Natuur&Milieu info U.V. I 50 jaar provinciedomeinen. I Week van de Zee Natuur-lijk. I Gezocht: ideeën om af te koelen

Transcriptie

1 Natuur & Milieu info februari 2013 NATUUR & MLEU NFO februari 2012 Natuur&Milieu info U.V. V.U.: Peter Norro, dienst MiNaWa, Koning Leopold -laan 41, 8200 Sint-Andries 50 jaar provinciedomeinen Week van de Zee Natuur-lijk Gezocht: ideeën om af te koelen 1

2 NATUUR & MLEU NFO februari 2013 NHOUDSTAFEL Voorwoord 2 Gouden jubileum voor de provinciedomeinen 3-5 Grote zoogdieren in de domeinen 6 nrichtingswerken geven Fort van Beieren nieuw elan 7 Week van de Zee natuur-lijk 8-9 Gezocht: ideeën om af te koelen 10 Water in de grachten langer vasthouden om wateroverlast te voorkomen 11 Activiteiten in de domeinen Let s do it in je buurt 16 nvasieve exoten Eetbare Provincie: een vernieuwde band tussen consument en landbouwer Lenteactie kringloopcentra 22 Help je mee poelen inventariseren? 22 Laat het zoemen met bloemen 23 West-Vlaamse Natuurstudiedag 23 West-Vlaamse plantendag 24 Colofon jaar provinciedomeinen: dat vieren we! n 1963 kocht de Provincie West-Vlaanderen 44 ha van het Tillegembos in Sint-Michiels (Brugge) aan. Dat was het eerste groendomein. De voorbije 50 jaar is volop gewerkt aan de uitbreiding en de inrichting van de provinciedomeinen. ntussen heeft de Provincie niet minder dan 17 domeinen in beheer, samen goed voor zo n 1560 hectare. Daarnaast zijn er ook 9 zogenaamde groene assen. Deze oude spoorwegbeddingen kregen een nieuwe functie als recreatief fiets- en wandelpad met belangrijke natuurwaarden. De groene assen zijn samen met het jaagpad langs de Damse Vaart (een blauwe as) maar liefst 116 km lang en hebben een oppervlakte van 256 ha. Het provinciebestuur maakt in 2013 van het gouden jubileum gebruik om de provinciedomeinen uitgebreid in de kijker te zetten. We organiseren samen met verschillende partners heel wat activiteiten in de verschillende domeinen. Een stempelkaart waarmee je prijzen kan verdienen vind je in dit NM-nfo nummer. We hopen dat jij zo ook kennis zal maken met voor jou minder bekende domeinen. Ongetwijfeld stoot je hierbij op ongekende en verrassende plekjes. Geniet ervan! edereen heeft een hekel aan zwerfvuil. Daarom lanceert de Provincie samen met de West-Vlaamse Afvalintercommunales op 1 maart 2013 de opruimcampagne Let s do it in je buurt. We willen we alle gemeenten en hun inwoners warm maken om de handen uit de mouwen te steken. We rekenen alvast op jouw medewerking! Van 26 april tot 12 mei 2013 coördineert de Provincie weer Week van de Zee met als jaarthema Natuur-lijk. Kinderen kunnen zowel tijdens de schooldagen als in de weekends de natuur aan de kust op een actieve manier ontdekken. Dossier Gouden jubileum voor de provinciedomeinen n 1963 kocht de Provincie West-Vlaanderen 44 hectare van het Tillegembos te Sint-Michiels (Brugge) aan. Dit was meteen het eerste groendomein dat door de Provincie werd aangekocht. Dit jaar zijn we exact een halve eeuw verder. Een gouden jubileum dat we in 2013 graag in de kijker zetten! n 50 jaar van 44 hectare naar ruim 1800 hectare De voorbije 50 jaar werd niet stil gezeten, maar is volop gewerkt aan de uitbreiding en de inrichting van de provinciedomeinen. Zo is het Tillegembos door de jaren heen gegroeid tot 131 ha. Ook elders in de provincie werd het provinciale groenpatrimonium uitgebouwd. ntussen heeft de Provincie niet minder dan 17 domeinen in beheer, samen goed voor zo n 1560 hectare. Daarnaast biedt het provinciebestuur negen zogenaamde groene assen aan. Deze oude spoorwegbeddingen kregen een nieuwe functie als recreatief fiets- en wandelpad met belangrijke natuurwaarden. Het jaagpad langs de Damse Vaart heeft eenzelfde functie en wordt omwille van zijn ligging langs het water een blauwe as genoemd. Streekhuis Kasteel Tillegem De groene en blauwe assen hebben een gezamenlijke lengte van 116 km en een oppervlakte van 256 hectare. Anno 2013 zijn de domeinen en de groene en blauwe assen in provinciaal beheer dus samen goed voor ruim 1800 hectare groen. coverfoto: Palingbeek - moeras Pieter Vandevoorde Verder vind je in dit nummer een oproep voor burgerambassadeurs die goede ideeën hebben om de gevolgen van de klimaatverandering te beperken, info rond invasieve exoten, tips voor ecologisch verantwoorde en gezonde voeding, info over de West-Vlaamse natuurstudiedag rond het nachtleven, en zo veel meer. Veel leesplezier! stempelkaart 50 jaar provinciedomeinen Aertrycke Baliekouter Bergelen Bulskampveld Fort van Beieren n kader van 50 jaar provinciedomeinen gaan er diverse activiteiten door in domeinen. Wie deelneemt aan één van de geselecteerde activiteiten ontvangt een stempel op deze kaart. Bij deelname aan activiteiten in minimum 3 verschillende domeinen maak je kans op tal van mooie prijzen, waaronder een elektrische fiets! 2 Guido Decorte, Gedeputeerde voor Leefmilieu Gavers Stroroute Kemmelberg t Veld Palingbeek Tillegembos Raversyde Wallemote Wolvenhof Sterrebos Zeebos 3

3 NATUUR & MLEU NFO februari 2013 Groen voor mens, plant en dier edere West-Vlaming heeft wel ergens in de ruime omgeving een provinciedomein of groene as om in een groen kader tot rust te komen. De eenvoudige maar succesvolle formule van waardevolle bos- en natuurgebieden die uitgerust zijn met passende voorzieningen zoals comfortabele paden, een speelplein, een parking, een cafetaria, een bezoekerscentrum, trekt jaar in jaar uit heel wat tevreden bezoekers. Zo werden in 2011 niet minder dan bezoekers geteld in de Palingbeek. 99,9 procent van deze bezoekers geeft aan uiterst tevreden, zeer tevreden of tevreden te zijn met het domein. Die grote klantentevredenheid hoeft niet te verwonderen. n de domeinen is er immers voor elk wat wils. Voor wandelen en natuurbeleving kun je terecht in nagenoeg al onze domeinen. Een stevige portie cultuur kan je opdoen in de musea in het domein Raversyde en Bulskampveld. Om één en ander te ontdekken over natuur en landschap in en om de domeinen kun je dan weer terecht in de bezoekerscentra Bulskampveld, de Gavers en de Palingbeek (binnenkort ook in het Zwin). De actieve sporter komt aan zijn trekken in en om het Gavermeer in de Gavers. n veel domeinen zijn ook trajecten voor mountainbikers, joggers, ruiters en diverse andere recreanten uitgestippeld. De domeinen zijn er voor de mensen, maar ook bijzondere dieren en planten komen hier uitgebreid aan hun trekken. n de domeinen vind je een staalkaart van de bijzondere en typische natuur in onze provincie. Van bronbossen op de Kemmelberg over heiderelicten in Bulskampveld en waardevolle hooilanden in De Gavers tot duinvegetaties in het domein Raversyde. Ook op landschappelijk vlak valt heel wat te beleven. Zo zijn de domeinen Sterrebos en Pieter Vandevoorde - De Kemmelberg Fort van Beieren beschermd als landschap omwille van hun bijzondere erfgoedwaarde. Feestactiviteiten 50 jaar domeinen Het provinciebestuur maakt in 2013 van het gouden jubileum gebruik om de provinciedomeinen uitgebreid in de kijker te zetten. Dit doen we door samen met verschillende partners een breed scala aan activiteiten in de verschillende domeinen te organiseren. Een overzicht van de activiteiten vind je in de tabel hiernaast. Meer detail is opgenomen in de activiteitenkalender (zie p.12-15) en op Elke deelnemer krijgt per activiteit een stempel op bijgevoegde stempelkaart. Door het indienen van een volle stempelkaart voor 14 november doe je mee aan een tombola met tal van mooie prijzen, waaronder een elektrische fiets. Met deze actie maken we van het feestjaar gebruik om je ook met de jou minder bekende domeinen kennis te laten maken. Ongetwijfeld stoot je hierbij op ongekende en verrassende plekjes. Geniet ervan! Pieter Vandevoorde - Wallemote-Wolvenhof Toekomst voor de provinciedomeinen Bij het jubileum kijken we niet alleen achterom, maar richten we onze blik ook op de toekomst. Heel wat nieuwe uitdagingen liggen op de plank voor de komende jaren. Zo willen we verder werk maken van de volledige heraanleg van de groene assen. Het grootste deel van de