STUDIE 80 BEROEPSPROFIEL. bedrijfsbeheer

Transcriptie

1 STUDIE 80 BEROEPSPROFIEL bedrijfsbeheer opties boekhouder-fiscalist technisch-commercieel medewerker marketeer deskundige milieuadministratie rechtsprakticus verantwoordelijke transport en logistiek transport

2 BEROEPSPROFIEL boekhouder-fiscalist (m/v) sector : handel-administratie studiegebied : handelswetenschappen & bedrijfskunde opleiding : bedrijfsbeheer optie : accountancy-fiscaliteit beroep : boekhouder-fiscalist Werkgroep beroepsprofiel van de Vlaamse Hogescholen in opdracht van de Vlaamse Onderwijsraad D/1998/6356/19 De leden van de werkgroep beroepsprofielen zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor het beroepsprofiel. De Vlor heeft enkel ingestaan voor een uniforme en toegankelijke lay-out.

3 INHOUD BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST INHOUD 1 VOORONDERZOEK De socio-economische structurele ontwikkelingen in de sector Macro-economische situering van de sector Beschrijving van de ontwikkelingen in de sector Analyse van de arbeidsmarkt Gegevens van tewerkstelling in de sector Gegevens over het beroep Gegevens over de functies verbonden aan het beroep 4 2 HET EIGENLIJKE BEROEPSPROFIEL Benaming Beschrijving van het beroep Beschrijving van de activiteiten Taken Beroepscontext Ondersteunende kennis Gemeenschappelijke basiskennis Algemene beroepsgerichte kennis Specifieke kennis in functie van het beroep Beroepshoudingen Deontologische vormen Conclusie Bepalen van de belangrijkste beroepshoudingen Concretiseren van de belangrijkste beroepshoudingen 12 3 NIVEAU VAN HET BEROEP IN DE SECTOR 15 4 BIBLIOGRAFIE 16 5 MEDEWERKERS 17

4 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST 1 1 VOORONDERZOEK 1.1 De Socio-economische structurele ontwikkelingen in de sector Macro-economische situering van de sector Een concrete rondvraag in het bedrijfsleven, waar stelt men dit type afgestudeerden tewerk, gaf geen eenvormig antwoord. Men vindt ze in accountantskantoren, revisorenkantoren, boekhoudkantoren en dgl. Bij navraag in het bedrijfsleven, meer typisch een Westvlaams internationaal gerichte onderneming, met een geconsolideerde omzet van 3,7 miljard en worldwide 460 personeelsleden waarvan 300 in België vroeg men hen als Hoofdboekhouder, boekhouder van een dochterbedrijf, verantwoordelijke klantenbeheer, verantwoordelijke thesaurie- en valutabeheer enz. In een multinational van Europese origine met ongeveer werknemers in België ging men op zoek naar een fiscalist voor de centrale diensten en hier viel vooral op dat de vereisten heel technisch waren. Bij het VEV vroeg men dan weer naar Boekhouders A1 met nogal wat communicatieve vaardigheden. Het besluit in verband met waar (na een onvolledige inleiding in dit verband) Zeer divers en onmogelijk vast te pinnen op één plaats. Waar men zeker rekening moet mee houden is dat elke werkplaats zijn beroepsprofielen anders uitschrijft zowel naar vorm als naar inhoud. Met de beste wil van de wereld is hier elke eenheid zoek. Soms wordt het schematisch uitgeschreven, soms in vloeiende taal. Bovendien hebben we ondervonden (voorjaar 1996) dat het beroep in volle omwenteling is. Hier zijn we het slachtoffer van sterke lobby s achter de schermen. Beroep in volle omwenteling Indien men dan het volgend werkstuk dan leest moet men noodgedwongen met deze feiten rekening houden. Men moet steeds rekening houden met het feit dat beroepsprofielen en opleidingsprofielen soms moeilijk te scheiden zijn. Beroepsprofielen versus opleidingsprofielen Een student met ervaring en een student zonder ervaring geven aanleiding tot totaal verschillende beroepsprofielen. Indien u daarmee rekening houdt bij het lezen van volgende tekst zijn heel wat misverstanden van de baan. Ervaring Tot slot nog volgende bedenking : als accountant stel ik dergelijke afgestudeerden tewerk maar kom ik ook via bedrijven in contact met werknemers van dat niveau.

