Omgaan met weerstand. Weerstand
|
|
- Monique Koster
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Omgaan met weerstand Weerstand De hulpverlener wil met de cliënt op weg gaan naar verandering. Alle tekens die erop wijzen dat de cliënt niet (meer) mee wil, vallen onder de noemer weerstand. Het zijn alle reacties die in tegenstelling zijn met verandering. Hoe meer weerstand de cliënt vertoont, hoe kleiner de kans dat hij tot gedragsverandering komt. Weerstand wordt al te vaak gezien als een typisch kenmerk van mensen met alcohol- en drugproblemen. In het motivationeel werken echter wordt weerstand gezien als een signaal dat het contact tussen cliënt en hulpverlener verloren gaat. Een signaal dat de cliënt niet mee is, dat er onvoldoende rekening met hem of haar wordt gehouden. Het is dus belangrijk om weerstand te herkennen en er iets mee te doen. Dat weerstand voorkomt is op zich niet erg, het is normaal en zelfs nuttig. Het wordt wel een probleem als de weerstand blijft duren of gaat escaleren. Het contact tussen hulpverlener en cliënt kan helemaal verloren gaan. Vormen van weerstand De cliënt kan op verschillende manieren weerstand uiten. De cliënt kan argumenteren, onderbreken, ontkennen of negeren. Op zich is het niet belangrijk hoe de weerstand zich manifesteert, maar dit kan helpen om weerstand te herkennen en er adequaat op te reageren zodat het contact hersteld wordt. Argumenteren De cliënt contesteert de accuraatheid, de deskundigheid of de integriteit van de hulpverlener. In twijfel trekken: de cliënt betwist de juistheid van wat de hulpverlener zojuist gezegd heeft. Bijvoorbeeld: Dat kan niet waar zijn, het klopt niet dat ik zoveel gedronken heb. Niet serieus nemen: de cliënt betwijfelt de autoriteit en de deskundigheid van de hulpverlener. Bijvoorbeeld: Wat weet jij over drugs, je hebt er zelf nooit gebruikt. Vijandigheid: de cliënt drukt zijn kwaadheid uit naar de hulpverlener. Onderbreken of erdoorheen praten De cliënt valt de hulpverlener op een defensieve manier in de rede, duidelijk met de bedoeling hem de pas af te snijden. Bijvoorbeeld: Hou maar op. Ik weet het al. Ontkennen Beschuldigen: de cliënt beschuldigt andere mensen van zijn problemen. Bijvoorbeeld: Ik heb geen probleem, wanneer ik drink is het omdat mijn vrouw mij altijd verwijt en vernedert. Het is haar schuld. Het oneens zijn: de cliënt is niet akkoord met een uitspraak van de hulpverlener, maar biedt geen alternatief ('ja, maar' reactie). Bijvoorbeeld: Men zegt dat ik net zo verslaafd ben als alle anderen hier in de groep. Maar dat is niet juist. Ik kan nog stoppen met drinken als ik dat wil. Verontschuldigen: de cliënt verontschuldigt zijn gedrag. Bijvoorbeeld: Ik drink niet meer dan mijn vrienden, wat is er nu verkeerd aan om af en toe een pint te drinken? Onkwetsbaarheid veinzen: de cliënt beweert dat hij nog straffeloos of zonder gevaar kan doorgaan met zijn huidig gedrag. Bijvoorbeeld: Ik kan tegen een borrel. Ik blijf nog overeind als iedereen al onder tafel ligt. Het Huis Omgaan met weerstand 1
2 Minimaliseren: de cliënt suggereert dat de hulpverlener gevaren en risico's overdrijft en beweert dat het allemaal nog niet zo ernstig is. Bijvoorbeeld: Mijn vrouw overdrijft, ik heb nooit zoveel gedronken. Pessimisme: de cliënt maakt pessimistische, negatieve en defaitistische uitspraken over hemzelf of over anderen. Bijvoorbeeld: Ik kan niet meer stoppen, ook al zou ik dat willen. Tegenzin: de cliënt drukt zijn reserves uit over de aangeboden informatie of adviezen. Bijvoorbeeld: Ik kan niet stoppen, wat gaan mijn vrienden denken? Onwil om te veranderen Bijvoorbeeld: Ik wil gewoon niet stoppen! Negeren De cliënt geeft tekenen de hulpverlener te negeren of niet te volgen. Onoplettendheid: cliënt volgt de hulpverlener niet Geen antwoord geven: de cliënt geeft een antwoord dat geen antwoord is op de vraag. Geen reactie geven: de cliënt geeft geen hoorbaar antwoord of antwoordt non-verbaal. Uitwijken: de cliënt verandert de