JAARVERSLAG 2001 DSM N.V. JAARVERSLAG 2001 DSM N.V.

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2001 DSM N.V. JAARVERSLAG 2001 DSM N.V.

2 KERNGEGEVENS DSM 2001 Omzet c 8,0 miljard Nettowinst c miljoen Nettowinst per gewoon aandeel c 14,50 Dividend per gewoon aandeel c 1,75 Investeringen c 652 miljoen Circa medewerkers (ultimo 2001) ROI 9,2% DRIE CLUSTERS Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals BELANGRIJKSTE MARKTEN Geneesmiddelen, automobiel/transport, voedingsmiddelen, elektrische apparaten en elektronica STRATEGIE DSM is een in veel van zijn activiteiten tot de wereldtop behorende onderneming. De strategie is gericht op het realiseren van een omzetniveau van circa c 10 miljard in Minstens 80% daarvan zal worden gerealiseerd in specialties: hoogwaardige biotechnologische en chemische producten voor de life science industrie, en hoogwaardige materialen. DSM zet daarmee de eerder ingezette concentratie op en transformatie naar leidende mondiale posities in activiteiten met hogere toegevoegde waarde, sterke groei en stabielere resultaten voort. De petrochemische activiteiten zullen worden afgestoten. Deze strategie is vastgelegd in Vision 2005: Focus and Value.

3 1 Jaarverslag 2001 JAARVERSLAG 2001 DSM N.V. ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS De jaarvergadering zal plaatsvinden op woensdag 27 maart 2002 in het hoofdkantoor van de vennootschap te Heerlen, aanvang uur. BELANGRIJKE DATA Ex-dividend: dinsdag 2 april 2002 Bericht over het eerste kwartaal: vrijdag 26 april 2002 Bericht over het tweede kwartaal: donderdag 25 juli 2002 Bericht over het derde kwartaal: vrijdag 25 oktober 2002 Jaarverslag 2002: woensdag 12 februari 2003 Algemene Vergadering van Aandeelhouders: woensdag 2 april 2003 Voor nadere bijzonderheden: >

4 2 Inhoud www. > DSM.COM INHOUD pagina BELANGRIJKE FINANCIËLE GEGEVENS 3 VOORWOORD 5 DSM 100 jaar: HET DSM-CONCERN 6 Strategie 6 Clusters 6 Markten 6 Maatschappelijke waarde 7 Corporate governance 7 Risicomanagement 7 Financieel beleid 8 Organisatie en besturing 8 Duurzame ontwikkeling 8 VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR 9 Gang van zaken 9 Strategie 9 DSM Values 10 Corporate Branding: Unlimited.DSM 10 Operational Excellence 10 ICT en e-business 10 Veiligheid 11 Milieu 11 Human resources 12 Biotechnologie 12 Onderzoek en ontwikkeling 12 JAARREKENING 45 Grondslagen 46 Geconsolideerde overzichten 48 Vennootschappelijke jaarrekening 69 OVERIGE GEGEVENS 73 Accountantsverklaring 73 Winstbestemming 73 Bijzondere statutaire rechten 74 Kwartaalgegevens 75 Tien jaar DSM 76 Toelichting op enkele financiële begrippen en kencijfers 79 Index 80 BIJLAGE Organisatieschema DSM FINANCIËLE RESULTATEN 14 Algemeen 14 Macro-economische ontwikkelingen 14 Resultaten Investeringen en financiering 15 Balansbeeld 16 Dividend 16 Vooruitzichten 16 OVERZICHT PER CLUSTER 17 Life Science Products 20 Performance Materials 25 Polymers & Industrial Chemicals 29 Other activities 34 NIET-GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN 35 CONCERN-ONDERNEMINGSRAAD 36 BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN AAN DE AANDEELHOUDERS 37 PERSONALIA 38 BELONINGSGEGEVENS 39 OPTIERECHTEN 41 INFORMATIE OVER HET AANDEEL DSM 42

5 3 Jaarverslag 2001 BELANGRIJKE FINANCIËLE GEGEVENS (GECONSOLIDEERD) x c miljoen netto-omzet bedrijfsresultaat plus afschrijvingen (EBITDA) bedrijfsresultaat (EBIT) resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen nettowinst dividend afschrijvingen cashflow investeringen (incl. acquisities) nettoschuld eigen vermogen totaal vermogen geïnvesteerd vermogen per gewoon aandeel in c nettowinst 14,50 5,80 resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen 3,61 5,71 dividend 1,75 1,75 cashflow 19,92 11,03 eigen vermogen 40,49 28,06 koers Euronext Amsterdam (AEX) hoogste 45,15 40,10 laagste 28,80 30,00 ultimo jaar 41,01 37,31 aantal uitstaande gewone aandelen ultimo jaar (x 1.000) gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen (x 1.000) verhoudingsgetallen (in %) bedrijfsresultaat / netto-omzet (ROS) 6,5 9,3 bedrijfsresultaat / gemiddeld geïnvesteerd vermogen (ROI) 9,2 16,4 resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen / gemiddeld eigen vermogen (ROE) 10,1 20,2 nettowinst (toekomend aan de houders van gewone aandelen) / gemiddeld eigen vermogen 42,3 22,5 nettoschuld / groepsvermogen 20,2 70,0 groepsvermogen / totaal vermogen 50,1 39,1 EBITDA / financiële baten en lasten 10,7 22,0 EBIT / financiële baten en lasten 5,4 13,2 personeel gemiddelde personeelsbezetting personeelsbezetting ultimo jaar waarvan in Nederland

6 4 Voorwoord www. > DSM.COM foto: Gregor Ramaekers Jan Zuidam (plaatsvervangend voorzitter), Feike Sijbesma, Peter Elverding (voorzitter), Jan Dopper en Henk van Dalen (v.l.n.r.). RAAD VAN BESTUUR 2001

