PLA-cup average 0,604 26,032 standard deviation 0,041 16,107 0,57 17,153-0,808-0,551 De portfolio toont hoe de eco-efficiëntie-prestatie van de PLA-beker met een lager gewicht beduidend verbetert. Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events cos t indicator low hig h low high environmental indicator PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC more eco-efficient PLA-cup SENSITIVITY - reduced weight of PLA-cup Figuur 23. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over het verminderde gewicht van de PLAbeker op grote evenementen De portfolio toont aan dat het bekersysteem met de laagste kostprijs ook de laagste milieu-impact heeft (en de hoogste ook). Ook hier kan men besluiten dat er geen beleidsmaatregelen nodig zijn omdat in een gewone markteconomie de keuze zal gaan naar het goedkoopste systeem dat in dit geval ook het milieuvriendelijkst is. 57

60 5.3.4 De afvalverwerkingsscenario s (EOL) De EOL("end of life") -scenario s voor kleine evenementen geven de volgende cijfers: small events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,333 71,160-1,499 1,477 PP-cup BASIC 0,654 12,490 0,467-0,721 PE-coated cardboard cup BASIC 0,656 23,919 0,479-0,293 PLA-cup BASIC 0,668 19,362 0,553-0,463 PLA-cup SENSITIVITY - 100% composting 0,666 22,169 0,540-0,358 PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI 0,671 16,554 0,571-0,568 average 0,578 31,733 standard deviation 0,163 26,702 De scenario s voor honderd procent compostering en honderd procent verbranding werden onderzocht. De cijfers tonen aan dat dit slechts een beperkte invloed heeft op de kosten-indicator en een verwaarloosbare invloed op de milieu-indicator. De stijging in de kostenindicator wordt veroorzaakt door het feit dat compostering een zuivere stroom veronderstelt en dat dit de opzet van een systeem voor de selectieve inzameling vereist. 58

61 Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events cost indicator low hig h low high environmental indicator PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC more eco-efficient PLA-cup SENSITIVITY - 100% com posting PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI Figuur 24. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over de verwerkingswijzes van de PLAbeker op kleine evenementen De keuze van het afvalverwijderingsscenario wijzigt de conclusies dus niet: de drie wegwerpbeker-systemen hebben een vergelijkbare eco-efficiëntie maar de herbruikbare beker heeft een significant betere milieu-indicator en dus is het stimuleren van herbruikbare bekers op kleine evenementen gerechtvaardigd. 59

62 Voor grote evenementen zijn de absolute cijfers de volgende: large events LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] total cost [ ] PC-cup BASIC 0,618 49,165 PP-cup BASIC 0,563 13,304 PP-cup SENSITIVITY - 100% cement kiln 0,484 15,327 PP-cup SENSITIVITY - 100% MSWI 0,643 11,281 PE-coated cardboard cup BASIC 0,578 24,508 PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - 100% cement kiln PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - 100% MSWI 0,517 26,518 0,639 22,499 PLA-cup BASIC 0,655 17,153 PLA-cup SENSITIVITY - 100% composting 0,654 19,083 PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI 0,656 15,223 Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events cost indicator low high low high environmental indicator PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC more eco-efficient PP-cup SENSITIVITY - 100% cement kiln PP-cup SENSITIVITY - 100% MSWI PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - 100% cement kiln PE-coated cardboard cup SENSITIVITY - 100% MSWI PLA-cup SENSITIVITY - 100% composting PLA-cup SENSITIVITY - 100% MSWI Figuur 25: Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over de verwerkingswijzes van de PLAbeker op grote evenementen Hier ziet men heel duidelijk dat de keuze van het EOL-scenario nauwelijks invloed heeft voor de PLA-beker. Dit in tegenstelling tot verwerkingsscenario s van de PP 60