richting van het gesprek die de hulpverlener was ingeslagen. Weerstand hanteren Het is belangrijk om weerstand te herkennen en er op een motiverende manier mee om te gaan. Een valkuil is op weerstand met weerstand reageren. Op die manier gaat de hulpverlener in gevecht met de cliënt en zal de weerstand nog toenemen. Door mee te gaan in de weerstand en de behoefte die onder de weerstand zit te erkennen, herstelt de hulpverlener het contact en vermindert de weerstand. Probeer je af te vragen vanuit welk gevoel de cliënt deze weerstand uit en het contact met de cliënt te herstellen door effectief aandacht te geven aan het onderliggende gevoel. In de dialoog in 'Het Huis' gebeurt dit door te vragen wat de apotheker precies gezegd heeft en te luisteren naar hoe de cliënt er zich bij voelt. Had de hulpverlener de apotheker bijgetreden, dan had hij nog meer weerstand uitgelokt. De inhoud van de weerstand Veiligheid Cliënt: Ik heb geen zin om over die jointjes te praten. Hulpverlener: Oké, maar mag ik je toch deze brochure over cannabis geven. Dan kunnen we het er verder over hebben wanneer jij het goed vindt. Cliënt: Ach, man. Een brochuurke of erover praten. En waarover gaan we het dan hebben? Hulpverlener: Waarover zou je het willen hebben? Cliënt: Ach, ik weet wel waar dat praten toe leidt. t Is altijd hetzelfde: dat ik stop met joints. Hulpverlener: Niemand kan in jouw plaats die beslissing nemen. Het is jouw keuze. De cliënt vraagt zich af wat de hulpverlener van hem wil, waar het gesprek toe leidt. Mogelijk reacties van een cliënt zijn: Niemand moet mij vertellen wat ik moet doen of Ik weet wel dat je me probeert te helpen, maar wat je voorstelt gaat echt niet hoor. Belangrijk is dat de cliënt niet het gevoel krijgt dat zijn keuzevrijheid beperkt wordt. Dit roept weerstand op. De meest adequate reactie is aangeven dat de persoon uiteindelijk zelf beslist hoe het verder gaat, hoe zijn/haar leven eruit zal zien. De hulpverlener kan vragen: Wat is voor jou nu haalbaar? of Hoe zie je het zelf?. Het Huis Omgaan met weerstand 2
3 Kennis Cliënt: De dokter heeft gezegd dat ik die pilletjes niet te lang mag nemen. Hulpverlener: En wat vind jij daarvan? Cliënt: Dat het allemaal gemakkelijk gezegd is. Dankzij die pilletjes kan ik tenminste goed slapen! Hulpverlener: Ja, en welk gevoel heb je daarbij? Cliënt: Ik voel me ontspannen. En ik moet me geen zorgen maken over mijn nachtrust. Da s al één probleem minder! Hulpverlener: Je gaat blijkbaar door een moeilijke periode. Stel dat je die slaapmiddelen niet meer nodig hebt, wat zou dat voor jou betekenen? De cliënt twijfelt aan de deskundigheid van de hulpverlener of stelt de juistheid van de gegeven informatie in vraag. Hulpverleners krijgen regelmatig reacties te horen als: Wat weet jij nu van drugs? Je hebt zelfs nog nooit drugs gebruikt. of Je hebt dat zelf niet meegemaakt. of Ik dacht dat wijn drinken net goed was voor de gezondheid. Het is niet gemakkelijk voor de hulpverlener als zijn deskundigheid in vraag wordt gesteld. Belangrijk is dan een juist/fout-gevecht te vermijden. De hulpverlener geeft dan bijvoorbeeld aan dat de cliënt door zijn ervaring een deskundige is en hij er graag meer over wil horen. Op die manier wordt het gesprek toch verder gezet en gaat de cliënt de eigen denkbeelden meer exploreren. Zelfwaarde Cliënt: Ik weet het allemaal niet meer hoor. Ik zie het niet meer zitten. Hulpverlener: Wat zie je niet meer zitten? Cliënt: Ik heb al zo dikwijls geprobeerd om te stoppen en het lukt me niet. Hulpverlener: Je bent wel een doorzetter, hé. Cliënt: Misschien, maar wat haalt het allemaal uit. Ik ben mijn werk kwijt en ik heb al een slechte gezondheid. Ach, wat maakt het nog uit. Hulpverlener: Je raakt ontmoedigd omdat je inspanningen niet het gewenste resultaat geven. Vertel me eens hoe je het volhoudt. Waar vind je steun? Cliënt: Ik kan nog terugvallen op mijn familie. Ondanks mijn verslaving, blijft mijn vrouw me toch steunen. De cliënt verliest het