Europees Kampioen. Leefstijlcoaching ter ondersteuning van gezond gedrag Nieuwe methodiek

Transcriptie

1 MAGAZINE VOOR ONDERNEMERS IN BEWEGING 13 e JAARGANG EDITIE Europees Kampioen Gezondheid is het belangrijkste dat er is, dat hoort altijd voorop te staan Leefstijlcoaching ter ondersteuning van gezond gedrag Nieuwe methodiek voor gedragsverandering - Een nieuwe kijk op de behandeling van shin splints Verrassend promotieonderzoek - De getuigen van Crohn; bijzondere videodagboeken - Voor de top moet je je vastbijten en niet meer loslaten Topkwaliteit in praktijk voor olympisch hockeyteam - Met vereende krachten de kilo s te lijf Interdisciplinaire aanpak van Heideheuvel werkt

2 Gaat u ook voor de hoogste kwaliteit? Het Gezonde Net is een kwaliteitsnetwerk waarbij de aangesloten praktijken begeleid worden in het behalen van het HKZ- en HCA-certificaat. Met deze certificaten op zak heeft uw praktijk de mogelijkheid om bij zorgverzekeraars de maximale contracten af te sluiten. In het netwerk van Het Gezonde Net praktijken zijn al 60 Topzorg- en/of Pluspraktijken actief. Bent u de volgende? informatie koppelen procesbewaking audit rapportages analyse en review Webbased kwaliteitsmanagementsysteem De praktijken van Het Gezonde Net maken gebruik van een webbased kwaliteitsmanagementsysteem. Dit systeem is exclusief voor Het Gezonde Net ontwikkeld en biedt o.a. de volgende functies: digitaal handboek met zoekfuncties processen voor klantreacties, interne klachten en verbetermaatregelen jaarplanning en periodieke management review praktijkoverleg met agenda, notulen en acties Het systeem wordt gebruikt door alle praktijkmedewerkers. Afhankelijk van de functie is de autorisatie vastgelegd. Interesse? Heeft u interesse in dit webbased kwaliteitsmanagementsysteem neem dan contact op met de centrale organisatie van Het Gezonde Net: info@hetgezondenet.nl w w w. h e t g e z o nden e t of.nl bel Cees de Zoete op

3 Inhoud Europees Kampioen 7 Voormalig topkeeper Hans van Breukelen over zijn carrière en over blessures Leefstijlcoaching ter ondersteuning van gezond gedrag 12 Nieuwe methodiek voor gedragsverandering Een nieuwe kijk op de behandeling van shin splints 20 Verrassend promotieonderzoek naar mediaal tibiaal stress syndroom 6 De getuigen van Crohn; bijzondere videodagboeken 28 Project Crohnjuwelen Met vereende krachten de kilo s te lijf 36 Interdisciplinaire aanpak van Heideheuvel werkt 36 Voor de top moet je je vastbijten en niet meer loslaten 44 Topkwaliteit in praktijk voor olympisch hockeyteam En verder Voorwoord 5 Meten en vergelijken op effectiviteit en efficiëntie met benchmarken 52 Eerste cijfers voor kwaliteitsindex bekend Van behandelaar naar ondernemende behandelaar 56 Ondernemer aan het woord Titanic zoekt sloepen 63 Column Oudkerk MoveMens Partners 64 Colofon

4 P R A K T I J K B E R I C H T Bedankt Intramed! We hebben nooit geweten dat Intramed zo compleet is. Vanaf het moment dat we met jullie praktijksoftware aan de slag gingen, loopt onze bedrijfsvoering op rolletjes. Plannen, registreren, declareren, behandeldossiers aanleggen en bijhouden gaan zo efficiënt dat we echt blij zijn dat we voor Intramed hebben gekozen. Trouwens, de medewerkers van de helpdesk zijn werkelijk fantastisch! Via de website van Intramed hebben we gebruik kunnen maken van een gratis proefperiode van 3 maanden. Hierdoor zijn we aan de slag gegaan zonder kosten of verplichtingen. Al snel bleek dat dit pakket prima aansloot bij onze wensen en zijn we na 3 maanden overgegaan tot een contract. Intramed, complete praktijksoftware voor uw praktijk Intramed is de meest gebruikte praktijksoftware met digitaal patiëntendossier van waaruit u gemakkelijk kunt declareren. Verslaglegging in het patiëntendossier volgens richtlijnen beroepsvereniging of uw eigen richtlijnen Opslaan van gescande documenten in uw patiëntendossier (verwijzingen, röntgenfoto s e.d.) Beveiligd online declareren bij alle zorgverzekeraars (VeCoZo) Mogelijkheid tot het maken van uitgebreide managementrapportages Een Service Centrum waar u direct deskundig en vriendelijk geholpen wordt, ook s avonds Nu ook Online werken rechtstreeks via Intramed Al meer dan gebruikers werken dagelijks met de Intramed software De praktijk gaat er op vooruit Noordkade GA Waddinxveen T F info@intramed.nl Op de website treft u tevens uitgebreide productinformatie voor uw praktijk:

5 Kampioenen We zijn nog geen Europees Kampioen, maar het Oranjegevoel barst alweer los. Met het vorige WK in ons achterhoofd en een selectie die minimaal zo sterk is, zou het dit keer moeten lukken. 24 jaar later opnieuw Europees Kampioen? Daarom hebben we in de reeks van topsporters dit keer Hans van Breukelen bereid gevonden terug te blikken op zijn sportcarrière en vooruit te kijken naar het EK. Hans was met Marco van Basten één van de helden van het EK 88. Eigenlijk één van de zestien zou Hans zeggen, maar in onze herinnering is hij toch het gezicht van de winnaarsmentaliteit destijds. Hij deelt zijn ervaringen in de sportmedische wereld, waarin hij op zijn hoogtepunt zwaar geblesseerd raakte en koos voor revalidatie bij het sportmedische centrum van de KNVB in Zeist. Daar heb ik met hem gewerkt en voor het eerst gezien hoe belangrijk de mindset van iemand is voor herstel en prestaties. Ik heb hem na bijna 24 jaar weer gezien en de ontmoeting was als vanouds. Hans zet nog steeds zwaar in op de mentale kant van topsport. En op eigen gedrag. Hij spreekt zijn verbazing uit over de vele gemiste strafschoppen door topspelers in grote wedstrijden. Een gebrek aan voorbereiding en training. De voetballerij zou een voorbeeld kunnen nemen aan de hockeywereld, daar zijn ze veel verder. Voor Movemens volgen we het Olympisch hockeyteam door de ogen van de fysiotherapeut; een unieke blik achter de schermen. Gedragsverandering is een terugkerend thema. Het artikel over leefstijl laat zien dat het beïnvloeden van leefstijl synoniem is aan gedragsverandering: leefstijl bestaat uit gewoontes van mensen en gewoontes zijn eigenlijk gedrag. Dit zie je ook in het artikel bij de multidisciplinaire aanpak van kinderen met obesitas; gedragsverandering staat centraal. Verder laten we weer de patiënt en een ondernemer aan het woord. Dit keer patiënten die via videodagboeken vertellen hoe zij de ziekte van Crohn ervaren en een ondernemende behandelaar, die aan behandelen niet veel meer toe komt. We proberen iedere uitgave een mooie balans te vinden tussen visie, innovatie, communicatie, ontwikkeling, marketing, netwerken en ondernemen. In dat kader laten we een wetenschapper aan het woord, dit maal met een nieuwe kijk op de behandeling van shin splints. Ook de benchmark, met interessante cijfers en figuren, ontbreekt niet. Maar ik hoop dat iedereen deze Movemens begint te lezen met de column van Rob Oudkerk, een leuk stuk over de kampioenen van de politiek. Hij kan als geen ander zijn onderwerp in een scherp perspectief plaatsen. Kortom, een uitgave vol kampioenen. We zijn gewend te denken dat we al Europees Kampioen zijn voordat we zijn begonnen. En dat we weer 20 gouden medailles winnen op de Spelen. Maar resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Gedrag uit het verleden is wel voorspellend voor de toekomst. We zijn dus verzekerd van veel Oranje-feestjes en prachtige sportmomenten. De redactie wenst alle lezers een fantastische sportzomer met veel mooie momenten. Gezondheid! j Namens de uitgever en redactie, Geert-Jan van der Sangen Reageren? 5

