onlinecomponents.com Ethernet Basics Rev. 02

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "onlinecomponents.com Ethernet Basics Rev. 02"

Transcriptie

1 Ethernet Basics Rev. 02

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Het OSI model LAN Ethernet Inleiding De fysische implementaties Implementaties op basis van coax Implementaties op basis van twisted pair Implementaties op basis van fiber Wireless LAN Bluetooth De datalinklaag Inleiding MAC adres De Ethernet dataframe CSMA/CD CSMA/CA Structuurelementen voor Ethernet De hub De switch IEEE802.1Q tagged frame Power over Ethernet PSE PD Alternatief A Alternatief B VLAN Voordelen van VLANs Trunking Soorten VLANs Netwerkredundantie Inleiding Het Spanning Tree Protocol Het Rapid Spanning Tree Protocol Bridge Protocol Data Units (BPDUs) Multiple Spanning Tree Protocol (MSTP) Media Redundancy Protocol

3 Inhoudsopgave ii Parallel Redundancy Protocol Belangrijke aanvullingen LLDP IEEE 802.1x Link aggregation with LACP naar IEEE 802.3ad Industrial Ethernet TCP/IP Inleiding Het Internet Protocol (IP) Inleiding Het IP adres Routers en subnetmasking Subnetten Classless Inter-Domain Routing Voorbeelden Het IP pakket IPv Transmission Control Protocol (TCP) Inleiding End-to-end transportdienst Hoe betrouwbaarheid wordt bereikt Het TCP segment UDP TCP en UDP poorten binnen de automatisering Communicatie over TCP(UDP)/IP Client Server model Endpoint en Internetsocket Dynamische Servers Ondubbelzinnige communicatie Status van een socket Verbindingsgerichte en verbindingsloze communicatie Uitbreidingsprotocollen en netwerkapplicaties ARP Inleiding Address Resolution Protocol (ARP) BOOTP en DHCP Inleiding BOOTP DHCP DHCP Relay agent - DHCP option ICMP Inleiding Internet Control Message Protocol ICMP bericht Bereikbaarheid van een host controleren Een route traceren IGMP

4 Inhoudsopgave iii Inleiding IGMP berichten IGMP snooping Multicast adressen GMRP IEEE 802.1p Werking GMRP DNS Inleiding De structuur van een hostnaam Werking van het DNS protocol SNMP Inleiding SNMP structuur De MIB en SMI SNMP protocol HTTP en HTTPS TLS/SSL HTTP HTTPS Overzicht van enkele andere belangrijke applicaties FTP TFTP NTP SSH CLI (Command Line Interface) De switch Algemeen Industriële switches Algemeen Technische beschrijving van een industriële switch De router Inleiding Het routen van berichten Soorten routers Laag 3 switch Koppeling van een privé netwerk aan het Internet IP NAT NAT: IP masquerading Port Forwarding :1 NAT De firewall Inleiding Soorten firewalls

5 Inhoudsopgave iv 8 VPN Inleiding Internet Protocol Security, IPsec VPN implementaties Automatiseringsnetwerken & Security Bedrijfsnetwerk Automatiseringsnetwerk Automatiseringscel Automatiseringsnetwerk Koppeling van een automatiseringsnetwerk aan een bedrijfsnetwerk Noodzaak aan beveiliging Inleiding Bewustwording Doelstelling van security Security in de kantoorwereld versus security in de automatiseringswereld Standaardisatie omtrent security in automatiseringsnetwerken Een veiligheidsprogramma Security in de praktijk Laag 1 security Laag 2 security Laag 3 security

6 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Het OSI model De International Organization for Standardization (ISO) heeft in 1979 een model ontwikkeld om structuur en standaardisatie in de wereld van de datacommunicatie en netwerken aan te brengen. De ISO is de commissie die het Open Systems Interconnection (OSI) referentiemodel heeft ontwikkeld. Doelstelling van de ISO was een referentiemodel te ontwerpen waarbij onderlinge communicatie tussen twee systemen, bijv. twee computers, kon plaatsvinden. Volgens het ISO/OSI model (ook wel het 7-lagenmodel genoemd) kan een systeem A communiceren met een systeem B (2 systemen van 2 verschillende leveranciers). Tussen deze systemen kunnen verschillende netwerken aanwezig zijn, zowel openbare netwerken als privé netwerken. Een openbaar netwerk is een netwerk dat voor iedereen toegankelijk is, mits wordt voldaan aan de op dit netwerk geldende voorwaarden. Een privé-netwerk is veelal bedrijfsgebonden. Figuur 1.1: Het OSI model

7 Inleiding 2 Het OSI model bestaat uit zeven functionele lagen. Elke laag bezit een aantal gedefinieerde functies. Hieronder volgt een beperkte opsomming van de verschillende lagen: FYSIEKE LAAG (laag 1) Deze laag verzorgt de koppeling met het medium waarover de informatie tussen twee punten in het netwerk wordt verstuurd: dit betekent dat deze laag voorziet in de mechanische, elektrische of optische entiteiten die nodig zijn om de fysieke verbinding tot stand te brengen, te onderhouden en te verbreken. DATALINKLAAG (laag 2) De protocollen van laag 2 geven aan hoe de frames uiteindelijk over het netwerk moeten verstuurd worden. Laag 2 handhaaft een foutdetectie- en correctiemechanisme om er zeker van te zijn, dat transmissiefouten worden afgehandeld en dat de gegevens aan de andere zijde juist ontvangen worden. NETWERKLAAG (laag 3) Op dit niveau wordt de adressering, dat wil zeggen het vinden van een route door het netwerk en het voorkomen van opstoppingen binnen het netwerk geregeld. De netwerklaag zorgt voor het transport van berichten van het ene knooppunt naar het andere op de weg van de zender naar de uiteindelijke ontvanger. TRANSPORTLAAG(laag 4) De transportlaag is verantwoordelijk voor een betrouwbare overdracht van de gegevens. De transportlaag zorgt voor een logische verbinding tussen de beide eindsystemen van het netwerk (een logische punt tot punt verbinding). Hierdoor wordt een foutloos datatransport gerealiseerd, waarbij de gegevens in de goede volgorde aankomen bij de ontvanger. SESSIELAAG (laag 5) Hier wordt voorzien in de controlestructuur van de dialoog (sessie) tussen twee applicaties over het netwerk, alsmede in het opzetten en verbreken van een dergelijke sessie. PRESENTATIELAAG (laag 6) De protocollen in laag 6 bepalen hoe data wordt weergegeven: dit is nodig omdat verschillende computersystemen getallen en tekens verschillend representeren. Deze laag verzorgt dus onder andere de vertaling van codes, bv. van ASCII naar EBCDIC. APPLICATIELAAG (laag 7) Deze laag levert diensten aan de toepassingen die draaien ten behoeve van de gebruikers op de systemen van het netwerk. De afspraak bij het referentiemodel is dat het te versturen bericht van de zender deze zeven lagen doorloopt. Iedere laag van het model voorziet het bericht van een header, startend vanaf laag 7 en vervolgens afdalend naar laag 1, zie figuur 1.2. In de header staat aangegeven welke datacommunicatiefuncties moeten worden uitgevoerd. Voor het functioneren van de communicatieprotocollen wisselt iedere laag informatie uit met de corresponderende laag aan de andere kant van de verbinding, los van de applicatiedata die de uiteindelijke gebruikers van de verbinding naar elkaar toesturen. In het OSI model voegt elke laag een stukje informatie toe (header) aan de gebruikersdata van de verzendende kant, die er vervolgens aan de ontvangende kant weer door de corresponderende laag wordt afgepeld. De datalinklaag plaatst meestal niet alleen extra informatie voor de

8 Inleiding 3 Figuur 1.2: Protocoloverhead in het OSI model doorgegeven data maar ook erachter. Dat staartstuk bevat een checkcode ten behoeve van de detectie van mogelijke transportfouten. Alleen de fysieke laag voegt er niets meer aan toe. 1.2 LAN Een lokaal netwerk, Local Area Network (LAN), is ontwikkeld om de communicatie tussen computers, werkstations en randapparatuur in een gebied met zeer beperkte geografische omvang te verzorgen. In een LAN zijn de aangesloten stations autonoom, dat wil zeggen dat er geen primaire en secundaire stations bestaan. Elk station kan een verbinding tot stand brengen, onderhouden en afbreken met een ander station. De vier onderste lagen van het OSI model vragen voor een LAN een iets andere benadering ten opzichte van publieke netwerken. De commissie 802 van het Institute for Electrical and Electronic Engineers heeft voor LAN s een aantal standaards vastgelegd. Figuur 1.3: Situering LAN binnen het OSI model

9 Inleiding 4 Figuur 1.3 toont de invulling van de lagen 1 en 2 in het OSI model door de IEEE802 standaard. Voor het algemene concept voor LAN s kan de standaard IEEE802.1 worden geraadpleegd. Binnen de IEEE802 commissie zijn momenteel volgende werkgroepen aktief: IEEE802.1 Bridging (networking) and Network Management IEEE802.2 Logical Link Control IEEE802.3 CSMA/CD (Ethernet) IEEE802.5 Token Ring IEEE Wireless LAN & Mesh (Wi-Fi certification) IEEE Wireless PAN IEEE (Bluetooth certification) IEEE (ZigBee certification) IEEE Broadband Wireless Access (WiMAX certification) IEEE802.16e (Mobile) Broadband Wireless Access IEEE Local Multipoint Distribution Service IEEE Resilient packet ring IEEE Radio Regulatory TAG IEEE Coexistence TAG IEEE Mobile Broadband Wireless Access IEEE Media Independent Handoff IEEE Wireless Regional Area Network

10 Hoofdstuk 2 Ethernet 2.1 Inleiding Ethernet is de basis van LAN netwerken. De huidige LAN markt kenmerkt zich door een tot nog toe ongekende mate van standaardisatie op Ethernet. Door zijn enorm marktaandeel verbant Ethernet, ondanks enkele nadelen, alle alternatieve technologieën naar de niche. Een kort historisch overzicht: 1980: Digital Equipment Corporation, Intel en Xerox zorgen voor de release van de eerste Ethernet specificatie, version 1.0, onder de naam Ethernet Blue Book of DIX standaard. Het definieert Thick Ethernet bij 10Mbps CSMA/CD. De eerste Ethernet controllers gebaseerd op de DIX standaard waren beschikbaar vanaf De tweede en finale versie van de DIX standaard, versie 2.0, werd gereleased in november 1982: Ethernet II. 1983: The Institute of Electrical and Electronic Engineers (IEEE) brengt de eerste IEEE standaard voor Ethernettechnologie. Het werd ontwikkeld door de groep van de IEEE802 commissie en dit onder de naam IEEE802.3 Carrier Sense Multiple Acces with Collision Detection Acces Method and Physical Layer Specifications. IEEE herwerkte sommige delen van de DIX-standaard vooral wat betreft de definiëring van de framebepaling. 1985: IEEE802.3a; definiëring van thin Ethernet, cheapernet of 10Base2 1987: IEEE802.3d; Fiber Optic Inter Repeater Link (FOIRL) Gebruik van twee fiber optic kabels om de afstand tussen 10 Mbps repeaters te verlengen tot 1000m. 1987: IEEE802.3e; 1Mbps over twisted pair 1990: IEEE802.3i; release van de populaire 10Base-T; 10Mbps over UTP categorie : IEEE802.3j; 10Base-F: afstanden groter dan 2 km over fiber optic 1995: IEEE802.3u; 100Base-T en 100Base-F 1997: IEEE802.3x: full-duplex Ethernet 1997: IEEE802.3y; 100Base-T2