werken aan de Groene 62 en de Stroroute zijn intussen uitgevoerd. Ook de voorbereidingen voor de heraanleg van de Kezelbergroute, de Trimaarzate en de Vrijbosroute zijn intussen opgestart. n een latere fase komen ook de andere groene assen aan bod. Ook wat de domeinen betreft ligt er heel wat in het verschiet. n de meest recent aangekochte domeinen, het Zwin (nieuw bezoekerscentrum) en de Jzerboomgaard (uitbouw domein), staan de komende jaren heel wat werken op het programma. n domein Raversyde wordt intensief werk gemaakt van de uitvoering van het masterplan, deze werken starten dit jaar. Vanaf 2014 spelen de domeinen en groene assen in de frontstreek ook een voorname rol in de herdenking van De Groote Oorlog. En ongetwijfeld zullen zich in de komende jaren nog opportuniteiten voordoen om het provinciaal groenpatrimonium verder uit te breiden. Joachim Calcoen Domein Datum Activiteit Tillegem 28 april Gezinshappening t Fort van Beieren 28 april Rondleiding herstel van het Fort van Beiren Bulskampveld 12 mei Theaterwandeling Het Zeebos 26 mei Van zwarte els naar rietorchis Het Sterrebos 9 jun Dag van het West-Vlaamse hart De Kemmelberg 22 jun Evolutie van provinciedomein De Kemmelberg met animatie Bulskampveld 23 juni Theaterwandeling De Palingbeek 23 juni Verjaarwandeling Bergelen 30 juni Gezinsdag De Stroroute 10 juli Fietsverkenning Bulskampveld 11 augustus Theaterwandeling De Gavers 25 augustus Open Gaversdag De Palingbeek 25 augustus Verjaarwandeling Baliekouter 7 september Opening bezoekerscentrum animatie deels NME De Palingbeek 8 september Open Vaartdag Bulskampveld 15 september Theaterwandeling Bulskampveld 29 september Opendeurdag met aandacht voor 50 jaar D Aertrycke 6 oktober natuur op de gevoelige plaat Bulskampveld 6 oktober Theaterwandeling Wallemote- Wolvenhof 12 oktober Nacht van de duisternis in het kasteelpark t Veld 20 oktober Theaterwandeling: straffe verhalen van t Veld De Palingbeek 27 oktober Verjaarwandeling WEDSTRJDFORMULER Naam en voornaam* Straat en nr* Postcode en woonplaats* Telefoon/GSM* * Verplichte velden o k wens in de toekomst op de hoogte gehouden te worden van activiteiten in de provinciedomeinen Uw gegevens worden enkel gebruikt in kader van de wedstrijd en worden in geen geval aan derde partijen doorgegeven zonder uw uitdrukkelijke toestemming. Geldig ingevulde kaarten worden bij voorkeur ingediend tijdens de activiteiten of worden voor 14 november 2013 ingediend in/opgestuurd naar het nformatiecentrum 4 Tolhuis of de bezoekerscentra Bulskampveld, De Gavers, Palingbeek, Raversyde of Zwin. Pieter Vandevoorde - De Gavers 5 Kaarten zijn enkel geldig indien alle verplichte velden zijn ingevuld en minimum 3 vakjes met de correcte stempel 50 jaar provinciedomeinen zijn afgestempeld. Er wordt slechts één prijs toegekend per gezin. Het volledige wedstrijdreglement is raadpleegbaar op

4 NATUUR & MLEU NFO februari 2012 Merkwaardig in de provinciedomeinen Grote zoogdieren nrichtingswerken geven Fort van Beieren nieuw elan Waarschijnlijk heeft de overschakeling van graan naar mais op de akkers voor een grotere migratie van allerhande wilde dieren gezorgd. Mais groeit vlug, wordt hoog en wordt laat geoogst. Ze biedt zowel dekking als voedsel. Mais wordt bijna in alle landbouwstreken uitgezaaid en biedt zo de mogelijkheid om bosarme streken te overbruggen. Ook de recente bosuitbreidingen door de Provincie, het Vlaamse Gewest en door bepaalde steden en gemeenten zorgden voor bijkomende migratiemogelijkheden. De vos benutte als eerste dit nieuwe aanbod. n korte tijd koloniseerde hij Oost- en West-Vlaanderen. Nu is hij er niet meer weg te denken. Bijna in alle provinciedomeinen en ook langs de groenen assen komt hij voor. Een aangepaste afsluiting houdt hem uit de kippenren. Hij is een goede verdelger van allerlei ongedierte, ook opruimer van kadavers en mogelijks zijn ook de muskusratten dankzij hem grotendeels verdwenen. Ree Het eekhoorntje is een andere migrant van de laatste tiental jaren. Of hij meegereisd is met de uitbreiding van de mais, is niet zo zeker. Feit is dat hij enkel nog maar het Brugse ommeland en de bossen van Wijnedale en Houthulst heeft gekoloniseerd. Mogelijks slaagt hij erin om binnenkort ook de bossen rond eper en Poperinge definitief te bereiken. Tot nu toe komt hij er soms voor, maar hij houdt er blijkbaar nooit stand. n de provinciedomeinen Bulskampveld, Tillegembos en het Fort van Beieren laat hij zich geregeld zien. De ree was een wat latere verschijning, die eerst het Heuvelland en het Poperingse aandeed. Vermoedelijk maakte zij de oversteek vanuit grote Noord-Franse bossen. Enkele jaren later waagde zij de sprong naar het Houthulstbos en de omgeving van Diksmuide en van daar stootte zij door naar andere streken in West- Vlaanderen. Nu is de ree bijna overal aanwezig waar er voldoende bos is. Hij ontbreekt nog in bepaalde delen van de kust en de polders, in de omgeving van Roeselare en Kortrijk en in het Brugse vormt de kustautoweg een nog niet genomen barrière. Zo komt de ree in de bossen van het landschapspark Bulskampveld, van Zedelgem en ook in het bosdomein Ryckevelde-Male voor maar nog niet in Tillegem, Tudor of Beisbroek. Daarentegen is de ree een algemene verschijning op de Kemmelberg (Heuvelland), in de Palingbeek (eper), in de Gasthuisbossen (eper) en t Veld (Ardooie). n de Gavers (Harelbeke) werd hij al gezien en in het Bulskampveld (Beernem) is hij algemeen. De ever is een aarzelende migrant van de laatste jaren. Elders in Vlaanderen heeft hij plaatselijk al voet aan de grond en vandaar verkent hij schoorvoetend nieuwe terreinen. n de West-Vlaamse provinciedomeinen is hij nog niet opgedoken. n de bossen rond Zedelgem houdt hij zich op en in het eperse is hij reeds gesignaleerd. Op 5 november 2012 startten de inrichtingswerken in het provinciedomein het Fort van Beieren. De werken omvatten de herbouw van het noordelijke bastion, het herstel van de walgrachten en de aanleg van nieuwe wandelpaden. Deze gelegenheid grijpt de provincie meteen aan om ook het historische huishoudelijk afvalstort te saneren. De bedoeling van de werken is de onderdelen van het fort beter herkenbaar te maken voor bezoekers. Het project past in een netwerk van forten en verdedigingswerken in de grensstreek, de Staats-Spaanse Linies. Het Fort van Beieren is het best bewaarde fort in Vlaanderen uit de periode van de Spaanse Successieoorlog ( ). Dit aarden fort werd omstreeks 1705 opgericht door Franse troepen ter verdediging van Brugge. Het fort heeft een stervormig grondplan en is voorzien van een vierkant middenplein, een aarden omwalling met vier bastions, een binnengracht met een ravelijn, een tweede aarden omwalling en een buitengracht. Het fort behoort tot een grensoverschrijdend netwerk van forten, versterkte stadjes en verdedigingslinies in de grenstreek van Vlaanderen en Nederland: de Staats- Spaanse Linies. n 1998 kocht de Provincie het fort van 27 ha aan, als een recreatief groendomein. De Provincie gaat nu over tot de herinrichting van het noordelijke bastion van het fort. Op basis van historische plannen en archeologisch onderzoek wordt nu dus één vierde van de militaire vesting waarheidsgetrouw herbouwd en herkenbaar gemaakt, zodat bezoekers de verschillende onderdelen ervan beter kunnen beleven. Naderhand worden ook informatiemodules geplaatst. Na afloop van de werken worden nieuwe bomen aangeplant in overleg met de Stedelijke Groendienst van Brugge. De werken worden begeleid door RAAKVLAK, de intergemeentelijke archeologische dienst voor Brugge en Ommeland. De sanering van het huisvuilstort gebeurt onder toezicht van de bodemsaneringsdeskundigen van Universoil uit Wingene. De werken werden gegund voor een totaalbedrag van ,82 euro en zullen waarschijnlijk afhankelijk van de weersomstandigheden duren tot en met juni De gedeeltelijke heraanleg van het Fort van Beieren kadert in het nterreg VA-project Forten en Linies in Grensbreed Perspectief en krijgt de financiële steun van het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en de Grensregio Vlaanderen-Nederland. Eerder werden in dat kader ook in Damme, in Knokke-Heist en in Zeeland gelijkaardige forten of stadsomwallingen hersteld, als belevingsvolle plaatsen langs recreatieve routes en netwerken. Het heringerichte fort wordt met nieuwe paden ontsloten voor bezoekers en recreanten en maakt ook deel uit van de groene fietsgordel rondom Brugge. Daarom financiert ook de Vlaamse overheid (ALBON/VLM) mee in het project. Extra informatie is ter beschikking via de website: Geïnteresseerden kunnen de plannen inkijken in het Provinciaal nformatiecentrum Tolhuis, Jan Van Eyckplein Brugge, tel Op 28 april 2013 is er om 10u een rondleiding in het domein waarbij de herstelwerken worden toegelicht. Meer info op blz Johan Mahieu Tom Vermeersch 7