6 6

7 Voormalig topkeeper Hans van Breukelen over zijn carrière en over blessures Europees Kampioen Tekst: Rob Willemse Beeld: Aad van Vliet Een bestaan als topsporter is zwaar en laat, hoe goed getraind de sporter in kwestie ook is, vrijwel altijd sporen na. Ook topkeepers blijven gedurende hun voetballoopbaan niet schadevrij. Achttien jaar stond Hans van Breukelen als prof onder de lat. Te zijner tijd zal, zo weet hij nu al, zijn vaker gekwetste knie in zijn geheel vervangen moeten worden door een prothese. Intussen pleit hij ook voor het dragen van een beschermende helm, zoals de Tsjech Petr Čech, doelman van Champions League-winnaar Chelsea, doet. Een terugblik met de oud-doelman van o.a. PSV en het Nederlands elftal op zijn successen, dompers, blessures en zijn inschatting van de kansen op nieuw Nederlands EK-succes. Meer prijzen kan een voetballer, dus ook een keeper, in een jaar niet pakken. De kampioenschaal en de beker zijn nog niet eens zulke heel opmerkelijke trofeeën. Die worden in die jaren vrij vaak door PSV gewonnen, zo ook in Maar na Feyenoord en Ajax als derde Nederlandse club de Europa Cup I (tegenwoordig bekend als de Champions League) in de wacht slepen; dat is van een geheel andere orde. De finale tegen Benfica is een nogal kraak- en smaakloze, zoals finales op dat niveau wel vaker zijn. Spanning en angst om te verliezen zijn verlammend werkende ingrediënten. Maar zoals Hans van Breukelen 24 jaar later nog steeds zegt: Hóe je zo n wedstrijd wint, is niet belangrijk; alleen dát je hem wint. Matchwinnaar Op 25 mei 1988 is in het Neckarstadion te Stuttgart ook na de verlenging nog niet gescoord. Een strafschoppenserie zal de beslissing moeten brengen. De eerste vijf Benfica- en PSV-spelers treffen allen doel. Bij een 6-5 stand voor PSV stapt António Veloso naar voren. De Portugese rechtsback kiest -vanaf de stip gezien- voor de linkerhoek. Op de doellijn duikt Hans van Breukelen naar rechts, naar dezelfde hoek dus. Een paar tellen 7

8 later wordt de PSV-doelman bedolven onder juichende ploeggenoten. Normaal gesproken kan een keeper een wedstrijd hooguit redden voor zijn ploeg door de nul te houden. Maar dit was de eerste en ook enige keer dat ik me als keeper matchwinnaar heb mogen voelen. En als dat dan ook nog in zo n belangrijke wedstrijd gebeurt, is er alle reden om enorm blij en trots te zijn. Onmiddellijk voegt hij er aan toe dat het hem tijdens zijn voetballoopbaan nooit om eigen succes is gegaan en dat hij altijd een teamspeler pur sang is geweest. Winnen doe je als team en dus met elkaar; en voor verliezen geldt hetzelfde. Geluk en succes blijven hem dat jaar gunstig gezind. Een maand later wint Van Breukelen met het Nederlands elftal ook het Europees kampioenschap. In de Europees kampioen worden; dat had ik nooit durven dromen. Met een luide lach: En dat ook nog eens allemaal in één en hetzelfde jaar. Perfectionist Van Breukelen is zijn carrière als prof in 1976 bij FC Utrecht begonnen. In de zomer van 1982 vertrekt hij naar het Engelse Nottingham Forest. Aanvankelijk bevalt het leven daar, ook dat als voetballer, prima. Maar Nottingham blijkt niet de club te zijn waarmee hij -zoals gehooptprijzen kan winnen. Ook ziet manager Brian Clough zijn keeper vanwege extra blessuregevaar en andere ongemakken niet graag voor het Nederlands elftal spelen. De jacht op landstitels, bekers en internationaler gerichte trofeeën brengt Van Breukelen terug naar Nederland; meer specifiek naar PSV. Zelf heb ik bij fouten of als het tegenzat nooit naar anderen gewezen, maar naar mezelf gekeken finale tegen Rusland stopt hij bij een Maar daar moet de succesperiode nog 2-0 voorsprong -doelpunten van aanvoerder Ruud Gullit en uitblinker Marco zich ook aan de provinciale mentali- aanbreken. De geboren Utrechter stoort van Basten- een penalty, overigens door teit, die hij als gezeur ervaart. Zelf heb hemzelf veroorzaakt. Het zijn bekende ik bij fouten of als het tegenzat nooit beelden: Van Breukelen, die zijn rechterwijsvinger onder zijn rechteroog legt gekeken. Mijn vak heb ik door schade naar anderen gewezen, maar naar mezelf en daarmee suggereert te weten welke en schande geleerd; niet door te zeuren, hoek Sovjet-aanvaller Igor Belanov gaat maar door me kwetsbaar en perfectionistisch op te stellen. Bij PSV zag ik dat kiezen. Die intimidatie werkt en opnieuw weet Van Breukelen een strafschop te toen niet of nauwelijks en daarom wilde keren op een moment dat het er uitermate toe doet. Landskampioen worden, Engeland. ik na een jaar eigenlijk alweer terug naar de beker winnen, met het Nederlands Onder coach Johan Cruijff breekt bij elftal naar een eindronde; daarvan had Ajax Stanley Menzo door, een atletische, ik gehoopt dat het realiseerbaar zou meevoetballende keeper. In een aantal zijn. Maar de Europa Cup I winnen en kranten werd ervoor gepleit hem op te stellen in het Nederlands elftal. Door die verhalen voelde ik me gedwongen ook mee te gaan voetballen. Maar dat was nou niet bepaald mijn sterkste kant. En wie dingen gaat doen waar hij niet goed in is, gaat meer fouten maken. Daardoor neemt de kritiek verder toe en voor je het weet, zit je in een neerwaartse spiraal. Haptonomie Het is geen klein dipje waarin hij zichzelf terug vindt als hij de fout in gaat tegen Feyenoord, waardoor de voor het grijpen liggende titel nog in gevaar lijkt te komen. Als ook Rinus Michels hem in bescherming neemt en voor een interland tegen Hongarije passeert, vliegen alle tegenslagen en bijbehorende reacties hem naar de keel; helemaal als een Belgische krant ook nog eens schrijft dat Van Breukelen een geboren verliezer is. Ik ging het nog geloven ook. In de auto heb ik toen zelfs wel eens gedacht: ik parkeer m met 150 kilometer tegen een boom. Dergelijke gedachten spookten door mijn hoofd. Ik zag overal vijanden en wilde weer naar Engeland, vluchten dus. Na een zoektocht naar zichzelf, waarin hij sterk gesteund wordt door zijn echtgenote Karen, hervindt hij zichzelf. Ook Ted Troost speelt een belangrijke rol in dat proces. De haptonoom houdt hem een metershoge en -brede spiegel voor, waarbij de belangrijkste les luidt: de mensen en de wereld om je heen kun je niet veranderen; jezelf wel. Verander dus je eigen gedrag en je zult zien dat mensen anders op jou gaan reageren. Van Breukelen: Medespelers, tegenstanders, journalisten; allemaal konden ze me binnen de kortste keren op de allerhoogste kast krijgen. Dankzij Ted heb ik geleerd dat t onmogelijk is het iedereen naar de zin te maken, dat je dat ook niet moet nastreven en je beter je energie kunt 8