geloof dat het zal lukken. Hij is onzeker over zichzelf of vindt zichzelf niet de moeite waard om te veranderen. Hij zegt bijvoorbeeld Wat maakt het uit? De hulpverlener mag deze weerstand niet afwimpelen door bijvoorbeeld te zeggen Iedereen heeft het wel eens moeilijk. De hulpverlener zal exploreren wat het precies is dat de cliënt niet ziet zitten. Hij geeft aandacht aan het onderliggend gevoel van de cliënt. Hij herkadert en probeert de aandacht te verleggen naar de positieve mogelijkheden van de cliënt. Belang Cliënt: Ik ben geen alcoholist. Hulpverlener: Ik denk niet dat het er om gaat of je al dan niet een alcoholist bent. Ik ben wel bezorgd over de impact van je drinken op een aantal zaken. Cliënt: Och, het is allemaal niet zo erg. Ik drink wel eens te veel en mijn vrouw klaagt daar erg over. Zij overdrijft altijd. Ze kan er zo over doordrammen. Hulpverlener: Ik kan mij goed voorstellen dat de manier waarop zij dit zegt jou kwaad maakt. Het komt bij mij over alsof ze werkelijk om je geeft en bezorgd is, alleen drukt ze zich misschien wat ongelukkig uit. De cliënt zegt geen probleem te hebben. Hij zegt bijvoorbeeld Ik ben geen verslaafde. De cliënt minimaliseert zijn probleem ( Mijn vrienden roken meer joints dan ik. ), normaliseert zijn gedrag ( Iedereen is toch wel eens dronken. ) of ontkent dat er een probleem is ( Ik drink helemaal niet op het werk. ). Een valkuil is dat de hulpverlener gaat argumenteren waarom de cliënt zich wel zorgen zou moeten maken. De hulpverlener geeft aandacht aan het gevoel van de cliënt. Hij herkadert daarna zodat de cliënt het vanuit een ander perspectief kan bekijken. Het Huis Omgaan met weerstand 3
4 Strategieën om met weerstand om te gaan De belangrijkste gesprekstechniek om aandacht te geven aan onderliggende gevoel of behoefte van de cliënt en het contact te herstellen is reflecteren. Gewone reflectie Cliënt: Wie ben jij wel om mij te adviseren? Je hebt waarschijnlijk nog nooit een joint gerookt. Hulpverlener: Je kan je moeilijk voorstellen hoe ik je kan begrijpen. Versterkte reflectie De hulpverlener weerspiegelt in een versterkte vorm wat de cliënt gezegd heeft. Als de interventie lukt, neemt de cliënt wat gas terug, gaat hij nuanceren (bijvoorbeeld Zo erg is het nu ook niet ). Dit moet op een empathische manier verwoord worden. Een sarcastische ondertoon zou nog meer weerstand uitlokken. Cliënt: Al dat kankeronderzoek bewijst toch niets! Hulpverlener: U vindt dat longkanker niets te maken heeft met roken. Het gebeurt gewoon. Tweezijdige reflectie De hulpverlener geeft de beide kanten van de ambivalentie weer. Cliënt: Ik smoor niet meer dan mijn vrienden. Wat is er mis met af en toe eens een jointje roken... Hulpverlener: Ik snap dat dit verwarrend voor je is. Aan de ene kant heb je mij verteld dat je je zorgen maakt omdat je je minder goed kan concentreren, aan de andere kant rook je niet meer dan je vrienden roken. Reacties die bijkomend kunnen helpen om weerstand om te buigen zijn: Aandacht verleggen De hulpverlener leidt de aandacht af van iets wat een struikelblok blijkt te zijn voor de cliënt. De hulpverlener focust op een ander thema dat wel bespreekbaar is. Cliënt: Ok, ik heb misschien wel problemen met drinken maar ik ben geen alcoholist Hulpverlener: Ik denk niet dat het er om gaat of je al dan niet een alcoholist bent. Dat is voor mij niet belangrijk. Ik ben wel bezorgd over de impact van een aantal zaken Vertel me eens iets meer over Herkaderen De informatie die de cliënt aanbrengt, wordt herkaderd zodat die door de cliënt in een ander licht/perspectief wordt gezien. De hulpverlener kan correcte informatie geven als de cliënt slecht geïnformeerd is. Cliënt: Mijn man klaagt altijd over mijn drinken. Dat is alles waarover hij nog kan praten Hulpverlener: Ik kan mij goed voorstellen dat de manier waarop hij dit zegt je kwaad maakt. Het komt bij mij over alsof hij werkelijk om je geeft en bezorgd is, alleen drukt hij het niet zo goed uit. Persoonlijke keuze en