5 NATUUR & MLEU NFO februari april tot 12 mei 2013 Week van de Zee Natuur-lijk Wil je meer weten over de onmetelijke zandvlakte van het Westhoekreservaat? Wegdromen van een natuurlijk strand als de Baai van Heist? De Zwinduinen ervaren s morgens vroeg of s avonds laat? Genieten van poëzie over de zee? Luisteren naar de verhalen van een kruier? Of gewoon zelf kruien? Jezelf trakteren op een vroege ochtendwandeling met ontbijt? Kom dan met je vrienden, gezin en/of je klas naar de Week van de Zee tussen 26 april en 12 mei De Week van de Zee brengt elk jaar de kustnatuur in de kijker. Dit jaar nemen we dit terug letterlijk, aangezien het thema Natuur-lijk is. Kinderen kunnen zowel tijdens de schooldagen (met hun klas) als in de weekends de natuur aan de kust op een actieve manier ontdekken. De weekends bulken van activiteiten zodat gezinnen, volwassenen, een leerrijke uitstap naar zee kunnen plannen. De 10 kustgemeenten, de bezoekerscentra, de natuurverenigingen, Horizon Educatief vzw, de Vlaamse overheid, slaan de handen weer in elkaar om een educatief en boeiend programma samen te stellen. De provincie West-Vlaanderen coördineert als initiatiefnemer dit grootse evenement voor natuur- en milieueducatie (NME) aan de Vlaamse Kust. Enkele straffe weekendactiviteiten Hierna volgt een héél kleine greep uit het uitgebreide aanbod nformeer je via DE PANNE Grensoverschrijdende tweetalige gezinswandeling met ezeltjes en koets zaterdag 27 april 2013 om 14 uur Plaats van afspraak: 14 uur aan het Parking Dune aux Pins te Ghyvelde, op de grens met Adinkerke: 255 rue de La Frontière /Ghyvelde FRANKRJK Het Westhoekreservaat zondag 28 april 2013 om 14 uur Plaats van afspraak: infohuisje Schuilhavenlaan De Panne Dichter bij zee (poëziewandeling) zaterdag 4 mei 2013 om 14 uur Plaats van afspraak: monument Pier Kloeffe Vloedlijnwandeling zondag 5 mei 2013 om 14 uur Plaats van afspraak: Leopold monument - Zeedijk - De Panne Anton, de strandjutter neemt je mee... Opening educatieve tentoonstelling De zee Activiteitenmarkt voor gezinnen met kinderen zondag 5 mei 2013 van 10 tot 16 uur Plaats van afspraak: VBNC De Nachtegaal, Olmendreef, De Panne KOKSJDE Aquarium achter de schermen voor volwassenen en kinderen: zondag 28 april 2013 om 11 uur + woensdag 8 mei 2013 om uur Plaats van afspraak: NAVGO-Nationaal Visserijmuseum Vogelsymfonie zaterdag 4 mei 2013 van 7 tot 9 uur Plaats van afspraak: Bezoekerscentrum De Doornpanne - Doornpannestraat Koksijde Demonstratie Garnaalkruien met de Spanjaardbank zaterdag 4 mei 2013 van tot uur en op zondag 5 mei 2013 van tot uur Plaats van afspraak: Sint-desbald op het strand t.h.v. dienst toerisme (horloge) Vroege ochtendwandeling met ontbijt zaterdag 11 mei 2013 om uur Plaats van afspraak: Duinenhuis - Bettystraat 7 - Koksijde NEUWPOORT Zeedorp op stelten te Nieuwpoort zondag 28 april 2013 vanaf 8.30 tot uur Plaats van afspraak: Loodswezen nabij het westerstaketsel Nieuwpoort-Bad Geneeskrachtige kruiden in de duinen zondag 5 mei 2013 van tot uur Plaats van afspraak: Sint-Bernarduskerk Nieuwpoort-Bad MDDELKERKE Wandeling in de Warandeduinen Zondag 5 mei 2013 van 10 tot 12 uur Plaats van afspraak: Watertoren in de Louis Logierlaan OOSTENDE Open deur Marien Ecologisch Centrum (MEC) Elke dag tijdens de Week van de Zee behalve op maandag en dinsdag - Telkens van tot 17 uur Plaats van afspraak: Marien Ecologisch Centrum, Langestraat, Oostende Vogelzang Zondag 28 april 2013 om 8 uur Plaats van afspraak: Vogelopvangcentrum - Nieuwpoortsesteenweg Oostende Educatieve wandeling op de Oostendse Oosteroever Zaterdag 4 mei 2013 om 14 uur Plaats van afspraak: Hendrik Baelskaai Oostende Tuur de Garnaal - zelf kruien! Windpainting De avonturen van Simon de strandjutter en zijn strandlabo Zaterdag 4 mei 2013 om 14 uur Plaats van afspraak: Horizon Educatief - Duin en Zee Tussen laag water en vloedlijn Zaterdag 11 mei 2013 om uur Plaats van afspraak: Koninklijke Baan t.h.v. tramhalte Raversijde, afspraakplaats t.h.v. de roze villa Jan Van Gent BREDENE Strand- en duinenwandeling met aansluitend demonstratie garnaalkruien Zaterdag 4 mei 2013 om 14u00 Plaats van afspraak: Duinenplein DE HAAN Strandlabo en tekenatelier zaterdag 27 april 2013 van 10 tot 12 uur en van 14 tot 16 uur Tekenatelier op het strand Plaats van afspraak: strand De Haan t.h.v. Rode Kruispost Begeleide natuurwandeling duinherstel en kustverdediging zondag 5 mei en vrijdag 10 mei 2013 telkens om 10 uur Plaats van afspraak: spioenkopduin Wenduine Strandlabo, zoektocht en workshop vliegers maken zaterdag 11 mei 2013 van 10 tot 12 uur en van 14 tot 16 uur Plaats van afspraak: strand Wenduine t.h.v. Rotonde BLANKENBERGE Blauwborstwandeling met ontbijt Zondag 28 april 2013 om 6 uur Plaats van afspraak: Bezoekerscentrum Uitkerkse Polder Kruidenwandeling en poelenonderzoek Zondag 28 april 2013 om 14 uur Plaats van afspraak: Bezoekerscentrum Uitkerkse Polder Broedvogelwandeling in de Uitkerkse Polder zaterdag 11 mei 2013 om 18 uur Plaats van afspraak: Bezoekerscentrum Uitkerkse Polder Orchideeëntocht in de Fonteintjes zondag 12 mei om 10 uur Plaats van afspraak: ngang Fonteintjes ter hoogte van De Duinse Polders, Ruzettelaan 195, Blankenberge BRUGGE Havenrondvaart en kaaiwandeling zaterdag 4 mei en zondag 5 mei 2013 om 11 en 14 uur Plaats van afspraak: Jacques Brelsteiger - Tijdokstraat Zeebrugge KNOKKE-HEST Geleide vroegemorgenwandeling in het Vlaams natuurreservaat de Zwinduinen. zondag 28 april woensdag 1 mei + zondag 5 mei telkens van 5 tot 7 uur Plaats van afspraak: aan het Oosthoekplein te Knokke- Het Zoute. Geleide natuurwandeling in het Vlaams natuurreservaat de Kleiputten van Heist. zondag 28 april 2013 van 10 tot 12 uur en van zondag 12 mei 2013 van 9.30 tot 12 uur Plaats van afspraak: aan het Stationsplein aan het treinstation te Heist. Geleide avondnatuurwandeling in het Vlaams natuurreservaat de Zwinduinen. vrijdag 3 mei 2013 van 20 tot 22 uur Plaats van afspraak: om 20 uur aan het Oosthoekplein te Knokke-Het Zoute. Geleide natuurwandeling in het Vlaams strandreservaat De Baai van Heist. zaterdag 4 mei 2013 van 9.30 tot 12 uur en zondag 12 mei 2013 van 14 tot 16 uur Plaats van afspraak: aan het kleine vuurtorentje op het einde van de Zeedijk van Heist (ter hoogte voetgangersbrug - Zeedijk nr. 64). M Meer info over de Week van de Zee Meer info over de activiteiten van de Week van de Zee en over NME aan zee vind je op Voor een gratis activiteitenbrochure Week van de Zee 2013 beschikbaar vanaf maart 2013 kan je terecht op het gratis nummer T (0800) of provincie@westvlaanderen.be Claude Willaert 9