7 5 Jaarverslag 2001 VOORWOORD DSM heeft met een resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belasting van c 369 miljoen in het jaar 2001 een lagere winst (-35%) behaald dan in het voorafgaande jaar. Deze daling is weliswaar onbevredigend, maar nauwelijks verrassend: een recordresultaat zoals dat van 2000 laat zich moeilijk evenaren in een jaar dat wereldwijd werd gekenmerkt door een scherpe economische teruggang. Het is verheugend te kunnen constateren dat DSM s op stabielere resultaten gerichte koers van de afgelopen jaren in de praktijk al zijn waarde toont. Door beleggers is onze strategie Vision 2005: Focus and Value goed ontvangen. Over geheel 2001 presteerde het aandeel DSM het best van alle AEX-fondsen. Ook DSM kon zich niet onttrekken aan de neergang in de economie, maar de terugval van het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belasting bleef relatief beperkt. Wij staan echter nog maar aan het begin van de uitvoering van onze strategie. DSM zal nog ingrijpende wijzigingen moeten ondergaan voordat wij een tot de wereldtop behorende specialty-onderneming zijn. Wel is in 2001 een goede start gemaakt. Zo zijn aanzienlijke investeringen gedaan in uitbreiding van de productiecapaciteit in onze specialty-producten, zoals Dyneema, de Desotech-coatings voor glasvezel, Stanyl, 7-ADCA en biofarmaceutica op basis van celculturen. Naast autonome groei, de eerste en voornaamste weg om de geplande omzetgroei te realiseren, is de integratie van DSM Catalytica Pharmaceuticals vrijwel afgerond, is DSM Engineering Plastic Products verkocht en zijn de nodige voorbereidingen getroffen voor de volgende stappen, zoals de verkoop van onze petrochemische activiteiten en verdere groei in life sciences en performance materials, onder andere door acquisities. De verkoop van ons belang in Energie Beheer Nederland, de deelneming van de Nederlandse staat in de Nederlandse aardgasactiviteiten, heeft bovendien onze financiële slagkracht versterkt en daarmee onze mogelijkheden om de benodigde acquisities te financieren. Mede dankzij de imagocampagne onder het motto Unlimited.DSM ontwikkelt ook de beeldvorming over de onderneming zich in de goede richting. DSM versterkt zijn focus op hoogwaardige biotechnologische en chemische producten voor de life science industrie en hoogwaardige materialen. Dat vergt van alle DSM-medewerkers wereldwijd grote inspanningen, die zij evenwel met veel succes van dag tot dag leveren. Hen is DSM veel dank verschuldigd, want zij allen bouwen mee aan het DSM van de toekomst. Met onze medewerkers en andere stakeholders zullen we dit jaar het 100-jarig bestaan van DSM vieren. Daarbij zullen we natuurlijk terugblikken op de voorbije eeuw, maar ook en vooral kijken naar de toekomst. Voor zowel ons verleden als voor de toekomst geldt dat DSM zoekt naar een evenwicht van economische, sociale en maatschappelijke belangen. Bij de viering van ons eeuwfeest zal dit dan ook een nadrukkelijke rol spelen. Daarbij zijn de economische verwachtingen weliswaar niet zo rooskleurig, maar in de wetenschap dat de onderneming goed op koers ligt, kan DSM met vertrouwen de tweede eeuw van zijn bestaan ingaan. Peter Elverding Voorzitter Raad van Bestuur DSM PETER.ELVERDING@DSM.COM DSM 100 JAAR: Bij het verschijnen van dit jaarverslag is het jaar aangebroken waarin DSM zijn honderdjarig bestaan viert. Op 29 mei 2002, precies honderd jaar nadat de oprichtingsakte van De Staatsmijnen werd gedeponeerd, gaat de eeuwviering van start. Het feest van een voormalige staatsonderneming die van regeringswege opdracht kreeg de winning van steenkool en daaraan gerelateerde industriële taken in Zuid-Limburg ter hand te nemen, en zich in honderd jaar ontwikkelde tot het wereldwijd opererende concern van nu. In het tijdsbestek van een eeuw heeft DSM grote veranderingen doorgemaakt: van steenkool naar bulkchemie, van bulkchemie naar specialty chemicals, van regionaal naar globaal, van staatsbedrijf naar beursgenoteerde onderneming. Veranderingen die van invloed waren op ons personeel, de activiteiten, de organisatiestructuur en de werkwijzen van de onderneming. Maar aan de basis zijn er dingen onveranderd gebleven, die tot op de dag van vandaag de bedrijfscultuur en de normen en waarden van DSM bepalen: de kennis en ervaring op het gebied van technologie en productie, de voortdurende drang naar innovatie en verbetering en de overtuiging dat het mensen en hun onderlinge relaties zijn die het uiteindelijke succes van DSM bepalen. De neiging bestaat de veranderingen van het moment te zien als de meest significante. En inderdaad is de huidige transitie van DSM tot een leidende en toonaangevende specialty-onderneming in de wereld een belangrijke fase in de historie van het bedrijf. Maar deze transitie kan alleen plaatsvinden omdat eerdere veranderingen DSM hebben gebracht tot de sterke posities van dit moment. Het succes van DSM is in belangrijke mate te danken aan het vermogen van het bedrijf en zijn medewerkers zich voortdurend aan te passen aan de eisen die de competitieve wereld van de internationale industrie stelt. Het is dan ook vanuit deze vaststelling dat DSM, terugblikkend op het honderdjarig bestaan, zijn toekomst met bijzonder veel vertrouwen tegemoet ziet.

8 6 Het DSM-concern www. > DSM.COM HET DSM-CONCERN STRATEGIE DSM zet de eerder ingezette concentratie op leidende mondiale posities in activiteiten met hogere toegevoegde waarde, sterke groei en stabielere resultaten voort. Dat doet DSM door verder te transformeren tot een onderneming in specialties: hoogwaardige biotechnologische en chemische producten voor de life science industrie, en hoogwaardige materialen. DSM is bezig met het verkopen van zijn petrochemische activiteiten. DSM is een in een groot deel van zijn activiteiten tot de wereldtop behorende onderneming. De strategie is gericht op het realiseren van een omzetniveau van circa c 10 miljard in Minstens 80% daarvan zal worden gerealiseerd in specialties, het overige deel voornamelijk in industriële chemicaliën zoals melamine en caprolactam, waarin eveneens wereldwijd leidende posities worden ingenomen. Met de in het jaar 2000 onder de titel Vision 2005: Focus and Value geformuleerde strategie zet DSM een sinds eind jaren tachtig ingezette transformatie voort. Via uitbreiding en optimalisatie van de clusters Life Science Products en Performance Materials is het accent in toenemende mate komen te liggen op activiteiten met een hogere toegevoegde waarde. Bovenop de autonome groei van meer dan 6% gemiddeld per jaar, waren de belangrijkste acquisities Chemie Linz (1996), Deretil (1996), Gist-brocades (1998) en Catalytica Pharmaceuticals (2000). Deze acquisities op het gebied van Life Science Products hebben, samen met de gerealiseerde autonome groei, geleid tot een verachtvoudiging van de omzet in dit cluster in de laatste tien jaar. CLUSTERS DSM is wereldwijd actief in life science-producten, hoogwaardige materialen en industriële chemicaliën. DSM heeft een omzet van c 8 miljard en telt wereldwijd medewerkers (ultimo 2001), werkzaam in meer dan 200 vestigingen. De activiteiten van DSM zijn in samenhangende product/marktcombinaties georganiseerd in businessgroepen. Het businessgroep-management rapporteert rechtstreeks aan de Raad van Bestuur. Voor rapportagedoeleinden zijn de activiteiten van DSM onderverdeeld in drie strategische clusters: Life Science Products zijn producten voor de farmaceutische, voedingsmiddelen- en agrochemische industrie. Het cluster omvat de businessgroepen DSM Fine Chemicals, DSM Anti-Infectives, DSM Food Specialties en DSM Bakery Ingredients. Het aandeel van dit cluster in de totale netto-omzet is 28%. Performance Materials zijn hoogwaardige materialen, zoals de supersterke vezel Dyneema en de glasvezelcoating Desolite van DSM Desotech, elastomeren (synthetische rubbers), technische kunststoffen en verf- en constructieharsen. Dit cluster bestaat uit de businessgroepen DSM Elastomers, DSM Engineering Plastics, DSM Coating Resins en DSM Composite Resins. De netto-omzet van dit cluster is 23% van de totale netto-omzet. Ook Dyneemaproducent DSM High Performance Fibers behoort tot dit cluster. Polymers & Industrial Chemicals omvatten DSM s petrochemische activiteiten, sinds 1 januari 2001 verenigd in de businessgroep DSM Petrochemicals, en de businessgroepen DSM Fibre Intermediates, DSM Melamine en DSM Agro, die industriële chemische producten maken zoals vezelgrondstoffen, melamine en kunstmest. Het aandeel van het cluster Polymers & Industrial Chemicals in de totale netto-omzet is 43%. Naast deze drie clusters is een aantal activiteiten ondergebracht onder Other activities, zoals de nieuwe businessgroep DSM Venturing & Business Development (met uitzondering van met name DSM High Performance Fibers), Energie Beheer Nederland, DSM Energy en Stamicarbon. OMZET PER CLUSTER MARKTEN DSM levert zijn producten aan klanten in industriële markten (business-to-business). In de afgelopen jaren heeft er een duidelijke verschuiving plaatsgevonden naar meer hoogwaardige en snelgroeiende eindmarkten. Geneesmiddelen zijn de belangrijkste eindmarkt voor DSM. Ook de voedingsmiddelenmarkt neemt een steeds prominentere positie in OMZET NAAR HERKOMST % 23% 43% 6% 13% Geneesmiddelen 15% Automobiel/Transport 13% Verpakkingen 10% Voedingsmiddelen 9% Elektrische apparaten / Elektronica 2% Metaal en machinebouw 7% Agro 7% Textiel 9% Bouw 15% Overig 59% 18% 16% 7% Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities Nederland Rest Europa Noord-Amerika Rest wereld