11 Ethernet : IEEE802.3z; 1000Base-X standaard; algemeen bekend onder de naam Gigabit Ethernet 1999: IEEE802.3ab; Gigabit Ethernet over twisted pair 1999: IEEE802.3ac; 802.1Q: definiëring van de Q-tag met VLAN en prioriteitsinformatie. 2003: IEEE802.3af; Power over Ethernet 2006: IEEE802.3an; 10GBase-T 2006: IEEE802.3aq; 10GBase-LRM, Ethernet over multimode fiber Ethernet is alleen een specificatie van lagen 1 en 2 in het OSI-model. Het is geen volledig netwerkprotocol maar een subnet waarop andere protocollen kunnen werken zoals bijv. de TCP/IP suite. De belangrijkste functies van ETHERNET zijn: Invulling van de fysische laag het verzenden en ontvangen van seriële bitstromen over het medium. het detecteren van botsingen (collisions). Invulling van de datalinklaag MAC sublayer: toegangsmechanisme tot het netwerk (CSMA/CD). opbouw van de dataframes. LLC sublayer: databetrouwbaarheid. voorzien van datakanalen voor bovenliggende applicaties. 2.2 De fysische implementaties De belangrijkste implementaties door de jaren heen zijn: Thick Ethernet (10Base5) Thin Ethernet (10Base2) Broadband Ethernet (10Broad36) Ethernet over twisted pair (10Base-T) Ethernet over Fiber (10Base-F) Fast Ethernet (100Base-T / 100Base-F) Gigabit Ethernet (1000Base-T) Wireless Ethernet

12 Ethernet Implementaties op basis van coax Het oorspronkelijke Ethernet was ontworpen rond het concept van een bustopologie. De eerste implementaties van Ethernet waren gebaseerd op een dikke gele coaxkabel, thick Ethernet ook 10Base5 genaamd. Kenmerken van het oorspronkelijke Ethernet: 10Mbps Baseband (basisband transmissie) max. 5 x 100 = 500 meter max. 100 transceivers per segment Thick Ethernet coaxiale kabels hebben een markering iedere 2.5m om een goede plaatsing van de 10Base5 transceivers (of MAU s) te verzekeren. Deze transceivers worden gebruikt om stations aan het netwerk te koppelen. De transceivers mogen iedere 2.5m geplaatst worden, dit voorkomt reflecties van de signalen, wat zorgt voor een slechte transmissiekwaliteit. Deze vorm van implementatie is voorbijgestreefd. Al snel werd de stugge dikke gele coax vervangen door de zwarte soepeler coax wat leidde tot de implementatie van thin Ethernet, 10Base2. De aansluiting van de verschillende stations wordt gerealiseerd door T-vormige BNC aansluitstukjes waarbij een maximale segmentlengte van ongeveer 200 meter kan toegepast worden. Belangrijk bekabelingsdetail dat in veel bustechnologieën vereist is: de afsluitweerstand (terminator) - een klein, goedkoop apparaatje dat op alle uiteinden van de coax-kabels die een Ethernet vormen, gemonteerd moet worden. Een afsluitweerstand bestaat uit een weerstand die de centrale ader van de kabel met de afscherming verbindt: als een elektrisch signaal de afsluitweerstand bereikt, wordt het weggegooid. Voor de correcte werking van een netwerk is de afsluitweerstand onontbeerlijk omdat het uiteinde van een niet-afgesloten kabel elektrische signalen reflecteert zoals een spiegel licht terugkaatst. Als een station probeert een signaal over een niet-afgesloten kabel te versturen, wordt dit signaal door het kabeleinde teruggekaatst. Wanneer de reflectie het zendende station bereikt, treedt interferentie op Implementaties op basis van twisted pair Het grote probleem bij coax is dat enkel half duplex communicatie kan toegepast worden. Ook de toegepaste busstructuur is niet ideaal indien bepaalde problemen optreden. Om de bustopologie te doorbreken is Ethernet overgestapt op een topologie waar ook twisted pair kan gebruikt worden: alle stations zijn verbonden met één of meerdere centrale hubs. Op deze manier kan een stertopologie uitgewerkt worden. Het netwerk is op deze manier gemakkelijker uit te breiden, te controleren en is het eenvoudiger om fouten op te sporen. De maximale segmentlengte tussen een deelnemer en een hub is 100 meter. De varianten op basis van twisted pair zijn geëvolueerd van 10Base-T (10Mbps) over 100Base- T (100Mbps) tot 1000Base-T (1000Mbps).

13 Ethernet 8 Figuur 2.1: De MAU voor 10/100Base-T De MAU, ontwikkeld voor twisted pair, is voorzien van 4 datapinnen: 2 voor te zenden, 2 voor te ontvangen. Dit is de basis voor full duplex Ethernet. In principe is enkel punt tot punt communicatie mogelijk. Vandaar dat ieder host rechtstreeks moet verbonden worden met een structuurelement: een hub of een switch. Fast Ethernet De UTP kabel, bv. CAT5 (Category 5) UTP (Unshielded Twisted Pair), ondersteunt snelheden tot 100Mbps. De kabel bestaat uit 8 draden, geordend in 4 paar. De 4 paren zijn herkenbaar doordat er steeds 1 volledig gekleurd is en het andere met witte onderbrekingen in dezelfde kleur. Van de 4 paren worden er in 10/100Base-T slechts 2 gebruikt (paar 2: oranje/wit en oranje en paar 3: groen/wit en groen). De IEEE specificatie voor Ethernet 10/100Base-T vereist dat het ene gebruikte paar aan pin 1 en pin 2 van de connector wordt aangesloten terwijl het tweede paar aan pin 3 en pin 6 wordt aangesloten. De andere twee niet gebruikte paren zullen aangesloten worden op pin 4 en 5 en op pin 7 en 8. Tabel 2.1: Pinconfiguratie voor Fast Ethernet Pin Kleur Functie 1 groen met wit +TD 2 groen -TD 3 oranje met wit +RD 4 blauw niet gebruikt 5 blauw met wit niet gebruikt 6 oranje -RD 7 bruin met wit niet gebruikt 8 bruin niet gebruikt Tabel 2.1 toont de pinconfiguratie voor 10/100Base-T. TD staat voor Transmitted Data, RD staat voor Received Data. Het plus- en minteken geven aan dat het signaal gespiegeld verstuurd wordt langs twee datalijnen, zie ook figuur 2.2.

14 Ethernet 9 Figuur 2.2: Transmissietechnolgoie voor 10/100Base-T De straight-through kabel, de rechtdoor kabel ook wel de patchkabel genoemd, is de kabel die we bekomen als we langs beide zijden van de kabel paar 2 met pin 1 en pin 2 verbinden, terwijl paar 3 met pin 3 en pin 6 verbonden wordt. Deze kabel kan gebruikt worden voor verbindingen tussen het patchpanel en de hub/switch, de PC en de hub/switch of de PC en de muur. Algemeen wordt deze kabel gebruikt voor de verbinding van een structuurelement en een eindelement. Een cross-over kabel is nodig om de PC-PC verbindingen tot stand te brengen (verbinding van twee eindelementen) en om verbindingen tussen hub/switch en een andere hub/switch te bekomen (verbinding van twee structuur elementen). Om een cross-over kabel te maken moeten we de gebruikte paren omwisselen. Langs één zijde moet paar 2 met pin 3 en pin 6 verbonden worden terwijl paar 3 met pin 1 en pin 2 moet verbonden worden. Figuur 2.3: Twisted pair bekabeling, 10/100Base-T Huidige Ethernetpoorten ondersteunen autocrossing. Hierdoor wordt automatisch gedetecteerd welke kabel er gebruikt wordt en zal indien nodig de crossing intern gecorrigeerd worden. Als uitbreiding op de 10Base-T heeft de IEEE Fast Ethernet, 100Base-T gedefinieerd.

15 Ethernet 10 Fast Ethernet wordt gekenmerkt door: Datatransmissie op een snelheid van 100Mbps Full Duplex communicatie Switched Ethernet In Fast Ethernet is er een mechanisme voorzien voor autonegotiation: dit maakt het mogelijk Ethernet interfaces te bouwen welke automatisch omschakelen tussen 10Mbps en 100Mbps. Bij de 10Base-T standaard wordt iedere databit gecodeerd in één fysische bit. M.a.w. voor een groep van acht databits worden acht signalen gegenereerd op de kabel. De 10Mbps datarate betekent een kloksnelheid van 10MHz. Bij iedere klokpuls wordt één enkele bit verstuurd. 100Base-T gebruikt het zogenaamde 4B/5B schema waarbij elke groep van vier bits gecodeerd wordt in een 5 bit signaal. Eén enkele bit wordt dus niet exact vertaald in één enkel signaal op de kabel. Datastroom: bitpatroon: bitcode: De toegepaste kloksnelheid is 125MHz (5/4 x 100). Cat5 kabels zijn gecertificeerd voor een transmissiesnelheid tot 125 MHz. Gigabit Ethernet Gigabit Ethernet streeft een datarate van 1000Mbps na. Indien hiervoor bv. de CAT5 Ethernet kabels moeten gebruikt worden is er een probleem gezien deze enkel een kloksnelheid tot 125MHz ondersteunen. Om dit te realiseren moet de technologie aangepast worden. Vooreerst codeert 1000Base-T twee bits per kloksignaal (00, 01, 10 en 11) en gebruikt hiervoor vier spanningsniveaus. Verder gebruikt 1000Base-T alle vier de dataparen van een Ethernetkabel. De vier dataparen worden hierbij bidirectioneel toegepast. Langs alle vier de dataparen wordt data verzonden of wordt data ontvangen. Gigabit Ethernet gebruikt dus nog steeds de 100Base-T/Cat 5 kloksnelheid van 125MHz. Gezien bij iedere klokpuls 2 bits verwerkt worden en dit langs vier dataparen wordt een datarate van 1000Mbps bereikt. Deze modulatietechnologie wordt 4D-PAM5 genoemd en gebruikt actueel vijf verschillende spanningsniveaus. Het vijfde spanningsniveau wordt gebruikt voor het errormechanisme. Tabel2.2 toont de Gigabit Ethernet pinconfiguratie. BI staat voor bidirectioneel terwijl DA, DB, DC en DD staan voor data A, data B, data C en data D.

16 Ethernet 11 Tabel 2.2: Pinconfiguratie voor Gigabit Ethernet Pin Kleur Functie 1 groen met wit +BI_DA 2 groen -BI_DA 3 oranje met wit +BI_DB 4 blauw -BI_DB 5 blauw met wit +BI_DC 6 oranje -BI_DC 7 bruin met wit +BI_DD 8 bruin -BI_DD Implementaties op basis van fiber Om langere segmentafstanden mogelijk te maken werd de glasvezelkabel geïntegreerd als mogelijke interface. De eerste glasvezelvarianten staan bekend onder de naam 10Base-F en 100Base-F. Er worden telkens gescheiden fibers gebruikt voor het verzenden van data en het ontvangen van data. Gigabit Ethernet over fiber is ontwikkeld voor de full-duplex mode bij een datarate van 1000Mbps. Er zijn twee verschillende varianten voor Gigabit Ethernet: 1000Base-SX en 1000Base-LX. 1000Base-SX gebruikt lichtpulsen met korte golflengte over multimode fiber. 1000Base-LX gebruikt lichtpulsen met lange golflengte over multimode of single-mode fiber. Recentelijk is er ook 10Gigabit Ethernet over fiber met verschillende varianten Wireless LAN IEEE Verschillende standaarden voor wireless LAN zijn gedefinieerd door de IEEE in hun beschrijving IEEE De radioverbindingen van een Wireless LAN vinden plaats in de 2,4 GHz frequentieband, de zogenaamde ISM-band (Industrial, Scientific and Medical) of in de 5 GHz band. Hiervoor zijn geen licenties nodig. Een Wireless LAN gebruikt de zogenaamde spread spectrum technologie. Deze technologie is specifiek bedoeld voor storingsgevoelige transmissiekanalen. Dit is belangrijk omdat deze frequentiebanden (vooral de 2,4 GHz) ook door veel andere apparatuur worden gebruikt waaronder bijv. Bluetooth. Een draadloos netwerk is over het algemeen een stuk minder snel dan een vast bedraad netwerk. Een groot voordeel is de flexibiliteit. Wat de fysische implementatie betreft voorziet de IEEE de infrastructuurconfiguratie of de Ad Hoc configuratie.