6 NATUUR & MLEU NFO februari 2013 Gezocht: ideeën om af te koelen Water in de grachten langer vasthouden om wateroverlast te voorkomen 10 Ook al zal suikerriet de bieten in 2050 nog niet verdrongen hebben en zullen onze begonia s nog niet vervangen zijn door cactussen, West-Vlaanderen vond het samen met Oost-Vlaanderen toch raadzaam om de effecten van de klimaatverandering in kaart te brengen. n de grensregio Vlaanderen-Nederland maakte ook Zeeland al zo n boek op. Het studiebureau DHV kwam samen met het KM, KNM en de Belgische Bodemkundige Dienst tot de vaststelling dat de gemiddelde temperaturen s winters met 0,9 à 2,3 graden en s zomers met 0,9 à 2,8 graden zullen toenemen. Meer extremen Niemand zal klagen dat het vaker topjesweer zal zijn maar we moeten op onze hoede zijn voor de extremen. Er zullen zich in de zomer immers meer tropische dagen voordoen, terwijl het aantal ijs- en vorstdagen zal afnemen. De winters zullen gemiddeld natter worden en de zomerneerslag zal vaker in de vorm van hevige buien komen. Meer gevaar voor overstromingen en erosie dus. De combinatie van temperatuur- en neerslagwijzigingen zal bovendien leiden tot grotere droogtepieken, waardoor de grondwatertafel minder aangevuld zal worden. Door teeltadaptatie en variëteitenkeuze zal de landbouw zich wellicht aan de situatie kunnen aanpassen, al zal de concurrentie om zoet water ongetwijfeld toenemen. De waterbronnen voor drinkwatervoorziening, industrie en recreatie zullen in de zomer immers schaarser worden. Ook in de natuur zullen natte ecosystemen te lijden krijgen onder watertekort, terwijl gebieden die onderlopen ten gevolge van de zomerbuien schade kunnen ondervinden. Subsidies in ruil voor initiatief Het beleid zal de komende jaren in toenemende mate voor belangrijke keuzes gesteld worden maar zal vooral ook de steun van de samenleving nodig hebben. Het project Neem de Mensen Mee! wil daartoe bijdragen. Het doel is om bij burgerambassadeurs goede ideeën te stimuleren die de gevolgen van de klimaatverandering kunnen beperken of erger kunnen voorkomen. Via een vereniging kunnen hun initiatieven dan een subsidie krijgen. Het project loopt af in februari 2014, best dus projecten in een zo vroeg mogelijk stadium indienen. Burgers die nu al een idee hebben, kunnen terecht op (provincie ondersteunt burgers) of bij doenja.lefebure@west-vlaanderen.be. Op tocht door het klimaat Hoewel het nog niet te laat is om de gevolgen van de klimaatverandering te beperken, zijn bepaalde effecten ervan nu al zichtbaar. Ook in onze omgeving. Om mensen daarvan meer bewust te maken, ondersteunt de Provincie West-Vlaanderen de cursus Word klimaatgids van Natuurpunt Educatie. Die is bedoeld voor iedereen met een degelijke kennis van de natuur die zijn of haar kennis wil overdragen aan het grote publiek. n vijf lessen komen de deelnemers namelijk meer te weten over wat het klimaat nu precies is en hoe dat systeem werkt, over de effecten van de klimaatverandering op mens, fauna en flora en over de maatregelen die we kunnen nemen om de klimaatverandering tegen te gaan mitigatie of om ons aan te passen aan de gevolgen ervan adaptatie. De deelnemers trekken trouwens ook het veld in om de opgedane theorie aan de praktijk te toetsen. Zo leren ze hoe ze hun kennis tijdens een natuurwandeling aan hun publiek kunnen doorgeven. Want dat is het uiteindelijke doel van die cursus: de deelnemers opleiden tot klimaatgidsen die met scholen, groepen en milieuverenigingen de natuur intrekken. Meer informatie over de cursus Word klimaatgids vind je op Doenja Lefebure De Provincie West-Vlaanderen investeert in 2013 samen met de gemeenten en de landbouwers in een project om het water in de grachten hogerop vast te houden. Door het water langer vast te houden bovenstrooms, kunnen de neerslagpieken die benedenstrooms voor wateroverlast zorgen immers opgevangen worden. We zoeken in dit project naar een win-win situatie: we willen wateroverlast voorkomen, maar tevens ook verdroging in de landbouw aanpakken. Enerzijds is er de problematiek van versnelde afvoer van oppervlaktewater die benedenstrooms voor wateroverlast zorgt. Anderzijds wordt de landbouwsector op de hoger gelegen percelen steeds meer geconfronteerd met verdroging. Verdroging en wateroverlast kunnen dus veroorzaakt worden door dezelfde factoren. Deze problemen kunnen deels opgevangen worden door hemelwater lokaal beter vast te houden en te laten infiltreren. Het beter benutten van hemelwater wordt met andere woorden een belangrijke uitdaging voor de landbouw. Het provinciaal project water vasthouden, om wateroverlast te voorkomen is een pilootproject. Op zestien verschillende bovenstroomse gebieden in Beernem, Oostkamp, Wingene en Ledegem worden er in totaal zo n vijftig visvriendelijke stuwen geplaatst. De bovenstroomse gebieden zijn locaties waar de grachten een belangrijke meerwaarde betekenen om de verdroging van de landbouwpercelen tegen te gaan en om hinderlijke wateroverlast benedenstrooms te voorkomen. Het doel van het pilootproject is niet alleen aan de hand van een goede opvolging de voor- en nadelen van de stuwen en hun werking beter te leren kennen, maar ook praktijkkennis en ervaring opbouwen die inzetbaar is voor gelijkaardige projecten op andere probleemgebieden in West-Vlaanderen. Vooral in de hellende gebieden van de provincie stelt zich deze problematiek en kan het gebruik van stuwen toegepast worden. Dit project is één voorbeeld van het verruimde integraal waterbeleid waar onze Provincie voor staat. We kunnen gerust stellen dat we met het provinciebestuur een volwaardig waterbeleid uitbouwen. Het nieuwe waterbeleid vraagt, naast een goed uitgedacht en uitgevoerd waterlopenonderhoud, ook het inzetten op velerlei vlakken. Verder (in deze hogerop) kijken dan het waterlopenbeheer en brongerichte maatregelen nemen is er één onderdeel van. De Provincie heeft voor dit pilootproject euro op haar budget 2013 vastgelegd. Hiervan wordt euro via Europese subsidies gerecupereerd. Dit pilootproject is een mooi voorbeeld van hoe de Provincie behendig de switch heeft gemaakt van een integraal waterlopenbeheer naar een werkelijk integraal waterbeleid: een beleid dat oog heeft voor alle aspecten die aan water verbonden zijn. nzake water zijn er immers velerlei wensen en behoeften. Lies Deurinck 11

7 NATUUR & MLEU NFO februari 2013 Natuur- en milieueducatieve activiteiten in de provinciedomeinen - februari-mei 2013 Organisatie: provinciedienst natuur- en milieueducatie i.s.m. Agentschap voor Natuur en Bos, CVN West- Vlaanderen; Gemeenten Harelbeke, Heuvelland, eper, Knokke-Heist, Roeselare; Groendienst; eperse Voedselteam; zegemse milieuraad; Milieuboerderij de Palingbeek; Natuurpunt afdelingen Beernem, De Bron, De Torenvalk, Gaverstreke, Gewerveld, Middenkust, Westland, Wevelgem-Menen; Natuurwerkgroep De Gavers; Oxfam Wereldwinkels; Regionale landschappen; Spingroep De Wullekobbe; t Stadlandschap; Velt Jzervallei en Westland; VOC Beernem, VOC Oostende, Vormingplus Brugge, Oostende-Westhoek en Zuid-West-Vlaanderen K Dinsdag 2 april K Dinsdag 9 april W Zondag 21 april De Kemmelberg Overleven in zoet water voor kinderen van 8 tot 12 jaar - CJT De Lork, Kattekerkhofstraat 2 in Kemmel Beestje verliefd voor kinderen van 5 tot 8 jaar - CJT De Lork, Kattekerkhofstraat 2 in Kemmel Stop de tijd! (Erfgoeddag) - afspraak: Lettingstraat 64 in Kemmel voor kinderen van 6 tot 10 jaar info en inschrijven: RLWH uur uur uur W Zaterdag 27 april Landschapswandeling afspraak: kiosk op de Dries in Kemmel uur G Maandag 20 mei Het Zoetebos afspraak: Warandepark in Kemmel uur F=fietsen W=wandeling K=kinderen T=tentoonstelling C=cursus G=gezinnen Ws=workshop L=lezing We=wedstrijd R=rondleiding De Palingbeek - afspraak aan het Bezoekerscentrum, Vaartstraat 7, 8902 Zillebeke (niet op 30 april en 20 mei) nfo en inschrijvingen: T bc.palingbeek@west-vlaanderen.be - Bergelen - afspraak aan NEC De Rand, Rijksweg, 8560 Wevelgem-Gullegem W Zondag 3 februari Wintervogels in het domein 9.30 uur L Dinsdag 19 februari Natuurfotografie door Patrick Dobbels uur W Zondag 3 maart De geologie van Bergelen en omgeving uur W Zondag 7 april Padden, kikkers en salamanders ontwaken uur W Zondag 5 mei Vroegmorgenwandeling met ontbijt 5 - inschrijven op uur T tot 20 februari K Woensdag 13 februari Tentoonstelling Argus fotowedstrijd Dieren na de winter voor kinderen van 6 tot 12 jaar - 3 inschrijven verplicht vóór 6 februari uur W Zondag 24 februari 40 jaar provinciedomein uur T 3 maart tot 23 juni C Zondag 3 maart Tentoonstelling: Koning Eik staat te kijk Entles inschrijven op voor Velt-leden, 6 voor niet-leden 8.30 uur W Zondag 2 juni Kruiden, een wereld vol mysterie uur De Baliekouter - afspraak aan de parking van het domein