Concordantielijst Bibliografie INHOUD

Transcriptie

1 INHOUD Dankbetuiging... 5 Voorwoord... 6 Drama in de lagere school... 7 Wat is drama?... 7 Het belang en doel van drama in de lagere school... 7 Wanneer komt drama voor in de lagere school?... 8 Toelichting bij de methode De verschillende werkvormen van naderbij bekeken Thema 1: Mijn lichaam Arendsogen Klap, zap, how! Help, ik heb een tic! Horen, zien en zwijgen De krachtpatsers Synthese Thema 2: Werk aan de winkel Wat, wie ben ik? Marktkramer De wachtkamer Poppen aan het werk De internationale uitvindersbeurs Synthese Thema 3: Dames en heren Clown Een verschrikkelijke circuswinkel Drama Plankenkoorts De circusdirecteur Synthese Thema 4: Kunstig Beeldenmuseum Het orkest Beeldhouwen met woorden Componisten en composities Wanneer schilderijen tot leven komen Synthese INHOUD 3

2 Thema 5: Vrije tijd Hé, doe je mee? Heb jij soms een idee? Is het nu dit of is het nu dat? Allemaal praatjes Sport of spel? Synthese Concordantielijst Bibliografie INHOUD

3 HOREN, ZIEN EN ZWIJGEN 50 min. Beginsituatie: De leerlingen hebben al kennisgemaakt met het waarnemen via de zintuigen. De leerlingen hebben enige ervaring met de dramatische vorm tableau vivant. De leerlingen hebben enige ervaring met de dramatische vorm pantomime. Doelstellingen: VVKBaO OVSG GO Materiaal: spreekwoordkaartjes (zie bijlage) Klasorganisatie: Je kunt de klasopstelling behouden gedurende de inleiding, de kern en het slot. THEMA 1: ACTIVITEIT 4 HOREN, ZIEN EN ZWIJGEN 27

4 Werkwijze: Inleiding: Bespreek met de leerlingen of ze spreekwoorden kennen waar een zintuig in voorkomt. Laat hen even brainstormen. Als ze niet weten wat dat inhoudt, geef dan een voorbeeld: horen, zien en zwijgen. Bespreek met de leerlingen hoe ze dat kunnen uitbeelden. Welke handeling is belangrijk om het spreekwoord duidelijk te maken? Bespreek dat voor een aantal spreekwoorden die de leerlingen aanhalen. Bv. horen: je hoofd schuin draaien en je hand achter je oor houden, je oor lichtjes naar voor duwen zien: van je vingers een bril maken door de toppen van de wijsvinger en de duim tegen elkaar te houden zwijgen: de wijsvinger voor de mond houden Kern: Fase 1: Je hebt vijf spreekwoorden op vijf kaartjes bij. Bespreek ze met de leerlingen. Wat wil het spreekwoord zeggen? Welke zintuigen vinden we erin terug? (Het uitbeelden van de spreekwoorden bespreek je hier niet meer. Het is de bedoeling dat de leerlingen zelf gaan zoeken hoe ze het spreekwoord kunnen uitbeelden.) Fase 2: Roep een leerling naar voor. Laat hem een kaartje trekken en beslissen of hij al dan niet hulp nodig heeft van een andere leerling bij het uitbeelden van het spreekwoord. Evaluatie: Lag de nadruk bij het uitbeelden op de zintuigen? Over welk spreekwoord gaat het? Was het spreekwoord duidelijk gedramatiseerd? Hoe heb je het herkend? Wat zou je aan het uitbeelden kunnen veranderen, zodat het duidelijker zou zijn voor de toeschouwers? Fase 3: Verdeel de klas in vijf groepen. Elke groep krijgt een van de vijf spreekwoorden. De leerlingen gaan een kort toneeltje opvoeren waarin het spreekwoord voorkomt. Ze krijgen enkele minuten om het stuk voor te bereiden. Noteer de aandachtspunten vooraf op het bord genoteerd en bespreek ze één voor één na de voordracht. Aandachtspunten: De spelers moeten het spreekwoord in het verhaal gebruiken. Het spreekwoord moet in het verhaal passen. De spelers moeten duidelijk articuleren. Slot: De leerlingen brengen hun toneelstukje voor de klas. Per groep bespreek je het stuk kritisch met de leerlingen aan de hand van dezelfde vragen. Evaluatie: Kwam het spreekwoord in het stuk voor? Paste het spreekwoord in het verhaal? Spraken de spelers duidelijk? 28 THEMA 1: ACTIVITEIT 4 HOREN, ZIEN EN ZWIJGEN