17 Ethernet 12 Figuur 2.4: Fysische implementatie van WLAN Infrastructuurconfiguratie is de configuratie waarbij gebruik gemaakt wordt van een wireless access-point om een draadloos LAN te verbinden met een bekabeld LAN. Het wireless access-point fungeert als centraal punt voor het routeren van al het draadloze dataverkeer. Draadloos werkende computers die worden opgenomen in een infrastructuurmodus vormen een groep die een Basic Service Set (BSS) wordt genoemd. Op een bepaald ogenblik kunnen maximaal 64 individuele computers in een BSS worden opgenomen. Dit komt doordat de capaciteit van het wireless access-point beperkt is tot 64 clients. Het hele draadloze netwerk heeft een unieke SSID (Service Set Identifier), en wordt ook wel gewoon een netwerknaam genoemd. Deze naam slaat enkel op het draadloze netwerk. Ad hoc of peer-to-peer heeft betrekking op een draadloze configuratie waarin elke deelnemer rechtstreeks met de andere communiceert. Een echte organisatie van het netwerk is hier dus niet mogelijk. Een ad hoc draadloos LAN bestaat uit een groep toestellen, elkeen uitgerust met een draadloze adapter, die via radiosignalen rechtstreeks met elkaar zijn verbonden en zo een onafhankelijk draadloos LAN vormen. WLAN standaarden Binnen de IEEE zijn verschillende standaarden gedefinieerd. Deze standaarden gebruiken verschillende modulatietechnologieën om zo tot verbeterde transmissiesnelheden te komen. Tabel 2.3 toont een overzicht van de verschillende standaarden. Tabel 2.3: WLAN standaarden binnen de IEEE Standaard Frequentieband Datatransmissie IEEE802.11b 2.4GHz 11Mbps IEEE802.11g 2.4GHz 54Mbps IEEE802.11a 5GHz 54Mbps IEEE802.11h 5GHz 54Mbps IEEE802.11n 5GHz en/of 2.4GHz 600Mbps

18 Ethernet 13 IEEE802.11b/g IEEE802.11b/g maakt gebruik van het 72 MHz breed gedeelte van de 2.4 GHz band. Onder de regels van de FCC worden hierin 11 kanalen van 22MHz breed gedefinieerd. Theoretisch zou dit betekenen dat de bandbreedte voor deze 11 kanalen 242 Mbps (11x22Mbps) zou bedragen. In de praktijk moet dit zeer sterk genuanceerd worden aangezien deze kanalen elkaar grotendeels overlappen. Figuur 2.5 toont dat er slechts drie niet overlappende kanalen zijn: kanaal 1, kanaal 6 en kanaal 11. Figuur 2.5: De 2.4GHz band voor WLAN Voor Europa definieert de ETSI een ietwat ruimere frequentieband met daarin 13 kanalen van 22MHz breed. Daardoor kunnen we in Europa in principe 4 nauwelijks overlappende kanalen gebruiken, zijnde kanaal 1, 5, 9 en 13. De IEEE802.11b ondersteunt een maximale snelheid tot 11Mbps. De IEEE802.11g ondersteunt een maximale snelheid tot 54Mbps. Bij een slechte verbinding of grote afstand tot het Access Point wordt de snelheid dynamisch teruggeschakeld. IEEE802.11a/h IEEE802.11a maakt gebruik van de volledige 5GHz band. Door het toepassen van OFDM (Orthogonal Frequency Division Multiplexing) worden met de IEEE802.11a maximale (theoretische) snelheden tot 54Mbps bereikt. Figuur 2.6 toont de verschillende kanalen binnen de 5GHz band. Voor Europa betekent dit dat er over de twee laagste banden van de 5GHZ UNII band 8 niet-overlappende kanalen van 20MHz breed te gebruiken zijn.

19 Ethernet 14 Figuur 2.6: De 2.4GHz band voor WLAN Het gebruik van de 5GHz band in Europa kent heel wat beperkingen t.o.v. de VS. Daarom werd de IEEE802.11a aangepast tot de IEEE802.11h. Twee belangrijke protocollen werden toegevoegd om uiteindelijk te voldoen aan de Europese regelgeving: DCS (Dynamic Channel Selection):het AP gaat automatisch op zoek naar een ander kanaal indien blijkt dat het kanaal in gebruik genomen wordt door een andere applicatie. TPC (Transmit Power Control): er wordt niet meer vermogen uitgestuurd dan nodig, als twee deelnemers elkaar zien, dan zal het AP het vermogen aanpassen naar het benodigde niveau IEEE802.11n Deze recente standaard maakt gebruik van MIMO (multiple input - multiple output), een techniek om met behulp van meerdere ontvangst- en zendantennes, data draadloos over te dragen waarbij een transmissiesnelheid van maximaal 600Mbps bekomen wordt indien 4 kanalen van elk 40MHz gebruikt worden Bluetooth De basistechnologie (twee onderste lagen van het OSI model) is gestandaardiseerd in de IEEE Aanvullend definieert de Bluetooth SIG (Special Interest Group) verschillende applicatieprofielen voor ondermeer seriële communicatie en overdracht van Ethernet dataframes. Bluetooth maakt gebruik van de 2,4 GHz licentievrije ISM band. In tegenstelling tot WLAN wordt de te verzenden data niet gespreid over een bredere frequentieband maar wordt er FHSS (Frequency Hopping Spread Spectrum) toegepast. Hierbij wordt de 2,4 GHz band opgedeeld in 79 kanalen van 1 MHz. Figuur 2.7 toont de werking van FHSS. Er worden 1600 hops per seconde uitgevoerd. Ieder dataframe wordt telkens op een andere frequentie verstuurd. Zo kunnen verschillende logische kanalen naast elkaar actief zijn.

20 Ethernet 15 Figuur 2.7: FHHS technologie Een groot voordeel voor het gebruik van Bluetooth in de industrie is de perfecte coexcistentie met WLAN. Indien er interferentie is op een Bluetooth frequentie omdat een WLAN kanaal op dezelfde frequentie actief is kan Bluetooth deze frequentie( s) vermijden. Omdat dit een veelvoorkomend fenomeen is heeft Bluetooth een automatisch coexistentie mechanimse geïntegreerd: Adaptive Frequyency Hopping (AFH). Dit mechnaisme maakt het mogelijk dat Bluetooth bepaalde slechte frequenties tijdelijk uit de hopping lijst schrapt. Figuur 2.8 toont hoe er voldoende ruimte is bij een volzette 2,4GHz band waar drie gescheiden WLAN kanalen actief zijn. Het WLAN kanaal gebruikt een statische frequentieband, Bluetooth kan zich aanpassen en heeft keuze uit voldoende frequenties om interferentie te vermijden. Figuur 2.8: Coëxcistentie van Bluetooth en WLAN

21 Ethernet De datalinklaag Inleiding Voor het verzenden van berichten wordt gebruik gemaakt van packet switching. Packet switching wordt vooral toegepast bij computer tot computer communicatie. In computernetwerken wordt niet ononderbroken een willekeurige hoeveelheid data getransporteerd. In plaats daarvan deelt het netwerksysteem data op in kleine blokken, pakketten, die afzonderlijk verstuurd worden. Computernetwerken worden om die redenen ook wel packet switching networks genoemd. Figuur 2.9: Packet switching Er zijn twee redenen om voor het gebruik van pakketten te kiezen: Zender en ontvanger moeten de transmissie coördineren. In geval van transmissiefouten kan veel data verloren gaan. Als de data in kleinere blokken is opgedeeld, kunnen de zender en ontvanger gemakkelijker bepalen welke blokken bij aankomst intact zijn en welke niet. Meerdere computers maken gemeenschappelijk gebruik van onderliggende verbindingen en hardware. Een netwerk moet ervoor zorgen dat alle computers gelijkwaardige directe toegang tot een gedeelde communicatiefaciliteit hebben. Een computer kan een gedeelde resource niet langer in beslag nemen dan voor het versturen van één pakket nodig is MAC adres Op een gemeenschappelijk overdrachtsmedium van een LAN moet ieder station een uniek adres hebben. Iedere deelnemer heeft een Ethernet adres, een fysiek adres dat eigen is aan de netwerkkaart: het MAC adres (Medium Acces Control Adress). Iedere fabrikant van netwerkkaarten geeft iedere kaart een uniek adresnummer mee welke in de ROM van de kaart opgeslagen wordt.

22 Ethernet 17 Figuur 2.10: Het MAC adres Het MAC adres bestaat uit 48 bits (6 bytes) en is in twee groepen van drie bytes opgedeeld. De hoogste 24 bits vormen een fabrikantnummer uitgedeeld door XEROC. Er zijn mogelijke fabrikantnummers. Zo krijgt Phoenix Contact het fabrikantnummer 00A045h. De laagste 24 bits vormen een serienummer. Ieder MAC adres moet uniek zijn De Ethernet dataframe Een Ethernet frame bestaat uit minimaal 46 effectieve databytes en een constant aantal van 26 protocolbytes (overhead). Dit minimum aantal databytes is noodzakelijk omwille van de definiëring van de slottime. Figuur 2.11: Opbouw van een Ethernet dataframe In een Ethernet dataframe worden volgende velden gedefinieerd: Preamble: is een opeenvolging van 56 bits alternerend 1 en 0. Deze bits worden gebruikt voor synchronisatie en geven iedere deelnemer de tijd om activiteit op de bus waar te nemen vooraleer de effectieve data eraan komt. SFD: de start of frame delimiter ( ) is de laatste byte van de preamble maakt de ontvanger duidelijk dat de effectieve data op komst is. DA: het destination adres. Het destination MAC adres veld identificeert het station of de stations welke het bericht moeten ontvangen. Dit veld neemt 6 bytes in beslag. Het destination adres kan een individueel, een multicast of een broadcast adres zijn. Het MAC broadcast adres is FF FF FF FF FF FF. SA: het source adres. Het source MAC adres veld identificeert het station van welke het bericht afkomstig is. Dit veld is 6 bytes lang.