9 7 Jaarverslag 2001 CORPORATE GOVERNANCE MAATSCHAPPELIJKE WAARDE DSM heeft als onderneming grote maatschappelijke waarde. DSM-producten leveren een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van het dagelijks leven. Samen met klanten werkt DSM aan de voortdurende verbetering van die producten, zodat die het leven gezonder, duurzamer, aangenamer of praktischer maken. Voorbeelden zijn nieuwe geneesmiddelen, gezonde voedingsingrediënten, lichtere auto-onderdelen en kunststoffen als alternatief voor schaarse natuurlijke materialen zoals hardhout. Al jaren zijn dit belangrijke kenmerken van DSM. Belanghebbenden in de samenleving herkennen dit echter niet steeds in voldoende mate. Met een campagne onder het motto Unlimited.DSM geeft de onderneming daarom actief uiting aan de voortdurend grensverleggende en baanbrekende activiteiten van DSM. Duurzaamheid en veiligheid spelen een belangrijke rol bij onze producten en processen. Zo worden bij de productie zo min mogelijk grondstoffen en energie gebruikt. Door onderzoek en ontwikkeling draagt DSM ook actief bij aan de stand van kennis en techniek op het gebied van duurzaamheid, veiligheid en milieu, niet alleen binnen maar ook buiten de onderneming. DSM biedt werkgelegenheid aan mensen en indirect aan een veelvoud daarvan. Daarmee vormen de bedrijfsactiviteiten een belangrijke economische factor. DSM speelt voorts een actieve rol in de omgeving van zijn locaties. Veel van de medewerkers die DSM tot een succesvolle onderneming maken, zijn naast hun werk ook actief in allerlei maatschappelijke functies. Daarnaast draagt DSM onder meer financieel bij aan vele maatschappelijke activiteiten, bijvoorbeeld als een van de hoofdsponsors van NOC*NSF. OMZET NAAR BESTEMMING % 15% Nederland Duitsland 8% Verenigd Koninkrijk 8% Frankrijk DSM N.V. is een structuurvennootschap met een Raad van Bestuur en een onafhankelijke Raad van Commissarissen. De Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor de strategie, het portfoliobeleid en de inzet van mensen en middelen en ziet toe op de uitvoering van het beleid. De Raad van Commissarissen houdt toezicht en weegt de belangen van allen die bij de onderneming betrokken zijn. De Raad van Commissarissen legt de jaarrekening ter goedkeuring voor aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en geeft een toelichting op het in het voorafgaande jaar uitgeoefende toezicht. DSM verschaft zijn stakeholders op transparante wijze informatie over de doelstellingen, de besturing en de prestaties van de onderneming en streeft daarbij naar een open dialoog met aandeelhouders en andere belanghebbenden. RISICOMANAGEMENT Bij zijn activiteiten heeft DSM te maken met ondernemingsrisico s zoals macro-economische ontwikkelingen, veranderende marktomstandigheden, nieuwe concurrenten, politieke onzekerheden, valutaschommelingen, fluctuerende grondstofprijzen, schommelingen van vraag en aanbod en de snelheid waarmee nieuwe technologieën worden geaccepteerd. De basis om deze natuurlijke risico s van ondernemen te beheersen, is een heldere strategie. De strategie voor de komende jaren heeft DSM in 2000 geformuleerd in Vision 2005: Focus and Value. Daarnaast vindt binnen elke organisatorische eenheid een systematische analyse van bedrijfsrisico s plaats en worden beheersplannen ontwikkeld om deze risico s te beheersen. Voorts wordt binnen het concern voor diverse disciplines gewerkt volgens corporate richtlijnen, zoals op het gebied van internal control, financiële verslaglegging, investeringsbeslissingen en normen voor veiligheid, gezondheid en milieu. Hierop aansluitend worden door de in 2000 opgezette afdeling Corporate Operational Audit interne audits uitgevoerd om de kwaliteit van de risicobeheersingsmaatregelen in de afzonderlijke organisatorische eenheden te toetsen. De resultaten van de audits worden, na vooroverleg met het betrokken management en voorzien van aanbevelingen, besproken met de Raad van Bestuur. Tevens vindt jaarlijkse rapportage aan de Auditcommissie van de Raad van Commissarissen plaats. Corporate Operational Audit voerde in 2001 conform plan zijn eerste operationele audits uit. Daarnaast heeft Corporate Operational Audit een langetermijn-auditplan ontwikkeld waarbinnen iedere eenheid circa eenmaal per drie jaar zal worden geaudit. Met de externe accountant (Ernst & Young), die belast is met de controle van de jaarrekening, wordt nauw samengewerkt en worden auditprogramma s onderling afgestemd met als doel de kwaliteit van alle auditactiviteiten te optimaliseren % Rest Europa % 16% Noord-Amerika Rest wereld