5 Varianten: In plaats van spreekwoorden kun je de leerlingen ook werkwoorden laten uitbeelden. Later, in de derde graad, kun je dit integreren wanneer de leerlingen leren over het werkwoordelijk en naamwoordelijk gezegde. Tips: Geef de leerlingen een aandachtspunt. Laat de leerlingen die niet aan de beurt zijn daarop letten en de spelers kritisch beoordelen. Laat de leerlingen positief evalueren. Geef hen daarvoor hulpvragen. Begin met wat goed was en waarom je dat vond. Bespreek ook altijd één minder goed punt, meer is nog niet nodig. Zo bouw je stilaan een kritische beoordeling op. Verklaring spreekwoorden: Uit het oog, uit het hart: wanneer men iemand niet meer ziet, vergeet men hem snel. In het oog springen: dadelijk opgemerkt worden, opvallen. De oren van het hoofd eten: ten koste van iemand veel eten. Het ene oor in, het andere oor uit: gauw vergeten zijn. In de oren knopen: goed onthouden. Iemand de mond snoeren: iemand doen zwijgen. Met de mond vol tanden staan: sprakeloos zijn. In het donker tasten: niet weten, niet kunnen oplossen. Horen, zien en zwijgen THEMA 1: ACTIVITEIT 4 HOREN, ZIEN EN ZWIJGEN 29

6 Bijlage: De oren van het hoofd eten. In het oog springen. In de oren knopen. In het donker tasten. Met de mond vol tanden staan. Iemand de mond snoeren. Horen, zien en zwijgen. Uit het oog, uit het hart. Het ene oor in, het andere oor uit. 30 THEMA 1: ACTIVITEIT 4 HOREN, ZIEN EN ZWIJGEN

7 DE WACHTKAMER 50 min. Beginsituatie: De leerlingen zijn al eens bij een dokter op op het spreekuur geweest. Ze hebben de sfeer in de wachtkamer al ervaren: de spanning, angst, hoop, teleurstelling... Doelstellingen: VVKBaO OVSG GO Materiaal: stoelen (helft van het aantal leerlingen) banken (helft van het aantal leerlingen) Klasorganisatie: In deze les werk je met een binnen- en buitenkring. De buitenkring stel je op met banken; de binnenkring bestaat uit stoelen, die een wachtkamer voorstellen. Inleiding en kern (fase 1) Kern 44 THEMA 2: ACTIVITEIT 3 DE WACHTKAMER

8 Werkwijze: Inleiding: De leerlingen lopen kriskras door elkaar. Ze houden een punt voor ogen en lopen daar naartoe. Dan geef je een bepaald personage op. De leerlingen verbeelden zich dat ze dat personage zijn en beelden het uit. Herhaal de oefening met verschillende types/karakters: een oude vrouw, baby, kleuter, moeder, jonge kerel, vrolijk meisje, bange man, zenuwachtig oud mannetje... Kern: Fase 1: Alle leerlingen liggen op de grond met de ogen dicht. Je beschrijft heel beeldend een wachtkamer (zie bijlage). Alle leerlingen fantaseren dat ze zich op die plaats bevinden. Vraag hen te letten op specifieke details: de kleuren, geuren, mensen, het gebouw enz. Na een aantal minuten vraag je om weer rustig op de stoelen in de kring te gaan zitten. Fase 2: De leerlingen gaan op de banken rondom de kring zitten. Leg de opdracht uit. Stel je voor dat de kring in het midden een wachtkamer is. Er zijn allerlei soorten wachtkamers: bij de huisdokter, in het ziekenhuis, bij de veearts, bij een auditie... Hou met de leerlingen een leergesprek over de gevoelens die in een wachtkamer kunnen heersen: onzekerheid, angst, hoop, opluchting, teleurstelling, macht en onmacht... Fase 3: Nodig eerst de eerste helft van de klas uit om in de binnencirkel te gaan zitten, net alsof ze in de wachtkamer bij de dokter zitten. Vraag aan de leerlingen in de buitencirkel wat ze zien. Wie zou wat uitbeelden? enz... Wissel daarna de rollen om. Ook hier volgt weer een bespreking van wat de leerlingen waarnemen. De leerlingen in de binnencirkel reageren niet en doen gewoon verder. Fase 4: Nu ga je samen met de leerlingen een aantal situaties dramatiseren. Vraag telkens het aantal leerlingen dat je nodig hebt bij jou. Leerlingen die willen spelen, spelen mee en leerlingen die liever toekijken, mogen toekijken. Eventueel kun je vooraf zeggen of het een opdracht is waarin gesproken moet worden of dat het een brave opdracht is. Probeer leerlingen met faalangst aan te moedigen. Niets is verkeerd, omdat ze spelen vanuit hun eigen ervaringen en belevenissen. De situaties: Een man is zijn krant aan het lezen in de wachtkamer van de dokter, terwijl een vrouw een berichtje aan het verzenden is met haar gsm. Een kind aan de speeltafel laat de blokken tegen elkaar botsen. De mama wil dat het rustiger is. Een meisje van zes jaar ligt heel ziek tegen de schouder van haar papa. De leerlingen van het derde/vierde leerjaar zitten in de wachtkamer bij het medisch schooltoezicht en zijn bang voor het spuitje. Een jongen zit met een pijnlijke voet samen met zijn papa te wachten tot de verpleger uit het ziekenhuis hem komt halen voor een röntgenfoto. Een paar zangeressen zijn aan het wachten voor een auditie. Ze zijn heel zenuwachtig. Een paar danseressen zijn aan het wachten voor een auditie. Ze zijn zich heel geconcentreerd aan het opwarmen. Een paar mensen zijn nog even hun tekst aan het lezen voor een auditie. Er komt een meisje buiten dat dolgelukkig is omdat ze mee mag doen aan het toneelstuk.... Evaluatie: Wie zijn ze? Wat doen ze? Waar zouden ze zijn? THEMA 2: ACTIVITEIT 3 DE WACHTKAMER 45