63 en kartonnen bekers. De milieu-impact bij verbranding in cementovens daalt significant. Het uitsparen van brandstof bij cementovens levert meer voordeel op dan het produceren van elektriciteit in een afvalverbrandingsinstallatie. De kostenindicator bij cementovens stijgt omdat hiervoor de stroom bekers zuiver moet zijn en een selectieve inzameling vereist is. Deze sensitiviteitsanalyse toont aan dat de verwerking van de PP en kartonbekers in een cementoven beduidend beter is Kost en aantal vrijwilligers Met betrekking tot de kostenindicator werd er een sensitiviteitsanalyse gedaan waarbij de kostprijs voor de vrijwilligers verdubbelde van 4 naar 8 euro per uur. Een andere had betrekking op het verdubbelen van het aantal vrijwillige medewerkers, maar dit kwam volledig overeen met de resultaten van de verdubbeling van de prijs en wordt niet afzonderlijk behandeld. Voor kleine events geeft dat de volgende cijfers: small events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,333 71,160-1,499 1,477 PC-cup sensitivity: double volunteer cost 0,333 80,648-1,499 1,832 PP-cup BASIC 0,654 12,490 0,467-0,721 PP-cup sensitivity: double volunteer cost 0,654 15,903 0,467-0,593 PE-coated cardboard cup BASIC 0,656 23,919 0,479-0,293 PE-coated cardboard-cup: double volunteer cost 0,656 27,332 0,479-0,165 PLA-cup BASIC 0,668 19,362 0,553-0,463 PLA-cup sensitivity: double volunteer cost average 0,578 31,733 standard deviation 0,163 26,702 0,668 25,701 0,553-0,226 De portfolio laat zien dat er geen impact is op de milieu-indicator. De invloed op de kostenindicator is voor de wegwerpbekers niet significant en ligt in de onzekerheidsmarges. De invloed is wel significant voor de herbruikbare bekers. In dit systeem zijn meer vrijwilligers nodig. Voor wat de eco-efficiëntie betreft, zijn er geen significante wijzigingen vaststelbaar door de wijziging van deze variabele. 61

64 Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events cost indicator low hig h low high environmental indicator PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC more eco-efficient PC-cup sensitivity: double volunteer cos t PP-cup sensitivity: double volunteer cos t PE-coated cardboard-cup: double volunteer cos t PLA-cup sens itivity: double volunteer cos t Figuur 26. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over de kostprijs van het vrijwilligerswerk op kleine evenementen Dezelfde analyse werd gemaakt voor grote events. Hierbij gelden dezelfde conclusies als voor kleine evenementen. Enig verschil: ook voor de wegwerpbekers wordt het verschil significant. large events LCA-result: LCC-result: LCA-result: LCC-result: environmental indicator [Pt] cost indicator [ ] scaled environmental indicator scaled cost indicator PC-cup BASIC 0,618 49,165 0,350 1,436 PC-cup sensitivity: double volunteer cost 0,618 55,842 0,350 1,851 PP-cup BASIC 0,563 13,304-0,977-0,790 PP-cup sensitivity: double volunteer cost 0,563 17,618-0,977-0,522 PE-coated cardboard cup BASIC 0,578 24,508-0,615-0,095 PE-coated cardboard-cup: double volunteer cost 0,578 28,823-0,615 0,173 PLA-cup BASIC 0,655 17,153 1,243-0,551 PLA-cup sensitivity: double volunteer cost average 0,604 26,032 standard deviation 0,041 16,107 0,655 21,467 1,243-0,283 62

65 Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events cost indicator low hig h low high environmental indicator PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC more eco-efficient PC-cup sensitivity: double volunteer cost PP-cup s ensitivity: double volunteer cost PE-coated cardboard-cup: double volunteer cost PLA-cup sensitivity: double volunteer cost Figuur 27. Portfolio van de sensitiviteitsanalyses over de kostprijs van het vrijwilligerswerk op grote evenementen 5.4 Het kantelmoment Op basis van de eco-efficiëntie-analyse werd het kantelmoment bepaald. Het aantal keren dat een herbruikbare beker ook effectief herbruikt wordt, is een belangrijk element. Hiervoor werd een trip rate bepaald. Dit is het aantal keren dat een herbruikbare beker hergebruikt kan worden in zijn levenscyclus. Dus niet op het event zelf. We gaan er hier vanuit dat iedere beker 2,5 maal wordt gebruikt op een event. De berekening werd gemaakt op basis van de eco-efficiëntie analyse. Het doel van deze analyse is het berekenen van het kantelmoment, m.a.w.: hoe vaak moet men een herbruikbare beker hergebruiken om milieuvriendelijker en kostenefficiënter te zijn dan de alternatieven? Op kleine evenementen is het kantelmoment bepaald op