23 Ethernet 18 TYPE: voor het type veld is er een onderscheid tussen Ethernet II (DIX standaard) en de IEEE802.3 Bij Ethernet II verwijst het type veld naar het bovenliggend protocol dat gebruik maakt van een Ethernet frame om data te versturen. Xerox kent aan ieder protocol welke voor Ethernet ontwikkeld wordt een code toe van 2 bytes lang. Enkele voorbeelden zijn: 0600h 0800h 0806h 0835h 8100h XNS IP (Internet Protocol) ARP protocol Reverse ARP protocol IEEE802 1.q tag frame (VLAN) De IEEE802.3 definieert het TYPE veld als LENGHT veld om op deze manier het effectief aantal databytes te mee te sturen. Xerox gebruikt geen typenummers beneden de 1500 en gezien de maximale lengte van een dataframe op 1500 ligt is er geen overlapping mogelijk en kunnen beide definities door elkaar gebruikt worden. DATA: het dataveld bevat de te versturen data. Dit dataveld is transparant, wat betekent dat de inhoud van dit veld volledig vrij is voor Ethernet. Alleen de lengte moet liggen tussen minimum 46 bytes en maximum 1500 bytes. PAD: de padding bits zijn willekeurige databits die, indien nodig, extra toegevoegd worden aan de data om het minimum vereiste aantal van 46 bytes te bereiken. FCS: de checksum is een 4-byte CRC waarde gecreëerd en meegestuurd door de zender. Aan de hand van deze code kan de ontvanger de integriteit van de data nagaan CSMA/CD Ethernet gebruikt het CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Acces / Collision Detect) protocol. Met CSMA/CD kunnen twee of meerdere stations een gemeenschappelijk transmissiemedium gebruiken.om een dataframe te versturen moet een station wachten voor een idle-period, het niet actief zijn van de bus waarbij geen enkele deelnemer data aan het versturen is. Hierbij zal het dan een boodschap versturen dat door alle andere deelnemers gehoord wordt. Indien een tweede deelnemer terzelfder tijd een bericht zal versturen zal er een botsing gedetecteerd worden. De deelnemer welke als eerste een botsing detecteert verstuurt een error frame. Figuur 2.12: Collisions op een Ethernetsegment

24 Ethernet 19 Een collision domein is een multisegment configuratie volgens het CSMA/CD protocol waarbij een collision zal ontstaan wanneer 2 deelnemers op het segment een dataframe op hetzelfde tijdstip versturen. Figuur 2.13: CSMA/CD flow Figuur 2.13 toont de CSMA/CD flow. Een deelnemer welke data wil verzenden zal eerst het netwerk controleren op een carrier, of de aanwezigheid van een station welke data aan het versturen is. Indien een actieve carrier gedetecteerd wordt dan wordt het versturen uitgesteld. Wordt er geen actieve carrier gedetecteerd voor een periode die gelijk of groter is dan de interframe gap dan kan dit station starten met het verzenden van het bericht. Tijdens het versturen van het bericht zal de deelnemer het medium blijven controleren of er geen botsing, collision optreedt. Een netwerkinterface moet dus tegelijkertijd data verzenden en het medium beluisteren. Indien een collision gedetecteerd wordt dan stopt de deelnemer ogenblikkelijk met zenden en wordt er een 32-bit jam sequentie verstuurd. Indien de botsing zeer vroeg gedetecteerd wordt dan zal de frame preamble eerst verder verstuurd worden vooraleer de jamsequentie verstuurd wordt. Deze jamsequentie is noodzakelijk om er zeker van te zijn dat de lengte van de botsing voldoende groot is zodat alle deelnemers de botsing konden waarnemen. Na het versturen van de jamsequentie zal de deelnemer een randomtijd wachten vooraleer een nieuwe poging te ondernemen: dit proces wordt Backoff genoemd. Enkele belangrijke aanvullende definities: Interframe gap: Ethernet deelnemers moeten een minimum periode van geen activiteit idle-period voorzien tussen de versturing van twee frames. De minimum interframe gap is 96 bittijden (9,6µs voor de 10Mbps versie, 960ns voor 100Mbps Ethernet en 96ns voor Gigabit Ethernet. Slottime: deze parameter is gedefinieerd als 512 bittijden voor de 10Mbps en de 100Mbps versies, en 4096 bittijden voor Gigabit Ethernet. De minimum transmissietijd voor een

25 Ethernet 20 volledig dataframe moet minstens één slottijd bedragen. De tijd nodig opdat een botsing door alle deelnemers wordt waargenomen mag maximaal één slottijd bedragen. De slottijd is een belangrijke parameter: het bepaalt de minimum lengte van een dataframe (64 bytes voor 10Mbps en 100Mbps). Ieder frame korter dan 64 bytes wordt als een collision fragment beschouwd. het bepaalt de maximum lengte van een collision domein om op die manier late collisions te voorkomen. het verzekert dat indien een botsing zal plaatsvinden dat het dan binnen de 512 bittijden van de frame transmissietijd zal gebeuren CSMA/CA De CSMA/CD technologie van bedraad Ethernet kan niet toegepast worden bij draadloos Ethernet. De standaard beschrijft half-duplex radios, tijdens het zenden van data kan er niet gecontroleerd worden op eventuele botsingen. Om dit te verhelpen wordt een andere technologie toegepast namelijk CSMA/CA. In plaats van het detecteren van botsingen zullen botsingen vermeden worden, CA: collision advoidence. De kans op botsingen is het grootst juist na een bezet medium. Daarom worden er wachttijden en een veroveringsfase gedefinieerd. Figuur 2.14 toont enkele belangrijke parameters omtrent de wachttijden voor de toegang tot het medium. Alle parameters worden gerelateerd t.o.v. de slottijd (afgeleid van de door het medium veroorzaakte voortplantingsvertraging. Deze parameters zijn: SIFS (Short Interframe Spacing): kortste wachttijd voor mediumtoegang (dus hoogste prioriteit). Het Acces Point gebruikt voor het versturen van ACK-berichten deze wachttijd. PIFS (PCF Interframe Spacing): middelmatige prioriteit, deze tijd wordt gebruikt voor de pollingacties van een Acces Point. DIFS (DCF Interframe Spacing): laagste prioriteit voor mediumtoegang, van toepassing op normale deelnemers op het draadloos segment.

26 Ethernet 21 Figuur 2.14: CSMA/CA Indien een host een bericht wenst te versturen moet eerst het medium beluisterd worden. Indien het medium langer dan een tijd DIFS vrij is kan deze deelnemer het initatief nemen om een bericht te versturen. Indien blijkt dat het medium bezet is wordt er gewacht tot de zendende deelnemer klaar is met zenden. Dan moet er een tijd DIFS gewacht worden. Het Acces Point heeft een hogere prioriteit en hoeft slecht een tijd SIFS te wachten. Indien na de DIFS tijd het medium nog steeds vrij is, start de veroveringsfase waarbij bij elke host, welke data wenst te versturen, een random backoff timer gestart wordt. De deelnemer welke als eerste uitgeteld is, kan het initiatief nemen om het medium te gebruiken en data te verzenden. 2.4 Structuurelementen voor Ethernet De hub De maximale segmentlengte van een LAN wordt bepaald door het gebruikte medium en het toegepaste toegangsmechanisme. Om de beperking van de lengte op te heffen werd al snel gezocht naar methoden om meerdere segmenten na elkaar te koppelen. De eerste en meest eenvoudige methode hiervoor is het inzetten van een repeater. Een repeater is een signaalversterker die pakketten transparant doorgeeft, onafhankelijk van de inhoud van het pakket. Een repeater wordt gebruikt om twee of meer Ethernet segmenten onderling met elkaar te verbinden. Zoals te zien is op de slight vindt een repeater-koppeling volgens de ISO-OSI-definities plaats op de fysieke laag.

27 Ethernet 22 Figuur 2.15: De repeater volgens het OSI model Beide segmenten kunnen verschillend van medium zijn. Een segment op basis van 10Base-T kan met een repeater bijvoorbeeld worden gekoppeld aan een glasvezelsegment. Een andere belangrijke eigenschap van een koppeling op basis van een repeater is dat niet alleen de databits worden doorgegeven, maar ook eventuele botsingen en signaalfouten. Netwerksegmenten die onderling zijn verbonden via een repeater zijn daarom gevoelig voor foutsituaties; een probleem op één segment plant zich voort over alle andere segmenten. In moderne lokale netwerken op basis van Ethernet worden repeaters hoofdzakelijk gebruikt om segmenten van verschillende media met elkaar te verbinden. Zo worden backbone-segmenten uit glasvezelbekabeling altijd via optische repeaters gekoppeld aan afdelingssegmenten van twisted-pair-bekabeling. Figuur 2.16: De hub Een hub is eigenlijk een multiport repeater: het regenereert een inkomend signalen naar alle andere poorten zoals blijkt uit figuur Alle segmenten welke via een hub met elkaar verbonden zijn een collision domein. Een hub is verkrijgbaar in veel verschillende uitvoeringen. Deze uitvoeringen verschillen in het aantal poorten, de typen media die worden ondersteund en de uitbreidbaarheid. Een belangrijke functionaliteit van de moderne hub wordt gevormd door de mogelijkheden voor netwerkmanagement. Minimaal is het mogelijk om poorten aan of uit te schakelen en

28 Ethernet 23 te detecteren of er storingen zijn opgetreden. Om deze mogelijkheid beschikbaar te krijgen is een moderne hub uitgerust met een SNMP agent die wordt aangestuurd vanuit een managementstation De switch Eén van de mogelijkheden om LAN segmenten met meer intelligentie onderling te koppelen is het gebruik van een bridge. Een bridge is meer dan alleen een medium voor het doorgeven van data zoals de repeater. Voordat een pakket via een bridge wordt doorgegeven van het ene segment naar het andere segment onderzoekt een bridge het MAC-adres en op basis hiervan vindt al dan niet transport naar het andere segment plaats. Figuur 2.17: De bridge volgens het OSI model Een bridge kan zijn uitgerust met meer dan twee netwerkpoorten. In dit geval wordt de term switch gebruikt. Voor iedere poort wordt softwarematig een MAC adrestabel bijgehouden. Deze tabel wordt gevuld door op het desbetreffende segment van het netwerk te luisteren en alle MAC-adressen die op dit segment voorkomen, te kopiëren naar de tabel. Ieder adres wordt gedurende een beperkte tijd vastgehouden en het wordt weer gewist zodra een bepaalde tijd, de holdtime, is verstreken. Door deze techniek wordt voorkomen dat niet-actieve stations worden geadresseerd of dat stations juist niet meer worden herkend. Figuur 2.18: De switch

29 Ethernet 24 Het koppelen van segmenten van een lokaal netwerk via een switch heeft een aantal voordelen boven de koppeling met een repeater of hub. Zo wordt bij het gebruik van een switch het ene segment niet belast met de frames van het andere segment die daar wat betreft adressering niet thuishoren. De belasting per segment wordt door deze functie van de bridge gereduceerd. Tevens worden foutsituaties niet door gegeven omdat de switch ook controleert op een correcte opbouw van het frame. Tot slot wordt door de bridge ook vermeden dat er botsingen tussen frames worden doorgegeven van het ene segment naar het andere segment. Iedere poort van een switch sluit dus een collision domein af. Indien iedere deelnemer rechstreeks op de poort van een switch gekoppeld wordt onstaan er veel collision domeinen, maar bevat ieder domein slechts één deelnemer en kunnen er geen botsingen ontstaan. In een verder deel wordt nog dieper ingegaan op de switch. 2.5 IEEE802.1Q tagged frame De IEEE802.1Q beschrijft 4 extra bytes, opgedeeld in twee extra velden in het Ethernet frame om nieuwe toepassingen mogelijk te maken. Eén van deze toepassingen is VLAN (zie verder in dit hoofdstuk). Beschrijving van de extra velden: Figuur 2.19: Opbouw van een tagged frame TYPE(TAG), 2 bytes: krijgt de waarde 8100h om aan te geven dat dit frame een tagged frame is en dus een extra informatieveld bevat VLAN TPID, 2 bytes: VLAN Tag Protocol Identifier User priority, 3 bits: de prioriteit van het frame wordt meegegeven, de prioriteitscode (een getal tussen 0 en 7) staat beschreven in IEEE802.1p. CFI: Cononical Format Indicator. De IEEE802.1Q is enkel voor Ethernet of Token Ring ontwikkeld. Deze bit is 0 voor Ethernet en 1 voor Token Ring. VLAN ID: Identificatie van het VLAN, 4094 mogelijkheden. FFFFh 0000h gereserveerd geen VLAN, frames met prioriteit (Profinet IO) 2.6 Power over Ethernet De IEEE802.3af Power over Ethernet voorziet sinds juni 2003 de mogelijkheid voor gemeenschappelijke transmissie van data en voeding over dezelfde Ethernet kabel.