9 Fase 5: De leerlingen gaan in groepjes zitten en verzinnen zelf een situatie in de wachtkamer. Ze oefenen die even in. Wijs hen op de aandachtspunten uit de vorige fase (zie evaluatie). Die drie zaken moeten héél duidelijk naar voor komen. Slot: De leerlingen spelen om de beurt hun situatie. De leerlingen in de buitenkring bespreken wat ze zien. Evaluatie: Wie zijn ze? Wat doen ze? Waar zouden ze zijn? Varianten: Wijs de leerlingen erop dat het niet alleen gaat om een dokterspraktijk. Ook een veeartspraktijk, ziekenhuis, auditie... komt in aanmerking. Tips: Probeer tijdens de eerste fase de leerlingen echt de sfeer van de wachtkamer te laten voelen. Eventueel kun je de typische gevoelens in je verhaal integreren. Ook tijdens het kringgesprek kun je daar aandacht aan besteden. Laat de leerlingen vanuit hun eigen ervaringen en belevingen spelen. Vanuit dat standpunt kunnen ze dus geen fouten maken. Wijs hen echter wel op het belang van de grootte van hun gebaren en hun mimiek. Die zijn immers heel belangrijk bij dramatisch spel. Bijlage: Beeld je in... Je zit in de wachtkamer bij de dokter. Het is er een beetje frisjes en af en toe krijg je het even heel warm. De wachtkamer is zachtgeel gekleurd. Aan de muren hangen posters waarop bejaarden en baby s staan afgebeeld. Je probeert de poster aan de overkant van de muur te lezen, want je verveelt je een beetje. Je ziet in een hoek van de wachtkamer een oude man zitten. Hij leest een tijdschrift. Hé, misschien is dat ook wel interessant. Je loopt naar het tafeltje in het midden van de kamer waarop allerlei boekjes en tijdschriften liggen. Je schuift een paar tijdschriften opzij. Het papier ritselt een beetje. Onder de tijdschriften liggen een paar strips van Suske en Wiske. Je leest de titels, neemt er een vast en gaat weer op je plaats zitten. De deur van de wachtkamer gaat open. Een moeder en een kind komen binnen. Vanuit je ooghoeken volg je hen. De moeder gaat naast de speeltafel zitten. Het kind, een jongetje, begint met de blokken te spelen. Hij maakt een hels lawaai door ze tegen elkaar te laten botsen... Je kijkt op je horloge. Nu duurt het toch wel echt lang, hoor, hopelijk wordt het niet te laat, want je moet nog huiswerk maken. Plots gaat de deur van de onderzoekkamer open. Een geur van ontsmettingsmiddelen komt je tegemoet. De dokter lacht vriendelijk naar je en vraagt om binnen te komen. Rustig sta je recht. Je legt de strip weer op het tafeltje in het midden en stapt naar de dokter toe. Je geeft hem een hand en gaat binnen. Achter je valt de deur met een klik in het slot. 46 THEMA 2: ACTIVITEIT 3 DE WACHTKAMER

10 WANNEER SCHILDERIJEN TOT LEVEN KOMEN 50 min. Beginsituatie: De leerlingen hebben al rond emoties en lichaamshoudingen gewerkt. De leerlingen hebben al verhalen verzonnen bij een gegeven onderwerp of afbeelding. Doelstellingen: VVKBaO OVSG GO Materiaal: schilderijen (zie bijlage) Klasorganisatie: Inleiding, kern en slot De klas kan gewoon blijven zoals ze is, zolang de leerlingen maar voldoende plaats hebben om rond te lopen en in verschillende hoekjes hun toneeltje voor te bereiden. Anders is het aan te raden om de banken aan de kant te schuiven. THEMA 4: ACTIVITEIT 5 WANNEER SCHILDERIJEN TOT LEVEN KOMEN 95