controle bevestigen Als mensen het gevoel krijgen dat hun keuzevrijheid beperkt wordt kan dit weerstand oproepen. Niemand moet mij gaan vertellen wat ik moet doen Dit is helemaal niet eigen aan middelengebruik. De meest adequate reactie is om aan te geven dat de persoon uiteindelijk zelf beslist hoe het verder gaat, hoe zijn/haar leven eruit zal zien. Bijvoorbeeld: Wat jij doet met die informatie is jouw keuze Niemand kan je drinken in jouw plaats veranderen. Het is jouw beslissing. Ik kan niet in jouw plaats beslissen en ik kan het niet in jouw plaats doen. Jij bent een vrij mens, het ligt helemaal bij jou Het Huis Omgaan met weerstand 4
5 Paradoxaal werken Als een cliënt weerstand blijft vertonen zoals blijven onderbreken, blijven stellen dat de visie van de hulpverlener misschien wel opgaat voor anderen, maar zeker niet voor zichzelf; blijven stellen dat er toch niets aan kan veranderd worden omdat men nu eenmaal zo in elkaar zit dan kan het misschien aangewezen zijn om paradoxaal te werken. Doordat de hulpverlener bijvoorbeeld de situatie zelf ook heel somber gaat inzien, de kans op succes zeer klein inschat, voorspelt dat de cliënt zijn gebruik verderzet, hoopt hij bij de cliënt het omgekeerde te bereiken. Als de hulpverlener deze houding aanneemt, moet de cliënt aan de therapeut trekken in plaats van omgekeerd, waardoor de cliënt zijn motivatie mogelijk toeneemt. De manier waarop dit gebeurt is erg belangrijk. De hulpverlener drukt dit uit op een rustige, neutrale manier, zonder kwaad te worden. Het is aangewezen om voorzichtig om te springen met deze techniek en deze niet te snel toe te passen. Een vorm van paradoxaal werken die wel eenvoudig toegepast kan worden is de versterkte reflectie (zie hoger). Het Huis Omgaan met weerstand 5
Motiverende gesprekstechnieken. zelf. redzaamheid
Motiverende gesprekstechnieken zelf redzaamheid Motiverende gesprekstechnieken Wat is motiverende gespreksvoering? Motiverende gespreksvoering is een cliëntgerichte, directieve methode om te bevorderen
Nadere informatieDialogen website Motiveren tot rookstop
Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialoog verandertaal uitlokken en versterken Goedemorgen. Heeft u problemen gehad sinds uw vorige controle? Ja, eigenlijk wel. Mijn tanden zijn sterk verkleurd.
Nadere informatieMotiverende gespreksvoering
Motiverende gespreksvoering Naam Saskia Glorie Student nr. 500643719 SLB-er Yvonne Wijdeven Stageplaats Brijder verslavingszorg Den Helder Stagebegeleider Karin Vos Periode 04 september 2013 01 februari
Nadere informatieMOTIVERENDE GESPREKSVOERING TRAJECTBEGELEIDERS. Inhoud. Kennismakingsrondje
MOTIVERENDE GESPREKSVOERING TRAJECTBEGELEIDERS Gunter De Kinder Inhoud 2 De Geest van MG 8 stadia in het leren van MG Kwaliteit van motivatie (types) Principes in MG Technieken binnen MG (ORBS) 4 Processen
Nadere informatieKENNISMAKING. Motiveren kan je leren 23/01/2015. 5 manieren om te beïnvloeden. Wanneer Plaats Doelstelling. Beleid Vooraf Regisseurstoel Anticiperen
Motiveren kan je leren Marc Tack& NeleDe Laender KENNISMAKING 5 manieren om te beïnvloeden Wanneer Plaats Doelstelling Beleid Vooraf Regisseurstoel Anticiperen Modelling Permanent Gehele theater Gewenste
Nadere informatieMotivationele gespreksvoering: aan de slag!
Motivationele gespreksvoering: aan de slag! Stefaan Van Damme Vakgroep Experimenteel-Klinische en Gezondheidspsychologie Stefaan.Vandamme@UGent.be Gespecialiseerde vaardigheden Basisvaardigheden In deze
Nadere informatieAls je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.
Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een
Nadere informatieMotiverende gespreksvoering cursusbijeenkomst 1: Het wiel van verandering
Motiverende gespreksvoering cursusbijeenkomst 1: Het wiel van verandering Afdeling Vroege Psychose AMC Marijke Krikke Carin Meijer Voorstellen / Achtergrond werken MI Inventariseren MI versus hoe eerder
Nadere informatieAls je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.
Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieJE MAAKT HET VEEL ERGER DAN DAT HET EIGENLIJK MAAR IS
1 JE MAAKT HET VEEL ERGER DAN DAT HET EIGENLIJK MAAR IS Da s goed. Je probeert de andere gerust te stellen. We reageren meestal vanuit onze eigen logica. We vinden het vaak ook normaal dat anderen diezelfde
Nadere informatieMotiverend leidinggeven: invloed op gedrag. 26 november 2014 Frank Goijarts
Motiverend leidinggeven: invloed op gedrag 26 november 2014 Frank Goijarts Programma Gedragsverandering: wat werkt? Weerstand tegen veranderen Motivatie 3.0 (intrinsiek) Kernpunten Motiverende benadering
Nadere informatieOnline Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week
onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming
Nadere informatieMotiverende gespreksvoering
Motiverende gespreksvoering Hoe begeleid je mensen bij het realiseren van veranderingen in hun leven? Jaarcongres 2013 Merel van Uden Waar gaat MGV over? Cliënt / cliëntsysteem worstelt met door ziekte
Nadere informatieVertel aan je kind dat het nodig is de school in te lichten om het pesten te laten stoppen;
Pesten op school Veel gestelde vragen Wat doe je als je kind gepest wordt? Maak voldoende tijd voor een gesprek; laat je kind vertellen wat er zich afspeelt en hoe het zich voelt; Neem het verhaal van
Nadere informatieWat doe je als er echt geen verandertaal is?
Wat doe je als er echt geen verandertaal is? Stijn van Merendonk Expert Motivational Interviewing @stijnvmerendonk Korte samenvatting MI Wie kan de patiënt het beste motiveren/overtuigen? Zelfperceptie
Nadere informatieTijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling
8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen
Nadere informatiehoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb
hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieEmoties, wat is het signaal?
Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel
Nadere informatieVroeg Interventiedienst Drugs
VRIND Vroeg Interventiedienst Drugs Als aan ouders gevraagd wordt wat hun grootste bekommernissen zijn voor hun kinderen in de toekomst, dan scoort 'drugs' zeer hoog. Ouders maken zich zorgen over drugs.
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatieWERKEN MET WEERSTAND
WERKEN MET WEERSTAND Weerstand wordt gewoonlijk gezien als een negatieve kracht. Maar weerstand kan ook als een positieve kracht gezien worden, die mensen versterkt en waarmee doelen bereikt kunnen worden.
Nadere informatieActief luisteren (De ander helpen zo duidelijk mogelijk te zijn)
Actief luisteren (De ander helpen zo duidelijk mogelijk te zijn) Laat de ander merken dat je echt luistert door je houding en ogen. Laat merken dat je aandacht op hem/haar gericht is. Stel zoveel mogelijk
Nadere informatieNa de schok... Informatie voor ouders
Na de schok... Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende
Nadere informatieAan de slag met de Werk Ster!
Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt
Nadere informatieLesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis
Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.
Nadere informatieHoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders
Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen
Nadere informatieMotivational Interviewing. dag 2
Motivational Interviewing dag 2 Inhoud Thema s - bespreken van het huiswerk - oefeningen beslissingsbalans, directieve vaardigheden en verandertaal Van tevoren lezen - artikelen behorende bij dag 2 Opzet
Nadere informatieMinicursus Verbindend Communiceren. Geschreven door: Jan van Koert
Minicursus Verbindend Communiceren Geschreven door: Jan van Koert Geweldloze communicatie is een wijze van communiceren die leidt tot gehoord en verstaan worden. Met helderheid, zonder beschuldigen en
Nadere informatieWORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur
WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er
Nadere informatiespeciaal onderwijs lesbrief gokken UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL
speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET GOKKEN 3 HOE KUN JE GOKKEN? 3 WIE IS DE WINNAAR? 4 EENS OF ONEENS?
Nadere informatie2. Hebben ze ooit al een geheim van je rondverteld via internet? 3. Hebben ze al eens een geheim doorvertelt dat jij iemand had toevertrouwd?