30 Ethernet 25 PoE werd ontwikkeld voor WLAN access points, Bluetooth access points, IP telefoons (voice over IP), IP camera s, RFID reading units, touch panels,.... Vroeger werd dit reeds toegepast via niet genormeerde systemen, de niet gebruikte lijnen van een Ethernet kabel werden gebruikt om 24V of 48V over te brengen. Via de IEEE802.3af standaard kan de stroom naar devices beperkt en gecontroleerd worden. Het gebruik van PoE maakt een extra voedingsadapter overbodig. Dit is vooral handig als het netwerktoestel ingezet moet worden op een plaats waar stroomvoorziening via het stopcontact moeilijk haalbaar is. Het protocol definieert twee basiscomponenten. De PSE (Power Sourcing Equipment) en de PD (Powered Device) PSE Het toestel welke voeding voorziet voor PoE wordt een PSE, Power Sourcing Equipment, genoemd. De spanning voorzien door de PSE is nominaal 48V (tussen de 44V en 57V). Elke poort van een PSE moet in staat zijn om 350mA te leveren bij 44V (15.4 Watt). Figuur 2.20: Opbouw van een PSE Er wordt onderscheid gemaakt tussen 2 types. End point PSE: de standaard Ethernet switch wordt vervangen door een PoE switch. Mid span PSE: dit toestel wordt geplaatst tussen de conventionele switch en de netwerkdeelnemer. Werkt enkel op alternatief B.

31 Ethernet 26 Figuur 2.21: Gebruik van een Mid span PSE Figuur 2.21 toont de integratie van een mid span PSE. Er is dus telkens een extra module nodig om PoE mogelijk te maken PD De netwerkwerkdeelnemer welke zijn voeding krijgt over de Ethernet kabel wordt een PD, Powered Device, genoemd. Om fouten tegen de polariteit tegen te gaan is er een auto-polariteit circuit ingebouwd in een PD. Een PD moet volgens de norm Alternatief A en Alternatief B ondersteunen. Volgens de norm moet een PSE minimum 15.4W kunnen leveren en mag een PD maximaal 12.95W verbruiken. Dit verschil wordt gebruikt om de verliezen in de twisted pair kabel te overbruggen. Een kabel van 100m heeft een weerstand die voor verlies zorgt. Om toestellen te beschermen tegen onverwachte spanning wordt er tijdens het verbinden een identificatieproces uitgevoerd: Als er niks verbonden is met de PSE is de poort spanningloos Een toestel meldt zich aan met een weerstand van 25kΩ. De PSE legt een spanning van 10.1 V aan de belasting en meet de stroom. Indien de gevraagde stroom minder is dan de minimum stroom, dan wordt er geen stroom geleverd. Om de specifieke klasse van 1 tot 3 te bepalen legt de PSE een spanning van 20.5 V aan de belasting. Na het bepalen van de klasse legt de PSE een spanning van 48V aan de belasting. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de volgende vermogenklassen: Klasse 0 0,44W tot 12,95W Klasse 1 0,44W tot 3,84W Klasse 2 3,84W tot 6,49W Klasse 3 6,49W tot 12,95W

onlinecomponents.com Ethernet Basics

onlinecomponents.com Ethernet Basics Ethernet Basics Ethernet TCP/IP & Security Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 1.1 Het OSI model...................................... 1 1.2 LAN............................................ 3 2 Ethernet 5 2.1 Inleiding.........................................

Nadere informatie

Ethernet Basics Rev. 02

Ethernet Basics Rev. 02 Ethernet Basics Rev. 02 Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 1.1 Het OSI model...................................... 1 1.2 LAN............................................ 3 2 Ethernet 5 2.1 Inleiding.........................................

Nadere informatie

4Logical Link Control: 4Medium Access Control

4Logical Link Control: 4Medium Access Control Opdeling Datalink Laag Telematica LANs Hoofdstuk 15 4Logical Link Control: n Error handling n Flow Control 4Medium Access Control: n Framing n Access Control n Addressing LLC en MAC sublagen MAC 4Medium

Nadere informatie

Les D-02 Datacommunicatie op Ethernet en Wifi netwerken

Les D-02 Datacommunicatie op Ethernet en Wifi netwerken Les D-02 Datacommunicatie op Ethernet en Wifi netwerken In deze les staan we stil bij datacommunicatie op Ethernet netwerken en Wifi netwerken. 2.1 Wat is datacommunicatie? We spreken van datacommunicatie

Nadere informatie

Ethernet (standaard) 10Base-5 physical layer. Ethernet (thin) 10Base-2 physical layer. Vampier-tap. Ethernet (UTP) 10Base-T physical layer

Ethernet (standaard) 10Base-5 physical layer. Ethernet (thin) 10Base-2 physical layer. Vampier-tap. Ethernet (UTP) 10Base-T physical layer 4.1 4.2 Ethernet (standaard) 10Base-5 50 Ohm 10 Mbit/sec (baseband) 4.3 4.4 Vampier-tap Ethernet (thin) 10Base-2 4.5 4.6 Ethernet (UTP) 10Base-T Carrier Sense Multiple Access Hub = naaf 1 4.7 4.8 Collision

Nadere informatie

Revisie geschiedenis. [XXTER & KNX via IP]

Revisie geschiedenis. [XXTER & KNX via IP] Revisie geschiedenis [XXTER & KNX via IP] Auteur: Freddy Van Geel Verbinding maken met xxter via internet met de KNX bus, voor programmeren of visualiseren en sturen. Gemakkelijk, maar niet zo eenvoudig!

Nadere informatie

OSI model. Networking Fundamentals. Roland Sellis

OSI model. Networking Fundamentals. Roland Sellis OSI model Networking Fundamentals Roland Sellis OSI Open System Interconnections model Proces beschrijving Transport van van host naar host Het is een model! koning schrijver vertaler bemiddelaar midden

Nadere informatie

Inhoud. Packet Tracer x. Labs xi

Inhoud. Packet Tracer x. Labs xi v Inhoud Packet Tracer x Labs xi 1 Het netwerk verkennen 1 1.1 Netwerk-resources 1 1.1.1 Netwerken van verschillende grootten 1 1.1.2 Clients en servers 2 1.2 LAN s, WAN s en Internet 4 1.2.1 Netwerkcomponenten

Nadere informatie

LAN segment. Virtual local area network. Twee LAN segmenten. Evolutie

LAN segment. Virtual local area network. Twee LAN segmenten. Evolutie 1 2 Virtual local area network een VLAN is een verzameling computers in een LAN die met elkaar kunnen communiceren alsof ze deel uitmaken van een enkelvoudige, geisoleerde LAN een groep eindstations en

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Multicast protocollen Datalinklaag/LANs

Computerarchitectuur en netwerken. Multicast protocollen Datalinklaag/LANs Computerarchitectuur en netwerken 12 Multicast protocollen Datalinklaag/LANs Lennart Herlaar 24 oktober 2017 Inhoud Netwerklaag broadcast multicast Datalink laag foutdetectie en -correctie multiple access

Nadere informatie

Toetsmatrijs examen 8491

Toetsmatrijs examen 8491 Kwalificatie en Crebo: MK-telecom ICT engineer 10926 Deelkwalificatie en Crebo: 4087 56105 Servicedocument: 6591 Titel van het examen: Theorie routering en switching Relevante eindtermen. Taco. 1 de leerling

Nadere informatie

Wifi en Zigbee - rol in KNX

Wifi en Zigbee - rol in KNX Wifi en Zigbee - rol in KNX Alternatieven voor KNX RF Miodrag Djurica 2 01 maart 2012 Miodrag Djurica Wifi en Zigbee - rol in KNX Agenda WiFi en ZigBee dat KNX ondersteunen? Limiten van de draadloze technologie

Nadere informatie

1. inleiding. Dit werk is gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding NietCommercieel GelijkDelen 3.0 Unported licentie

1. inleiding. Dit werk is gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding NietCommercieel GelijkDelen 3.0 Unported licentie 1. inleiding Misschien zonder het te beseffen, maak je dagelijks gebruik van computernetwerken. Of je nu WhatsApp gebruikt om je vrienden een bericht te sturen of Google Chrome om iets op te zoeken, je

Nadere informatie

1945, eerste DC. Eigen logo

1945, eerste DC. Eigen logo 1945, eerste DC Eigen logo Doelstelling: Binnen uw computer ruimte verzamelt u diverse informatie over bijvoorbeeld stroomverbruik van uw apparatuur. Via welk netwerk kunt u deze data verwerken. Welk

Nadere informatie

Wireless PROFINET Brecht Schamp

Wireless PROFINET Brecht Schamp PROFINET Brecht Schamp Industrial Network Specialist Phoenix Contact (Benelux) communicatie: voordelen? Voordelig? Drukt bekabelingkosten! Completer? Meer toepassingsgebieden worden bereikbaar! Flexibiliteit?

Nadere informatie

LAN segment. Virtual local area network. Twee LAN segmenten. Evolutie. een enkelvoudige hub of switch is een fysisch LAN segment (Ethernet segment)

LAN segment. Virtual local area network. Twee LAN segmenten. Evolutie. een enkelvoudige hub of switch is een fysisch LAN segment (Ethernet segment) LAN segment een enkelvoudige hub of is een fysisch LAN segment (Ethernet segment) Virtual local area network een VLAN is een verzameling computers in een LAN die met elkaar kunnen communiceren alsof ze

Nadere informatie

Hoofdstuk 15. Computernetwerken

Hoofdstuk 15. Computernetwerken Hoofdstuk 15 Computernetwerken 1 Figuur 15.1 Bustopologie Figuur 15.2 Stertopologie Figuur 15.3 Ringtopologie isolatie kern afscherming Figuur 15.4 Coaxkabel Figuur 15.5 Tweeaderige UTP Coating Core Cladding

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. LANs Ethernet Draadloos en Mobiel

Computerarchitectuur en netwerken. LANs Ethernet Draadloos en Mobiel Computerarchitectuur en netwerken 13 LANs Ethernet Draadloos en Mobiel Lennart Herlaar 26 oktober 2016 Inhoud Local Area Netwerken Ethernet Hubs en switches Draadloze en Mobiele netwerken CDMA Draadloze

Nadere informatie

Hoofdstuk 15. Computernetwerken

Hoofdstuk 15. Computernetwerken Hoofdstuk 15 Computernetwerken 1 Figuur 15.1: Bustopologie. Figuur 15.2: Stertopologie. Figuur 15.3: Ringtopologie. Transport layer Network layer Datalink layer Physical layer OSI model 4 3 2 1 TCP IP

Nadere informatie

computernetwerken - antwoorden

computernetwerken - antwoorden 2015 computernetwerken - antwoorden F. Vonk versie 4 24-11-2015 inhoudsopgave datacommunicatie... - 2 - het TCP/IP model... - 3 - protocollen... - 4 - netwerkapparatuur... - 6 - Dit werk is gelicenseerd

Nadere informatie

4 poorts PoE Switch Gebruikers Handleiding SW-104 ( )