5 2 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST De taak van het hoger onderwijs is naar mijn mening mensen te vormen die met een brede maatschappijvisie hun carrière kunnen starten. Ik meen dat het fout is jonge mensen op te leiden tot vakidioten omdat de school, ondanks alle inspanningen, steeds zal achterlopen op de nieuwste technologieën die onmiddellijk toegepast worden in het bedrijfsleven. Belangrijk is het daarom mensen te vormen die weten wat er in de maatschappij en het bedrijfsleven gebeurt. Belangrijk is hen het besef bij te brengen dat potentiële kennis minstens even belangrijk is als parate kennis, dat zij bereid moeten zijn om eenmaal in het beroepsleven, zich aan te passen aan veranderende technologieën en visies. Ik meen dat het de taak is van het bedrijfsleven hun mensen op te leiden in de specifiek door hen gestelde eisen. Accountantskantoor B 14 werknemers : o.a. 2 juristen, 9 accountancy fiscaliteit (huidige benaming) Beschrijving van de ontwikkelingen in de sector Socio-economische factoren (afzetmarkt en arbeidsmarkt) Technologische factoren (systemen, routines, processen) Politiek-maatschappelijke factoren (arbeidsrecht, arbeidsverhoudingen) Structuur van de bedrijven 1.2 Analyse van de arbeidsmarkt Gegevens van tewerkstelling in de sector Huidige tewerkstelling : aantal tewerkgestelden, leeftijd, geslacht, diploma, enz. In deze analyse zijn we vertrokken van een statistisch onderzoek in een van de hogescholen. Alhoewel resultaten geografisch gebonden zijn, menen wij dat bruikbare gegevens kunnen worden afgeleid. De voordelen van deze methode zijn tweevoudig : men kon moeilijk in de gegeven tijd een dergelijk onderzoek overdoen. Bovendien kon zich het probleem stellen van het beschikbare budget. gelet op de tijdspanne waarover het onderzoek gehouden werd, nl , konden niet alleen globale cijfers per sector verzameld worden, maar bovendien ook een evolutie onderkend worden Dat de afgestudeerden behoorden tot afdelingen die in de loop der jaren verschillende namen gekregen hebben (Handel, Boekhouden, Bedrijfsmanagement) zal de waarde van de resultaten niet hypothekeren, daar nooit afbreuk gedaan is aan de doelstelling van de opleiding : aan de afgestudeerden een theoretische basis en goed gefundeerde praktische gerichtheid meegeven m.b.t. commerciële en financiele boekhouding, kostprijsboekhouding, informatieverwerking, financiële analyse, fiscaliteit en andere bedrijfseconomische problemen waarmee het bedrijfsleven voortdurend geconfronteerd wordt.

6 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST Gegevens over het beroep Classificatie van het beroep (plaatsen van het beroep in de sector) Wij hebben de sectorale tewerkstellingsmogelijkheden ingedeeld in een achttal categorieën, te weten : ziekenhuizen : deze categorie omvat alle medische en paramedische instellingen financiële instellingen : naast de traditionele banken bedoelen we hier ook de openbare kredietinstellingen, de spaarkassen, de verzekeringsmaatschappijen grote ondernemingen : zowel de zuivere privébedrijven als semi-openbare nutsbedrijven horen hier onder accountants : niet enkel accountants- en boekhoudkantoren, maar ook fiscale, verzekerings- en zakenkantoren worden hier bedoeld zelfstandig accountant : afgestudeerden die zich in deze branche als zelfstandige vestigen overheid : ministeries, gemeenten, provincies, enz. KMO s : tot deze categorie behoren zowel de loontrekkenden in kleine en middelgrote ondernemingen als afgestudeerden die zelf een KMO opstarten andere : dit is de restgroep bestaande uit verder studerenden, huisvrouwen, overledenen tewerkstelling onbekend Uit de onderstaande tabel blijkt dat grote ondernemingen nog steeds de belangrijkste werkgever van de afgestudeerden van deze optie zijn. Samen met de KMO s nemen ze ruim 40% van de tewerkstelling voor hun rekening. Financiële instellingen en accountants vormen een tweede groep, goed voor 25%. Sector Ziekenhuizen 6,9 % financiële instellingen 14,4 % grote ondernemingen 22,9 % Accountants 11,4 % zelfstandig accountants 1,4 % Overheid 9,2 % KMO s 18,6 % Andere 16,1 % TOTAAL 100 % Indien men echter de evolutie van de tewerkstelling in de beschouwde periode volgt, constateert men dat de explosie van de zachte sector in de jaren zestig en het begin van de jaren zeventig veel afgestudeerden heeft aangetrokken. Het afzetgebied is daarna serieus versmald. De financiële sector maakte een snelle opgang in de jaren zeventig. De consolidatie op een hoog peil in de volgende decennia doet ons vermoeden dat tal van boekhouders ook in de toekomst in deze sector werk zullen vinden, zelfs op een ogenblik dat men over personeelsinkrimping spreekt. De golden sixties voor de grote ondernemingen zijn weliswaar voorbij maar toch vindt momenteel nog 1 op 5 afgestudeerden er een werkkring. Sinds het begin van de jaren tachtig is er een merkbare kentering ten gunste van de tewerkstelling bij accountants. Deze doorbraak getuigt van een feitelijk gegeven :