9 stoppen in zaken, waar je daadwerkelijk invloed op hebt. Mindset en visualisatie Op advies verandert hij ook de kleur van zijn keeperstrui van geel (de kleur van de haat, is de bijbehorende uitleg) naar grijs. De innerlijke en uiterlijke metamorfose blijken na afloop van het successeizoen 1987/1988 goed te hebben uitgepakt. Vier hoofdprijzen; binnen een jaar was ik van de ongelukkigste mens ter wereld veranderd in de gelukkigste. Nogmaals spreekt hij zijn dankbaarheid en respect richting Troost uit en stelt vast dat voor het hoofd weinig aandacht is in de voetbalwereld: Te veel machocultuur, te veel conservatisme. Het lichaam wordt volop getraind, maar voor mentale coaching is weinig tijd en aandacht. En juist op dat gebied is zoveel te winnen. Denk aan mindset en visualisatie. Daar wordt niets aan gedaan en daarom worden bijvoorbeeld -ook door toppers- zoveel strafschoppen gemist. Terwijl juist dat onderdeel heel goed trainbaar is, ook mentaal. Plezier is ook heel belangrijk, zoals ik in mijn boek aangeef. Elke topper Breukelen: Eerst heb ik in het ziekenhuis is ooit met sporten begonnen omdat hij een maand op de heen en weermachine het léuk vond. Dat plezier moet je behouden en met je ploeggenoten willen delen. Voor zijn revalidatie kiest de keeper ver- geoefend. Lekker in je vel zitten en vrij in je kop zijn volgens voor een intern verblijf op het vormen met focussen, de wil om te winnen en fysiek tóp zijn- de basis om in een Zeist. Zijn herstel duurt zeven weken. De sportmedisch centrum van de KNVB in flow te komen en de gewenste topprestaties te kunnen leveren. In de WK-finale verzorging en oefeningen; de middagen ochtenden zijn er voor de behandeling, van 2010 ontbrak dat volgens mij bij een wordt op kracht en conditie getraind. Zijn Verander je eigen gedrag en je zult zien dat mensen anders op jou gaan reageren aantal van onze spelers. Op sommige begeleiders zijn bondsarts Frits Kessel momenten was het on-nederlands hard, en de fysiotherapeuten Monne de Wit wild en opgefokt; niet vrij in de kop dus. en Geert-Jan van der Sangen. De laatste Sportmedisch centrum KNVB Ook aan zijn eigen flow komt begin 1989 een einde. Het nieuwe jaar is vijf dagen onderweg als hij tijdens een zaalvoetbalwedstrijd een zware knieblessure oploopt. De voorste kruisband, binnenband en het kapsel zijn ingescheurd. Van licht de keus van de keeper voor Zeist toe: Bij PSV zou de aandacht van de technische en ook medische staf vooral uitgaan naar fitte spelers die zich opmaken voor hun eerstvolgende duel. Ook zou de dagelijkse ontmoeting met zijn wedstrijdfitte teamgenoten confronterend en demotiverend kunnen werken. 9

10 Het EK, 24 jaar later: De poulefase is al heel zwaar. Duitsland is altijd sterk, zoals we een half jaartje geleden weer hebben gemerkt in een met 3-0 verloren oefenwedstrijd. Portugal is ook een heel lastige tegenstander. Zowel in interlands als de Europese clubtoernooien is de onderlinge balans negatief. Portugezen spelen om niet te verliezen en gokken via de counter op een paar kansen, die ze altijd zullen krijgen. Die speelwijze ligt ons niet. Maar omdat voor ons het toernooi tegen Denemarken begint, hoort daar dus allereerst de focus te liggen. Twee jaar geleden koos Bert van Marwijk op het WK voor een realistische opstelling en manier van spelen. Hopelijk doet hij dat weer. In Nederland spelen we graag aanvallend, maar internationaal gelden andere regels en is goed verdedigen veel belangrijker. En gelukkig weten we ook dat onze aanvallers altijd kansen zullen creëren. We hebben er genoeg, die een individuele en beslissende actie in huis hebben. Alleen was Van Persie, verkozen tot beste speler van de Engelse Premier League, op het WK niet in vorm; nu hopelijk wel. En Wesley Sneijder moet weer wat wedstrijdritme opdoen. Naast een beetje geluk gaat het om beïnvloedbare zaken als balans, teamspirit, focus en flow. Als Van Marwijk er net als twee jaar terug weer in slaagt het op die gebieden voor elkaar te krijgen, zou het een heel mooi EK kunnen worden. Al is het inmiddels 23 jaar geleden, toch te inspireren en de kracht te geven het herinnert Van der Sangen zich het loodzware programma en ook de gedreven- Gedurende de dag controleerden we tel- langer vol te houden. heid van Van Breukelen maar al te goed: kens of er reactie was in de knie, of er Hans heeft er echt álles aan gedaan dus vocht in kwam. Als dat niet het geval om zijn comeback te maken en zichzelf was, wisten we dat we die de volgende daarbij niets te hoeven verwijten. Vijf keer weer wat meer konden belasten. Na dagen in de week heeft hij, s ochtends en s middags, keihard gewerkt dan ooit. Daarom keren topsporters vol- afloop van die revalidatie was Hans fitter met de oefentol, met de medicinbal, gens van Breukelen altijd fitter terug na op de Cybex; noem het allemaal maar een blessure en is hij die specifieke trainingen zelf zijn hele carrière blijven doen. op. Door zijn fanatieke instelling is het hem gelukt. Hij heeft er zelfs een heus Vervelend voor hem is dat een eerdere en sixpack aan overgehouden. Omdat het simpelere blessure aan zijn andere knie zo zwaar was, moest het ook wel een -een scheurtje in de meniscus, waaraan Voor mentale coaching is weinig tijd en aandacht, juist op dat gebied is zoveel te winnen beetje leuk blijven. Plezier en motivatie waren de sleutelwoorden. Ik herinner me nog de eerste stapjes van Hans op de loopband, waarbij tempo en lengte van het programma geleidelijk werden opgevoerd. Daarbij zetten we een video met beelden van het EK 88 op, om Hans hij destijds een ontsteking heeft over gehouden- zo veel schade heeft berokkend dat hem in de toekomst zeker een totale knieprothese te wachten staat. Beschermende helm Blessures zijn het lot van elke topsporter, 10