in de Ommeganckstraat, 8720 Wakken Ws Zondag 17 februari nstallatie insectenhotel uur W Zondag 17 maart De toekomst van de Baliekouter uur Ws Zaterdag 9 maart Vlechtwerk met snoeihout inschrijven vóór 2 maart uur F Zondag 17 maart K Woensdag 3 april Fietsen van Palingbeek tot Pool of Peace inschrijven vóór 11 maart vergeet je fiets niet (K)eitoffe Pasen voor kinderen van 9 tot 12 jaar - 5 inschrijven verplicht vóór 27 maart uur uur W Zondag 14 april Lentewandeling - bij voorkeur inschrijven ( ) uur G Woensdag 10 april Op beestjeshotel inschrijven verplicht vóór 3 april uur De Gasthuisbossen - parkeren bij het infopunt van de Gasthuisbossenwandeling langs de Wervikstraat (bij het Zwarteleen), Zilebeke W Donderdag 18 april Conditiewandelen in de natuur uur Ws Zondag 21 april Vlas: van plant tot draad uur W Woensdag 22 mei Geleide avondwandeling uur De Gavers afspraak aan de koutermolen of aan het bezoekerscentrum, parking Koutermolen, Eikenstraat 131 in 8530 Harelbeke info en inschrijven: gavers@west-vlaanderen.be T tot 22 februari tentoonstelling Vlerk, de vleermuis W Zondag 3 februari Vogels voeren en beloeren uur K Dinsdag 12 februari K Donderdag 14 februari Neem afscheid van Vlerk, de vleermuis voor kinderen van 8 tot 12 jaar - 3, inschrijven vóór 11 februari Een natuur-leuk briefje voor voor kinderen van 8 tot 10 jaar - 5, inschrijven vóór 11 februari uur uur C Woensdag 24 april L Dinsdag 30 april Koken met stevia leden Velt: 8, andere: 12 inschrijven voor 20/2 op nvasieve planten, ze zijn zo mooi mijnheer! spreker: Arnout Zwaenepoel - in stadhuis eper uur uur C Woe 8, 15 en 22 mei Eetbare wilde planten inschrijven vóór 1 mei uur W Zondag 12 mei Vroege vogels 5.30 uur C Dinsdagen 14, 21, 28 mei en 4 juni Zingen in de natuur uur W Donderdag 16 mei Conditiewandelen in de natuur uur W Zondag 3 maart Lentekriebels of wintertenen 9.00 uur G Zondag 19 mei s er leven in de poel? Komense weg t.h.v. de Oude Vaart uur W Zondag 24 maart Wandel mee met de domeinwachter uur L Dinsdag 26 maart Stille waters, diepe gronden 3 incl. drankje, inschrijven vóór 25 maart C 2, 3 en 4 april Scharrelkids - 20/gezin - info via CVN West-Vlaanderen uur W Zondag 7 april De intrigerende wereld van amfibieën 9.00 uur K maandag 8 april K Woensdag 10 april T 13 april tot 7 juli Op onderzoek met de waterprofessor voor kinderen van 9 tot 12 jaar - 3, inschrijven vóór 6 april Waterdraakje vertelt een (g)beestig verhaal voor kinderen van 6 tot 8 jaar 3, inschrijven vóór 8 april tentoonstelling Onder dak uur uur F Maandag 20 mei C Dinsdagen 21, 28 mei, 4, 11 en 18 juni G Zondag 2 juni K Woensdag 10 april Verrassende natuurplekjes in de Groene Krans rond eper start aan de Sporthal in eper - inschrijven vóór 13 mei - vergeet je fiets niet Groene verrassingscursus - 30 Walking biobrunch XL + Velt ecotuindagen 10 of 5 (-12 jaar) inschrijven vóór 28 mei via brunch: uur, animatie: tot 16 uur Het Sterrebos 8800 Roeselare-Rumbeke Maak kennis met de Vrouwen van Vlaanderen voor kinderen van 10 tot 12 jaar - inschrijven verplicht op stallingen van het kasteel uur uur uur uur 12 W Zondag 5 mei Elke vogel zingt zoals hij gebekt is ontbijt: 2, inschrijven vóór 1 mei 5.30 uur Ws+G Zondag 5 mei Vogels te kijk (zie website) vanaf uur G Zondag 26 mei Scheppen in het water afspraak: parking in de Sterrebosdreef uur G Zondag 9 juni Dag van t West-Vlaamse hart afspraak aan de plataan aan de cafetaria uur 13

8 Lippensgoed-Bulskampveld afspraak Bezoekerscentrum Bulskampveld (kasteel), Bulskampveld 9, 8730 Beernem info en inschrijving: T bulskampveld@west-vlaanderen.be - T tot 17 februari W Zondag 10 februari Tentoonstelling Koning Eik staat te kijk Valentijn en liefde in het bos 2 (incl. liefdesdrankje) - inschrijven verplicht vóór 3/2 K Woensdag 13 februari Vogels in nesten - voor kinderen van 6 tot 9 en van 10 tot 12 jaar - 5 inschrijven verplicht vóór 6 februari T 18 maart tot 31 juli Ws Donderdag 21 maart F Zondag 24 maart K Woensdag 3 april K Woensdag 10 april Ws zaterdag 13 april L Donderdag 18 april G Zondag 21 april Tentoonstelling Flierefluiters voor gezinnen met jonge kinderen Verjaag de winterbleus uit je lichaam 12 inschrijven verplicht vóór 14 maart Fietstocht in het landschapspark Bulskampveld inschrijven vóór 17 maart Paasatelier Flierefluiters voor kinderen van 4 t.e.m. 9 jaar inschrijven verplicht vóór 27 maart De wereld van kikkers, padden en salamanders voor kinderen van 6 t.e.m. 12 jaar inschrijven verplicht vóór 6 april Koken met minder gekende kruiden 12 inschrijven verplicht vóór 6 april Plan(t) anders in je tuin spreker: Arnout Zwaenepoel - inschrijven vóór 11 april Flierefluiterswandelingen - voor gezinnen met kinderen van 3 tot 6 jaar - 3 (incl. hapje en drankje) - inschrijven vóór 18 april uur uur uur uur uur uur uur uur uur Ws donderdag 25 april Huid en kruid inschrijven verplicht vóór 18 april uur W Zondag 12 mei Ws Dinsdag 14 mei Theaterwandeling: van wild tot gewild - inschrijven vóór 5 mei Receptjes met kruiden uit de kruidentuin 12 - inschrijven vóór 7 mei start 14u, 14.30u of 15u uur W Zondag 19 mei Vogels van tuin en park uur F Donderdag 23 mei Langs het tuinpad van mijn vader begeleider: Arnout Zwaenepoel - inschrijven vóór 16 mei uur W Zondag 26 mei Nostalgie van de vlier - 4 inschrijven vóór 19 mei uur G Zondag 2 juni Flierefluiterstocht voor gezinnen met kids van 8 tot 12 jaar inschrijven vóór 29 mei Raversijde uur W Zondag 28 april Vogelzang - afspraak aan het VOC, Nieuwpoortsesteenweg uur G Zaterdag 11 mei Tussen laag water en de vloedlijn - afspraak aan de roze villa Jan Van Gent aan de tramhalte Raversijde langs de Koninklijke baan Tillegembos - afspraak aan de parking in de Witte Molenstraat, 8200 Sint-Michiels uur G Zondag 28 april Feest: 50 jaar provinciedomein Tillegem vanaf uur t Fort van Beieren - afspraak aan de parking van het domein in de Gemene Weidestraat, 8000 Brugge-Koolkerke t Veld afspraak aan de cafetaria De Keunepeupe in het domein, Bloemgatstraat in 8850 Ardooie W Zondag 21 april Amfibieën strekken de pootjes uur W Zondag 12 mei Plantenorakel van de druïden uur G Zondag 2 juni Scheppen in het water uur Het Zeebos afspraak aan de parking van het domein Duinse Polder, Ruzettelaan 195, 8370 Blankenberge W Zondag 26 mei Van zwarte els naar rietorchis uur Wallemote-Wolvenhof afspraak aan de parking van het domein in de Kokelarestraat in 8870 zegem G Zondag 12 mei Moeder natuur uur W Zondag 19 mei Vroeg-uit-de-veren wandeling met ontbijt inschrijven via izegem@milieuraad.be of Het Zwin afspraak aan de hoofdingang, Graaf Léon Lippensdreef 8, Knokke-Heist - info: T Prijs begeleide wandeling: 6-11 jaar: 2; vanaf 12 jaar: uur W Elke zondagvoormiddag Begeleide themawandeling uur W Zaterdag 9 februari Valentijnswandeling: Love is in the air uur W Zaterdag 30 maart Lentewandeling uur K Woensdag 3 april Eieren kleuren en versieren voor kinderen van 6 t.e.m. 8 jaar uur W Zaterdag 6 april Paaswandeling uur K Woensdag 10 april Een mobiel van kunstige eieren voor kinderen van 9 t.e.m. 12 jaar uur W Zaterdag 13 april Ooievaarswandeling: eerst was er het ei uur C 18 april tot 22 juni Cursus Natuur-in-zicht info via CVN West-Vlaanderen W Zaterdag 4 mei Ooievaarswandeling: over kuikens en andere kakelnestjes uur Woensdag 22 mei Dag van de biodiversiteit W Zaterdag 1 juni Ooievaarswandeling: kleintjes worden groot uur Gezocht natuurtalent! Wedstrijd beeldende kunst met thema natuur inspireert Nog inschrijven tot 14 maart Hou je van schilderen, tekenen, fotograferen of werk je liever op een plastische manier in en rond de natuur? Dan is dit iets voor jou. Je favoriete plekje in één van de deelnemende provinciedomeinen verbeelden is de grote uitdaging. Prijzen voor verschillende leeftijdsgroepen. Werken indienen tot 31 mei Alle info en het wedstrijdreglement op Doe mee en win! Organisatie: bezoekerscentra De Palingbeek, Bulskampveld, De Gavers en Het Zwin W Zondag 28 april Open wervendag: herstel van het fort uur Voor up-to-date info: d Aertrycke - afspraak aan de parking langs de Zeeweg, 8020 Torhout of provinciedienst Natuur- en Milieueducatie: Christine Van Rie, T , christine.van_rie@west-vlaanderen.be W Woensdag 1 mei Vroegmorgenwandeling 5.00 uur