10 8 Het DSM-concern www. > DSM.COM FINANCIEEL BELEID Vanwege het dynamische karakter van een aantal markten waarop DSM opereert, hecht de onderneming van oudsher aan een sterke financiële positie, om ook in periodes van economische teruggang haar strategie uit te kunnen voeren. DSM streeft naar een groepsvermogen van ten minste 35% van het balanstotaal en een nettoschuld van maximaal 75% van het groepsvermogen. Voorts streeft DSM naar een jaarlijkse autonome groei van gemiddeld 6% en een gemiddeld rendement op het geïnvesteerd vermogen van ten minste 15%. Een belangrijk onderdeel van de financiële strategie is de aanwending van de kasstroom. Deze wordt primair gebruikt voor investeringen gericht op het versterken van bestaande businessposities en het uitkeren van dividend aan de aandeelhouders; en voorts voor het versterken van de clusters Life Science Products en Performance Materials door middel van acquisities. DSM streeft naar een stabiel en zo mogelijk stijgend dividend. Het dividend wordt bepaald als een percentage van de cashflow. Dit percentage ligt, onvoorziene omstandigheden voorbehouden, binnen een bandbreedte van 16 tot 20% van de nettowinst uit gewone bedrijfsuitoefening (minus dividend toekomend aan houders van cumulatief preferente aandelen) plus afschrijvingen. Aangezien de afschrijvingen een belangrijk stabiel element in de cashflow zijn, heeft ook het dividend een stabiel en voorspelbaar karakter. Om te voorkomen dat de winst per aandeel verwatert door de uitoefening van management- en personeelsopties koopt DSM, voor zover mogelijk, hiervoor eigen aandelen in. Tevens kunnen aandelen worden ingekocht wanneer daartoe, na de aanwending van de kasstroom voor eerdergenoemde doelen, ruimte zou bestaan. Bij acquisities dient een over te nemen bedrijf te passen bij DSM s bestaande competenties met betrekking tot technologieën en/of markten. Sinds het jaar 2000 activeert DSM bij een acquisitie de betaalde goodwill en schrijft deze af over een periode van maximaal 20 jaar. Acquisities dienen in beginsel direct bij te dragen aan de winst en te voldoen aan DSM s rendementseisen. Hier kan soms een beperkte aanlooptijd noodzakelijk zijn. In zogenaamde cash earnings per aandeel (dus voor afschrijving goodwill) zal een acquisitie na 1 2 jaar moeten bijdragen. ORGANISATIE EN BESTURING DSM heeft een decentrale organisatie, bestaande uit businessgroepen die binnen hun eigen werkgebied verantwoordelijk zijn voor alle bedrijfsfuncties. Dit waarborgt dat DSM flexibel, efficiënt en snel reageert op veranderende marktomstandigheden. Op concernniveau worden de Raad van Bestuur en de businessgroepen ondersteund door een aantal stafafdelingen. De diensten van een aantal gemeenschappelijke serviceafdelingen, DSM Research en onderlinge productleveringen worden door de businessgroepen gecontracteerd tegen marktconforme tarieven. Sinds 2000 meet en stuurt DSM zijn financiële prestaties ook intern in termen van waardecreatie. Deze systematiek wordt Value Based Business Steering (VBBS) genoemd en beoogt te meten en te sturen in termen van waardecreatie, gebaseerd op een cashflowresultaat op (historisch) geïnvesteerd vermogen, minus de kosten van dat vermogen (WACC, weighted average cost of capital). De strategie van een businessgroep is gebaseerd op een diepgaand strategisch analyseproces dat gemiddeld eens in de drie jaar plaatsvindt en waarvan de voortgang elk jaar wordt geëvalueerd. De uitkomsten daarvan worden vertaald in waardecreatiedoelstellingen, key success factors en performance indicators. Dit geheel wordt vastgelegd in een zogenoemd Strategic Value Contract, dat de basis vormt voor de aansturing binnen de onderneming. De persoonlijke incentives van het businessgroep-management zijn hieraan gekoppeld. De strategie van het concern wordt gebaseerd op een soortgelijk proces. Met behulp daarvan wordt de langetermijnvisie van het concern bepaald en worden afwegingen en keuzes gemaakt ten aanzien van portfolio, investeringsprioriteiten en geografische spreiding. In 2000 leidde een dergelijk analyse- en besluitvormingsproces tot de formulering van de huidige strategie Vision 2005: Focus and Value. DSM hanteert een systeem van managementrapportage waarbij door elke businessgroepdirecteur periodiek wordt gerapporteerd over de performance, waaronder zijn begrepen strategische, operationele en financiële indicatoren. De rapportages worden regelmatig besproken met de Raad van Bestuur. DUURZAME ONTWIKKELING DSM onderschrijft bij zijn activiteiten het door de Commissie Brundtland geïntroduceerde begrip duurzame ontwikkeling, dat wil zeggen het voorzien in de behoeften van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien. Er moet een gezond leefmilieu zijn en de natuurlijke hulpbronnen moeten toereikend blijven. DSM wil de milieubelasting terugbrengen en verstandig omgaan met niet hernieuwbare hulpbronnen van grondstoffen en energie. Bij verantwoord ondernemerschap gaat het om een evenwicht tussen economisch rendement, respect voor de mens en omgeving, en zorg voor het milieu, ook wel aangeduid als triple P: people, profit and planet. Dit betekent voor DSM een belangrijk accent op verbetering van producten en productieprocessen, vermindering van de milieubelasting en verbetering van de veiligheid van personeel en omgeving. Jaarlijks geeft DSM over de gang van zaken met betrekking tot veiligheid, gezondheid en milieu openheid van zaken in het uitgebreide Responsible Care Progress Report. Vanaf het verslagjaar 2002 zal DSM een eerste stap zetten naar integratie van de veiligheids-, gezondheids- en milieurapportage in het financiële jaarverslag. DSM streeft naar een incident- en ongevalvrije werkomgeving en naar het voorkomen van beroepsziekten en gezondheidsproblemen als gevolg van bedrijfsactiviteiten. DSM is ervan overtuigd dat alle ongevallen zijn te voorkomen. Om beroepsziekten en gezondheidsklachten ten gevolge van DSM-activiteiten te voorkomen, worden systematisch de risico s geanalyseerd van onder meer lichamelijke belasting, chemische stoffen, geluid en werkdruk. Waar nodig worden passende maatregelen genomen. Per locatie zijn zaken geregeld als geneeskundig onderzoek, ziektebegeleiding en voorlichting..

11 9 Jaarverslag 2001 VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR GANG VAN ZAKEN Wij hebben in 2001 een record nettoresultaat behaald van c miljoen, onze financiële positie voor de uitvoering van onze strategie Vision 2005: Focus and Value is daardoor ijzersterk. Met een bedrijfsresultaat van c 521 miljoen heeft DSM in 2001, in zijn normale bedrijfsactiviteiten, in financieel opzicht duidelijk minder gepresteerd dan in het recordjaar De wereldeconomie kampte met een scherpe terugval, die nog werd versterkt door de aanslagen in de Verenigde Staten in september. De resultaten van nagenoeg alle businessgroepen zijn, ondanks genomen maatregelen, negatief beïnvloed door de sterk verslechterde economische omstandigheden. Het is echter verheugend dat relatief gesproken DSM zich goed staande heeft gehouden. Onze recente acquisitie DSM Catalytica Pharmaceuticals werd geconfronteerd met een zogenaamde Warning Letter van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA). DSM Catalytica Pharmaceuticals heeft zich in het verslagjaar bijzonder ingespannen om aan de belangrijke observaties van de FDA te voldoen. Een en ander had weliswaar een drukkend effect op de resultaten over 2001, maar zal de kwaliteitssystemen van DSM Catalytica Pharmaceuticals spoedig weer op topniveau brengen. In 2001 is goede voortgang geboekt met de implementatie van onze strategie Vision 2005: Focus and Value. Beleggers blijken vertrouwen te hebben in de door DSM ingeslagen koers. Qua koersgroei liet DSM in 2001 alle andere AEX-fondsen achter zich. Ook ten opzichte van andere Europese chemiebedrijven presteerde DSM aanzienlijk beter. De concentratie op activiteiten met stabielere resultaten en een hogere toegevoegde waarde, de koers die DSM eind jaren tachtig heeft ingezet en met de strategie Vision 2005: Focus and Value versterkt voortzet, werpt zijn vruchten af, ofschoon het einddoel zeker nog niet is bereikt. In december verkocht DSM zijn certificaten in Energie Beheer Nederland voor c miljoen aan de Staat. De trusteefunctie van DSM als beheerder van EBN voor de Staat blijft overigens gehandhaafd. Teneinde ons streven naar een incident- en ongevalvrije werkomgeving te realiseren is in 2001 een groot aantal acties aangezet. Hoewel het totale aantal ongevallen daalde, bleef het aantal ongevallen met verzuim vrijwel gelijk. De nieuwe beleidsinitiatieven op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu hebben echter een basis voor verdere verbetering gelegd. Belangrijk is in dit verband ook een open en transparante communicatie met de omgeving. Dit vormt mede een basis voor het maatschappelijke draagvlak voor de activiteiten van de onderneming. De onderneming is zich ervan bewust dat voortdurende aandacht van alle medewerkers voor dit onderwerp van groot belang is voor haar blijvend succesvol functioneren. STRATEGIE In het verslagjaar is de implementatie voortgezet van de een jaar eerder gepresenteerde strategie voor de komende jaren Vision 2005: Focus and Value, welke in de jaren tot 2005 moet gaan leiden tot een onderneming behorende tot de wereldtop in specialties met een omzetniveau van circa c 10 miljard. Al in het begin van het verslagjaar werden maatregelen genomen om de voorgenomen verkoop van DSM s petrochemische activiteiten mogelijk te maken. De businessgroepen DSM Hydrocarbons, DSM Polyethylenes en DSM Polypropylenes werden geïntegreerd in een nieuwe organisatorische eenheid, DSM Petrochemicals. Inmiddels is DSM bezig met het verkopen van zijn petrochemische activiteiten. Omdat na de verkoop van deze activiteiten de huidige productielocatie in Geleen naast DSM een tweede grote gebruiker zal krijgen, is in het verslagjaar voorts Chemelot B.V. opgericht, een dochteronderneming van DSM die zorgdraagt voor de gezamenlijke faciliteiten op dit ruim 800 hectare grote bedrijventerrein. KOERSONTWIKKELING /01 2/01 3/01 4/01 5/01 6/01 7/01 8/01 9/01 10/01 11/01 12/01 DSM AEX DJ Euro Chem