4 poorts PoE Switch Gebruikers Handleiding SW-104 ( ) 4 poorts PoE Switch Gebruikers Handleiding SW-104 (31600238) Introductie De SW-104 is een 4-poorts fast ethernet switch met PoE en 2x 10/100Mbps Uplink poorten. De switch voldoet aan de IEEE802.3af/at

Nadere informatie

communicatie is onderhevig aan fouten

communicatie is onderhevig aan fouten 1.1 Een communicatiemodel Algemeen communicatiemodel Model voor datacommunicatie Verschil datacommunicatie en telecommunicatie Communicatie schematisch communicatie is onderhevig aan fouten Datacommunicatie

Nadere informatie

n Korte afstanden (max 1 à 2 km) n Grote snelheden tegen lage kosten (10- n Grote betrouwbaarheid n Meestal broadcast netwerk, dus geen

n Korte afstanden (max 1 à 2 km) n Grote snelheden tegen lage kosten (10- n Grote betrouwbaarheid n Meestal broadcast netwerk, dus geen Telematica Wireless/LANs Hoofdstuk 13-14 LAN 4Local Area Network kenmerken: n Korte afstanden (max 1 à 2 km) n Grote snelheden tegen lage kosten (10-1000Mb/s) n Grote betrouwbaarheid n Meestal broadcast

Nadere informatie

4. De deellaag Medium Access Control. Medium Acces Control (MAC)

4. De deellaag Medium Access Control. Medium Acces Control (MAC) 4. De deellaag Medium Access Control in3001 Datacommunicatie en Netwerken 1 Medium Acces Control (MAC) Plaats: onderin de datalinklaag 5 4 3 5 4 3 5 4 3 5 4 3 2 MAC 2 MAC 2 MAC 2 MAC 1 1 1 1 medium Omroepkanaal

Nadere informatie

13 Virtual local area network

13 Virtual local area network 13 Virtual local area network 13.1 Definitie Wanneer je verschillende subnets wilt implementeren voor verschillende toepassingen of apparaten, kan je er voor kiezen om fysieke es te gaan gebruiken. Maar

Nadere informatie

Hogere netwerksnelheid

Hogere netwerksnelheid PCI Express 10 gigabit Ethernet glasvezelnetwerkkaart met open SFP+ - PCIe x4 10 Gb NIC SFP+ adapter StarTech ID: PEX10000SFP De PEX10000SFP 10 gigabit glasvezelnetwerkkaart is een voordelige oplossing

Nadere informatie

Wireless PROFINET De mogelijkheden van draadloze verbindingen.

Wireless PROFINET De mogelijkheden van draadloze verbindingen. PROFINET De mogelijkheden van draadloze verbindingen. Sjoerd Hakstege- van Eekhout Network & Security Specialist Control & Industry Solutions Phoenix Contact B.V. shakstege@phoenixcontact.nl communicatie

Nadere informatie

Computernetwerken Deel 2

Computernetwerken Deel 2 Computernetwerken Deel 2 Beveiliging Firewall: toegang beperken IDS: inbraak detecteren en alarmeren Encryp>e: gegevens verbergen Firewall Waarom? Filteren van pakkeben Wildcard mask: omgekeerd subnetmasker

Nadere informatie

Kansen en aandachtspunten van draadloos PROFINET

Kansen en aandachtspunten van draadloos PROFINET Kansen en aandachtspunten van draadloos PROFINET Automatiseringshiërarchie ERP Ethernet MES Automatiseringshiërarchie Ethernet? Hoe werkt het eigenlijk WLAN WLAN Frameformat To From 0 0 Ad-hoc Network

Nadere informatie

5/8-poorts Gigabit Ethernet Switch

5/8-poorts Gigabit Ethernet Switch 5/8-poorts Gigabit Ethernet Switch Gebruikershandleiding Certification FCC-verklaring: Dit is getest en in overeenstemming bevonden met de grenzen van een klasse B gegevensverwerkende apparaat in overeenstemming

Nadere informatie

Hogere netwerksnelheid

Hogere netwerksnelheid PCI Express 10 gigabit Ethernet glasvezelnetwerkkaart met open SFP+ - PCIe x4 10 Gb NIC SFP+ adapter StarTech ID: PEX10000SFP De PEX10000SFP 10 gigabit glasvezelnetwerkkaart is een voordelige oplossing

Nadere informatie

Wireless PROFINET, de mogelijkheden van draadloze verbindingen

Wireless PROFINET, de mogelijkheden van draadloze verbindingen PROFINET, de mogelijkheden van draadloze verbindingen Harm Geurink Product Manager AUTOMATION systems Phoenix Contact bv hgeurink@phoenixcontact.nl Ede, 12 november 2009 communicatie 2 communicatie: voordelen!

Nadere informatie

INHOUD. Draadloos QoS Multicasting VoIP. Nico Huiberts SWITCH

INHOUD. Draadloos QoS Multicasting VoIP. Nico Huiberts SWITCH INHOUD Draadloos QoS Multicasting VoIP Nico Huiberts SWITCH 2011 1 WI-FI STANDAARDEN (LAN) 1997 802.11 : 1 Mbps en 2 Mbps, 2.4 GHz 1999 802.11a: 54 Mbps, 5 GHz (kleiner bereik) 802.11b: 11 Mbps, 2.4 GHz

Nadere informatie

computernetwerken F. Vonk versie 4 21-11-2015

computernetwerken F. Vonk versie 4 21-11-2015 2015 computernetwerken F. Vonk versie 4 21-11-2015 inhoudsopgave 1. inleiding... - 2-2. datacommunicatie... - 3-3. het TCP/IP model... - 6-4. protocollen... - 8-5. computernetwerken... - 15-6. netwerkapparatuur...

Nadere informatie

Gigaset pro VLAN configuratie

Gigaset pro VLAN configuratie Gigaset pro VLAN configuratie Hogere betrouwbaarheid door gebruik van VLAN s. De integratie van spraak en data stelt eisen aan de kwaliteit van de klanten infrastructuur. Er zijn allerlei redenen waarom

Nadere informatie

Datacommunicatie Computercommunicatie

Datacommunicatie Computercommunicatie Datacommunicatie Computercommunicatie ir. Patrick Colleman Inhoud Afkortingen Voorwoord 1 Hoofdstuk 1: Inleiding tot de lokale netwerken 1 1.1 Definitie en ontwerpdoelstellingen. 3 1.2 Voordelen van lokale

Nadere informatie

Het aanleggen van een thuisnetwerk

Het aanleggen van een thuisnetwerk Het aanleggen van een thuisnetwerk FSGG lamama van mei 2019 Index: Overzicht 1 Onderdelen 1 Router 2 Switch 2 WiFi 2 WiFi instellingen 2 WiFi signaal verbeteren 4 WiFi repeater 5 Wifi Mesh 5 WiFi accesspoint

Nadere informatie

Voordelige, multi-mode netwerkverbindingen

Voordelige, multi-mode netwerkverbindingen 1-Poort PCIe 10GBase-T / NBASE-T Ethernet netwerkkaart StarTech ID: ST10GSPEXNB Deze netwerkadapterkaart met 5 snelheden biedt veelzijdige en voordelige netwerkverbindingen. U kunt een Ethernetpoort aan

Nadere informatie

De PROFIBUS, PROFINET & IO-Link dag. Ede, 18 november

De PROFIBUS, PROFINET & IO-Link dag. Ede, 18 november De PROFIBUS, PROFINET & Ede, 18 november 2011 IO-Link dag 2011 The basics of PROFINET Harm Geurink Product Manager AUTOMATION Phoenix Contact bv hgeurink@phoenixcontact.nl PROFINET Trends in de markt:

Nadere informatie

4-Poort PCI Express gigabit netwerk adapter kaart - Quad Port PCIe Gigabit NIC

4-Poort PCI Express gigabit netwerk adapter kaart - Quad Port PCIe Gigabit NIC 4-Poort PCI Express gigabit netwerk adapter kaart - Quad Port PCIe Gigabit NIC Product ID: ST1000SPEX43 Nu kunt u vier aparte gigabit netwerkpoorten toevoegen aan uw client, server of werkstation via slechts

Nadere informatie

USB 3.0 naar 2-poorts gigabit Ethernet-adapter NIC met USB-poort

USB 3.0 naar 2-poorts gigabit Ethernet-adapter NIC met USB-poort USB 3.0 naar 2-poorts gigabit Ethernet-adapter NIC met USB-poort Product ID: USB32000SPT Met de USB32000SPT USB 3.0 naar 2-poorts gigabit Ethernet-adapter kunt u twee gigabit Ethernetpoorten toevoegen

Nadere informatie

Bij rekenvragen de berekening opschrijven. Bij beredeneringsvragen de motivering geven.

Bij rekenvragen de berekening opschrijven. Bij beredeneringsvragen de motivering geven. Open vragen (7 vragen): 60% van het cijfer. ij rekenvragen de berekening opschrijven. ij beredeneringsvragen de motivering geven. 1. Een browser vraagt een kleine HTML pagina op van een website. In de

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Multicast protocollen Datalinklaag/LANs

Computerarchitectuur en netwerken. Multicast protocollen Datalinklaag/LANs Computerarchitectuur en netwerken 12 Multicast protocollen Datalinklaag/LANs Lennart Herlaar 20 oktober 2014 Inhoud Netwerklaag broadcast multicast Datalink laag foutdetectie en -correctie multiple access

Nadere informatie

INHOUD. Videolessen Deel 3 DATACOMMUNICATIE INTERNET

INHOUD. Videolessen Deel 3 DATACOMMUNICATIE INTERNET INHOUD Ethernet Internet Protocol... 3 LAYER 1: PHISICAL LAYER... 4 verbindingen:... 4 LAN NETWERKEN... 4 HUB... 4 Netwerkkaart... 5 UTP bekabeling... 5 Lengte van UTP bekabeling... 7 Glasvezel... 7 UITDAGINGEN

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Inleiding NETWERKEN

Computerarchitectuur en netwerken. Inleiding NETWERKEN Computerarchitectuur en netwerken 7 Inleiding NETWERKEN Lennart Herlaar 26 september 28 Inhoud Hoe gaat de informatie door het netwerk heen? Algemene principes Protocollen Connecties virtuele circuits

Nadere informatie

Modem en Codec. Telematica. Amplitude-modulatie. Frequentie-modulatie. Soorten modems. Fase-modulatie

Modem en Codec. Telematica. Amplitude-modulatie. Frequentie-modulatie. Soorten modems. Fase-modulatie Modem en Codec Telematica Data Transmissie (Fysieke laag) Hoofdstuk 6 t/m 8 Een modem gebruikt analoge signalen om digitale signalen te versturen Een codec gebruikt digitale signalen om analoge signalen

Nadere informatie

Inhoud. Packet Tracer ix. Labs xi

Inhoud. Packet Tracer ix. Labs xi v Inhoud Packet Tracer ix Labs xi 1 Routingconcepten 1 1.1 Initiële configuratie van een router 2 1.1.1 Eigenschappen van een router 2 1.1.2 Apparaten verbinden 14 1.1.3 Basisinstellingen van een router

Nadere informatie

Health Check Voorbeeldrapportage

Health Check Voorbeeldrapportage Health Check Voorbeeldrapportage INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...4 1.1 DOELGROEP... 4 1.2 DISCLAIMER... 4 1.3 ARCHITECTUUR VOLGENS HET OSI-MODEL... 5 2 OSI-LAAG 2...6 2.1 ACTIEVE NETWERKCOMPONENTEN... 6 2.1.1

Nadere informatie

Outdoor Wireless-N Access Point IP67 gecertificeerd - 5GHz a/n PoE-Powered WLAN AP