66 Eco-efficiency for the use of cups on SMALL events cost indicator low high low high environmental indicator more eco-efficient PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC PC-cup turning point Figuur 28. Portfolio met de berekening van het kantelmoment op kleine evenementen Voor grote events is geeft dezelfde berekening aan dat het kantelmoment hier overschreden wordt als een herbruikbare beker 37 gebruikt wordt. Eco-efficiency for the use of cups on LARGE events cost indicator low high low high environmental indicator more eco-efficient PC-cup BASIC PP-cup BASIC PE-coated cardboard cup BASIC PLA-cup BASIC PC-cup turning point Figuur 29. Portfolio met de berekening van het kantelmoment op grote evenementen Het kantelmoment ligt hoger op grote evenementen. 64

67 Het kantelmoment bij kleine events ligt evenwel onder de trip rate in het basisscenario (45) en is dus realistisch en haalbaar. Het kantelmoment bij grote events, (37), is veel hoger dan het basisscenario (20) en is dus minder realistisch en haalbaar. 5.5 Conclusies eco-efficiëntie-analyse Waar men op basis van de LCA kon besluiten dat geen van de vier systemen als het beste naar voor komt in alle categorieën, zien we in de eco-efficiëntie-analyse dat het milieuprofiel van de PC-beker op kleine indoorevenementen significant beter is dan de drie wegwerpbekers. En, aangezien ook de kostprijs hoger ligt, is het ondersteunen van de herbruikbare beker door het beleid zinvol. Voor grote evenementen zijn geen maatregelen nodig omdat de vier systemen gelijkwaardig zijn voor wat betreft de milieu-impact. Naar de toekomst toe kan men verwachten dat, tegen 2008, PLA de betere keuze wordt op grote evenementen én gelijkwaardig met de herbruikbare beker op kleine evenementen. Indien het nieuwe productieprocédé geïmplementeerd is en de andere bekers verbeteren niet, kan men concluderen dat een beleid ter ondersteuning van de PC-beker op kleine evenementen moet herbekeken worden. 65

68 6 Knelpuntanalyse Met het onderzoek dat nu verricht is, hebben we, met de huidige stand van de milieu-wetenschap, het meest volledig beeld gekregen omtrent de meest ecoefficiënte keuze van welk soort beker men best gebruikt op een groot outdoor of klein indoor-evenement anno Niet alles kan evenwel meegenomen worden in een LCA en ook niet in een ecoefficiëntie-analyse. Tal van niet- of nog-niet incalculeerbare factoren spelen mee. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste opgelijst en beschreven. Sommige knelpunten, of als dusdanig omschreven problemen, zijn opgelost of onder controle anderen zullen wellicht pas opgelost kunnen worden door een intensieve samenwerking tussen alle actoren. Het is evenwel belangrijk ze duidelijk te omschrijven en in het achterhoofd te houden met het oog op conclusies. 6.1 Knelpunt bij de PLA-beker Uit het Dossier PLA en andere bioplastics kan worden afgeleid dat wereldwijd bioplastics aan een opmars bezig zijn. Op basis van de huidige informatie kunnen we bij de implementatie van bioplastics een viertal knelpunten ontwaren waar de overheid een faciliterende rol zou kunnen spelen Wetten - Normen - Certificiëring - Logo's In de praktijk wordt de burger nu al regelmatig geconfronteerd met allerlei materialen die composteerbaarheid claimen, al dan niet via verschillende labels. Men merkt dat ook steeds meer producenten deze info verwerken in hun reclameboodschappen. Deze informatie aan de consument is echter vaak dubbelzinnig en er is duidelijk nood aan een aangepaste productnormering met een certificatie en een eenduidig en duidelijk label Productnormering Op federaal niveau wordt gewerkt aan productnormering. Een studie over de technische criteria die moeten vastgelegd worden in het raam van een ontwerpwetgeving over verpakkingen en composteerbare en biologisch afbreekbare materialen in opdracht van FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu is afgerond. Een wetgeving wordt voorbereid Certificiëring De term "composteerbaar" is niet wettelijk te beschermen. Daarom werden certifiëringssystemen ontwikkeld waarbij een onafhankelijke instantie een bewijs levert dat product X composteerbaar is. De wettelijke basis is de Europese richtlijn voor verpakkingsafval van december 1994 en zijn aanpassing in 2004 die compostering vermeldt als een optie voor verwerking (European Parliament and Council Directive 94/62/EC of 20 December 1994 on packaging and packaging waste. Official Journal, L365, 31/12/1994, pp ; and Directive 2004/12/EC of the European Parliament and of the Council of 11 February 2004 amending Directive 94/62/EC on packaging and packaging waste. Official Journal, L47, 18/2/04, pp ). 66