12 10 Verslag van de Raad van Bestuur www. > DSM.COM De integratie van de eind 2000 geacquireerde onderneming Catalytica Pharmaceuticals is voortvarend ter hand genomen. DSM zal hiervan later profiteren dan verwacht, doordat deze onderneming werd geconfronteerd met een groot aantal belangrijke observaties en kanttekeningen van de Amerikaanse toezichthouder Food and Drug Administration. Omdat de activiteiten niet meer pasten bij het gewenste profiel van de onderneming is DSM Engineering Plastic Products per 1 januari 2001 verkocht. Het gewenste profiel wordt gevormd door specialties op het gebied van life science products en performance materials. De autonome groei in deze groeisectoren wordt voortgezet met de aankondiging dan wel opening van nieuwe productiefaciliteiten: twee Dyneema- en twee Desotech-fabrieken en nieuwe productiefaciliteiten voor Stanyl, 7-ADCA en voor biofarmaceutica op basis van celculturen. DSM VALUES Met meer dan tweehonderd vestigingen wereldwijd staat DSM midden in de samenleving. Een samenleving die zich steeds kritischer toont ten opzichte van het bedrijfsleven. DSM is zich daarvan terdege bewust en realiseert zich dat zijn positie als integraal onderdeel van de samenleving belangrijke verantwoordelijkheden met zich meebrengt. Maatschappelijk draagvlak voor zijn activiteiten is elementair voor het succesvol kunnen functioneren van DSM. Daarbij is het allereerst van belang dat voor DSM zelf en voor onze omgeving helder is welke waarden en normen gelden bij DSM. Deze DSM Values zijn in het verslagjaar vastgelegd door de Raad van Bestuur. Geen nieuwe regels, wel geactualiseerd en voor het eerst samenhangend en overzichtelijk gepresenteerd. Drie centrale waarden vormen de kern van de DSM Values: Valuable Partnerships, onze relaties met onze klanten en andere businesspartners, Respect for People omdat ook in een sterk door technologie en wetenschap gedreven onderneming als DSM mensen de sleutel zijn tot succes, en Good Corporate Citizenship, een noodzakelijke voorwaarde voor maatschappelijk draagvlak voor onze activiteiten. De DSM Values zullen in het voorjaar van 2002 breed worden geïntroduceerd binnen alle DSM-geledingen. De DSM Values worden in de loop van 2002 onder meer gepubliceerd op de DSM-internetsite (dsm.com). CORPORATE BRANDING: UNLIMITED.DSM In juni van het verslagjaar is een begin gemaakt met een programma gericht op het versterken van het concernimago. Dit DSM Branding Program heeft als doel het beeld dat belangrijke stakeholders hebben van DSM beter te laten aansluiten bij het huidige en toekomstige ondernemingsprofiel. Ofschoon DSM goed op koers ligt bij de implementatie van zijn strategie Vision 2005: Focus and Value, zijn de stakeholders in het algemeen nog onvoldoende bekend met het veranderde profiel van het DSM-concern. Uit onderzoek is gebleken dat bij doelgroepen als particuliere beleggers, schoolverlaters, potentiële medewerkers, omwonenden van productielocaties en belangenorganisaties een onvolledig en soms achterhaald beeld van het bedrijf bestaat. Met Unlimited.DSM als centraal communicatiethema richt het DSM Branding Program zich op een sterkere en meer eigentijdse profilering van het merk DSM bij deze doelgroepen. Een van de onderdelen van dit programma is een advertentiecampagne op televisie en in dag- en weekbladen. Enkele voorbeelden hiervan zijn als illustratie opgenomen in dit jaarverslag. Aan het begin van 2001 verbond DSM zich voorts als een van de hoofdsponsors aan het Nederlands Olympisch Comité (NOC*NSF). Deze verbintenis loopt in principe tot en met 31 december 2004 en beslaat de Olympische periode met als hoogtepunten de Olympische Winterspelen in Salt Lake City in 2002 en de Olympische Zomerspelen in Athene in Het DSM Branding Program heeft verder tot doel de merkidentiteit van DSM te versterken door de samenhang in de communicatieuitingen concernbreed te vergroten. De introductie van een vernieuwde DSM-internetsite in de loop van 2002 maakt hiervan deel uit. OPERATIONAL EXCELLENCE Het eind 1998 ingezette Operational Excellence-programma heeft tot doel in 2002 ten opzichte van 1998 een extra waarde van c 275 miljoen te creëren, waarvan naar verwachting circa c 100 miljoen onder normale economische omstandigheden netto zou overblijven. Eind 2001 was ruim tweederde van het programma gerealiseerd. Enkele voorbeelden van de vele succesvolle projecten in het kader van Operational Exellence zijn: Een project ter verbetering van de bezettingsgraad bij DSM Fibre Intermediates Europe leverde ten opzichte van het startjaar 1998 een jaarlijkse besparing op van c 10 miljoen. Gecoördineerde inkoop van grondstoffen levert DSM Engineering Plastics c 9 miljoen op. DSM Coating Resins bespaart c 7 miljoen door reductie van de duur van een productiestap. Operational Excellence omvat projecten gericht op resultaatverbetering door benutting van synergie en betere uitwisseling van kennis en ervaring tussen de businessgroepen. Dit laatste komt tot uitdrukking in de toepassing van best practices bij werk- en bedrijfsprocessen en het standaardiseren van apparatuur en systemen. Deze best practices maken het mogelijk zonder investeringen meer en efficiënter te produceren, waardoor lagere kosten per ton worden gerealiseerd. De best practices leiden daarnaast tot een meer proces- en rolgerichte organisatie, met meer aandacht voor teamwork en interne communicatie. ICT EN E-BUSINESS DSM boekt aanzienlijke vorderingen op het gebied van e-business. In het jaar 2000 had DSM al veel aandacht besteed aan het ontwikkelen en verder uitwerken van zijn e-businessstrategie, zowel bij de businessgroepen als op concernniveau. Tevens gingen bij een aantal businessgroepen e-businessprojecten van start en nam DSM posities in bij een aantal belangrijke marktplaatsen, zoals Elemica en ChemConnect. In 2001 is een begin gemaakt met het opzetten van een concernbrede infrastructuur voor e-business. Deze zal DSM s klanten en toeleveranciers nog beter in staat stellen zaken te doen met DSM via het internet. Het project omvat onder meer de integratie van DSM s bestaande business- en informatiesystemen, een online store en de koppeling van interne DSM-systemen met die van klanten en toeleveranciers. Daarnaast worden instrumenten gecreëerd om klanten en geïnteresseerden te ondersteunen in de aanloop naar het plaatsen van concrete orders bij DSM, zoals virtual collaboration rooms (interactieve één-op-één communicatie via internet) voor productontwikkeling en communicatie met klanten, aangevuld met on-line technische ondersteuning. De eerste fase van het project omvat de inrichting van de basisinfrastructuur en de verkoopkant. Eind 2001 vonden over deze