Outdoor Wireless-N Access Point IP67 gecertificeerd - 5GHz a/n PoE-Powered WLAN AP Outdoor Wireless-N Access Point IP67 gecertificeerd - 5GHz 802.11a/n PoE-Powered WLAN AP Product ID: R300WN22MO5E Met het R300WN22MO5E outdoor wireless-n access point kunt u buiten een 5 GHz draadloos-n

Nadere informatie

Dockingstation, PoE switches, HDMI oplossingen

Dockingstation, PoE switches, HDMI oplossingen Dockingstation PoE switches HDMI oplossingen Eminent levert in haar lijn Business oplossingen die speciaal geschikt zijn voor het gebruik binnen een MKB / KMO omgeving. Continuity betrouwbaarheid, service

Nadere informatie

4 HELP! IK HEB GEEN LOZE LEIDINGEN KABELS? POWERLINE VERBINDINGEN GEBRUIK VAN EEN WIFI REPEATER...

4 HELP! IK HEB GEEN LOZE LEIDINGEN KABELS? POWERLINE VERBINDINGEN GEBRUIK VAN EEN WIFI REPEATER... Inhoudsopgave File: Project_09.doc 02 oktober 2016 1 PROBLEEM... 2 1.1 WONING BESCHRIJVING... 2 1.2 ROUTER... 3 2 WLAN EN LAN UITBREIDINGEN... 4 2.1 NIEUWE SITUATIE 1... 4 2.2 NIEUWE SITUATIE 2... 5 2.3

Nadere informatie

DATACOMMUNICATIE en NETWERKEN. LES 2 MECG003 Guy DE VYLDER

DATACOMMUNICATIE en NETWERKEN. LES 2 MECG003 Guy DE VYLDER DATACOMMUNICATIE en NETWERKEN LES 2 MECG003 Guy DE VYLDER BELONING Welkom terug: snoepje 1 Even surfen: www.practicallynetworked.com Reviews van nieuwe hardware etc. 5. ETHERNET Een netwerk architectuur

Nadere informatie

Inhoud Het netwerk verkennen 1 2 Confi gureren van het IOS 41

Inhoud Het netwerk verkennen 1 2 Confi gureren van het IOS 41 v Inhoud 1 Het netwerk verkennen 1 1.1 Netwerk-resources 1 1.1.1 Netwerken van verschillende grootten 1 1.1.2 Clients en servers 2 1.1.3 Peer-to-peer 3 1.2 LAN s, WAN s en Internet 4 1.2.1 Netwerkcomponenten

Nadere informatie

Industrial Ethernet & Wireless Solutions. Standaarden, mogelijkheden, toepassingen, verschillen, keuze overwegingen en beperkingen

Industrial Ethernet & Wireless Solutions. Standaarden, mogelijkheden, toepassingen, verschillen, keuze overwegingen en beperkingen Industrial Ethernet & Wireless Solutions Standaarden, mogelijkheden, toepassingen, verschillen, keuze overwegingen en beperkingen Agenda Van dagelijkse toepassingen naar Industrie Omgeving en wireless

Nadere informatie

4 HELP! IK HEB GEEN LOZE LEIDINGEN... 7 4.1 KABELS?... 7 4.2 POWERLINE... 7 4.3 VERBINDINGEN... 7 5 GEBRUIK VAN EEN WIFI REPEATER...

4 HELP! IK HEB GEEN LOZE LEIDINGEN... 7 4.1 KABELS?... 7 4.2 POWERLINE... 7 4.3 VERBINDINGEN... 7 5 GEBRUIK VAN EEN WIFI REPEATER... Inhoudsopgave File: Project_09.doc 16 september 2015 1 PROBLEEM... 2 1.1 WONING BESCHRIJVING... 2 1.2 ROUTER... 3 2 WLAN EN LAN UITBREIDINGEN... 4 2.1 NIEUWE SITUATIE 1... 4 2.2 NIEUWE SITUATIE 2... 5

Nadere informatie

Outdoor Wireless-N Access Point IP67 gecertificeerd - 2.4GHz a/n PoE-Powered WLAN AP

Outdoor Wireless-N Access Point IP67 gecertificeerd - 2.4GHz a/n PoE-Powered WLAN AP Outdoor Wireless-N Access Point IP67 gecertificeerd - 2.4GHz 802.11a/n PoE-Powered WLAN AP Product ID: R300WN22ODE Met het R300WN22ODE outdoor wireless-n access point kunt u een 2,4 GHz draadloos-n netwerk

Nadere informatie

16/24 Port Desktop & Rek-monteerbare Fast Ethernet Switch

16/24 Port Desktop & Rek-monteerbare Fast Ethernet Switch 16/24 Port Desktop & Rek-monteerbare Fast Ethernet Switch Gebruikershandleiding Certificering FCC-verklaring: Dit is getest en in overeenstemming bevonden met de grenzen van een klasse B gegevensverwerkende

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Inleiding NETWERKEN

Computerarchitectuur en netwerken. Inleiding NETWERKEN Computerarchitectuur en netwerken 7 Inleiding NETWERKEN Lennart Herlaar 22 september 25 Inhoud Hoe gaat de informatie door het netwerk heen? Algemene principes Protocollen Connecties virtuele circuits

Nadere informatie

DMX512 over Ethernet (2)

DMX512 over Ethernet (2) DMX512 over Ethernet (2) In het tweede deel van deze serie gaan we dieper in op ethernet. Eerst de hardware, dan de adressering. Het deel over de adressering heeft een hoog ICT-gehalte. Maar weten hoe

Nadere informatie

DEEL II. Teletechniek

DEEL II. Teletechniek Standaardbestek 270 DEEL II Hoofdstuk 48 Teletechniek Deel II Hoofdstuk 48 - Teletechniek INHOUDSTAFEL 1 HET GEBRUIK VAN HET IP TELEMATICANETWERK... 1 1.1 Inleiding... 1 1.2 Algemeen... 1 1.3 Verantwoordelijkheden

Nadere informatie

Troubleshooting wireless. Werkt voor vernieuwers

Troubleshooting wireless. Werkt voor vernieuwers Troubleshooting wireless Werkt voor vernieuwers Inhoud Hoe werkt een WLAN? De beschikbare banden Wat gebeurt er in het spectrum Demping Welke problemen zien wij in het veld? Welke (algemene) tools zijn

Nadere informatie

USB 3.0 naar 2-poorts gigabit Ethernet-adapter NIC met USB-poort

USB 3.0 naar 2-poorts gigabit Ethernet-adapter NIC met USB-poort USB 3.0 naar 2-poorts gigabit Ethernet-adapter NIC met USB-poort Product ID: USB32000SPT Met de USB32000SPT USB 3.0 naar 2-poorts gigabit Ethernet-adapter kunt u twee gigabit Ethernetpoorten toevoegen

Nadere informatie

Intelligente Verkeers Regel Installatie (ivri) Fase 1

Intelligente Verkeers Regel Installatie (ivri) Fase 1 Intelligente Verkeers Regel Installatie (ivri) Fase 1 Deliverable C: Standaard tekst uitvraag Standaardtekst voor uitvraag bij vervanging VRI's voor wegbeheerders (t.b.v. voorbereiding infrastructuur op

Nadere informatie

Optibel Breedband Telefonie Installatie- en Gebruikershandleiding SPA-2102

Optibel Breedband Telefonie Installatie- en Gebruikershandleiding SPA-2102 Optibel Breedband Telefonie Installatie- en Gebruikershandleiding SPA-2102 Gefeliciteerd met uw keuze voor Optibel telefonie. We hopen dat u tevreden zult zijn met onze service en zien er naar uit de komende

Nadere informatie

LAN, MAN, WAN. Telematica. Schakeltechnieken. Circuitschakeling. 4Wordt vooral gebruikt in het telefoonnetwerk 4Communicatie bestaat uit 3 fasen:

LAN, MAN, WAN. Telematica. Schakeltechnieken. Circuitschakeling. 4Wordt vooral gebruikt in het telefoonnetwerk 4Communicatie bestaat uit 3 fasen: LAN, MAN, WAN Telematica Networking (Netwerk laag) Hoofdstuk 11, 12 Schakeltechnieken 4Circuitschakeling: tussen zender en ontvanger wordt een verbinding gelegd voor de duur van de communicatie 4Pakketschakeling:

Nadere informatie

chello academy cursusboek Ethernet De theorie van ethernet

chello academy cursusboek Ethernet De theorie van ethernet chello academy cursusboek Ethernet De theorie van ethernet Voordat je begint Ethernet De techno chello module Ethernet is onderdeel van de cursus Netwerkbeginselen van het universele techno chello currciculum

Nadere informatie

8 poorts (4 PoE+) Gigabit ethernet switch - managed - wandmonteerbaar met toegang voorzijde

8 poorts (4 PoE+) Gigabit ethernet switch - managed - wandmonteerbaar met toegang voorzijde 8 poorts (4 PoE+) Gigabit ethernet switch - managed - wandmonteerbaar met toegang voorzijde Product ID: IES81GPOEW U kunt uw netwerk eenvoudig bedienen of schalen met deze gigabit Ethernet switch, door

Nadere informatie

Netwerkconfiguratie Applicatie protocollen. Ing. Tijl Deneut Lector NMCT/Toegepaste Informatica Howest Onderzoeker XiaK, UGent

Netwerkconfiguratie Applicatie protocollen. Ing. Tijl Deneut Lector NMCT/Toegepaste Informatica Howest Onderzoeker XiaK, UGent Netwerkconfiguratie Applicatie protocollen Ing. Tijl Deneut Lector NMCT/Toegepaste Informatica Howest Onderzoeker XiaK, UGent Overzicht Cursus (1 dag) Voormiddag Theorie TCP/IP Hardware / bekabeling TCP/IP

Nadere informatie

Technicolor TG670: draadloze configuratie

Technicolor TG670: draadloze configuratie Technicolor TG670: draadloze configuratie 1. Inleiding Dit document beschrijft de draadloze functies van uw Technicolor Gateway en bevat aanwijzingen voor de configuratie ervan. Het Technicolor Gateway-toegangspunt

Nadere informatie

Plugwise binnen de zakelijke omgeving

Plugwise binnen de zakelijke omgeving Plugwise binnen de zakelijke omgeving Plugwise is een gebruiksvriendelijk energiemanagementsysteem voor de zakelijke markt. Per stopcontact wordt er gemeten hoeveel elektriciteit er verbruikt wordt en

Nadere informatie

DIGITAL WIRELESS Doelstellingen van de opleiding : Tijdens deze 2-daagse cursus : Voor wie is deze cursus bedoeld? Hij richt zich bijvoorbeeld tot :

DIGITAL WIRELESS Doelstellingen van de opleiding : Tijdens deze 2-daagse cursus : Voor wie is deze cursus bedoeld? Hij richt zich bijvoorbeeld tot : DIGITAL WIRELESS Doelstellingen van de opleiding : Door de stijgende integratie van voice en data groeien WAN- en LAN toepassingen naar elkaar toe. Wireless Netwerken bieden een betrouwbare en flexibele

Nadere informatie

Wat is communicatie het begrip Algemeen Het uitwisselen van informatie (van Dale) Opzettelijk of onopzettelijk zenden van een boodschap met als doel d

Wat is communicatie het begrip Algemeen Het uitwisselen van informatie (van Dale) Opzettelijk of onopzettelijk zenden van een boodschap met als doel d en netwerkstructuren Wim Slabbekoorn Wat is communicatie het begrip Algemeen Het uitwisselen van informatie (van Dale) Opzettelijk of onopzettelijk zenden van een boodschap met als doel de ander op één

Nadere informatie

Werken met IP Achtergrond. IP workshop. IP workshop, deel 1. Voorstellen. Agenda. Hoe communiceren via IP? Wat is IP?