69 Op internationaal niveau werden een reeks standaardtesten en -normen opgesteld: de belangrijkste zijn de EN en de gelijkwaardige ISO EN "Packaging - Requierments for packaging recoverable through composting and biodegradation - test scheme and evaluation criteria fo the final acceptance of packaging") kwam in 2000 tot stand en werd in 2001 erkend als "geharmoniseerde EU-norm". Biologisch degradeerbare verpakkingen zijn volgens deze norm zodanig fysisch, chemisch, thermisch of biologisch afbreekbaar dat het grootste deel van de resulterende compost uiteindelijk uiteenvalt in kooldioxide, biomassa en water. Verpakkingsafval dat wordt verwerkt met het oog op compostering is volgens de EN zodanig biologisch afbreekbaar in professionele composteringsinstallaties dat het de gescheiden inzameling en het composteringsproces of de composteringsactiviteit waarin het wordt ingebracht, niet hindert. In België ontwikkelde AIB-Vincotte zo n certifiëringssysteem met logo's. Zie verder en op:. Een vergelijkbaar systeem werd opgezet in Duitsland door DIN-certco, de certificieringsorganisatie van DIN (het Duitse Instituut voor Normering) met het kiemplantlogo (zie verder en op ). Op kan men de stoffen die getest zijn volgens de EN13432 opzoeken (zie: ). Ook in andere landen werd hierrond gewerkt: - Verenigde Staten: - Japan: - Australië : De logo s Een overzicht is terug te vinden op de website van het ICCN een netwerk van institutions performing Quality Management Systems for compostable plastic and paper products : De logische volgende stap is de ontwikkeling van een duidelijk logo waarmee identificatie en het maken van het visueel onderscheid mogelijk wordt. De ontwikkeling en keuze van een logo zijn bijzonder belangrijk naar de toekomst toe. We staan er daarom even bij stil. Wat is anno 6 januari 2006 de situatie? In dit kader zijn al een aantal logo s ontwikkeld: Het kiemplantlogo wordt in Groot-Brittannië, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Polen en Nederland gebruikt. In Nederland mogen verpakkingen met dit label in de gft-bak. Dit logo is ontwikkeld en in eigendom van IBAW dat het in licentie gegeven heeft aan Din Certco. 67

70 Daarnaast zijn er de in Vlaanderen veel gebruikte logo s ontwikkeld door AIB- Vincotte. - OK compost De composteerbare materialen die dit label dragen vallen in een professionele composteringsinstallatie binnen de 12 weken uiteen. De volledige biodegradatie duurt 6 maanden. Bij deze afbraak is soms een temperatuurspiek nodig. Deze producten kunnen dus niet bij particulieren gecomposteerd worden. Het label is gebaseerd op EN OK compost home Producten die dit label dragen kunnen ook in compostvaten, -hopen of bakken gecomposteerd worden. Indien het composteringsproces op de goede manier verloopt, vallen ze binnen de 4 maanden uiteen en biodegraderen ze bij 20 C in 6 maanden. - OK biodegradable Biodegradatie kan zowel in de bodem als in water. Wanneer een product dit label bezit, dan is het in de bodem binnen 2 jaar voor 90% afgebroken. 68