7 4 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST boekhouding en fiscaliteit worden steeds ingewikkelder, waardoor steeds meer zelfstandigen een beroep moeten doen op een externe boekhouder. Bovendien wordt deze taak ook al in middelgrote bedrijven uitbesteed. Ook de overheid trekt in de jaren zeventig veel afgestudeerden aan : het aanwerven van ambtenaren is een alternatief voor de groeiende werkloosheid. De budgettaire moeilijkheden hebben deze tendens gebroken alhoewel de onzekere werkgelegenheidsperspectieven ook nu nog veel laatstejaars doen besluiten hun kans te wagen bij examens voor de fiscale administraties. Tenslotte blijven de KMO s in Vlaanderen een belangrijk afzetgebied voor deze afgestudeerden. Het zal in de toekomst niet veranderen Gegevens over de functies verbonden aan het beroep Beschrijving van de functies De beroepen en functies van de gegradueerde in boekhouden-fiscaliteit zijn zowel voor mannen als vrouwen toegankelijk. De toename van boekhouders in een zelfstandige functie verhoogt echter opnieuw de aantrekkingskracht voor mannelijke studenten. Eerder dan een functiebeschrijving te geven per sector hebben we geopteerd voor een uitdieping van volgende typefuncties : verzameling, rangschikking en controle van documenten opvolging en toepassing van wetgeving opvolging van de ontwikkeling van de bedrijfstak, van de algemene economische ontwikkeling, van de omgevingsfactoren informatieverwerking opstelling wettelijk vereiste stukken objectieve en onafhankelijke besluitvorming en adviesverstrekking opvolgen van beroepsvereisten contacten met relaties leiding en advies geven

8 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST 5 2 HET EIGENLIJKE BEROEPSPROFIEL 2.1 Benaming Intern of extern boekhouder-accountant. 2.2 Beschrijving van het beroep Bedrijfsbeheer, optie accountancy-fiscaliteit. Voorheen: boekhouden-fiscaliteit, boekhouden-accountancy, bedrijfsadministratie. 2.3 Beschrijving van de activiteiten Taken Taakgebieden De beroepen en functies van de gegradueerde in boekhouden-fiscaliteit zijn zowel voor mannen als vrouwen toegankelijk. De toename van boekhouders in een zelfstandige functie verhoogt echter opnieuw de aantrekkingskracht voor mannelijke studenten. Eerder dan een functiebeschrijving te geven per sector hebben we geopteerd voor een uitdieping van volgende typefuncties : verzameling, rangschikking en controle van documenten opvolging en toepassing van wetgeving opvolging van de ontwikkeling van de bedrijfstak, van de algemene economische ontwikkeling van de omgevingsfactoren informatieverwerking opstelling wettelijk vereiste stukken objectieve en onafhankelijke besluitvorming en adviesverstrekking opvolgen van beroepsvereisten contacten met relaties leiding en advies geven Verzameling, rangschikking en controle van documenten Informatie en documenten kunnen beschikbaar zijn op de arbeidsplaats of elders. De documenten moeten chronologisch of thematisch gerangschikt worden; er moet ook een controle gebeuren op de juistheid en de volledigheid. Dan pas beschikt men over informatie die kan verwerkt worden. Voor het verzamelen van de gegevens zijn verschillende hulpmiddelen beschikbaar : post, telefoon, fax, en ondergeschikten. Opvolging en toepassing van wetgeving Ten einde wettelijk in orde te zijn en optimale beslissingen te adviseren, moet de wetgeving strikt opgevolgd en bijgehouden worden. Deze informatie is niet altijd ter plekke aanwezig en kan verworven worden via : een eigen gegevensbank, vakliteratuur, seminaries en consult.