9 Let s do it in je buurt nvasieve exoten edereen heeft een hekel aan zwerfvuil. Daarom lanceren de West-Vlaamse Afvalintercommunales en de Provincie West-Vlaanderen een vervolg op de succesvolle campagne Let s do it in de vuilbak. Met de opruimcampagne Let s do it in je buurt willen we in het voorjaar alle gemeenten en hun inwoners warm maken om de handen uit de mouwen te steken. We rekenen alvast op jouw medewerking! Vanaf 1 maart 2013 kan je op de campagnewebsite een stuk grond in jouw buurt opeisen dat je proper wil houden. Dat kan gaan om een straat, een park, een buurt, een speelplein, een stuk strand,... Door dat stuk officieel te claimen, engageer je je openlijk om je eigen omgeving net te houden en roep je als het ware ook anderen op om dit stuk op te ruimen. Wie wil, kan ook zijn buren, vrienden of leden van een vereniging aansporen om de klus samen te klaren en zich als team aanmelden op de website. Op die manier kunnen bewoners eigenhandig opruimacties organiseren en zones afbakenen die ze voor langere tijd netjes willen houden. Zo helpt iedereen om zijn eigen gemeente zwerfvuilvrij te maken en dit engagement uit te dragen. Via de website kan je ook opruimmateriaal aanvragen (prikstok, fluohesjes, zakken, ), maar ook de raamaffiche Samen houden we deze straat proper. Met deze raamaffiche kan je je engagement ook zichtbaar maken in het straatbeeld. Zo zien voorbijgangers dat je geen zwerfvuil duldt in je buurt. Het ultieme doel van de actie is dat er een sneeuwbaleffect ontstaat en dat er steeds meer bewoners zich engageren met een zwerfvuilarme gemeente én provincie als resultaat! Vanaf 1 maart 2013 kan iedereen een stuk claimen op Geïnteresseerde inwoners, bedrijven, verenigingen en scholen kunnen echter vanaf 18 januari 2013 zich reeds registreren op de website om deel te nemen aan deze actie. Dit initiatief is een vervolg op de succesvolle campagne Let s do it in de vuilbak waarbij jongeren werden aangespoord om blikjes, plastic flesjes en andere troep in de vuilbak te gooien. De campagne Let s do it in de vuilbak won eind 2012 zelfs de publieksprijs voor beste overheidscommunicatie! Omdat zwerfvuil geen leeftijd kent en de campagnestijl aansloeg, worden nu alle generaties aangespoord hun properste beentje voor te zetten. Jij toch ook? Voor meer informatie over de campagne, aanvraag van materiaal of organisatie van een opruimactie, kan je best terecht bij de gemeente of Afvalintercommunale of op de website Alexandre Lefebvre Binnen Europa werd bijna 70% van ons plantenassortiment van elders geïntroduceerd in functie van landbouw, bosbouw, imkerij en sierteelt. De sierteelt geldt als belangrijkste bron van uitheemse planten, kortweg exoten. Exoten worden invasief genoemd, wanneer zij in staat blijken tot overleving en explosieve vermeerdering in de vrije natuur. Het aantal exoten dat invasief wordt is op zich beperkt (1 op 1000), maar dat betekent helaas niet dat de problemen beperkt zouden zijn, integendeel! Waarom zorgen maken over invasieve exoten? 1. Biodiversiteitsverlies nvasieve exoten zijn een belangrijke oorzaak van biodiversiteitsverlies in de 21ste eeuw. De oorzaken zijn divers. Vooreerst: waar een exoot groeit, kan geen inheemse plant meer groeien! Maar daar blijft het niet bij. Exoten beïnvloeden ook hun milieu, door bijvoorbeeld beschaduwing, maar ook door de afscheiding van chemische stoffen, die de groei van andere planten kunnen remmen. Sommige invasieve exoten hebben inheemse neven en nichten. n dat geval bestaat er een reëel risico op kruising, en dus op genetische vervuiling van onze inheemse planten. 2. Maatschappelijke kosten Remedies? Strategie nummer 1: vermijd nieuwe vestigingen van invasieve exoten! Het is ecologisch en economisch verreweg het interessantst om nieuwe introducties te vermijden. Dweilen met de kraan open is niemands favoriete bezigheid. Preventieve maatregelen : informeren en sensibiliseren van groenbeheerders, tuin- en landschapsarchitecten, tuinaannemers, brede bevolking, etc., het niet meer aanplanten van invasieve soorten in privétuinen, parken en op openbaar terrein en het niet meer aanbieden van invasieve soorten in het reguliere verkoopcircuit. Strategie nummer 2: beheer(s) bestaande populaties! Remedie 1 is al niet eenvoudig, maar remedie 2 zeker niet. nvasieve exoten blijken dikwijls zeer hardnekkig. Het verwijderen van invasieve waterplanten kost de samenleving jaarlijks ettelijke miljoenen euro s. n de praktijk n het streven naar het vermijden van nieuwe vestigingen van invasieve exoten, wordt gewerkt d.m.v. gedragscodes. Een gedragscode komt tot stand via een participatieve benadering en mikt finaal op zelfregulering. Vraag jouw gratis abonnement aan! nvasieve exoten kosten geld! Soms is hun bestrijding maatschappelijk strikt noodzakelijk! Denk bijvoorbeeld aan de kost voor het verwijderen van Grote waternavel uit waterlopen. Die kosten lopen vaak erg hoog op. 16 Wens je gratis NM-info te ontvangen? Bezorg ons dan jouw naam, adres en het gewenste aantal exemplaren. Dit kan je doen door te mailen naar nminfo@west-vlaanderen.be of te bellen naar Verkies je echter NM-info per mail te ontvangen? Surf dan naar klik op E-zine Natuur en Milieu-info en schrijf je daar in. Zo help je ons alvast een handje om de papierberg te verminderen! Wijzigingen doorgeven Adres- of naamswijziging, meer of minder exemplaren of liever geen abonnement meer? Je kan alle wijzigingen m.b.t. bestaande abonnementen doorgeven op nminfo@west-vlaanderen.be of telefonisch op Volksgezondheid Sommige invasieve planten kunnen ook leiden tot problemen voor de volksgezondheid. Het sap van de bekende Reuzenberenklauw kan zware brandwonden veroorzaken. Het stuifmeel van Alsemambrosia (Ambrosia artemisifolia) is zeer allergeen en veroorzaakt hooikoorts. n Frankrijk blijkt 10% van de bevolking er gevoelig voor te zijn. Grote waternavel 17

10 NATUUR & MLEU NFO februari Parelvederkruid Momenteel zijn er in een 12-tal landen gedragscodes werkzaam of worden ze gepland (vb. Denemarken, Estland, Liechtenstein, Noorwegen, Polen, Slowakije, Slovenië en Spanje). De Belgische gedragscode werd ontwikkeld in het kader van het LFE project AlterAS. Deze gedragscode is hoofdzakelijk opgebouwd rond een consensuslijst van invasieve exoten, waarover een unaniem akkoord werd bereikt om de verkoop en aanplant ervan stop te zetten. Op deze consensuslijst staan 28 soorten, waaronder alle invasieve waterplanten. De engagementen die men neemt bij het ondertekenen van de gedragscode zijn: 1. Beschikken over kennis van invasieve planten in België. 2. Stopzetten van aanplant/verkoop van invasieve exoten in België (consensuslijst). 3. nformeren van inwoners/klanten over invasieve exoten. 4. Communicatie over en promotie van niet-invasieve alternatieve planten. 