13 11 Jaarverslag 2001 concernbrede infrastructuur de eerste online-transacties plaats bij DSM Coating Resins. In de komende anderhalf jaar zullen de overige businessgroepen op het systeem overgaan en zullen ook de inkoopzijde en interne processen worden geactiveerd. Ook zullen de DSM-websites qua vorm en inhoud, alsook de achterliggende beheerssystemen naar een hoger niveau gebracht worden. DSM bevestigde zijn status als een van de koplopers in zijn industrietak op het gebied van e-business, mede door deel te nemen aan de eerste commerciële transacties via de internetplatforms Elemica en Omnexus. Over de inspanningen, resultaten en incidenten met betrekking tot veiligheid, gezondheid en milieu doet DSM uitgebreid verslag in zijn separate DSM Responsible Care Progress Report Het jaarverslag beperkt zich tot de hoofdlijnen van DSM s prestaties in 2001 op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. VEILIGHEID De ambities op het gebied van veiligheid heeft DSM in het verslagjaar nog hoger gesteld met de introductie van het concept van de incident- en ongevalvrije werkomgeving in de onderneming. DSM streeft daarbij naar een klimaat in de gehele organisatie waarin zeer open en direct gesproken kan worden over veiligheid, gezondheid en milieu, waar daadwerkelijk actie wordt ondernomen en waarbij de medewerker en de omgeving centraal staan. Daarnaast heeft DSM in 2001 ook een aantal regels aangescherpt, onder meer op het gebied van opleiding, gevaarlijk afval, zakenreizen, mechanische integriteit en incidentenonderzoek. Om het bewustzijn op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu verder te verhogen en om DSM-breed trends te kunnen analyseren is een nieuwe rapportagemethodiek geïntroduceerd. Tevens is een programma ontwikkeld dat het mogelijk maakt VGM-incidenten wereldwijd op alle locaties op uniforme wijze te melden, oorzaken vast te leggen en acties te volgen. Ondanks de inspanningen die DSM zich op het gebied van veiligheid getroost, was DSM- en contractorpersoneel in 2001 helaas betrokken bij enkele ernstige incidenten. DSM betreurt ten zeerste dat drie personen hierbij om het leven kwamen. Een van de manieren om verdere verbetering te bewerkstelligen is ook die ongelukken grondig te analyseren die weliswaar niet tot verzuim leiden, maar wel tot beperkte inzet of medische behandeling van medewerkers. Daarbij kijkt DSM niet alleen naar eigen personeel maar ook naar dat van andere bedrijven die op DSM-locaties werken (contractors). Een belangrijke veiligheidsindicator (ongevallen per 100 medewerkers DSM + contractors) verbeterde, van 1,88 in 2000 tot 1,65 in Het aantal ongevallen met verzuim per 100 DSM-medewerkers per jaar bleef met 0,37 gelijk aan dat in DSM s doelstelling om deze frequentie-index gemiddeld ieder jaar met 20% te verminderen is daarmee in 2001 niet gehaald. Jaarlijks kent DSM aan een bedrijfsonderdeel dat zich op het gebied van veiligheid bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt een Safety Award toe. In 2001 ging de DSM Safety Award naar Stanyl/SMA in Geleen, waar al tien jaar lang geen ongeval met verzuim heeft plaatsgevonden. AANTAL ONGEVALLEN MET VERZUIM per 100 medewerkers 0,4 0,3 0,2 0,1 0 MILIEU Op het gebied van milieu heeft DSM zich in 2001 extra inspanningen getroost. Zo zullen vanaf het jaar 2002 alle milieu-incidenten ook de allerkleinste wereldwijd worden geregistreerd, teneinde er maximaal lering uit te trekken en verbeteringen te realiseren. Ten aanzien van zijn producten huldigt DSM het principe van product stewardship: onze verantwoordelijkheid reikt verder dan alleen productie en aflevering. Om veilig en verantwoord gebruik van DSM-producten tot aan het eind van de levenscyclus te bewerkstelligen zijn in het verslagjaar diverse programma s opgezet. Tenslotte gaf DSM bijzondere aandacht aan de bevordering van actieve en open externe communicatie over veiligheid, gezondheid en milieu. In het algemeen is het water dat DSM na zuivering loost op het oppervlaktewater van steeds betere kwaliteit, bijvoorbeeld voor wat betreft het stikstofgehalte en de CZV-waarden (chemisch zuurstofverbruik). DSM verbeterde met name bij de Nederlandse DSM-vestigingen waar tweederde van het energiegebruik van DSM plaatsvindt de energie-efficiency. Per eenheid product is de benodigde hoeveelheid energie sinds 1989 gedaald met 22%. ENERGIE-EFFICIENCY INDEX in % (1989 = 100) Ondanks DSM s inspanningen om deze te voorkomen, deden zich in 2001 enkele serieuze incidenten voor. De belangrijkste waren: In Linz (Oostenrijk) vond bij het doseren van een katalysator in een proefinstallatie een kleine explosie plaats. Hierdoor ontstond een smeulbrand met sterke rookontwikkeling. Door prompt optreden was de brand snel onder controle en bleven de gevolgen beperkt. Een storing bij het opstarten van een naftakraker in Geleen had een groot aantal klachten tot gevolg. Tijdens de opstart van de kraker kwam benzine terecht in het proceswater en daarna in de afvalwaterzuivering. Dit had stankoverlast tot gevolg en gedurende korte tijd lozing van onvoldoende gezuiverd proceswater

14 12 Verslag van de Raad van Bestuur www. > DSM.COM HUMAN RESOURCES De blijvende schaarste aan talent in voor DSM belangrijke vakgebieden en de toenemende concurrentie op de arbeidsmarkten vereisen een creatieve benadering bij het aantrekken en behouden van medewerkers. DSM scherpte zijn beleid op het gebied van Human Resource Management in 2001 verder aan. Door zijn goede prestaties en sterke oriëntatie op technologische vernieuwing is DSM in vele opzichten een aantrekkelijke werkgever. Ook onze strategie Vision 2005: Focus and Value speelt daarin een rol, omdat het bedrijf verder transformeert naar een wereldwijd opererende, dynamische multi-specialty onderneming. Die omslag vergt veranderingsbereidheid, ondernemingslust, inzet en flexibiliteit van de medewerkers, en van de onderneming continu investeren in de kennis en kunde van mensen, en de voortdurende verbetering van de kwaliteit van onze human resources aanpak, zowel in beleid als in uitvoering. In 2001 heeft de onderneming daartoe diverse stappen gezet. De Raad van Bestuur stelde de nota People Matter(s) vast, waarin de uitgangspunten, richtlijnen en doelstellingen voor de corporate human resource strategie voor de komende jaren zijn vastgelegd. In 2001 zijn voorts de DSM Values geformuleerd, en in het verlengde daarvan zijn veertien HRM-beginselen voor de onderneming als totaal opgesteld. Respect voor en integriteit van de werknemer vormen de hoeksteen van ons beleid. Bovendien werd in 2001 een vernieuwd systeem voor management development ingevoerd, waardoor de effectiviteit van de loopbaanbegeleiding en de doorstroming van toptalent naar een hoger plan werd gebracht. In 2001 werd een aandelenoptieplan geïntroduceerd voor de top 250 executives in Nederland, waarmee de salariëring van alle topfunctionarissen gekoppeld is aan realisering van de ondernemingsdoelstellingen. In 2002 zal dat plan op wereldschaal worden ingevoerd. PERSONEEL ULTIMO 2001 WERKZAAM BIJ DSM IN: Europa Nederland overig Europa Noord- en Zuid-Amerika rest van de wereld totaal BIOTECHNOLOGIE Als grootste biotechnologiebedrijf van Nederland en een van de grotere in Europa heeft DSM een naam hoog te houden. Biotechnologie in al zijn facetten is al meer dan honderd jaar een kernactiviteit binnen onderdelen van de DSM-organisatie. Het gebruik van moderne biotechnologie vormt al ruim twintig jaar een wezenlijk aspect van de productiewijzen binnen DSM. DSM vindt dat biotechnologie in zowel haar klassieke als moderne vorm een veilige, duurzame en rendabele productiemethode is. DSM weet als geen ander wat het betekent om biotechnologie als productiewijze in huis te hebben en produceert op basis van deze technologie al sinds jaar en dag naar volle tevredenheid van klanten, met een tot op heden incidentvrije score als het gaat om veiligheid van voedingsingrediënten en geneesmiddelen. De horizon van de mogelijkheden voor DSM in de toepassing van moderne én klassieke biotechnologie met behulp van microorganismen verschuift voortdurend. Dit betekent dat wij in overleg met onze afnemers blijven zoeken naar oplossingen en verbeteringen waarbij wij moderne biotechnologie zien als een belangrijk middel voor innovaties. DSM zal waar mogelijk gebruik maken van deze grensverleggende mogelijkheden, vooropgesteld dat ze passen binnen onze eigen ethische grenzen en vanzelfsprekend binnen alle nationale en internationale wetten en regelgeving. DSM acht het debat over biotechnologie zinvol. Een debat zou volgens DSM duidelijkheid moeten bieden over de betekenis van klassieke en moderne biotechnologie met genetische modificatie voor de samenleving. Daarbij pleit DSM voor de oprichting van een centraal Europees orgaan dat toeziet op de veiligheid van voedingsmiddelen en dat goedkeuringen verleent, net zoals dat gebeurt voor farmaceutische producten. ONDERZOEK EN ONTWIKKELING Voor een specialty company als DSM is onderzoek en ontwikkeling (R&D) essentieel. Deze moet nauw aansluiten bij corporate en businessstrategieën en voldoende flexibel zijn om de bij acquisities behorende R&D gemakkelijk op te nemen. Verder is intensieve samenwerking met externe R&D-partners noodzakelijk, zoals universiteiten, onderzoeksinstituten en start-ups. Het in 1999 gestarte veranderingsproces Co-Creation met de vorming van competence centres vormde mede de basis voor de nieuwe aansturing van de R&D van DSM, die per 1 januari 2002 wereldwijd is ingevoerd. De uitgaven voor R&D bedroegen in 2001 c 298 miljoen, 3,7% van de netto-omzet. De researchintensiteit verschilt per cluster: bij Life Science Products 5,9% van de netto-omzet, bij Performance Materials 4,8% en bij Polymers & Industrial Chemicals 1,5%. Het aandeel van Life Science Products en Performance Materials in de totale uitgaven voor onderzoek nam in het afgelopen jaar verder toe. Het totale aantal medewerkers in R&D bedroeg 2.000, ruim 9% van de gemiddelde personeelsbezetting.