71 Zoals in het begin van dit hoofdstuk gesteld, wordt de burger in de praktijk nu al regelmatig geconfronteerd met allerlei materialen die composteerbaarheid claimen, al dan niet via verschillende labels. Velen concluderen hieruit dat een Europees logo een oplossing zou kunnen zijn. Iedereen is zich bewust van het belang van de uiteindelijke keuze. Vier grotere producenten hebben alvast begin 2005 een vrijwillige overeenkomst afgekondigd waarin aangekondigd wordt dat ze zelf al vrijwillig een aantal stappen willen ondernemen. In afwachting van een duidelijke wettelijke context hebben BASF (Duitsland), Cargill Dow (USA), Novamont (Italië), Rodenburg Biopolymers (Nederland), in een vrijwillige engagement overeengekomen om hun biodegradeerbaar plastic verpakkingen conform de CEN standaard te produceren. De firma s zijn bereid om de data te leveren zodanig dat externe verificatie mogelijk wordt en om een ecolabel te creëren voor producten die hieraan voldoen. De vier firma s nemen zowat 90% van de markt voor hun rekening. De verpakkingssector neemt het grootse deel van de productie voor zijn rekening. De sector van de winkelzakken 38%. Het totale marktaandeel van de composteerbare verpakkingen wordt geschat op less than 1%. De overeenkomst wordt gemanaged door de International Biodegradable Polymers Association & Working Groups (IBAW) en werd in januari 2005 door de Europese commissie bijzonder geapprecieerd. (Meer info: drel_vappr/polymer.htm) De verwerkingsproblematiek Eén van de voordelen van PLA is dat het niet gemaakt is van een eindige grondstof en er minder CO² nodig is voor de productie. Koolstofdioxide draagt waarschijnlijk het sterkst bij tot de opwarming van de aarde. Tijdens de productie van maïs wordt koolstofdioxide uit de lucht vastgelegd. De traditionele polymeren gebruiken de beperkte reserves aan olie en aardgas als grondstof. De grondstoffen voor PLA zijn daarentegen hernieuwbaar. Ongeveer één derde van de voor PLA vereiste hoeveelheid energie is afkomstig uit deze hernieuwbare grondstoffen. Dit leidt ertoe dat voor PLA 25-55% minder fossiele brandstoffen nodig zijn. Dit percentage geldt voor dat deel van de levenscyclus dat te omschrijven is als 'van de wieg tot de fabriekspoort'. In september 2005 heeft NatureWorks aangekondigd om de netto hoeveelheid broeikasgassen die uitgestoten worden van de wieg t/m PLA productie te neutraliseren door de aankoop van hernieuwbare energie certificaten gebaseerd op windenergie. De procedure verloopt in twee stappen: in de eerste stap wordt voor de totale hoeveelheid elektriciteit die gebruikt wordt in het Cargill/NatureWorks productieproces wind energie aangekocht. Hierdoor wordt het grootste deel van de broeikasgasemissies vermeden. Boven op deze aankoop is nog een beperkte hoeveelheid certificaten aangekocht om PLA geheel broeikasgas neutraal te maken. Dit zal gelden voor de totale PLA productie vanaf 1 januari Door deze aankoop wordt NatureWorks PLA het eerste en tevens het enige broeikasgas-neutrale polymeer wereldwijd. Door het vervangen van de electriciteit geproduceerd door fossiele brandstoffen door windenergie komt 69