11 maar sommige zijn te voorkomen. Van van Ton Pattinama. Ik ben buiten westen Breukelen is er fervent voorstander van geweest en wist daarna niet meer waar dat keepers een beschermende helm ik was. Maar in die tijd ging je gewoon gaan dragen, zoals Petr Čech, doelman door en volgde er ook geen onderzoek. van Chelsea, die in de Champions League Tegenwoordig gebeurt dat gelukkig wel. finale twee strafschoppen stopte en volgens supporters man of the match was. hoort altijd voorop te staan. Daarom laat Gezondheid is het belangrijkste dat er is, Maar ook hij ging daar pas toe over ik me ook eens in de twee jaar uitgebreid nadat zijn hoofd hard in aanraking was onderzoeken in het St. Anna Ziekenhuis gekomen met een in een voetbalschoen in Geldrop. En elke keer weer realiseer gehulde voet, waaraan hij een schedelbasisfractuur overhield. en verplegend personeel doen; en ik me weer wat een goed werk artsen dat Het is onmogelijk het iedereen naar de zin te maken, je kunt beter energie stoppen in zaken waar je daadwerkelijk invloed op hebt Van Breukelen: Zo n helm past niet in die laatste groep veel te weinig betaald de machocultuur die helaas ook bij de krijgt voor hun Florence Nightingale - conservatieve voetbalwereld hoort. Maar werk. Hopelijk kan een volgende regering moet er dan eerst een keeper dood daar blijvend en op een positieve manier geschopt worden voordat we een helm verandering in brengen. j verplicht stellen? Zelf heb ik ook een keer een trap tegen mijn hoofd gehad Petr Čech Johannes Franciscus van Breukelen (4 oktober 1956, Utrecht); keeper van FC Utrecht ( ), Nottingham Forest ( ) en PSV ( ). Zijn met afstand mooiste sportjaar is Met PSV wint hij dat jaar de Europa Cup I (voorloper van de Champions League) en met het Nederlands elftal wordt hij Europees kampioen. Met PSV wordt hij in totaal zesmaal landskampioen en wint hij driemaal de KNVB-beker. Viermaal wordt hij gekozen tot beste keeper van Nederland. Ook speelt hij 73 interlands en maakt hij het WK van 90 mee, waarin het Nederlands elftal als één van de topfavorieten start, maar direct na de -al met het nodige geluk overleefde- poulefase tegen Duitsland sneuvelt. Zijn derde en laatste grote toernooi is het EK van 1992, waarin de titelverdediger in de halve finale na verlenging en een strafschoppenserie door latere winnaar Denemarken wordt uitgeschakeld. In 1994 stopt hij met voetballen. Hans van Breukelen is een veel gevraagd spreker bij bedrijven en organisaties in het land, waarbij o.a. passie, overtuiging, communicatie, teamwork en geloof in je zelf treffende invalshoeken zijn. Vorig jaar heeft hij het boek Winnen; van talent tot topsporter geschreven. Daarin legt hij uit hoe topsporters en normalere stervelingen het beste uit zichzelf kunnen halen, dat succes maakbaar is en plezier daarbij een grote rol speelt. Sinds 2010 is hij ook lid van de Raad van Commissarissen van PSV. 11

12 12

13 Nieuwe methodiek voor gedragsverandering Leefstijlcoaching ter ondersteuning van gezond gedrag Tekst: Caroline Mangnus Ongeveer de helft van de chronische ziekten in Nederland wordt veroorzaakt door een ongezonde leefstijl. Deze ongezonde leefstijl is terug te zien in de cijfers: 50% van de Nederlanders heeft overgewicht, 40 % voldoet niet aan de beweegnorm en 27% van de Nederlanders rookt. Meerdere adviezen en discussienota s zijn de laatste vijf jaar verschenen van de Raad voor Volksgezondheid en Zorg waarin gepleit wordt voor een omslag in denken over de manier waarop onze gezondheidszorg functioneert. Slogans als Gezondheid 2.0, U bent aan zet of van Ziekte en Zorg naar Gezondheid en Gedrag illustreren het belang van een verandering in denken waarin een (pro-)actieve, goed geïnformeerde cliënt regie voert over zijn eigen gezondheid. Deze omslag in denken vraagt, zowel bij de cliënt als de hulpverlener, om een aanpassing in denken en doen. Niet alleen chronische ziekten, maar ook a-specifieke aandoeningen zoals lage rugpijn en KANS worden in sterke mate beïnvloed door leefstijl. Deze aandoeningen zijn vaak hardnekkig en repeterend. Dit kan mede verklaard worden door het uitblijven van een duurzame gedragsverandering. Binnen de hedendaagse zorg is het dan ook een uitdaging om interventies te ontwikkelen en implementeren die zoveel mogelijk inzetten op een blijvende gedragsverandering. Aan het woord zijn Maarten Bijma en Max Lak, oprichters van Operis en schrijvers van het boek: Leefstijlcoaching, kernvragen bij gedragsverandering. Zij hebben een methodiek ontwikkeld die professionals ondersteunt om gedragsverandering bij cliënten te bewerkstelligen. 13

14 Blijvende verandering In de praktijk zien we vaak dat professionals zich maar beperkt bezig houden met gedragsverandering. Dit ligt vaak niet aan de inzet of motivatie van de professional, maar het is vaak het gebrek aan een methodiek en een beperkt aantal interventies die de professional tot zijn beschikking heeft, geeft Maarten aan. Vaak stopt de begeleiding bij het geven van informatie. Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat je te zwaar bent en dat je moet afvallen. Daar houdt het vaak bij op. Een fysiotherapeut zal naast advies ook instructie en oefeningen geven, maar het zijn er maar weinig die deze oefeningen daadwerkelijk blijven volhouden. Een nadeel van deze vorm van begeleiding is dat de therapietrouw erg gering is en de kans op een blijvende verandering erg laag is. Max vult aan: Als er een cliënt komt met lage rugklachten dan zijn leefstijlfactoren als voeding, stress, te weinig bewegen en roken belangrijke factoren in het ontstaan en voortbestaan van de klachten. Een professional zal deze invloed zeker aan de kaart stellen, maar om deze leefstijlfactoren aan te pakken; dat is een ander verhaal. Veel van deze cliënten zie je steeds weer met dezelfde gezondheidsproblemen terugkomen, omdat hun gedrag ten aanzien van die factoren niet veranderd is. Motiverende gespreksvoering is in dit licht bezig met een opmars, maar biedt vooral soelaas bij de start van de gedragsverandering. Daarnaast is het ook lastig omdat de begeleiding vaak kortdurend is, terwijl de verankering van ander gedrag vaak meer dan een jaar duurt. Professionals houden zich maar beperkt bezig met gedragsverandering Leefstijlcoaching, kernvragen bij gedragsverandering Om op een goede manier in te spelen op deze ontwikkelingen, is het belangrijk dat de ondersteuning van mensen bij het voeren van regie over hun leefstijl en gezondheid, op een methodische en toegankelijke wijze plaats vindt. Professionals kunnen hierbij een grote rol spelen, maar het ontbreekt hen aan een goede methodiek om mensen te ondersteunen. Maarten: Dat is de reden dat we het boek Leefstijlcoaching, kernvragen bij gedragsverandering hebben geschreven. In dit boek hebben wij, met als basis de principes van zelfmanagement, een vraaggestuurde methodiek beschreven voor gedragsverandering. In deze methodiek wordt van a tot z een scala aan relevante thema s, meetinstrumenten en bijbehorende interventies beschreven. Door deze methodiek te gebruiken kun je als professional de juiste interventie op het juiste moment inzetten. De interventies die noodzakelijk zijn om motivatie op te bouwen (kernvraag 1) verschillen dan ook wezenlijk van de interventies die passen bij behoud van gedrag (kernvraag 4). Het is vaak zo dat mensen onvoldoende de risico s inzien van hun gedrag. Bijvoorbeeld iemand die lage rugpijn heeft is te zwaar, rookt en beweegt te weinig. De fysiotherapeut is overtuigd van de gevolgen van een 14