9 6 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST Opvolging van de ontwikkeling van de bedrijfstak, van de algemene economische ontwikkeling, van omgevingsfactoren : Dit gebeurt vanuit de firma of door contacten met de buitenwereld. Het betreft persoonlijke contacten met collega s, eventueel via beroepsverenigingen, of met andere beroepsvelden; daarnaast verloopt de opvolging eveneens via vakliteratuur, andere literatuur en seminaries. Goed geïnformeerd zijn over het eigen beroep en de realiteiten van het algemeen economisch leven is primordiaal. Informatieverwerking Dankzij contact met informatici en consult informeert men zich over nieuwe pakketten en gaat men de bestaande pakketten optimaal beheersen. Het betreft voornamelijk software op het gebied van boekhouding en fiscaliteit, alsook spreadsheet. Goede informatieverwerking zorgt er voor dat de informatie zo verwerkt wordt dat ze voldoet aan de informatiebehoefte van verschillende vragers binnen en buiten de firma; daarenboven moet de informatie ook vlot kunnen worden aangevuld. Opstelling wettelijk vereiste stukken Een formalistische deelfunctie behelst de opstelling van wettelijke stukken, zoals: BTW-aangiften en -listings, belastingaangiften (personenbelasting, vennootschapsbelasting en rechtspersonenbelasting), jaarrekeningen, documenten ten behoeve van de personeelsdienst, sociale secretariaten en administraties, allerlei documenten en verslagen voor strategische doeleinden (NBB, Intrastat, Prodcom, diverse statistieken). Met behulp van standaardformulieren of lay-out, informatica en ondergeschikten, voldoet men aan de wettelijk vereiste informatiebehoeften. Objectieve en onafhankelijke besluitvorming en adviesverstrekking Dit moet gebeuren ten behoeve van de opdrachtgever (directie, curator,...), het betreft bedrijfseconomisch advies voor financiering, voor kostprijsberekening en budgettering, voor prijszetting en bij fusie, splitsing en overname. Er is ook fiscaal advies en administratief-organisatorisch advies. Aldus worden beleidsbeslissingen vakkundig ondersteund. Het moet eveneens gebeuren ten behoeve van de accountantsopleiding als aanbrenger van praktijkmateriaal. Volgende hulpmiddelen helpen deze functie(s) te realiseren: jaarrekeningen, seminaries, vakliteratuur, consult, rapporteren en slides. Bijscholing volgen en/of geven : leiding geven Het volgen en/of geven van bijscholing impliceert bijwerken op het gebied van wetgeving, informatica, vreemde talen (vakliteratuur - symposia) en communicatieve en sociale vaardigheden. Volgende hulpmiddelen kunnen hierbij gebruikt worden : vakliteratuur, beroepsverenigingen en seminaries. Dit alles leidt er toe dat men up-to-date geïnformeerd is en puik werk levert.

10 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST 7 Contacten met relaties De beroepsactiviteit gaat gepaard met veelvuldige contacten met relaties : opdrachtgever, werkgever, klanten en potentiële klanten, overheidsinstanties en dienstverleners uit andere disciplines (banken, verzekeringsinstellingen, notarissen, juristen, informatici, beroepsorganisaties,...). Die contacten grijpen plaats in en buiten de arbeidsplaats; er zijn ook veel hulpmiddelen voorhanden om correcte, duidelijke en zinvolle contacten te onderhouden (o.a. post, telefoon, fax, , rapporten, ondergeschikten, meetings van beroepsfederaties of van Kamers van Koophandel, seminaries) Aanverwante taakgebieden In het kader van de courante exploitatiecyclus van elke onderneming dient men vooreerst correct facturen en andere boekhoudkundige verantwoordingsstukken op te stellen. Het dagelijks noteren of inbrengen van deze boekhoudgegevens, die de vertaling zijn van de ondernemingsgebeurtenissen, leidt tot het invullen van de B.T.W-aangifte, het opstellen van de resultatenrekening en de balans na resultaatverwerking. De specifieke problematiek inzake accurate toepassing van de overigens snel wijzigende BTW-wetgeving is hier essentieel, alsook het behandelen van de diverse BTW-problemen en het invullen van alle BTW-documenten. Buiten de dagdagelijkse input van de boekhoudgegevens dient de kostprijs van de geproduceerde goederen en diensten te worden berekend, hetgeen kan leiden tot het analyseren en het verwerken in de analytische boekhouding. Evaluatie van de bekomen cijfers en analyse van de diverse mogelijkheden is hier dan ook de opdracht. Vennootschappen oprichten, omvormen en de boekhoudkundige verwerking van de diverse vennootschapsverrichtingen behoren ook tot de basis-werkzaamheden. Eenmaal de input van de basisgegevens goed is verzorgd, dient aandacht geschonken te worden aan het definitief opstellen van de enkelvoudige (en eventueel de geconsolideerde) jaarrekeningen, het uitvoeren van een volledige financiële analyse en het formuleren van conclusies over de werking van het bedrijf. Ook het controleaspect komt vervolgens aan bod : het uitvoeren van de interne en externe controle van de boekhouding met als doel het opstellen van een volledig controledossier. Met betrekking tot het personeelsaspect dienen de personeelsdossiers te worden behandeld, inclusief de diverse administratieve verplichtingen in verband met de sociale wetgeving. Met de nodige dossierkennis en kennis van de wetgeving dient men ook de onderhandelingen tussen de administratie en de ondernemers tot een goed einde te brengen, waarbij indien nodig, men aan de hand van de geëigende procedures eventuele conflictsituaties tussen de administratie en de ondernemingen kan oplossen. Vanuit het boekhoudkundig periodiciteitsbeginsel dient men uiteindelijk de fiscale problematiek correct aan te pakken : het berekenen en invullen van aangiften inzake personen- en vennootschapsbelasting, het bijhouden van de recente fiscale vernieuwingen, het concreet aanpakken van de verschillende belastingsproblemen, vanuit de boekhoudkundige winst het belastbaar resultaat en de uiteindelijk verschuldigde belastingen berekenen. In dit opzicht dient men de relaties met de Administraties van de Inkomstenbelastingen, het verloop van de eventuele fiscale ge-