72 de totale milieu impact van het broeikasgasneutrale PLA reeds zeer dicht in de buurt van het 2008 PLA scenario zoals opgenomen in de onderliggende studie (het was echter te laat om het broeikasgasneutrale PLA in de studie op te nemen). We hebben moeten vaststellen dat de LCA-methode als middel om de milieuimpact vast te stellen enigszins tekort schiet om deze inspanningen tot zijn recht te laten komen. In een LCA wordt de PP-verbranding immers als credit aanzien omdat het gaat om een energiebron. Pas op het ogenblik dat alle energie (voor cementovens) uit hernieuwbare bron komt, vervalt dit voordeel en kan de milieuimpact van PLA in vergelijking met de andere alternatieven (PP-cup) lager worden. Uiteraard kon men in de huidige LCA geen rekening houden met dit toekomstscenario maar men moet zich ervan bewust zijn dat het enigszins onrecht aandoet aan de inspanning om een product te maken met hernieuwbare grondstoffen, maar het is niet op te vangen met de huidige klassieke LCAmethode. In Nederland werd in het kader van het MER-LAP onderzoek gedaan naar het milieueffect van de gescheiden inzameling van GFT en compostering. Het verschil met verbranden werd in eerste instantie niet significant bevonden. Hierbij werd vastgesteld dat een aantal milieuvoordelen niet altijd duidelijk te kwanticifiëren en te wegen zijn. Daarom werd een herberekening uitgevoerd. Hierbij werden verschillende weegmethoden gehanteerd. Bij vijf van de zeven weegmethoden had composteren een gunstiger milieuprofiel dan het verbranden. Bij twee van de vijf was dat verschil significant. Bij twee methodes was er geen verschil. Meer info: - Milieueffectrapport Landelijk Afvalbeheersplan. Uitwerking GFT-afval (2003) AOO, Achtergronddocument A14, "De waarde van GFT-compost" dr. ir. S.W. Moolenaar, NMI, Wageningen, oktober "Herziening levenscyclusanalyse voor GFT-afval. Herberekening LCA bij het MER-LAP" A.J.F.Brinkmann en E.H.M. van Zundert (Grontmij, Vereniging Afvalbedrijven, 's Hertogenbosch) en R.J.Saft (IVAM, Amsterdam), november Een product gemaakt van composteerbare materialen is niet per definitie milieuvriendelijker. De grondstof op zich is dan misschien wel hernieuwbaar maar het product moet ook nog gemaakt worden, getransporteerd, verpakt, vervoerd en verwerkt. De milieubalans van het hele proces was tot op heden niet zo goed gekend, concludeerde een andere studie: "Nieuwe composteerbare verpakkingsmaterialen voor voedseltoepassingen" (AFI, 2003). Hierin werd gesteld dat door het gebruik van hernieuwbare grondstoffen aanzienlijke besparingen van de energieconsumptie en (netto) CO2-emissies worden gehaald ten opzichte van de productie van polymeren uit fossiele brandstoffen (olie). Het vervangen van conventionele plastics door composteerbare draagt dus bij aan het terugdringen van de CO2-uitstoot. Deze studie concludeerde: "Of composteerbare materialen bij het functionele gebruik van de verpakking milieuwinst oplevert tov conventionele plastics kan niet in het algemeen gezegd worden omdat het zal afhangen van de toepassing en het gebruikte materiaal. De verschillen zullen echter marginaal zijn omdat de functionele eisen aan een verpakking leidend zullen zijn voor het gebruik van een materiaal... Hoewel het de beleidsmatige keuze voor een bepaalde afvalverwijderingsroute zou vergemakkelijken, is een 70

73 goede vergelijking van de milieubelasting van alternatieve routes voor composteerbare verpakkingen nog niet voorhanden. (Bron: "Nieuwe composteerbare verpakkingsmaterialen voor voedseltoepassingen" C. Bolck ea, Agrotechnology&Food Innovations (AFI), In de LCA uitgevoerd in het kader van het project bekers op evenementen krijgt men hierover dus wel een duidelijker beeld. In punt staat figuur 27 omtrent de impact van de diverse EOL-scenario s voor PLA ( waaronder 100% composteren en 100% verbranden in een afvalverbrandingsinstallatie). We hernemen dit beeld hier omdat men in dit beeld heel wat verduidelijkt. Men ziet de gele kolom die het basisscenario weergeeft, daarnaast de compostering en vervolgens de verbranding in een afvalverbrandingsinstallatie. Voor de meeste impactcategorieën is er geen significant verschil op één na climate change waaruit duidelijk blijkt dat composteren minder CO2 veroorzaakt. X Comparison between 4 types of cups on large events (sensitivity analysis for EOL PLA-cups) Relative contribution (%) Fossil fuels Minerals Acidification/ Eutrophication Ecotoxicity Ozone layer Climate change Resp. inorganics Resp. organics Carcinogens PC cup BASIC PP cup BASIC Cardboard cup BASIC PLA cup BASIC: 50% MSWI - 50% composting PLA cup sensitivity EOL: 100% composting PLA cup sensitivity EOL: 100% MSWI Na de LCA en eco-efficiëntie-analyse wordt de vraag of de PLA-bekers nu gecomposteerd moeten worden of niet, minder belangrijk omdat men nu kan zien dat de milieuwinst zich beperkt tot die ene, op zich natuurlijk niet onbelangrijke, categorie "climate change". 71