5. Deelname aan een detectiesysteem van haarden van invasieve exoten. Momenteel ondertekende 267 organisaties, waarvan 102 overheden. Ook 237 individuele tuinliefhebbers ondertekende de code (Cijfers: 8 januari 2013). De Provincie West-Vlaanderen ondertekende op 22 november 2011 als één van de eerste de AlterAS-gedragscode. Meer info en alle actuele ondertekenaars van de gedragscode zijn terug te vinden op Het provinciebestuur en invasieve exoten? Acties richting burgers: n zijn beplantingsacties bij particulieren legt de provincie sterk de nadruk op de streekeigenheid - en bij uitbreiding het autochtoon karakter - van beplantingen in het buitengebied. n zo n verhaal zijn exoten uiteraard uit den boze. nformatief richting burgers (en hun tuinen) is er de campagne ecologische siertuin. De problematiek van invasieve exoten is daarbij een aandachtspunt, naast herbicidenvrij beheer, fauna-vriendelijke beplanting, etc. Exotenbeheer in de provinciale domeinen en op groene assen n het totaal beheert de Provincie ha domeinen. Deze oppervlakte breidt jaarlijks verder uit. De groene en blauwe assen (spoorwegbeddingen + Damse Vaart) die fungeren als droge of natte natuurverbindingsassen, zijn ook nog eens goed voor 116 km of 256 ha. Nieuwe aanplantingen worden altijd uitgevoerd met inheemse bomen. Er is tevens aandacht voor brede struikengordels langs paden en aan de bosrand. De meeste graslanden krijgen een natuurgericht beheer en er worden heel wat poelen aangelegd. Ook natuurakkertjes, vleermuizenbunkers en zelfs heideterreinen zijn er te vinden. De bestrijding van invasieve exoten in de provinciale domeinen spitst zich momenteel toe op: Amerikaanse vogelkers in Tillegem en in Godschalk (Gasthuisbossen); Prachtframboos in Zwarte leen (Gasthuisbossen); Parelvederkruid in Bergelen; Reuzenberenklauw in De Gavers en in Walemote-Wolvenhof; Japanse duizendknoop in Sterrebos en aan Kemmelberg. Rododendron wordt in Bulskampveld gedoogd in het parkgebied, maar verwijderd bij uitzaaiing naar het veldgebied. Robinia pseudoacacia wordt in Palingbeek niet expliciet uitgeroeid, maar in het reguliere hakhoutbeheer meegenomen teneinde verspreiding tegen te gaan. Reuzenbalsemien, langsheen de Kerkebeek in Tillegem kent momenteel geen beheer. Er is ook weet van een probleem met Reuzenbereklauw langs de groene as Frontzate, maar daar is bestrijding zeer moeilijk. mmers, een buur/imker heeft deze soort staan in functie van zijn bijen. Daar hebben we de bron dus niet onder controle. Exotenbeheer in en rond de provinciale waterlopen De Provincie West-Vlaanderen verzorgt het dagelijks beheer 960 km onbevaarbare waterlopen in eigen beheer buiten het poldergebied ( ha) en financiert daarnaast aan de polderbesturen de onderhoudskosten van 630 km onbevaarbare waterlopen binnen het West-Vlaamse poldergebied ( ha). De belangrijkste invasieve exoten in en rond deze West-Vlaamse waterlopen zijn Reuzenberenklauw, Grote waternavel en Reuzenbalsemien. De eerste twee krijgen op dit ogenblik de meeste aandacht, omwille van waterbouwkundige redenen (Grote waternavel) en omwille van de volksgezondheid (Reuzenberenklauw). Reuzenbalsemien ontspringt voorlopig de dans, hoewel de soort in de winter lokaal voor kale oevers zorgt, met mogelijkse oeverstabiliteitsproblemen tot gevolg. De manier waarop deze invasieve exoten bestreden worden is tweeërlei. Via de provinciale regionale comités voor de rattenbestrijding worden de gemeentelijke rattenvangers ingeschakeld voor de inventarisatie en lokale bestrijding van invasieve soorten, dit op de waterlopen 2de en 3de categorie. Reuzenbalsemien Reuzenberenklauw De manier om exoten te bestrijden is beschreven in het standaardbestek 250 onder het hoofdstuk 13 en komt neer op manueel verwijderen, waarbij (vooral bij Reuzenberenklauw) beschermende maatregelen moeten worden genomen. Bij te grote haarden, volledige tracés van waterlopen gebeurt dit machinaal. Bij Grote waternavel, die als tapijt boven op het water ligt, is nazorg van belang om snelle opflakkering te vermijden. Vanaf september 2012 staat er een medewerker in voor de inventarisatie en bestrijding van de plantaardige exoten in onze provincie met specifieke aandacht voor het projectgebied van Lupin, nl. de grenszone Frankrijk, Wallonië, West-Vlaanderen. Wannes Meersmans en Wouter Vuylsteke 19

11 NATUUR & MLEU NFO februari 2013 Eetbare Provincie Een vernieuwde band tussen consument en landbouwer s een wintermenu van tonijn met boontjes uit Kenia en als dessert een coupe aardbeien bij u dagelijkse kost? Weet u nog dat melk niet in de supermarkt gemaakt wordt, maar afkomstig is van een paars-witte koe? En is die Pastinaak geen Griekse voetballer die nog bij Anderlecht gespeeld heeft? Voedsel heeft vaak een lange weg afgelegd voor het op ons bord ligt. Letterlijk (vb. per vliegtuig of boot van aan de andere kant van de planeet) en figuurlijk (vb. graan als veevoeder tot biefstuk in de supermarkt). Vaak zijn we ons helemaal niet meer bewust hoe en waar ons voedsel geproduceerd wordt. Het groeiend ecologisch bewustzijn en aandacht voor de dreigende klimaatverandering zorgt voor een hernieuwde belangstelling voor ecologisch verantwoorde, gezonde voeding. Heel wat initiatieven gaan op zoek naar duurzaam verbouwde, seizoensgebonden, lokale groenten en fruit. Steeds meer mensen staan stil bij het vlees dat ze consumeren en/of kiezen voor vegetarische alternatieven. 20 Foto: Myriam Deboysere Ecologische voeding houdt o.a. in dat je kiest voor zo veel mogelijk verse, seizoensgebonden producten die weinig voedselkilometers hebben afgelegd. Op die manier wordt er geen onnodige energie verspild aan vervoer, voor de verwarming van serres en voor de koeling van opslagruimtes. Seizoensgebonden groenten en fruit zijn rijker aan vitaminen en mineralen en hebben een intensere smaak. n de groentekalender van VELT (www. groentekalender.be) vind je groenten en fruit die onder onze klimaatomstandigheden in open lucht kunnen worden geteeld. Voedselteams ( zijn groepen van mensen uit een zelfde buurt die samenwerken voor de rechtstreekse aankoop bij lokale landbouwers van (biologische) groenten en fruit, van hoevezuivel en hoevevlees (al dan niet bio), van streek- en seizoensproducten. Elk voedselteam heeft de beschikking over een opslagplaats, meestal in een garage of een schuurtje bij één van de leden. Elke week, op een vaste dag, wordt daar het voedsel geleverd dat besteld werd. Voedselteams weten waar hun voedsel vandaan komt door de nauwe band met de producerende lokale boeren en betalen een eerlijke prijs, zonder de kost van veel verpakking, transport of van de tussenhandel. De boer stelt elke week een gevarieerd groentepakket samen, gevuld met groenten die op dat moment beschikbaar zijn, dus vers van het veld en oogstrijp. n West-Vlaanderen zijn voedselteams actief in o.a. Blankenberge, eper, Kortrijk, Oostende, Poperinge en Tielt. Dit is lang niet het enige systeem van groenteabonnementen. Zo zijn er bv. ook de Julienne biopakketten die afgehaald kunnen worden via een aantal natuurwinkels, wereldwinkels, bedrijven, verenigingen. Deze biopakketten bestaan uit biogroenten en biofruit, samengesteld volgens het aanbod van het seizoen. Julienne is een project van de sociale werkplaats biohoeve Lochting-Dedrie uit Roeselare/zegem, een initiatief dat begeleide tewerkstelling aanbiedt voor personen die in het gewone arbeidscircuit moeilijk aan de bak komen. Ook de Provincie West-Vlaanderen is verdeelpunt voor Julienne biopakketten voor haar personeel. Elke maandagavond halen een 30-tal personeelsleden een biopakket af. Bij nagro kunnen eigen werknemers voortaan kaas, zuiveldesserten, herten- en rundsvlees kopen op de werkplek. Deze producten zijn afkomstig van vier hoeves uit de buurt. Steeds meer landbouwers bieden hun eigen producten zelf rechtstreeks aan de consument aan tegen een eerlijke prijs. Naast de klassieke markten waar hoeveproducenten met hun eigen producten naar toe trekken zijn er ook specifieke boerenmarkten zoals in Tielt, Diksmuide, Eernegem, Fruitkweker Johan Harrie uit Zwevegem slijt zijn appels op de wekelijkse markten van Kortrijk en Zwevegem. Daarnaast organiseert hij ook hoeveverkoop, zelfpluk en heeft hij een winkel Hof t Klokhuis met hoeveproducten pal in het centrum van Kortrijk. Hij zet niet (meer) af in de veiling, maar verkoopt exclusief via eigen kanalen. Een ander typevoorbeeld van hoevewinkel is de Schapershoeve in Heule. n deze landbouwenclave midden in de stad Kortrijk, kan men rechtstreeks terecht voor seizoensgebonden groenten en fruit die op een milieuvriendelijke wijze worden geteeld. Landbouwer Luc Albers bewerkt een beperkte hoeveelheid land (ca. 3 ha), gelegen tussen bebouwing en een beschermd landschap en stadsgezicht. n de eigen hoevewinkel worden enkel seizoensgroenten verkocht van eigen kweek (prei, aardappelen, aardbei,...), aangevuld met enkele producten van andere lokale landbouwers (zoals wortelen). Met het label 100% West-Vlaams zet de Provincie West- Vlaanderen mee zijn schouders onder het promoten van korte keten hoeve en streekproducten, die ambachtelijk geproduceerd worden in eigen streek en