Bijlage 1 Ben jij ooit gecyberpest? Cyberpesten kan iedereen overkomen. De meeste mensen weten niet wat cyberpesten is. Misschien ben zelfs jij ooit gecyberpest zonder dat je het zelf weet. Er zijn 2 reeksen
Nadere informatieDe Budget Ster: omgaan met je schulden
De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE
Nadere informatieIdeeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf
Ideeën presenteren aan sceptische mensen Inleiding Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat het moeilijk kan zijn om gehoor te vinden voor informatie of een voorstel. Sommige mensen lijken er uisluitend
Nadere informatiespeciaal onderwijs lesbrief roken UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL
speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET ROKEN 3 GEWOONTEN 3 ROKEN EN JOUW GEZONDHEID 4 VERSLAAFD AAN
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatie<prikkelaar toevoegen> Compaen pakt aan.
Compaen pakt aan. Ik weet hoe ik jou kan bereiken Versterk je leerkracht: Hoe bereik ik de kinderen in mijn klas? 19 maart 2014 Jelte van der Kooi trainer/ adviseur schoolbegeleider
Nadere informatieVoormeting kandidaat
K1 Voormeting kandidaat Beste kandidaat, Het CBR is aan het onderzoeken of het nieuwe faalangstexamen voldoet aan de verwachtingen en aan de eisen van de minister van Verkeer en Waterstaat. Dit onderzoek
Nadere informatieDO'S EN DON'TS VOOR OUDERS
WWW.PESTWEB.NL DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS Kinderen en jongeren willen je hulp, als je maar (niet)... Wat kinderen zeggen over pesten Kinderen gaan over het algemeen het liefst met hun probleem naar hun
Nadere informatieMet wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar
Als je moeder naar een psychiatrisch ziekenhuis moet... of je vader naar een psychiater... Met wie kan jij dan praten? Een brochure voor kinderen van 7 tot 11 jaar Deze brochure werd - met toestemming
Nadere informatieDeze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.
Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP
Nadere informatieAdviezen in een hulpverlenend gesprek: zegen of vloek? Door: Johan Clarysse, stafmedewerker Tele-Onthaal West-Vlaanderen
Adviezen in een hulpverlenend gesprek: zegen of vloek? Door: Johan Clarysse, stafmedewerker Tele-Onthaal West-Vlaanderen Adviezen in een hulpverlenend gesprek: zegen of vloek? 1 Advies is vaak iets anders
Nadere informatieHet belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft
Kunt u mij een (voor u) belangrijk verhaal over Jezus vertellen? Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft Zijn twee belangrijkste geboden: Heb je God lief
Nadere informatieLight up your fire voordat burnout toeslaat. Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent
Light up your fire voordat burnout toeslaat Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent Wat is jouw droom? Vuur - energie Waarden, zaken die voor jou belangrijk zijn in je leven
Nadere informatieWeet wat je kan Samenvatting op kaarten
Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de
Nadere informatieInleiding Agenda van vandaag
Inleiding Agenda van vandaag Werkgebied GGD Deelname aan het ZAT Afname KIVPA vragenlijst Jongerenspreekuur op aanvraag (per mail aangevraagd) overleg mentoren, zorg coördinator en vertrouwenspersoon Preventief
Nadere informatieVragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012
Vragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012 Toelichting Beste leerling, Jij zit in de Eureka!-klas. We zijn benieuwd naar jouw mening. Die kun je geven in deze vragenlijst. Die bestaat
Nadere informatieHet betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose
Het betrekken van familieleden bij de behandeling van dubbele diagnose Maarten Smeerdijk Congres LEDD, 21 april 2011 AMC, zorglijn Vroege Psychose Waarom familieleden betrekken bij de behandeling van DD?
Nadere informatieHuiselijk geweld tussen zussen
Huiselijk geweld tussen zussen Motiverende gespreksvoering: Casus huiselijk geweld tussen zussen Door drs. Sergio van der Pluijm Een tijd terug had ik een jonge vrouw (18) van allochtone afkomst in begeleiding
Nadere informatiePROFIEL TOERISTISCHE EN INFORMELE TAALVAARDIGHEID
PROFIEL TOERISTISCHE EN INFORMELE TAALVAARDIGHEID Instructies voor de examinator Afname-instructies DEEL C: Mondeling gedeelte Voorbeeldexamen 3 Inhoudsopgave Het boekje bevat de volgende onderdelen: ~
Nadere informatieWERKBOEK Loopbaanbegeleiding
WERKBOEK Loopbaanbegeleiding DOELEN STRATEGIEËN JE CV STERKTES EN ZWAKTES VAARDIGHEDEN SOLLICITATIE BRIEF SOLLICITATIE GESPREK LEREN OMGAAN MET STRESS KOM OP VOOR JEZELF LEREN OMGAAN MET CONFLICTEN Waarom
Nadere informatieMOTIVEREN IN FASEN VAN VERANDERING
MOTIVEREN IN FASEN VAN VERANDERING OEFENING OM HET SLACHTOFFER TE MOTEVEREN IN DE VERSCHILLENDE FASEN VAN EEN PROCES VAN VERANDERING. 1 Doel Motivatie is de bereidheid om zich ergens voor in te spannen
Nadere informatieZelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.