74 In het "Dossier PLA en andere bioplastics" wordt erop gewezen dat ook producenten tot de conclusie aan het komen zijn dat het profileren van bio-plastics als composteerbaar niet goed was en dat men daarom beter kiest voor het argument dat ze gemaakt zijn van hernieuwbare grondstoffen. In de communicatie naar de gebruiker/burger is deze piste momenteel te verkiezen. Temeer omdat niet alle installaties dit nieuw materiaal op dezelfde wijze verwerken. In een aantal wordt het afval eerst gezuiverd in een zeef waarin folies en verpakkingen blijven hangen. Als consument/gebruiker ben je alleen zeker dat de zogenaamde composteerbare verpakkingen ook effectief gecomposteerd worden als er een nacompostering gebeurt. Vaak hoort men hier dat vandaag de bestaande GFT-installaties vragende partij zijn voor de verwerking van deze nieuwe stroom. Er zou een dalend aanbod van composteerbaar materiaal zijn (mede te wijten aan het succes van thuiscomposteren). In 2004 werd evenwel ton GFT verwerkt en dat is ton meer dan in Anderzijds wordt momenteel wel de toenemende aanwezigheid van dit soort materiaal zichtbaar. Het drijft de kostprijs van het residu omhoog en dit wordt financieel voelbaar (cfr. Overlegplatform 14/9/2005). Volgens Interafval is onderzoek nodig naar de mogelijkheden om die composteerinstallaties af te stemmen op deze nieuwe composteerbare producten (cfr. jaarbericht Interafval pgn ). Indien men het argument composteerbaar uitspeelt op evenementen, dan moeten de organisatoren van evenementen er wel in slagen om een zuivere monostroom van composteerbare bekers te realiseren. Hiervoor moet een inzamelsysteem worden opgezet. De selectieve inzameling van bio-plastics blijft met andere woorden een punt dat bijzondere aandacht vraagt Is nascheiding van PLA een optie? GGO's Eén van de pistes die technisch mogelijk zou zijn, is de nascheiding met infraroodscanning zoals blijkt uit een bericht van NatureWorks ( 24/01/2005). Dit artikel illustreert hoe technisch zowat alles mogelijk is, maar de kans bestaat wel dat de kostprijs van dergelijke installaties onderschat wordt. In Vlaanderen vindt het beleid dat er zuivere stromen moeten zijn. Bij de productie van maïs wordt in de Verenigde Staten gebruik gemaakt van GGO s. De afgelopen jaren werden op Europees en Belgisch niveau heel wat wetgeving over het omgaan met GGO s en allerlei nieuwe verpakkingsmaterialen gerealiseerd: - Belgie: de wet betreffende de traceerbaarheid en etikettering van genetisch gewijzigde levensmiddelen en diervoeders - BS 24 februari 2005: 72