die hoofdzakelijk samengesteld uit grondstoffen die in de streek voorkomen. Seizoensgroenten, plukvers fruit, zacht gerijpte hoevekazen, heerlijk hoeveijs, appelsap, huisgemaakte confituren, ambachtelijke, smaakvolle hoeveboter, verse hoevemelk tot zelfs verrassend herten- en struisvogelvlees. Je merkt het, het hoeveaanbod is gigantisch. Meer info op Een zelfpluktuin is een andere vorm van korte keten waarbij mensen nauwer in contact komen met wat ze eten. Bij het biologisch tuinbouwbedrijf Purfruit n Oeselgem kan men o.a. blauwe bessen, bramen, frambozen, druiven, kersen zelf plukken. Bezoekers krijgen in de ontvangstruimte een plukemmer en trekken het veld in om te plukken wat ze wensen. Nadien wordt de emmer gewogen en afgerekend. t Goed Ter Heule in Lauwe beschikt ook over een zelfpluktuin waarvan de tientallen soorten pompoenen het uithangbord zijn. Zelfpluk Een groeiend aantal landbouwers levert naast landbouwproducten ook andere diensten zoals hoevetoerisme, educatie, agrarisch natuurbeheer, zorg. Dit uitgebreid gamma aan initiatieven helpt om de bewuste consument terug in contact te brengen met wat hij eet en smeedt een hernieuwde band tussen consument en landbouw(er). n het volgend nummer van Natuur- en Milieuinfo gaan we verder op zoek naar vergeten groenten, en zoemen we in op Community Supported Agriculture (CSA) en andere vormen van stadslandbouw en stadstuinen. Nico Cannie, met dank aan de provinciale gebiedswerkers 21

12 NATUUR & MLEU NFO februari april 2013 Lenteactie kringloopcentra West-Vlaamse Natuurstudiedag 2 maart 2013 Wild West-Vlaams nachtleven Op zaterdag 13 april 2013 is er opnieuw een lenteactie in de West-Vlaamse Kringwinkels en kringloopwinkels die ondersteund wordt door de Provincie West- Vlaanderen. Je kan er terecht voor een groot gamma kwaliteitsvol tuingereedschap, tuinmeubilair en tuindecoratie. De tuinkabouter is zeker ook van de partij. Elke klant krijgt op 13 april een gratis muntplantje. Munt is doorlevend en kan dus voortdurend hergebruikt worden, wat symbool staat voor één van de kenmerken van De Kringwinkel: het bevorderen van hergebruik. Deze plantjes zijn opgekweekt in De Kruiderie van Loca Labora in Beernem. n het arbeidszorgproject De Kruiderie uit Beernem werken mensen die anders moeilijk terecht kunnen op de arbeidsmarkt. Dit illustreert een tweede kerntaak van De Kringwinkel: kansen geven aan mensen. De lenteactie gaat door in een Kringwinkel in je buurt: De Kringwinkel t Rad (Beernem, Blankenberge, Brugge, Knokke-Heist, Zedelgem) De Kringwinkel Midden-West-Vlaanderen (zegem, Roeselare, Tielt, Torhout) De Kringwinkel Zuid-West-Vlaanderen (Avelgem, Beveren-Leie, Kortrijk, Menen, Wevelgem, Zwevegem) Kringloopwinkel West (Diksmuide, eper, Poperinge, Veurne) Kringwinkel Kust (enkel in het centraal magazijn in Oudenburg Stationsstraat 54b) Nico Cannie De West-Vlaamse Natuurstudiedag is met unieke voordrachten één van de boeiendste infodagen rond natuur in de provincie. Dit jaar nemen we een kijkje in het donker. Wist je dat het leven in zee s nachts helemaal anders is dan overdag? Wat doen dieren zo allemaal s nachts? En hoe kunnen we dit zien? Nieuw is ook een blik op de sterrenhemel. Daarom hebben we ons dagprogramma verschoven naar de namiddag en avond. Zowel leken als natuurkenners kunnen er kennismaken met allerlei onderzoek en projecten. Er zijn ook heel wat interessante infostands. De West-Vlaamse natuurstudiedag wordt georganiseerd door de Provincie West-Vlaanderen, Natuur.koepel Zuid-West-Vlaanderen, KULeuven campus Kortrijk, Agentschap voor Natuur en Bos en de West-Vlaamse Milieufederatie. De studiedag vindt plaats op zaterdag 2 maart 2013, deze keer dus van 14 tot uur in de gebouwen van de campus KULAK in Kortrijk. Programma en inschrijven: Olivier Dochy Help je mee poelen inventariseren? Laat het zoemen met bloemen 22 Binnen het Stad-Land-schap t West- Vlaamse hart, gaat al een aantal jaar de Kijk Puit!-actie door. Tijdens deze overzetacties werden al heel wat amfibieën gered. Dit jaar ligt het ambitieniveau nog hoger! Met de opmaak van een poelenplan wil het Stad-Land-schap inzicht krijgen in de verspreiding van amfibieën en de toestand van hun vindplaatsen, in het bijzonder poelen. Bovendien kan het SLS op basis van deze inventarisatie gericht poelen herstellen (ook op korte termijn), nieuwe poelen graven en kleine landschapselementen aanleggen om de soorten in stand te houden en eventueel nieuwe soorten kansen te geven. De poeleninventarisatie gebeurt i.s.m. vrijwilligers. Zij krijgen praktische ondersteuning in de vorm van opleiding, materiaal, samenkomsten. Zo spreken we af om de fuiken klaar te maken (terwijl we genieten van een streekbiertje) en komen we één keer samen om de werkwijzen en de verschillende soorten te leren kennen. De provincie en HYLA staan in voor het verzamelen en verwerken van de gegevens. We kunnen in drie jaar uiteraard niet alle poelen onder de loep nemen. Daarom is er een lijst met prioritaire poelen gemaakt. Heb je zelf interesse om mee poelen te inventariseren? Voor extra info en inschrijvingen: Jasper Dugardeyn De Provincie West-Vlaanderen laat ook dit voorjaar weer zoemen met bloemen. Vanaf 1 maart kunnen particulieren een gratis zakje bloemenzaad bestellen voor een bijenvriendelijke tuin. Het gaat opnieuw over een mengsel voor een bloemenakker en een bloemenweide. Beide mengsel zijn gratis verkrijgbaar in een beperkte verpakking van 10 g, goed voor ongeveer 7 tot 10 m². Het bloemenzaad kan besteld worden via be/bijen, via het gratis nummer , aan de balie van het Provinciaal nformatiecentrum Tolhuis (Jan Van Eyckplein 2 te Brugge) ofwel in de provinciale NME-bezoekerscentra van de domeinen Bulskampveld, De Palingbeek, De Gavers en het Zwin Natuurcentrum. Je bevindingen en bloemenrijke foto s kan je posten op Wannes Meersmans 23

13 30 maart 2013 West-Vlaamse Plantendag Op 30 maart, Paaszaterdag, vindt in het Land- en tuinbouwinstituut te Oedelem de eerste West-Vlaamse plantendag plaats. De slogan op deze dag luidt Meer bloemen voor bijen!. Heel wat organisaties, zoals plantenverenigingen, natuurverenigingen en overheden willen op die dag het brede publiek sensibiliseren voor een bijenvriendelijke leefomgeving. Wie beschikt over groene vingers of ecologische gedachten mag hier niet ontbreken. Je kan op deze dag terecht op diverse plantenstanden, kennismaken met verschillende organisaties, iets bijleren over honingbijen en wilde bijen, workshops volgen over planten en er zal animatie voorzien zijn voor jong en oud. De school waar alles plaatsvindt beschikt eveneens over educatieve tuinen met vijvers en verschillende grote serres. Praktisch: de eerste West-Vlaamse plantendag vindt plaats op zaterdag 30 maart 2013 tussen 10 en 17 uur op het Land- en tuinbouwinstituut te Oedelem, Bruggestraat 190. De toegang is geheel gratis. Meer info en het programma vind je op plantendag. Wannes Meersmans COLOFON Werkten mee aan dit nummer: Joachim Calcoen, Nico Cannie, Lies Deurinck, Marie De Winter, Jasper Dugardeyn, Olivier Dochy, Doenja Lefebure, Alexandre Lefebvre, Johan Mahieu, Wannes Meersmans, Christine Van Rie, Tom Vermeersch, Wouter Vuylsteke en Claude Willaert. Eindredactie: Alexandre Lefebvre Foto cover: Pieter Vandevoorde, Palingbeek moeras Lay-out: Grafische Dienst, Provincie West-Vlaanderen Druk: Grafische Dienst, Provincie West-Vlaanderen Aanvraag abonnement: Provinciehuis Boeverbos NM-info Koning Leopold -Laan Sint-Andries (Brugge) T nminfo@west-vlaanderen.be Oplage: exemplaren Periodiciteit: viermaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Peter Norro, dienst MiNaWa Koning Leopold -laan 41, 8200 Sint-Andries NM-nfo wordt uitgegeven in opdracht van de deputatie van de provincieraad van West-Vlaanderen: Carl Decaluwé (gouverneur), Guido Decorte, Franky De Block, Carl Vereecke, Bart Naeyaert, Jean De bethune, Myriam Vanlerberghe (gedeputeerden), Geert Anthierens (provinciegriffier) Voor de digitale versie: surf naar (klik op E-zine Natuur en Milieu-info) Gedrukt op 100% gerecycleerd papier 24