11 8 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST schillen, de diverse procedurestappen en de controle van de Administraties op de voet te volgen Beroepscontext Organisatie van de arbeid Organisatie in de werkplaats : grondstoffen gebruik van de hulpmiddelen beschrijving van de werkvloer Organisatie buiten de werkplaats : gezondheid en hygiëne milieu veiligheid deontologie 2.4 Ondersteunende kennis Gemeenschappelijke basiskennis Om de breedte van de opleiding te waarborgen is een gemeenschappelijke algemene basiskennis naast een algemene kennis over het beroep vereist Algemene beroepsgerichte kennis Boekhouden en Boekhoudrecht Handelsrecht Vennootschapsrecht Analytisch boekhouden en budgetteren Financiële analyse Consolidatie Controle (of audit) Fiscaliteit : personenbelasting vennootschapsbelasting BTW Fiscaliteit wordt zoveel mogelijk verweven met boekhouden Specifieke kennis in functie van het beroep Traditionele kennis Specifieke kennis dient uitgesplitst naargelang het taakgebied en het beroep. Nieuwe technologie Aanduiden in de taakgebieden waar nieuwe technologie zich ontwikkelt. Ondersteunende kennis onderscheidt zich van specifieke, noodzakelijke grondige kennis die in het vorig punt aan bod komt. Een accountant-fiscalist heeft volgende ondersteunende kennis zeker nodig. Het is zeker niet de bedoeling om te vervallen in opleidingsprofielen. Men beperkt zich dan ook meestal tot het aanstippen van voorbeelden.

12 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST 9 Toegepaste wiskunde en Statistiek bv. aflossingstabellen, beoordeling van sectorgegevens Informatica de kennis van de meest recente pakketten verhoogt zijn rentabiliteit van werken aanzienlijk. Algemene economie en bedrijfseconomie de sectorgegevens moeten kunnen begrepen worden alsook bv. investeringsbeslissingen met hun gevolgen Burgerlijk Recht denk aan bv. familierecht. Sociale wetgeving bv. moet soms optreden in sociale conflicten Bedrijfsorganisatie bv. in een flits heeft hij de mankementen van een bestaande organisatie door Talen communicatieve vaardigheden blijven een must Zonder over al deze kennis in detail te beschikken weet hij vooral waar zich te informeren. 2.5 Beroepshoudingen De volgende beroepshoudingen zijn belangrijk en worden omgezet in gedragsindicatoren. Algemeen kader De deontologische normen die de uitvoering van de taken beheersen, zijn des te strenger naarmate de taak een maatschappelijke functie heeft. Bij dienstverlening die uitsluitend de cliënt aanbelangt, domineren deskundigheid, beschikbaarheid van de nodige tijd en middelen en de correctheid t.a.v. de wetgeving en regelgeving. Daar waar de rapportering kadert in een wettelijke monopolieopdracht (accountant) of in de door wet aan revisoren toegekende controleopdrachten domineren eisen inzake onafhankelijkheid en deskundigheid. Het bewaken van de deontologische regels is toevertrouwd aan het IBR, IDAC of BIB voor de personen die lid zijn van de organisatie en de beschermde titel voeren. Wie geen lid is en bv. in dienstverband boekhouder is, kan zich uitstekend inspireren op de algemene deontologische normen teneinde een beroepsethiek te ontwikkelen Deontologische normen Deskundigheid De verhouding tot de cliënt is in wezen een middelenverbintenis. Dit impliceert dat de dienstverstrekker over alle middelen beschikt om de opgedragen taak uit te voeren. Centraal hierbij staat de noodzakelijke kennis en/of ervaring, mensen, tijd en infrastructuur.