15 Thema s kennis cues to action ziekteperceptie risicoperceptie Loop ik extra risico s met mijn huidige leefstijl? Wat zijn voor mij passende keuzes? Thema s verantwoordelijkheid doelen strategien motivatie Thema s bekrachtiging problemen oplossen nieuwe routine Hoe kan ik duurzaam veranderen? Hoe zet ik mijn keuzes om in gedrag? Thema s uitvoering motivatievaardigheden sociale vaardigheden stressmanagement ongezonde leefstijl, de cliënt erkent dit wellicht, maar voelt het zelf niet. Dat is risicoperceptie: voel ik bij mezelf de urgentie om mijn gedrag te gaan veranderen ja of nee. Dit breng je in de eerste fase in kaart. Het gevoel van de cliënt dient anders te worden om open te staan voor verandering. Vanaf kernvraag 3 gaat het om daadwerkelijk verandering van gedrag. Een ander voordeel van deze methodiek is de mogelijkheid voor de professional om de kwaliteit van zijn handelen te toetsen. Door na te gaan of de juiste thema s zijn geïnventariseerd en de juiste interventie heeft plaatsgevonden, kan de professional de kwaliteit van zijn begeleiding waarborgen. Zo kan je als professional nagaan of je de juiste stappen hebt genomen, goed hebt gehandeld. Dan kan je het ook loslaten wanneer de cliënt besluit om niet te veranderen, verduidelijkt Max. Het ligt in dat geval niet aan jezelf als professional maar aan andere factoren. We laten de professional niet los met alleen het boek. Bij voorkeur wordt het boek ondersteund middels een opleiding. De methodiek De methodiek kenmerkt zich door een 4-tal kernvragen. Kernvraag 1. Loop ik (extra) risico s vanwege mijn leefstijl? Volgens professionals in de gezondheidszorg zijn veel mensen zich onvoldoende bewust van de gevolgen van hun leefstijl. Dit geldt zowel voor mensen die (nog) geen ziekte of aandoening hebben, als voor mensen die daar wel mee kampen. Onze ervaring is dat dit bij zorgverleners vaak zowel tot verbazing als frustratie leidt. Maar het is essentieel voor motivatie en gedragsverandering dat mensen uiteindelijk zelf tot dit inzicht komen. Het zich bewust worden van de effecten van leefstijl is meer dan alleen inzicht krijgen in de relatie tussen leefstijl en de eventuele consequenties. Het gaat hier ook om een emotionele lading, vaak in de vorm van een bedreiging, die al dan niet gevoeld wordt bij deze consequenties. Als mensen dreiging gaan ervaren, komt er energie vrij om te willen veranderen. Het doel van deze kernvraag is mensen te ondersteunen bij het bereiken van een modus waarin ze zich ten volle bewust zijn van de mogelijke gevolgen. Dit niet op een afstandelijke en rationele manier, maar zodanig dat zij de (mogelijke) effecten echt op zichzelf betrekken. Kernvraag 2. Wat zijn voor mij passende keuzes? In de fase waar de tweede kernvraag 15

16 centraal staat, is er kennelijk het besef dat de leefstijl een (mogelijk) probleem vormt en voelen mensen voldoende urgentie en betrokkenheid om keuzes te maken. Het proces van kiezen lijkt in eerste instantie vrij eenvoudig. Is bijvoorbeeld het voornaamste risico dat je te weinig beweegt, dan ga je toch meer bewegen? Zo eenvoudig als dit lijkt, zo lastig echter blijkt het vaak te zijn in de praktijk. Er bestaat geen lineair verband waarbij het ongewenste gedrag eenvoudigweg omgepoold wordt en het probleem daarmee opgelost is. Het gaat er juist om dat werkelijk individueel passende keuzes worden gemaakt, die voortkomen uit de eigen motivatie. Daarnaast moeten de keuzes die mensen maken passen bij de omgeving waarin ze deze keuzes tot uitvoering moeten brengen. Het onderzoeken, versterken en borgen van motivatie en het kiezen van een eigen passende oplossingsrichting staan nu centraal. Kernvraag 3. Hoe kan ik mijn keuze(s) omzetten in gedrag? In de fase waar de derde kernvraag speelt, hebben mensen een krachtige Kernvraag 4. Hoe kan ik duurzaam intentie tot veranderen, hebben ze nagedacht over oplossingsrichtingen en daar- Veel mensen zijn bekend met het zoge- veranderen? door energie om hun gedrag te veranderen. Ook nu kun je denken dat er weinig dering wordt ingezet en leidt ook tot noemde jojo-effect: een gedragsveran- meer mis kan gaan, maar de werkelijkheid is weerbarstig. Nieuw gedrag vraagt nieuwe gedrag vol te houden. Het zou resultaten, maar toch lukt het niet het ook om nieuwe vaardigheden, barrières mooi zijn als iedere verandering van doemen op en de balans tussen persoon leefroutine ook zou leiden tot een nieuwe en omgeving wordt in eerste instantie routine en een andere identiteit. Zo zal verstoord. Mensen hebben klaarblijkelijk een roker in eerste instantie vooral een ondersteuning nodig bij het omzetten van roker zijn die niet meer rookt. Maar de plannen in concreet gedrag. mogelijk komt er een moment waarop Mensen zien vaak onvoldoende de risico s van hun gedrag Oude routines worden losgelaten, nieuwe worden ingepast. Gewenste effecten Vanaf dit moment kost het geen moeite hij zichzelf gaat definiëren als niet-roker. laten vaak enige tijd op zich wachten en meer om niet te roken en heeft er borging ongewenste effecten doemen op. Dit plaatsgevonden. vraagt om persoonlijke motivatie, rolmodellen, sociale steun, zelfbeheersing, Het omzetten van een oude routine in een (fase)doelen, actieplannen, het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden, omgaan routine, het beheersen van stimuli, het nieuwe, het bekrachtigen van die nieuwe met barrières en evalueren van effecten veranderen van zowel de persoonlijke en planning. als de sociale identiteit en het ontstaan 16