Zelfmoordgedachten Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfmoordgedachten Zelfmoordlijn 1813 Die kan je bellen, chatten of mailen als je aan zelfdoding denkt. Op de website
Nadere informatiespeciaal onderwijs lesbrief drugs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL
speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET DRUGS 3 SOORTEN DRUGS 3 WAT DOEN DRUGS? 4 VERSLAAFD AAN DRUGS
Nadere informatieRelaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.
Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieTeksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.
Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl
Nadere informatieZou het zo simpel zijn? Zonnehuizen investeren in zorggemeenschap.
Zou het zo simpel zijn? Zonnehuizen investeren in zorggemeenschap. Zorggemeenschap. Wat bedoelen we daar eigenlijk mee? Wanneer we het hebben over een gemeenschap als samenleving, dan weet iedereen precies
Nadere informatieHoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?
Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Uw kind en roken, drinken en blowen? U kunt er iets aan doen! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld
Nadere informatieHOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN?
HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? UW KIND EN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? U KUNT ER IETS AAN DOEN! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld
Nadere informatieGevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!
Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je
Nadere informatieBespreken van situaties
Bespreken van situaties U heeft met de leerlingen de website over alcohol, roken en drugs doorlopen. Dit zijn onderwerpen die leerlingen bezighouden en waar ze onderling over praten. Toch is het goed om
Nadere informatie21 Niveaus van interveniëren in groepen 22
21 Niveaus van interveniëren in groepen 22 ASPECTEN VAN COMMUNICATIE IN GROEPEN In iedere relatie en in elk relatienetwerk waar mensen net elkaar communiceren zijn er vier aspecten te onderscheiden. De
Nadere informatieWat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken
Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden
Nadere informatieVragenlijst Depressie
Vragenlijst Depressie Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan (A t/m U). Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieDe bruiloft van Simson
De bruiloft van Simson Weet je nog waar de vertelling de vorige keer over ging? Over Simson, de nazireeër. Wat is een nazireeër? Een nazireeër is een bijzondere knecht van God. Een nazireeër mag zijn haar
Nadere informatieIn de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen
14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie
Nadere informatieDe kracht van reflecteren
28 test en techniek in beeld Motivational Interviewing deel 5 De kracht van reflecteren Speciaal voor Fysiopraxis schrijven Stijn van Merendonk, Mirjam Hulsenboom en Albertina Poelgeest een vijfdelige
Nadere informatieOnline Psychologische Hulp Overspanning & Burn-out
Online Psychologische Hulp 2 Therapieland 3 Therapieland Online Psychologische Hulp In deze brochure maak je kennis met de online behandeling Overspanning & Burn-out van Therapieland. Je krijgt uitleg
Nadere informatieVoor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005
Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen uitgave 2005 Steeds meer kinderen stellen vragen aan de Kinderrechtswinkels over echtscheiding. Scheiden kan niet zomaar, je moet heel veel regels
Nadere informatieWat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.
Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,
Nadere informatieJE MAAKT HET VEEL ERGER DAN DAT HET EIGENLIJK MAAR IS
1 JE MAAKT HET VEEL ERGER DAN DAT HET EIGENLIJK MAAR IS Da s goed. Je probeert de andere gerust te stellen. We reageren meestal vanuit onze eigen logica en vinden het vaak normaal dat anderen diezelfde
Nadere informatieWees duidelijk tegen je klanten
Ronald Dingerdis Wees duidelijk tegen je klanten 3 In onze training Klantgerichtheid en communicatie vroeg een cursist me onlangs of je tegen je klant kan zeggen dat hij extreem vervelend is. Dat hij onredelijk
Nadere informatieTerrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?
Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook
Nadere informatieAlvast bedankt voor het invullen!
Deze vragenlijst gaat over jongeren die steun of hulp geven aan een familielid. Wij zijn erg benieuwd hoeveel jongeren er binnen onze school steun of hulp geven en hoe zij dit ervaren. De vragenlijst is
Nadere informatieDe examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet?