13 10 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST Zijn de middelen beschikbaar dan moeten ze bovendien op een juiste wijze ingezet worden. De dienstverstrekker zal zich dus voorafgaand aan de taakaanvaarding een oordeel vormen over de noodzakelijke in te zetten middelen en hun beschikbaarheid. De factor kennis is een kerngegeven en dient onderhouden te worden. Scholing is bijgevolg een noodzaak en de houders van een beschermende titel zijn dan ook verplicht jaarlijks een aantal uren bijscholing te volgen. Opdrachten die een specifieke kennis vereisen, nodigen uit om met derden - collega s samen te werken. Confraternele samenwerking is bijgevolg een werkelijkheid en/of noodzakelijkheid om de kwaliteit van de dienstverlening te verzekeren Onafhankelijkheid Taken die een maatschappelijke functie vervullen, resulteren in een verslaggeving die bestemd is voor aandeelhouders of belanghebbende derden en die deze partijen voorlicht omtrent de financiële kenmerken en/of complicaties. T.a.v. de opdrachtgever is er bijgevolg een hoge graad van onafhankelijkheid nodig. Deze onafhankelijkheid is zowel hiërarchisch, financieel, relationeel als op het vlak van de vergoeding. hiërarchisch niveau : er is geen band van ondergeschiktheid t.a.v. de gecontroleerde instantie financieel niveau: er is geen financiële of materiële relatie die van aard is een begin van twijfel aan de onafhankelijkheidsvereiste te veroorzaken relationeel niveau: familie- en vriendschapsbanden kunnen de onafhankelijkheidsvereiste schade berokkenen. De appreciatie van de dienstverlener is nodig vergoedingsniveau : waar nodig bepalen partijen vooraf de vergoeding Belangwekkend is dat de formule van eis tot onafhankelijkheid niet alleen geldt t.o.v. de externe accountant bij de uitvoering van de monopolieopdrachten en voor de revisor in zijn wettelijke opdrachten, maar op gepaste wijze ook leidraad en gedragscode is voor elke dienstenverstrekker in de financiële, fiscale en boekhoudkundige sfeer. De onafhankelijkheid vertaalt zich veelal door het feit dat de dienstenverstrekker geen actieve participant is in de door hem geadviseerde constructies. De adviesverlener wordt geen beslissingsnemer. Deontologisch onaanvaardbaar is het advies dat hoofdzakelijk de zelfverrijking van de adviesverstrekker beoogt. Bovendien bepaalt de gedragscode dat elk advies de geldende fiscale, sociale, burgerlijke,... wetgeving moet respecteren Vertrouwelijkheid en beroepsgeheim Respect voor de opdrachtgever vertaalt zich in een strenge eis tot vertrouwelijkheid inzake gegevens die medegedeeld zijn in het raam van een concrete opdracht. Het rapporteren dient, waar nodig, beperkt te worden tot het essentiële en vooral de conclusievorming moet eenduidig, klaar en coherent zijn.

14 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST 11 De meer formele eis inzake het respecteren van het beroepsgeheim gaat ervan uit dat geen gegevens, verkregen bij de uitvoering van een opdracht, vrijgegeven of openbaar mogen gemaakt worden, zelfs wanneer het om strafbare feiten gaat. In wel omschreven gevallen zijn hierop uitzonderingen voorzien en de genoemde materie is volop in beweging omdat criminaliteit steeds meer financiële en fiscale constructies als hulpmiddel aanwendt Conclusie Deskundigheid, onafhankelijkheid en vertrouwelijkheid zijn basispijlers van een deontologie die én opdrachtgever én belanghebbende derden in hun belangen wil doen respecteren. Naargelang de opdracht een meer wettelijke rol vervult, ligt het accent op de bescherming van de belangen van derden. Naargelang de maatschappelijke gevoeligheden wijzigen, is ook het deontologische kader een materie in beweging Bepalen van de belangrijkste beroepshoudingen Beroepsbeoefenaars, lid van het BIB, IDAC of IBR, of werknemer in een administratieve organisatie, zijn verplicht om deontologische voorschriften te respecteren. Uit deze regelgeving van beroepsfederaties kunnen volgende beroepshoudingen weerhouden worden. Taakgerichte beroepshoudingen Onmiskenbare beroepshoudingen : Accuratesse Flexibiliteit Omgaan met stress Organisatievermogen Wenselijke beroepshoudingen : Doorzettingsvermogen Kritische ingesteldheid Resultaatgerichtheid Persoonsgerichte beroepshoudingen Onmiskenbare beroepsverhoudingen : Contactbereidheid Leergierigheid Zelfstandigheid Zin voor samenwerking Wenselijke beroepshoudingen : Assertiviteit Beslissingsvermogen Imagobewustzijn Loyauteit