17 van een nieuwe balans in de fit tussen persoon en omgeving staan bij deze kernvraag centraal. Gedragsverandering en ICT Een eis voor zelfmanagement is dat de cliënt de beschikking heeft over instrumenten om dit te doen. Aan het boek is een opleiding verbonden, maar ook is de methodiek gekoppeld aan een ICToplossing. Dit biedt ondersteuning aan de professionals in hun streven naar effectieve en efficiënte zorg en bevorderen van zelfmanagement door cliënt. Maar ook de registratie van gegevens, een cliënt volgsysteem, de toetsing van de geboden kwaliteit en balans tussen face to face en online begeleiding zijn voordelen door het koppelen aan een ICT-oplossing.. Daarnaast biedt het voordelen voor de cliënt zoals de juiste ondersteuning op het juiste moment, maatwerk waarover de cliënt zelf beslist en mogelijkheden tot langdurige ondersteuning op afstand. De Leefstijlcoach Deze ICT-koppeling is concreet gemaakt middels de website De Leefstijlcoach. Deze bestaat uit een platform voor leefstijlcoaching waar professionals en cliënten samen online aan gedragsverandering kunnen werken. Wanneer cliënten een gezondheidsprobleem hebben waarbij leefstijl een belangrijke rol speelt (zoals bij lage rugpijn of overgewicht), kan een gezondheidsmonitor cliënten en professionals feedback geven. Deze feedback gaat over hun leefstijl, zelfmanagement, stress en fysieke aspecten van hun gezondheid en of deze samenhangen met een verhoogd risico voor het ontwikkelen of voortbestaan van gezondheidsproblemen. Max: Als cliënten de stap hebben gezet naar de website, dan worden hoofdpersonen geïntroduceerd die herkenbare gezondheidsproblemen hebben, zoals overgewicht, stress en lage rugpijn. Video s ondersteunen de methodiek, er worden thema s besproken, informatie gegeven en de cliënt dient vragen te beantwoorden. Zo worden in de eerste fase juist die mensen, waarbij de motivatie laag of onduidelijk is, geprikkeld om in beweging te komen. Bijzonder ook bij de online module Lage rugpijn is dat er bijzondere aandacht is voor de psychosociale factoren die een belangrijke rol spelen bij a-specifieke lage rugpijn. Doordat je als professional vooraf over informatie kan beschikken, kan hij de rol van leefstijl inschatten, de cliënt uitnodigen om te besluiten zijn leefstijl te veranderen en vervolgens in samenspraak bepalen welke hulp hierbij nodig is. Maarten: De tijdspanne tot daadwerkelijke verandering van gedrag duurt wel meer dan een jaar, dat is onbetaalbaar bij een face to face begeleiding. Middels internet is het makkelijker te volgen en veel goedkoper. Hierdoor laat je je cliënt niet los, maar blijf je hem of haar begeleiden met behulp van de website. Toepasbaarheid leefstijlcoaching Leefstijlcoaching is zeker niet alleen bij beweegprogramma s, maar ook bij a-specifieke gezondheidsproblemen heel goed toe te passen. Zo kan een reguliere behandeling worden ondersteund door online modules zoals overgewicht, lage rugpijn en/of stress. Wanneer cliënten deze modules online volgen kun je als professional de tijd die 17

18 F y s i o R o a d m a p FysioRoadmap 4.3 met nieuwe module: de PLUS-manager De PLUS-manager in FysioRoadmap is een nieuwe tool die u helpt bij het monitoren van de dossiers. Door het gebruik van de PLUS-manager bespaart u kostbare tijd bij het (intern) toetsen van alle dossiers en heeft u een middel om te communiceren met alle fysiotherapeuten binnen uw praktijk. De PLUS-manager is een betaalde module: u kunt een offerte aanvragen via info@mrsystems.nl FysioRoadmap: het fysiotherapeutisch EPD met o.a.: Online intake; Online vragenlijsten; Online stambestanden; Audit proof Management-ondersteuning voor de primaire processen; Quality Check methodisch handelen en fysiotherapeutische verslaglegging; Monitored Rehab Systems Claes Tillyweg CW Haarlem info@mrsystems.nl FysioRoadmap en de mogelijkheden Maak een afspraak voor een demonstratie bij u in de praktijk. Bel

19 extras.bsl.nl isbn nur 770/897 je hebt effectiever benutten. Immers, je beschikt vooraf al over relevante informatie en cliënten hebben al uitgebreid stilgestaan bij de (deel)vragen van de verandermethodiek. Max: Wanneer je als professional zelfmanagement centraal stelt, hier op een methodische dingen doen die ze eerder of lang niet hebben kunnen doen, zoals spelen met kleinkinderen of een wandeling in het bos maken, vertelt Maarten enthousiast. Het verhoogt ook de zelfstandigheid, zo kan bijvoorbeeld de 500 meter tot de winkel weer zelf afgelegd worden. Een gezondheidsmonitor kan cliënten en professionals feedback geven manier invulling aan geeft en cliënten de juiste ondersteuning biedt, zeg je vervolgens met recht tegen de cliënt: U bent aan zet. Wat gedragsverandering brengt En gedragsverandering met betrekking tot leefstijlfactoren leidt niet alleen tot fysieke verschillen, maar is ook van invloed op de persoonlijke sfeer, het verhoogt de kwaliteit van leven. Doordat een cliënt bijvoorbeeld weer gemakkelijker kan bewegen, kan hij of zij weer Elementaire sociale vaardigheden Communiceren is een belangrijk onderdeel van vrijwel elk beroep. Of communicatieprocessen effectief verlopen is niet alleen afhankelijk van aan te leren technieken, maar vooral ook van de echtheid van iemands optreden. Om effectief te kunnen communi ceren heb je (zelf)kennis nodig over je eigen kwaliteiten. Dit leermateriaal helpt je om de basisvaardigheden zo aan te leren dat zij kunnen dienen als solide basis voor de ontwikkeling van je specifieke beroepsvaardigheden. De auteurs besteden in de hoofdstukken op oriënterend niveau ook aandacht aan de toepassing van de basisvaardigheden in verschillende hulpverleningssituaties binnen welzijn en gezondheidszorg. Aan deze geheel herziene druk zijn twee nieuwe hoofdstukken toegevoegd: Argumenteren en Digitaal communiceren. neemt het En daarnaast zelfvertrouwen Waar vele boeken vooral ingaan op de theorie, is Elementaire sociale vaardigheden ook enorm erg praktijkgericht. toe. Het Mensen geeft studenten goede gaan handvatten om voor theorie toe te zichzelf passen en te oefenen, waardoor het boek meer is dan alleen een verdiepend boek. Nieuw is de website met daarop een serie filmfragmenten waarin de besproken vaar kiezen. Het is niet alleen de leefstijlfactor digheden worden gedemonstreerd. Op deze website zijn ook toetsvragen, studieopdrachten en oefeningen opgenomen, die een actieve wijze van kennismaken met en oefenen van beoogde vaardigheden mogelijk maken. die verandert, maar mensen veranderen Marian Adriaansen is lector Langdurige Zorg bij de Hogeschool van Arnhem en als Nijmegen persoon en coördinator op van het een Transferpunt positieve Vaardigheidsonderwijs. manier. Zij heeft Het onderzoek gedaan naar empathie ontwikkeling bij verpleegkundigen. Vaardigheidsonderwijs van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Zij doceert sociale/communicatieve vaardigheden en ontwikkelt (online) vaardigheidsonderwijs. Josien Caris is communicatiewetenschapper en werkzaam bij het Transferpunt is toch geweldig dat je daar als professional bij kan helpen! j Meer info Marian adriaansen en Josien Caris Elementaire sociale vaardigheden Leefstijlcoaching Kernvragen bij gedragsverandering Maarten BijMa Max LaK Leefstijlcoaching, een boek van Maarten Bijma en Max Lak is via de site van Movemens te bestellen. Operis is expert op het gebied van duurzame gedragsverandering. Het bedrijf richt zich op de ontwikkeling van e-health oplossingen waarbij duurzame gedragsverandering centraal staat. Leefstijlcoaching is de eerste productlijn van Operis. 19