75 - De Europese richtlijn 90/220/EEC voorziet dat alle stoffen moeten onderzocht worden en onder bepaalde voorwaarden worden toegelaten (meer info: ) Zouden er dan, indien PLA gebruikt wordt als verpakkingsmateriaal via die weg GGO s in het voedsel terechtkomen? De bevoegde overheid, het FAVV, stelt van niet (zie: De PLA-bekers die in 2004 en 2005 op evenementen in Vlaanderen gebruikt werden geproduceerd met PLA afkomstig van GGO-vrij maïs. Dit wordt gecontroleerd door GeneScan Inc ( ) een onafhankelijk laboratorium. Testcertificaten zijn beschikbaar. 6.2 Knelpunten bij de herbruikbare beker Ook voor de herbruikbare beker zijn er knelpunten, naast de Bisfenol A, de hygiëne en de problematiek van het trakteren waarop we verder ingaan, is het in het algemeen belangrijk te stellen dat het werken met herbruikbare bekers alleen zinvol is als het goed georganiseerd wordt: dat de bekers door de gebruiker niet onnodig beschadigd worden, dat ze vervolgens goed gewassen en gedroogd moeten worden, zodanig dat de minimale triprate van 32 gehaald kan worden Bisfenol A In de loop van de 2004 kwam de Bisfenol A problematiek plots sterk in de belangstelling. Hierdoor kwam de herbruikbare beker, gemaakt van polycarbonaat en dus met bisfenol A, sterk onder vuur te liggen. Deze problematiek werd ten gronde behandeld op de studiedag van OVAM/STIP over het voorzorgsbeginsel (29/10/2004). Hierbij kan men stellen dat de vraag of er besmetting mogelijk is via de verpakking ernstig werd bestudeerd en constant werd opgevolgd door nationale en Europese instanties. Het nationaal en Europees beleid heeft ook hier de nodige maatregelen genomen om risico's uit te sluiten. (Meer info: Dossier Voorzorgsbeginsel. Te downloaden op: tem=910 ) De hygiëne Het wassen en stockeren van de herbruikbare bekers is een belangrijk knelpunt. Wil men het goed doen dan, moeten er heel wat stappen gezet worden. Op festivals worden die niet altijd gerespecteerd. Het FAVV inspecteerde de afgelopen jaren de evenementen en constateerde: De hygiëne op festivals en evenementen laat immers zeer vaak te wensen over en de wettelijke bewaartemperaturen van de levensmiddelen worden dikwijls evenmin gerespecteerd 106 evenementen werden bezocht. Hierbij werden verkooppunten gecontroleerd. De hygiëne van de uitrusting en de verkoopplaatsen blijft het zwakke punt van de sector, gevolgd door de naleving van de bewaartemperaturen. In 76% van de vastgestelde niet-conformiteiten werd een schriftelijke waarschuwing gegeven, en in 6% een proces-verbaal. In bepaalde ernstigere gevallen werd overgegaan tot de sluiting van de inrichting. 73

76 Afwachten wat de toestand in 2005 zal geven Als consument kan je alvast best zelf je ogen de kost geven en de hygiënetoestand visueel beoordelen vóór je een snack koopt. Meer info: Nieuwsbrief van het FAVV juli 2005 pgn. 4 te downloaden op Hieruit blijkt dat de bezorgdheid hieromtrent misschien niet helemaal overbodig is maar ook dat het wordt gecontroleerd door de bevoegde instantie, het FAVV, en dat zij inspanning doen om eraan te verhelpen door jaarlijkse controles en gerichte informatie. De organisatoren hebben hier een belangrijke rol te spelen. Het verzekeren van de hygiëne, maar ook aandacht voor het afvalwater zijn aandachtspunten Het trakteren In de studie eco-efficiëntie in het afvalbeheer op events werd de vaak gehoorde klacht onderzocht over het dalend drankgebruik bij toepassing van herbruikbare bekers. In deze studie (pgn. 32) werd vastgesteld dat dit vooral een organisatorisch probleem is, maar deze realiteit maakt het knelpunt voor de herbruikbare beker niet kleiner. We moeten vaststellen dat er nog geen organisatorische oplossing voor is, die voor organisatoren aanvaardbaar is. 6.3 Knelpunt zwerfvuil Het gebruik van bekers is een bron van zwerfvuil, ongeacht de grondstof waarvan ze gemaakt zijn. De nodige communicatie hierrond blijft noodzakelijk. De herbruikbare beker - toegepast met een voldoende hoog statiegeld - heeft hier een onmiskenbaar voordeel vergeleken met de wegwerpbekers en hoewel een zeker verlies is niet uit te sluiten, is het onduidelijk hoeveel er in de fractie zwerfvuil terechtkomen. 74