15 12 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST Concretiseren van de belangrijkste beroepshoudingen Voornoemde beroepshoudingen kunnen als volgt geconcretiseerd worden via gedragsindicatoren Onmiskenbare taakgerichte beroepshoudingen Accuratesse Voortdurend de nodige controles uitvoeren opdat bijvoorbeeld rekenfouten, logische verbandsfouten in balansgegevens enz. vermeden worden en alzo een maximale nauwkeurigheid bereikt wordt. Door de evolutie van de softwaretoepassingen op de voet te volgen, op zoek gaan naar nieuwigheden, waardoor bij constante werkkwaliteit, dezelfde taken sneller, efficiënter kunnen uitgevoerd worden. Periodieke financiële analyses uitvoeren om aan het bedrijfsmanagement de nodige beleidsinformatie te bezorgen Overzichtelijke timetables van deadlines bijhouden. Op een ordelijke en overzichtelijke wijze klassementen van boekingsstukken, outprints, elektronische data organiseren en controleren. Flexibiliteit In het eigen boekhoudkantoor, het werksysteem snel aanpassen aan : nieuwe SW-pakketten nieuwe wetgevingen verandering van personeelsformaties Externe boekhouders moeten zich aanpassen aan de eigenheden van de bedrijven waardoor zij de boekhoudadministratie organiseren of bijhouden. Bij het voorgaande punt moeten zij hierbij open staan voor verschillen in culturen, die in de huishoudingen van de cliënten worden aangetroffen, zonder daarbij concessies te doen aan de van hen verwachte integriteit en waardigheid. Omgaan met stress Het boekhoudadministratieve werk wordt geregeld geconfronteerd met vervaldata voor het indienen van fiscale aangiften, balansen voor vennootschappen, intrastataangiften, enz. Tijdens dergelijke drukke perioden bereid zijn af te wijken van de normale werkuurregeling. Gezond evenwicht nastreven tussen werk en ontspanning. Iets doen aan sport. In samenspraak met de partner, duidelijke grenzen stellen aan de tijdsbesteding voor de job, na de kantooruren. Organisatievermogen In boekhouddepartementen waar verschillende personen in groep samenwerken de taken zodanig plannen, coördineren en desnoods delegeren, zodat de opgelegde taken op efficiënte wijze binnen de gestelde tijdslimieten kunnen uitgevoerd worden Wenselijke taakgerichte beroepshoudingen Doorzettingsvermogen Bij de aanpassing van werkmethoden of invoering van nieuwe softwaretoepassingen, niet bij de eerste moeilijkheden deze nieuwe systemen verwerpen, voor-

16 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST 13 al als men overtuigd is dat via die nieuwigheden sneller en efficiënter kan gewerkt worden. Bij conflicten met de administratie (fiscale, RSZ,...) of andere partijen (banken, leveranciers,...) desnoods zijn gelijk voor de rechtbank halen, na een kostenbatenanalyse. Kritische ingesteldheid Bereid zijn, de gebruikte werkmethoden regelmatig te analyseren op efficiëntie, accuratesse, aangepast zijn aan actuele SW-pakketten, enz. om na die evaluatie bereid zijn de werkorganisatie aan te passen en negatieve evaluatiepunten te verbeteren. De waarde van een bewering of een feit, een persoonlijke of van derden, verifieren door raadpleging van de juiste bronnen of externe specialisten. Resultaatgerichtheid De gehanteerde werkmethoden regelmatig op snelheid evalueren. Niet bang zijn vastgeroeste werksystemen te veranderen om sneller, efficiënter, maar bij gelijke werkkwaliteit, identieke opdrachten uit te voeren. Hierbij is de nodige flexibiliteit wel nodig. Nieuwe software/hardware systemen evalueren op prestatiemogelijkheden. Na een kosten-batenanalyse de nodige investeringen uitvoeren in nieuwe software of hardware Onmiskenbare persoonsgerichte beroepshoudingen Contactbereidheid Ingaan op uitnodigingen, bijvoorbeeld : opening van nieuwe bedrijven, activiteiten van lokale handelsfederaties, studiedagen georganiseerd door banken, enz. met als hoofddoel niet te vervreemden van wat er leeft in de handels- en nijverheidswereld. Soepel reageren en omgaan met mensen met een moeilijk karakter. Leergierigheid Tijdschriften lezen inzake de actuele beroepsproblematieken. Permanent bijscholen door het regelmatig volgen van studiedagen. Lid zijn van beroepsverenigingen. Zelfstandigheid Een bepaalde taak kunnen analyseren in deeltaken en vervolgens een prioriteiten schema in de uit te voeren taken opstellen zonder hierbij voortdurend collega s of opdrachtgevers te raadplegen. Zin voor samenwerking Inzien dat alle kennis niet meer in één persoon kan aanwezig zijn en alzo op het juiste ogenblik de hulp van meer gespecialiseerde collega s of buitenstaanders inroepen. In grote ondernemingen met boekhouddepartementen met een grote personeelsformatie, een efficiënte arbeidsverdeling organiseren en controleren, waardoor de informatie-uitwisseling tussen collega s soepel verloopt en individualisten geweerd worden.