20 20

21 Verrassend promotieonderzoek naar mediaal tibiaal stress syndroom Een nieuwe kijk op de behandeling van shin splints Tekst: Martijn Plantinga Beeld: Wim van IJzendoorn Voor pijn aan de binnenzijde van het scheenbeen, veroorzaakt door overbelasting, bestaan verschillende benamingen. In de wetenschappelijke literatuur wordt gesproken over het mediaal tibiaal stress syndroom, terwijl patiënten veelal spreken over shin splints of nog Hollandser: springschenen. De definitie is een stuk eenvoudiger: pijn aan het scheenbeen tijdens of na inspanning, met meer dan 5 cm drukpijn over de binnenzijde van het been. Hoewel het probleem veel voorkomt, is er verrassend genoeg zeer weinig onderzoek naar gedaan. Juist omdat er zo weinig over bekend is, deed Maarten Moen, sportarts bij het UMC en lid van de medische staf bij NOC*NSF, hier onderzoek naar. Hij promoveerde op 25 mei jl. en zijn onderzoek had een aantal verrassende uitkomsten.. Geen spier- maar een botprobleem In vergelijking met andere blessures, bijvoorbeeld aan kruisbanden of enkels, is er heel weinig geschreven over het mediaal tibiaal stress syndroom, vertelt Moen. Dit betekent dat er nog veel te ontdekken valt. Er is eigenlijk altijd gedacht dat het een spierprobleem is. Deze theorie is zelfs algemeen erkend. In mijn promotieonderzoek heb ik echter aangetoond dat dit niet het geval is. Het 21

22 Als er een manier is om effectiever te zijn, waarom zou u die dan niet gebruiken? Shockwave Shockwave versterkt de kracht van fysiotherapie! Shockwave therapie toont al jaren een hoge effectiviteit bij behandeling van tendinopathiën, calcificaties, rupturen en fasciopathie plantaris. Diverse studies rapporteren bewezen effectiviteit. Geen wonder dat Fyzzio deze innovatieve therapie naar Nederland haalde. Fyzzio levert zowel radiale als gefocusseerde shockwave, met speciale applicatoren zoals D-actor en V actor. Internationale topmerken als Gymna ShockMaster en Storz Medical staan garant voor de beste werking. Voor succesvolle toepassing in uw praktijk bieden we tevens een hoog gewaardeerde opleiding. Maar ook op marketinggebied staan we u terzijde; we helpen u met persberichten en begeleiden u desgewenst met de communicatie naar patiënt en verwijzer. Ook hebben we een wachtkamerfilm voor u ontwikkeld. Ervaar het zelf en maak een afspraak voor een vrijblijvende demonstratie of vraag informatie aan. Bel nu of stuur een en u heeft onze brochure snel in huis. Duolith SD1»ultra«Duolith SD1»Tower«ShockMaster 500 nieuwe naam: voorheen Nederland inrichten - opleiden - ondernemen Bel , mail naar info@fyzzio.nl of ga naar Echografie Shockwave Medische fitness Behandelbanken Fysiotechniek Opleidingen

23 probleem zit hem in de botdichtheid. De microscheurtjes die door (over)belasting ontstaan zorgen voor een verminderde botdichtheid. Het is dus een overbelasting van het bot en niet van de spier. Dit heeft uiteraard ook gevolgen voor de behandeling. Waar normaliter veelal rust wordt voorgeschreven, ben ik van mening dat dit juist nadelig is. Belasting, uiteraard binnen proporties, is juist een prikkel voor het bot om te herstellen. Daarbij kan een Shockwave behandeling de botcellen extra stimuleren. je dat de opbouw van inspanningen een belangrijke factor is. Wanneer je opeens heel veel gaat doen, zoals de overstap van een jeugdteam bij hockey naar de senioren, zie je dat de overbelasting dusdanig groot kan zijn dat er problemen ontstaan. Ook de manier van lopen heeft invloed. Stampend lopen is natuurlijk niet goed en hoe meer demping des te beter. minder te werken om de krachten op het bot te dempen. De piekkracht op het bot nam toe. Een goede conditie en bijvoorbeeld fitte kuiten zijn dus ook zeer nuttig. Tractietheorie versus overbelastingtheorie Een diagnose stellen kan binnen 5 seconden Oorzaken Er zijn verschillende oorzaken en risicofactoren voor de overbelasting van het onderbeen. Een deel hiervan is intrinsiek. Zo blijken vrouwen een grotere risicofactor dan mannen. Een andere oorzaak is pronatie van de voet. Moen: Bij sporters merk De ondergrond waarop je loopt heeft eveneens invloed. In Israël hebben ze een interessant onderzoek gedaan onder een groep goed getrainde militairen. Ze brachten sensors in het bot van het scheenbeen aan en lieten de soldaten 80 km door de woestijn lopen. Naarmate de vermoeidheid toenam, bleken de spieren Er bestaan twee theorieën over de oorzaak van shin splints. De eerste, de zogenaamde tractietheorie, is de oudste en algemeen erkend. De theorie baseert zich op de trekkracht van de onderbeenspieren. Hierbij gaat men er vanuit dat er spieren zouden vast zitten aan het botvlies. Door het trekken aan het vlies zou irritatie of ontsteking ontstaan aan het 23