Werken met IP Achtergrond. IP workshop. IP workshop, deel 1. Voorstellen. Agenda. Hoe communiceren via IP? Wat is IP? Voorstellen IP workshop Hestia Opleidingen B.V. www.hestiaopleidingen.nl Beginselen van het Internet Protocol in relatie tot een KNX domotica installatie Martin van Ling martin@hestia.services Annemieke

Nadere informatie

Draadloze communicatie

Draadloze communicatie Draadloze Communicatie in de industriële automatisering Realiteit of Hype? Ing. Henk Capoen Hogeschool West-Vlaanderen, Departement PIH Graaf Karel de Goedelaan 5, 8500 Kortrijk 1 Draadloze communicatie

Nadere informatie

Verklarende woordenlijst en protocoloverzicht

Verklarende woordenlijst en protocoloverzicht Eurofiber Safariweg 25-31 t +31(0)30 242 8700 3605 MA Maarssen f +31(0)30 242 8765 Postbus 7072 info@eurofiber.com 3502 KB Utrecht www.eurofiber.com KVK 34.13.43.77 Document Verklarende woordenlijst Verklarende

Nadere informatie

WiFi is een shared medium. Hogere snelheid -> meer clients

WiFi is een shared medium. Hogere snelheid -> meer clients Inhoudsopgave Algemene uitleg over de technieken van WiFi De troef van Ruckus De toekomst van WiFi Ruckus Management Ruckus Access Points Authenticatie en encryptie mogelijkheden WiFi is een shared medium

Nadere informatie

In de General Setup kunt u het IP-adres aanpassen. Standaard staat het IP-adres op 192.168.1.1 zoals u ziet in onderstaande afbeelding.

In de General Setup kunt u het IP-adres aanpassen. Standaard staat het IP-adres op 192.168.1.1 zoals u ziet in onderstaande afbeelding. LAN LAN Setup In deze handleiding kunt u informatie vinden over alle mogelijke LAN instellingen van de DrayTek Vigor 2130 en 2750. Hierin zullen wij alle algemene instellingen bespreken die van toepassing

Nadere informatie

Basis Netwerkconfiguratie. Ing. Tijl Deneut Lector Toegepaste Informatica/NMCT Howest Onderzoeker XiaK, UGent

Basis Netwerkconfiguratie. Ing. Tijl Deneut Lector Toegepaste Informatica/NMCT Howest Onderzoeker XiaK, UGent Basis Netwerkconfiguratie Ing. Tijl Deneut Lector Toegepaste Informatica/NMCT Howest Onderzoeker XiaK, UGent Overzicht Cursus (1 dag) Voormiddag Theorie TCP/IP Hardware / bekabeling TCP/IP model MAC adressen

Nadere informatie

Onbeperkt PoE+ bereik en gemak. Nog grotere afstand en meer flexibilitiet met daisy chain

Onbeperkt PoE+ bereik en gemak. Nog grotere afstand en meer flexibilitiet met daisy chain Gigabit PoE+ Extender - 802.3at/af - 100m - Power over Ethernet Repeater StarTech ID: POEEXT1GAT Deze gigabit PoE+ extender verlengt uw Power over Ethernet (PoE) apparaat over een grotere afstand: twee

Nadere informatie

COMPUTERNETWERKEN. Netwerk topologie. LAN en WAN

COMPUTERNETWERKEN. Netwerk topologie. LAN en WAN COMPUTENETWEKEN Bij een koppeling van computers binnen een gebouw of eventueel gebouwencomplex spreekt men van een local areal network (LAN). In dit geval hoeft men niet van openbare datanetwerken gebruik

Nadere informatie

2-poorts PCI Express (PCIe x4) gigabit ethernet server netwerk- adapter kaart - Intel i350 NIC

2-poorts PCI Express (PCIe x4) gigabit ethernet server netwerk- adapter kaart - Intel i350 NIC 2-poorts PCI Express (PCIe x4) gigabit ethernet server netwerk- adapter kaart - Intel i350 NIC Product ID: ST2000SPEXI Dankzij de ST2000SPEXI PCI Express 2-poorts gigabitnetwerkkaart kunt u twee gigabit

Nadere informatie

1-poorts industriële RS-232 / 422 / 485 serieel-naar-ip Ethernet draadloze apparaatserver met redundante voeding

1-poorts industriële RS-232 / 422 / 485 serieel-naar-ip Ethernet draadloze apparaatserver met redundante voeding 1-poorts industriële RS-232 / 422 / 485 serieel-naar-ip Ethernet draadloze apparaatserver met redundante voeding StarTech ID: NETRS232485W Met de NETRS232485W draadloze serieel-over-ip-apparaatserver kunt

Nadere informatie

Opgaven bij college in2210 Computernetwerken I

Opgaven bij college in2210 Computernetwerken I Opgaven bij college in2210 Computernetwerken I Opgave 1 a. Geef de naam en het nummer van de 7 lagen van het OSI-referentiemodel, in volgorde van laag naar hoog. b. Geef van elke laag (met maximaal 20

Nadere informatie

5-poorts gigabit ethernet switch - PoE PD met 2x PSE/PoE poorten - PoE Powered switch

5-poorts gigabit ethernet switch - PoE PD met 2x PSE/PoE poorten - PoE Powered switch 5-poorts gigabit ethernet switch - PoE PD met 2x PSE/PoE poorten - PoE Powered switch Product ID: IES51GPOEPD Deze switch met PoE-voeding breidt uw gigabit netwerkverbindingen uit tot afgelegen plaatsen,

Nadere informatie

ENH900EXT VLAN WITH 5GHZ

ENH900EXT VLAN WITH 5GHZ ENH900EXT VLAN WITH 5GHZ Technote Versie: 1.1 Auteur: Herwin de Rijke Datum: 10-11-2014 Alcadis Vleugelboot 8 3991 CL Houten www.alcadis.nl 030 65 85 125 Inhoud 1 Inleiding... 2 2... 3 2.1 WIRELESS MESH...

Nadere informatie

Wireless PC Interface installatie handleiding

Wireless PC Interface installatie handleiding Wireless PC Interface installatie handleiding Alphatronics bv * Watergoorweg 71* 3861MA Nijkerk * Tel.: 033-2459944 * Fax.: 033-2453149 * info@alphatronics.nl SPECIFICATIES Artikel nummer: 007077 Geschikt

Nadere informatie

1 poorts 10G Ethernet Netwerkkaart - PCI Express - Intel X550-AT Chip

1 poorts 10G Ethernet Netwerkkaart - PCI Express - Intel X550-AT Chip 1 poorts 10G Ethernet Netwerkkaart - PCI Express - Intel X550-AT Chip Product ID: ST10000SPEXI Hier is een krachtige en voordelige oplossing voor het upgraden van uw server of werkstation naar 10 gigabit

Nadere informatie

BIPAC-7402 / 7402W (Draadloze )ADSL VPN Firewall Router met 3DES Accelerator Snelle Start Gids

BIPAC-7402 / 7402W (Draadloze )ADSL VPN Firewall Router met 3DES Accelerator Snelle Start Gids BIPAC-7402 / 7402W (Draadloze )ADSL VPN Firewall Router met 3DES Accelerator Snelle Start Gids Billion BIPAC-7402 / 7402W (Draadloze) ADSL VPN Firewall Router met 3DES Accelerator Voor meer gedetailleerde

Nadere informatie

CAP1300 Beknopte installatiehandleiding

CAP1300 Beknopte installatiehandleiding CAP1300 Beknopte installatiehandleiding 09-2017 / v1.0 Inhoud van de verpakking I Productinformatie... 3 I-1 Inhoud van de verpakking... 3 I-2 Systeemvereisten... 4 I-3 Hardware-overzicht... 4 I-4 LED-status...

Nadere informatie

USB-C naar Gigabit netwerk adapter met Power Delivery 2.0 opladen

USB-C naar Gigabit netwerk adapter met Power Delivery 2.0 opladen USB-C naar Gigabit netwerk adapter met Power Delivery 2.0 opladen Product ID: US1GC30PD Nu kunt u een vaste netwerkverbinding toevoegen aan uw met USB-C uitgevoerde laptop, tablet of desktopcomputer. U

Nadere informatie

Concurrent AC1200 Dual Band WiFi Repeater Vergroot het bereik van je netwerk met één druk op de knop!

Concurrent AC1200 Dual Band WiFi Repeater Vergroot het bereik van je netwerk met één druk op de knop! EM4597 EAN: 8716065003185 OVERVIEW Vergroot eenvoudig je 2,4GHz en 5GHz draadloze netwerk Crossband technologie: haal een maximale snelheid tot 300+900Mbps Locatie indicator: altijd de perfecte locatie

Nadere informatie

Verbinding maken met het netwerk

Verbinding maken met het netwerk 5 Verbinding maken met het netwerk In dit hoofdstuk worden de basisstappen beschreven voor het verbinden van de printer met het netwerk. Er wordt een overzicht gegeven van netwerkvereisten en diagrammen

Nadere informatie

BIPAC-5100 / 5100W. (Draadloze) ADSL Router. Snelle Start Gids

BIPAC-5100 / 5100W. (Draadloze) ADSL Router. Snelle Start Gids BIPAC-5100 / 5100W (Draadloze) ADSL Router Snelle Start Gids Billion BIPAC-5100 / 5100W ADSL Router Voor meer gedetailleerde instructies aangaande het configureren en gebruik van de (Draadloze) ADSL Firewall

Nadere informatie

300 Mbs Wireless-N Guest WLAN Access Point - 2,4 GHz b/g/n WiFi AP

300 Mbs Wireless-N Guest WLAN Access Point - 2,4 GHz b/g/n WiFi AP 300 Mbs Wireless-N Guest WLAN Access Point - 2,4 GHz 802.11b/g/n WiFi AP Product ID: R300WN22GAEU Met het R300WN22GAEU wireless-n guest wifi-accesspoint kunt u meerdere tijdelijke wifi-gastaccounts maken,

Nadere informatie

16/24 Port Desktop & Rack-mountable Gigabit Ethernet Switch

16/24 Port Desktop & Rack-mountable Gigabit Ethernet Switch 16/24 Port Desktop & Rack-mountable Gigabit Ethernet Switch Gebruikershandleiding DN-80100 DN-80110 Inhoud verpakking De volgende items moeten in uw pakket aanwezig zijn: 16/24-poorts bureau & rek-monteerbare

Nadere informatie

300 Mbps 2T2R draadloos-n Access Point met wandmontage - 2,4 GHz b/g/n wifitoegangspunt

300 Mbps 2T2R draadloos-n Access Point met wandmontage - 2,4 GHz b/g/n wifitoegangspunt 300 Mbps 2T2R draadloos-n Access Point met wandmontage - 2,4 GHz 802.11b/g/n wifitoegangspunt met PoE-voeding Product ID: AP300WN22WUE Dit in de wand te monteren access point biedt netwerk- en internetverbinding

Nadere informatie

RUCKUS UNLEASHED GATEWAY

RUCKUS UNLEASHED GATEWAY RUCKUS UNLEASHED GATEWAY Technote Versie: 1.0 Auteur: Herwin de Rijke Datum: 06-03-2017 Alcadis Vleugelboot 8 3991 CL Houten www.alcadis.nl 030 65 85 125 Inhoud 1 Inleiding... 2 1.1 1.2 1.3 1.4 DOELSTELLING...

Nadere informatie