17 14 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST Wenselijke persoonsgerichte beroepshoudingen Assertiviteit Permanent uitkomen voor een eigen mening ten opzichte van klanten, fiscus, administratieve overheden,... terwijl men bewust is van zijn gelijk op basis van beroepservaring of na raadpleging van de nodige bronnen. Beslissingsvermogen Financieel opportune beslissingen adviseren en helpen doordrukken. Inefficiënte procedures signaleren en wijzigingen voorstellen. Imagobewustzijn Zin voor orde en netheid. Integrale kwaliteitszorg. Tijdig op afspraken zijn en van zijn medewerkers hetzelfde eisen. Loyauteit Ook in slechte tijden de belangen van de klanten of opdrachtgevers maximaal verdedigen Als externe boekhouder staan begrippen als vertrouwen en dienstbetoon centraal. Zijn houding moet de cliënt ervan overtuigen dat de boekhouder voor hem een vertrouwenspersoon is.

18 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST 15 3 NIVEAU VAN HET BEROEP IN DE SECTOR Omschrijving van het niveau Het niveau van het beroep wordt door drie factoren bepaald : graad van verantwoordelijkheid graad van complexiteit graad van transfer De niveaus worden als volgt omschreven : Niveau 1 Kwalificatie, die bedoeld is om betrekkelijk eenvoudig werk uit te voeren dat vrij snel kan verworven worden. Niveau 2 Kwalificatie, die vooral praktische werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd binnen de grenzen van de aangeleerde technieken. Niveau 3 Kwalificatie, die praktisch werk omvat, dat zelfstandig kan worden uitgevoerd op basis van een goed onderbouwde theoretische kennis over het werk en/of verantwoordelijkheden omvat zoals leiding en coördinatie. Niveau 4 Kwalificatie, die kennis en bekwaamheden omvat, die het mogelijk maken op autonome of onafhankelijke manier verantwoordelijkheden te nemen voor planning en/of leiding en/of beheer. Niveau 5 Kwalificatie, die kennis en bekwaamheden omvat, die het mogelijk maken onafhankelijk een beroepsactiviteit uit te oefenen en de wetenschappelijke achtergronden van het beroep te beheersen.

19 16 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST 4 BIBLIOGRAFIE 4.1 Vraag naar de opleiding De sector vraagt beginnende beroepsbeoefenaars die beantwoorden aan de volgende eisen : De beginnende beroepsbeoefenaar is polyvalent De beginnende beroepsbeoefenaar is kwaliteitsbewust De beginnende beroepsbeoefenaar kan zelfstandig werken De beginnende beroepsbeoefenaar kan werken met de nieuwe technieken De beginnende beroepsbeoefenaar heeft zin voor orde, zorg voor de gereedschappen en de machines en oog voor de veiligheid en hygiëne 4.2 Gebruikte bronnen Werkdocument vanwege Y. Wouters, versie 3 1 Algemeen 1.1 zie J. Bosmans 1.2 zie brochure scholen 2 Standpunt Beroepsfederaties 2.1 IDAC 2.2 IBR zie antwoord van R. Vandelanotte 3 BEROEP ALGEMEEN 3.1 Steeds meer voor minder accountants L. De Smet TALENT pg. 6-7 Speciale katern Knack 10/01/96 Trends 11/01/96 FET 06/01/ Vacatures focus Financiële Functies TALENT pg idem punt Functiebeschrijving (praktijkvoorbeelden) Internationaal gericht Westvlaams bedrijf (Pieters Visbedrijven NV Brugge) omzet 3,7 miljard werknemers 460 worldwide, 300 België 4.1 Hoofdboekhouder 4.2 Boekhouder van een dochterbedrijf 4.3 Verantwoordelijke klantenbeheer 4.4 Verantwoordelijke thesaurie- en valutabeheer 5 Fiscalist Philips NV Vertrouwelijk 6 VEV standpunt via 2 functiebeschrijvingen

20 BEROEPSPROFIEL BOEKHOUDER FISCALIST 17 5 MEDEWERKERS De volgende personen verleenden hun medewerking Hogeschool Gent, mevrouw Erauw (BME) Hogeschool Gent, mevrouw D. Jacobs (Hohan) Hogeschool Limburg, de heer A. Thiry Hogeschool voor Wetenschap en Kunst, mevrouw Y. Wouters Mercator Hogeschool Provincie Oost-Vlaanderen, mevrouw S. Stuyts Karel de Grote Hogeschool Antwerpen, de heer G. Verbeeck Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende, de heer R. De Waele Katholieke Hogeschool Mechelen, mevrouw M. Smits Katholieke Hogeschool Sint-Lieven, mevrouw C. Van de Moorte Provinciale Hogeschool Limburg, de heer M. Erlingen