TIPS VOOR DE EXAMENS De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? Wat moet je doen? 1. Lees de tekst op
Nadere informatieTekst: Job 16: 20 Thema: Doge jo wol? Bijzonderheden: Tweede zondag in de 40-dagentijd. Beste mensen,
Tekst: Job 16: 20 Thema: Doge jo wol? Bijzonderheden: Tweede zondag in de 40-dagentijd Liturgie: Welkom Gezang 172: 1,3,4 Begroeting Psalm 139: 1,2 Gebed Projektlied: Nieuw leven Kindernevendienst Schriftlezing:
Nadere informatieOpeningsgebeden INHOUD
Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus
Nadere informatieMeten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid
Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel
Nadere informatieSoms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw
Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw gedrag gevaarlijk is voor andere mensen. Dit mag nooit
Nadere informatiehttp://toelatingsexamen.110mb.com
Arts-patiëntgesprek Dit onderdeel bestaat uit meerkeuzevragen met 4 antwoordmogelijkheden, waarvan je er meestal al meteen 2 kan elimineren omdat ze te extreem zijn. Je moet eigenlijk op je gevoel afgaan
Nadere informatieWat zijn de meeste voorkomende fouten bij (nieuwe) scheidsrechters?
Fouten Vermijden Wat zijn de meeste voorkomende fouten bij (nieuwe) scheidsrechters? je commentaar, acties of gedrag buiten het veld kunnen je groei aanzienlijk beperken je houding raakt snel bekend bij
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieOpGroeieN. OpGroeieN. DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien
OpGroeieN OpGroeieN DaT doen We in Best SaMen! DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien Beste Betsy is het Centrum voor Jeugd en Gezin in Best. Niet
Nadere informatiede 4de editie spuugt vuur!
de 4de editie spuugt vuur! Nu kan je je afvragen wat ik hier eigenlijk doe. Heb je beslist, vriend? Jullie hangen hier al bijna 3 uur rond. Ooo kijk deze! Die is echt super cool, K. Ja. Cool. Zeker. Eerlijk
Nadere informatieTuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5
Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich
Nadere informatieMijn nieuwe school, een nieuwe start.
Mijn nieuwe school, een nieuwe start. Naam: Mijn oude school weerbaar.info Mijn nieuwe school Als je naar het middelbaar onderwijs gaat is alles nieuw. Je klasgenoten, de docenten, de school, de regels
Nadere informatieIn gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling
In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling 1. Aandachtspunten voor een gesprek met ouders i.v.m. een vermoeden van kindermishandeling: Als je je zorgen maakt over een
Nadere informatieDe oplossingsgerichte flowchart
De oplossingsgerichte flowchart Inleiding De oplossingsgerichte flowchart is een hulpmiddel om de werkrelatie te beschrijven tussen cliënt en hulpverlener. Het instrument kan bij elke client-hulpverlener
Nadere informatie4 soorten relaties Is er een vraag om hulp?
4 soorten relaties Is er een vraag om hulp? Nee vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Cliënten die kiezen voor een vrijblijvende relatie = een bezoekerstypische relatie Bezoeker
Nadere informatieToepassing van de fases van gedragsverandering in de praktijk
Toepassing van de fases van gedragsverandering in de praktijk Jouw werk bestaat eruit om de klant te begeleiden bij een verandering in zijn financiële gedrag. Daarvoor kun je het model van DiClemente,
Nadere informatieA. God, wij bidden U voor alle mensen die onzeker zijn over zichzelf: dat zij het vertrouwen in zichzelf hervinden.
Bidden met jongeren Voorbede Ben je teleurgesteld in het leven? Ben je gekwetst door anderen? Draag je vervelende herinneringen met je mee? A. God, wij bidden U voor alle mensen die hun leven graag anders
Nadere informatieGEZONDER WORDEN, ZIJN & BLIJVEN MET NLP
GEZONDER WORDEN, ZIJN & BLIJVEN MET NLP Voor iedereen die: Gezonder wil eten Wil stoppen met schadelijke verslavingen Meer wil bewegen Minder stress en meer ontspanning wil Inclusief werkboek Leopoldstraat
Nadere informatieVragenlijst multiproblematiek I
Bijlage B Vragenlijst multiproblematiek I 1 Achtergrondkenmerken V1. Wat is je geboortedatum? V2. Ben je een jongen of een meisje? V3. Wat zijn de vier cijfers van je postcode? V4. In welk land ben je
Nadere informatieHoe pak je het aan? Praat erover. Vocht en schimmel in huis
Hoe pak je het aan? Praat erover. Vocht en schimmel in huis ONS DOEL Doel = Bewoners bewust maken van hun potentiële impact op hun woning Bewoners motiveren tot gedragsverandering EEN BETROUWBARE PARTNER
Nadere informatieHoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?
Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Uw kind en roken, drinken en blowen? U kunt er iets aan doen! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld
Nadere informatie