15 13 Jaarverslag 2001 UITGAVEN ONDERZOEK EN ONTWIKKELING in % van de netto-omzet Op het niveau van de R&D-clusters Life Sciences, Performance Materials, Base Chemicals en Petrochemicals zijn R&D Councils ingesteld, die onder meer verantwoordelijk zijn voor de businessgroep-overschrijdende R&D-strategie. De multi-client- R&D op het gebied van technologie en analyse wordt in een aparte eenheid ondergebracht. Binnen dit besturingsmodel is de Chief Technology Officer, een nieuwe functie binnen DSM, de hoogst verantwoordelijke functionaris. Zijn belangrijkste aandachtsgebieden zijn de corporate technologiestrategie, het wereldwijde management van competences, het human resources beleid voor de researchorganisatie en de representatie van DSM in de externe kennisinfrastructuur. Intensieve samenwerking met externe partijen is voor onderzoek en ontwikkeling van groot belang. Zo werkt DSM nauw samen met het Wageningen Centre for Food Sciences (voeding), het Dutch Polymer Institute (Polymeren) en Gene Alliance (genomics). DSM werkt ook al jaren samen met het Nederlandse bedrijf Syncom, dit speciaal op het gebied van geavanceerde chirale technologieën. In het DIRC (DSM Institute of Chemical Physics Research Centre) werkt DSM samen met het Institute of Chemical Physics (Rusland) aan de ontwikkeling van nieuwe speciale polymeren. In China wordt met drie State Key Laboraties (alle in het polymerenveld) samengewerkt bij het onderzoek naar de relaties tussen structuur, morfologie, verwerking en eigenschappen van engineering plastics. Met BP werkt DSM samen bij de ontwikkeling via high throughput experimentation van nieuwe katalysatorsamenstellingen voor polyolefinen. Ook in 2001 leidden DSM s inspanningen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling tot opvallende resultaten: Een vijfjarig samenwerkingsproject van DSM Anti-Infectives, DSM Research en zes onderzoeksgroepen van vier Nederlandse universiteiten is afgerond. Het project was gericht op de ontwikkeling van moderne, geïntegreerde (bio-)katalytische processen voor onze ß-lactam-portfolio en heeft geresulteerd in 10 octrooiaanvragen, meer dan 100 wetenschappelijke publicaties en 11 proefschriften. De resultaten hebben DSM s leidende positie op het gebied van de productie van antibiotica via zogeheten groene routes verder versterkt. Deze duurzame doorbraaktechnologieën combineren beperking van energiegebruik en milieubelasting met aanzienlijke kostenreducties De toepassing van enzymen bij de bereiding van moleculen geeft de chemie een heel nieuw aanzien. DSM zag al vroeg de grote mogelijkheden van biokatalyse en heeft inmiddels de meeste van zijn productieprocessen voor penicillines en cefalosporines vervangen door enzymatische processen, waarbij het aantal processtappen met zo n 50% is teruggebracht. Het volume en de milieueffecten van de afvalproductie werden sterk verminderd, soms met wel 90%. Verscheidene andere toepassingen van enzymen bij de bereiding van zowel onze life science products als performance materials en industrial chemicals bevinden zich in diverse stadia van ontwikkeling. In dit verband heeft DSM het initiatief genomen een nationaal (Nederlands) onderzoeksprogramma te starten met de naam IBOS (Integration of Biosynthesis and Organic Synthesis). Hierin zal de complexiteit en verfijning van biologische technieken worden samengebracht met de diversiteit van de chemie om moleculaire synthese een nieuw toekomstperspectief te geven. Een andere belangrijke mijlpaal was de afronding van een bijzondere inspanning op het gebied van genoomonderzoek. In 2001 slaagde DSM erin het genoom van Aspergillus niger, een door DSM zeer veel gebruikt micro-organisme, in kaart te brengen. Dit organisme speelt een belangrijke rol bij de productie van enzymen voor voedingsmiddelen en diervoeders. Hiermee komen DSM s inspanningen om een superieur productieorganisme en nieuwe producten te creëren in een stroomversnelling. Tevens is een ondersteunende bioinformaticainfrastructuur opgezet. Daardoor is DSM beter in staat nieuwe enzymen te vinden voor voedings- en diervoedertoepassingen en voor chemische synthese. In markeerstiften worden afwasbare inkten gebruikt die niet mogen vlekken. Door middel van covalente binding van reactieve (textiel-)kleurstoffen of zuur-base interacties van zure kleurstoffen met hybrane materialen zijn we erin geslaagd vrijwel alle eigenschappen van de inkt te verbeteren. Vooral het vlekgedrag op tapijt en de uitdrogingseigenschappen van de stift wanneer de dop is verwijderd zijn spectaculair verbeterd. Het polymerisatieproces van Stanyl (hittebestendig nylon) kon dankzij onderzoek worden verbeterd, waarbij tevens mogelijkheden zijn ontwikkeld voor verdere debottlenecking van dit productieproces. Voor 2004 wordt een verdubbeling van de capaciteit verwacht. Daarnaast is een octrooiaanvraag ingediend voor Stanyl homopolymeer-basistypen en hun toepassingen bij de productie van folie en vezels. Daarmee zal de bescherming die DSM voor dit product geniet met 20 jaar worden verlengd. De productietijd van tenminste drie van de zeer succesvolle DSM Desotech-producten kan worden verkort, doordat zogenaamde in-situ spectroscopie heeft aangetoond dat één van de productiestappen (de oligomeer-synthesestap) kan worden verkort zonder dat de kwaliteit van het eindproduct hieronder lijdt. De prestigieuze Nederlands-Belgische DSM-prijs voor Chemie en Technologie 2001 werd toegekend aan Felix van der Kooij (Universiteit Utrecht), voor zijn onderzoek naar het fasengedrag en dynamica van suspensies van colloïdale plaat- en staafvormige deeltjes, en aan David van Steenwinckel (Katholieke Universiteit Leuven, België), voor zijn onderzoek naar de constructie van een novelty filter met behulp van fotorefractieve polymeren.