24 botvlies. Hoewel de theorie algemeen wordt sterker. Dit is een ingewikkeld wordt erkend, is dit volgens Moen niet proces, want het bot moet signalen krijgen om botopbouwcellen te ontwikkelen. het geval. Of, zoals hij zegt: de kans is heel erg klein. Er is nooit bewezen dat Maar het is dus zeker mogelijk om je bot de spieren aan het botvlies vast zitten. te trainen om sterker te worden. Daar zijn kadaverstudies naar geweest. De bewuste spieren die pijn in het onderbeen zouden veroorzaken door de trek- andere geleverd door de botdichtheid te Bewijs voor deze theorie wordt onder kracht, zitten hoger op je been, dus als meten bij sporters die last hebben van ze al trekken kan dit niet de oorzaak zijn. shin splints en bij niet-sporters. De botdichtheid is minder bij mensen die last Langs het bot zit wel een vlies, een soort jasje: de crurale fascie, en deze loopt hebben, zo bleek onder andere uit een wel helemaal langs je onderbeen. Dit zou onderzoek dat door een Scandinavische heel misschien een kleine hoeveelheid groep is gedaan bij de Luchtmobiele trekkracht kunnen veroorzaken. Het is Brigade. Al hangt het natuurlijk ook af echter onwaarschijnlijk dat de tractietheorie de belangrijkste theorie is, maar we weerbaar is je bot tegen buigkrachten? van de individuele botdichtheid. Hoe kunnen niet helemaal uitsluiten dat het Al met al is de hoeveelheid belasting een rol speelt. en de opbouw van je inspanningen het Rust is nadelig. Belasting is juist een prikkel voor het bot om te herstellen! In de tweede theorie, de botoverbelastingstheorie kan Moen zich aanzienlijk beter vinden. Deze richt zich op de buigbelasting van de tibia. Bij lopen en rennen buigt het scheenbeen een beetje. De mate waarin hangt onder andere af van je botsterkte, je gewicht, de druk, de frequentie van de belasting etc. Doordat het scheenbeen telkens iets veert, ontstaan er kleine haarscheurtjes, zogeheten microcracks aan de binnenzijde. Dit is heel normaal, bijvoorbeeld bij mensen die hardlopen, maar als dit teveel wordt is dit nadelig. Als er teveel kracht ontstaat herstelt het bot niet meer. Normaal wordt het bot door het adaptieproces juist sterker door die haarscheurtjes. Het bot herstelt zichzelf als het ware en belangrijkst. Diagnose Ook naar de diagnose zijn in het verleden enkele onderzoeken gedaan. Moen deed zelf onderzoek naar de MRI. Dit bleek niet echt nuttig voor de diagnose. Bij mensen die last hebben zie je vaak niets op een MRI. Sterker nog: bij gezonde hardlopers zie je soms juist wél afwijkingen. Dit is alleen maar verwarrend dus wij maken hier geen gebruik van om de diagnose te stellen. Het is overigens frappant dat niks zien op de MRI nadeliger blijkt dan dat je wél afwijkingen ziet. Wanneer er vocht zichtbaar is, betekent dit dat het adaptatieproces nog aan de gang is. Zo niet, dan staat dit op een lager pitje. Wij vinden dus dat een MRI wel zin heeft voor een prognose, maar minder geschikt is voor diagnose. Al kun je het wel gebruiken om te kijken of je niets over het hoofd ziet. Maar dat is meer voor de zekerheid. Een diagnose stellen is eigenlijk heel eenvoudig. Moen: Ik heb vandaag twee keer iemand binnen gehad met shin splints en in beide gevallen was ik in 5 seconden klaar. Lichamelijk onderzoek is voldoende. Heb je aan de binnenzijde van je scheenbeen drukpijn langs de botrand over 5 centimeter, dan weet je eigenlijk voldoende. We kijken nog wel of het geen spierprobleem is. Het kan namelijk ook een combinatie zijn van spier en bot. Dit komt zelfs in 30% van de gevallen voor. Dat noemen we shin splints met meedoen van de spieren. Shockwave blijkt aan te bevelen als behandeling Therapie blijkt moeilijk. Al lijkt rust juist nadelig te zijn. Er zijn testen geweest met ratten waar bij overbelasting in een molentje bleek dat ratten die bleven rennen, sneller herstelden dan ratjes die rust hadden. Belasting is een prikkel voor het bot om te herstellen. Er is alleen nog nooit wetenschappelijk onderzocht wat het verschil is tussen niets doen en trainen. Wat wel vast staat is dat het bot niet sterker wordt als je het niet belast. Juist als je een tijd niets hebt gedaan en je gaat opeens sporten, keren de klachten vaak weer terug. Het niveau wanneer je last krijgt, kun je opkrikken. Als je wilt blijven sporten zul je moeten belasten. Moen: Er zijn 5 behandelstudies geschreven. Het lijkt aan te bevelen om een botcelstimulator (shockwave) erbij te pakken. Niet alleen wij, maar ook een Duits onderzoek heeft dit aangetoond. 24

25 Praktijkvoorbeeld van een hardloper Het klassieke plaatje van iemand met shin splints is toch wel de hardloper die eerst voor zichzelf begint en zich na verloop van tijd aansluit bij een hardloopgroepje. Moen heeft er al diverse voorbij zien komen... Als je voor jezelf loopt heb je toch je eigen tempo en frequentie. Stel dat je twee keer per week loopt en dat zo leuk vindt dat je besluit om samen met een groepje te gaan lopen. In plaats van twee keer per week, loop je opeens drie keer per week. En wat nog belangrijker is, het groepje heeft net een ander tempo dus qua snelheid loop je soms net iets boven je macht. Moen: Als wij een diagnose stellen horen we regelmatig dat de klachten zich alleen voordoen bij het hardlopen. Het kan zelfs zijn dat we in een situatie van rust helemaal niets kunnen vinden. In dat geval zetten we de mensen meestal op een loopband waarbij we direct zien hoe ze lopen. Andere middelen als een MRI, CT- of botscan gebruiken we alleen als we echt twijfelen. Op de loopband blijkt dat mensen na zeg een kwartier last krijgen. Vervolgens gaan we terug naar de spreekkamer waar men opeens wél duidelijk kan aangeven waar de pijn zit. In de meeste gevallen is de diagnose dan rond. Ook na tien weken zien we ze terug voor controle in het ziekenhuis. Dan kunnen we echt zien of en in hoeverre de situatie is verbeterd. In ongeveer 80% van de gevallen werkt de behandeling goed. Mocht de shockwave in combinatie met het opbouwend loopschema niets helpen, dan moeten we overschakelen naar een ander soort behandeling. In het aller uiterste geval moeten we opereren, maar alleen als er geen andere mogelijkheden meer zijn. In praktijk gebeurt dat eigenlijk bijna nooit... Na verloop van tijd begint de loper wat te voelen. Het vervelende, met name voor de behandeling, is dat de pijn in het begin nog wel draaglijk is. Vaak pas na enkele maanden moeten mensen echt afhaken wat het hardlopen betreft. Het proces van overbelasting heeft dan meestal al plaatsgevonden. Tussentijds is er ook nog een bezoek gebracht aan een fysiotherapeut waar rek- en strekoefeningen zijn gedaan voor de kuiten, maar waarmee de klachten niet worden verholpen. Samen met een fysiotherapiepraktijk wordt vervolgens gekeken naar de behandeling. Afhankelijk van de ernst stromen patiënten daar in in een opbouwend loopschema. Daarbij krijgen ze, ook bij de fysio, meestal 5 keer een shockwave behandeling. Na zes weken komen ze terug bij het UMC om te kijken wat de status is. Moen: Helemaal verholpen gebeurt eigenlijk zelden, maar vaak kunnen ze al wel méér als het gaat om belasting van de onderbenen. 25