11 Werkwijze: Inleiding: De leerlingen zitten allemaal op hun plaats in de klas of in een kring. Jij begint een verhaal te vertellen. Het is eender waarover het gaat. Als je klas van spannende verhalen houdt, kun je een heel spannend verhaal vertellen. Houdt je klas van grappige of ontroerende verhalen, dan kun je het beter in die richting zoeken. Het is de bedoeling dat de leerlingen gemotiveerd raken. Op een bepaald moment stop je met vertellen en neemt één van de leerlingen het verhaal over. Op een gegeven moment zeg je weer stop en gaat een volgende leerling verder. Probeer het verhaal boeiend te houden. Als je voelt dat de leerlingen het verhaal aan het rekken zijn, kun je beter vragen om er een mooi einde aan te maken. Kern: Fase 1: Flappenmarkt Je verspreidt de schilderijen uit de bijlage in de klas. Bij ieder schilderij leg je een blad papier waarop de leerlingen in stilte mogen noteren waaraan ze denken wanneer ze het schilderij zien. Wat voelen ze? Wat zien ze? Wat gebeurt er? Deze oefening gebeurt in volledige stilte. Fase 2: De leerlingen lopen rond in de klas, ook nu weer in volledige stilte. Jij houdt telkens een schilderij omhoog. De leerlingen beelden uit wat ze voelen bij het schilderij, wat er gebeurt. Zijn er leerlingen met een bijzonder krachtige mimiek of lichaamshouding, dan wijs je de andere leerlingen daarop. Evaluatie: Wat zien jullie? Hoe voelen jullie je? Fase 3: De leerlingen gaan weer op hun plaats zitten. Samen met hen overloop je de verschillende schilderijen en flappen. Je leest telkens voor wat er op de flap bij een bepaald schilderij staat. Welke gevoelens komen er naar boven? Wat gebeurt er op het schilderij? Wat zie je? Zaken die niet duidelijk zijn, kun je op dat moment meteen even ophelderen. Vervolgens leg je de opdracht uit. De leerlingen gaan in groepjes rond één schilderij een toneeltje uitwerken. De bedoeling is dat ze een héél kort verhaaltje rond het schilderij verzinnen. Wat gebeurt er op het schilderij? Wat zou er voordien gebeurd zijn? Hoe loopt het af? De leerlingen mogen de flappen als hulpmiddel gebruiken. Noteer op het bord de onderstaande aandachtspunten en overloop ze met de leerlingen. Aandachtspunten: Het verhaal moet duidelijk en leuk zijn (niet langdradig). De spelers moeten duidelijk verstaanbaar zijn: duidelijk articuleren; korte en krachtige zinnen; niet door elkaar spreken. De mimiek en houding moeten aangepast zijn. Fase 4: De leerlingen oefenen in groepjes hun dramatisch spel in. Wandel rond en probeer hen te stimuleren om zo creatief mogelijk te zijn. Als het hen niet lukt om te starten, help hen dan op weg door gerichte vragen te stellen. Wat gebeurt er op het schilderij? Wat zie je? Beeld dat eens uit. Wat zou je verder nog kunnen doen? Wat zou er plots kunnen gebeuren, zodat het een beetje spannender wordt? THEMA 4: ACTIVITEIT 5 WANNEER SCHILDERIJEN TOT LEVEN KOMEN

12 Fase 5: De leerlingen brengen hun toneelstukje voor de klas. Je bespreekt het toneelstukje met de leerlingen uit de klas aan de hand van de aandachtspunten uit fase 3. De positieve zaken beklemtoon je en moedig je aan. Je geeft één aandachtspunt waarop ze nog moeten letten. Daarop oefenen ze nadien opnieuw. Slot: De leerlingen brengen hun stukje een tweede keer voor de klas. Vooraf overloop je nog even de aandachtspunten. Nadien evalueer je met de leerlingen uit de klas of de spelers rekening hebben gehouden met het specifieke aandachtspunt voor hun groepje. Denk eraan: positieve feedback motiveert de leerlingen! Varianten: Je kunt uiteraard andere schilderijen dan die uit de bijlage gebruiken. Je kunt de leerlingen laten vertrekken vanuit een tableau vivant. Eerst beelden ze het schilderij uit, vervolgens komt het tot leven en voeren ze hun toneeltje op, om uiteindelijk weer te eindigen in een tableau vivant. Tips: Als inleiding op deze les kun je eventueel een les stellen geven, waarbij de leerlingen een verhaal bij het schilderij moeten schrijven. Als de leerlingen niet op weg raken door enkel te werken met de flappen, kun je vooraf korte, begeleidende verhaaltjes bij de schilderijen verzinnen, die de leerlingen moeten vertolken. THEMA 4: ACTIVITEIT 5 WANNEER SCHILDERIJEN TOT LEVEN KOMEN 97