16 14 Financiële resultaten www. > DSM.COM FINANCIËLE RESULTATEN ALGEMEEN DSM heeft in het jaar 2001 een resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen gerealiseerd van c 369 miljoen. In het verslagjaar stonden de marges sterk onder druk. Dit werd veroorzaakt door de teruglopende economie en de daarmee gepaard gaande geringere vraag, waardoor de opbrengstprijzen onder druk stonden. In het cluster Life Science Products werd over geheel 2001 wederom een procentuele resultaatstijging met dubbele cijfers (15%) gerealiseerd, bij een 18% hogere omzet. De structurele basis daarvoor werd gelegd door de sterke prestaties van DSM Food Specialties, het herstructureringsprogramma bij DSM Anti- Infectives en de consolidatie van DSM Catalytica Pharmaceuticals. De resultaten van DSM Fine Chemicals staan daarentegen tijdelijk onder druk als gevolg van de vertraging in de introductie van diverse farmaceutische producten, onder andere ook bij DSM Catalytica Pharmaceuticals, waar de bijdrage lager was dan verwacht. Van de koers van de Amerikaanse dollar ging een positief effect uit. In het cluster Performance Materials lagen, rekening houdend met de verkoop van DSM Engineering Plastic Products (omzet c 225 miljoen), omzet en resultaat over geheel 2001 bijna op het niveau van vorig jaar, maar met name in de tweede helft van het jaar had in alle businessgroepen de afzet te lijden onder de economische teruggang en liepen de resultaten terug. In de Petrochemie zette de in de tweede helft van 2000 ingezette margeverkrapping door als gevolg van de wereldwijde ingebruikname van nieuwe krakercapaciteit en productiecapaciteit voor polyetheen en de wereldwijde teruggang van de economie. Per saldo was het bedrijfsresultaat voor Petrochemie fors lager dan in Binnen Industrial Chemicals ondervonden de vezelgrondstoffen in het eerste halfjaar de negatieve invloed van de extreem hoge gasprijzen in Amerika. Daarnaast ontstond door de vertraging van de economische groei een onbalans tussen vraag en aanbod. Dit resulteerde in een fors lager bedrijfsresultaat voor Industrial Chemicals. DSM Fibre Intermediates realiseerde zelfs een negatief resultaat, terwijl DSM Melamine er in slaagde het resultaat te verbeteren. Het Operational Excellence-programma heeft een wezenlijke bijdrage geleverd aan het resultaat, wat onder andere tot uitdrukking komt in het feit dat de vaste out-of-pocket-kosten autonoom nagenoeg niet stegen, ondanks een gemiddelde loonkostenstijging per werknemer van 5%. Eind 2001 was ruim tweederde van de doelstelling van het Operational Excellenceprogramma gerealiseerd. MACRO-ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN De economische ontwikkelingen in 2001 waren voor DSM ongunstig, met name in de tweede helft van het jaar. De wereldeconomie werd gekenmerkt door een sterk afnemende groei ten opzichte van het jaar daarvoor. In de drie belangrijkste regio s (de Verenigde Staten, Europa en Japan) tekende zich in de loop van 2001 een groeivertraging af. Vóór de aanslagen van 11 september leek er een redelijke kans te bestaan dat herstel zich zou aandienen in het vierde kwartaal van Toch bleek uit gegevens die in het vierde kwartaal beschikbaar kwamen dat het economische klimaat reeds vóór de tragische gebeurtenissen in New York en Washington duidelijk slechter was dan eerder werd aangenomen. Dit gold voor de Verenigde Staten, Europa en Japan maar ook voor de opkomende markten in Azië en Zuid-Amerika. De aanslagen hebben in ieder geval twee effecten gehad: De reeds ingezette afname van de wereldwijde groei werd versneld en versterkt; De onzekerheid omtrent de diepte van het economische dal en het moment waarop herstel zal inzetten nam toe, met name als gevolg van de afname van het consumenten- en producentenvertrouwen in de drie belangrijkste regio s. De dollar bleef onveranderd sterk in 2001 ten opzichte van de euro, terwijl de olieprijs fors daalde. De groei van de chemische industrie (inclusief farmaceutica) in de Europese Unie lag met circa 1,0% in 2001 ver beneden het groeicijfer van 2000 (4,6%). Exclusief farmaceutica daalde de productie in de EU zelfs met 1,1%. De productie inclusief farmaceutica in de Verenigde Staten (-4,1%) en Japan (-3%) vertoonde een nog scherpere daling ten opzichte van RESULTATEN 2001 RESULTATENREKENING x c miljoen netto-omzet andere bedrijfsopbrengsten som der bedrijfsopbrengsten som der bedrijfslasten bedrijfsresultaat (EBIT) financiële baten en lasten belastingen resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen buitengewoon resultaat belang van derden 1-1 nettowinst NETTO-OMZET In 2001 was de omzet van DSM met c 8 miljard iets lager dan het voorgaande jaar. De toename door het saldo van acquisities en desinvesteringen (+1%), een positief effect van de valutakoersen (+1%) en een wijziging in de consolidatiegrondslag met ingang van het verslagjaar 2001 (+2%) werd ongedaan gemaakt door de lagere opbrengstprijzen (-3%) en afgenomen volumes (-2%). De netto-omzet daalde met 1%. BEDRIJFSLASTEN De bedrijfslasten daalden ten opzichte van 2000 en kwamen uit op c 7,5 miljard. De belangrijkste post daarvan, de kosten van gronden hulpstoffen, daalde met c 345 miljoen, vooral vanwege lagere olieprijzen. Uitgedrukt in procenten van de netto-omzet daalden de kosten van grond- en hulpstoffen van 55% in 2000 tot 51% in Dankzij het Operational Excellence-programma bedroeg de

17 15 Jaarverslag 2001 ANALYSE VAN DE NETTO-OMZET PER CLUSTER x c miljoen waarvan door: verschil volumes (de)conso- prijzen wissellidaties* koersen Life Science Products % -5% 24% 1% 1% Performance Materials % -7% -11% 3% 0% Polymers & Industrial Chemicals % 4% -7% -8% 0% Other activities totaal % -2% 3% -3% 1% *Deze categorie bevat het saldo van acquisities en desinvesteringen, de effecten van de wijziging in de consolidatiegrondslag en wijzigingen in de presentatie. autonome stijging van de vaste out-of-pocket-kosten slechts 1%, ondanks een stijging van de gemiddelde loonkosten per werknemer met 5% (van c in 2000 naar c in 2001). De totale loonsom is gestegen met 5% tot c miljoen in 2001 (2000: c miljoen). De afschrijvingen stegen van c 503 miljoen in 2000 tot c 521 miljoen in 2001, vooral door de consolidatie van DSM Catalytica Pharmaceuticals en de daarop betrekking hebbende afschrijving op goodwill. BEDRIJFSRESULTAAT Het bedrijfsresultaat daalde, vooral door lagere marges in 2001 met c 230 miljoen (-31%), van c 751 miljoen in 2000 tot c 521 miljoen in De omzetmarge (het bedrijfsresultaat in procenten van de netto-omzet) liep terug van 9,3% in 2000 tot 6,5% in De gemiddelde marge (verkoopprijs per eenheid minus variabele kosten) lag duidelijk beneden het niveau van NETTOWINST De financiële baten en lasten resulteerden in 2001 per saldo in een rentelast van c 97 miljoen, c 40 miljoen hoger dan in 2000 (c 57 miljoen). Deze stijging werd vooral veroorzaakt door de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals. Het resultaat nietgeconsolideerde deelnemingen liep terug, van c 48 miljoen in 2000 tot c 14 miljoen in 2001, met name door de consolidatie van Noordgastransport. De belastingdruk over 2001 (16%) was duidelijk lager dan die over 2000 (24%). Dit werd onder meer veroorzaakt door het grotere aandeel van niet belaste en lager belaste resultaten in de winst. Het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen is met c 202 miljoen gedaald tot c 369 miljoen. Het buitengewoon resultaat over geheel 2001 bedroeg c miljoen (2000: een bate van c 10 miljoen). De buitengewone baten ad c miljoen betroffen vooral de boekwinst op de verkoop van DSM Engineering Plastic Products en de overdracht van certificaten van aandelen Energie Beheer Nederland aan de Nederlandse Staat. De buitengewone lasten bedroegen c 193 miljoen. Het betreft voorzieningen en afwaarderingen, voortvloeiende uit voorgenomen herstructureringen, om het gebruik van productiecapaciteit te optimaliseren en om vaste kosten te verminderen onder andere door reductie van het aantal sites, waardoor we naast leiderschap in onze markten ook de kostenpositie verder verbeteren. Het betreft onder andere herstructureringen bij fijnchemie, engineering plastics, elastomeren en industrial chemicals. Verwacht wordt dat de hiergenoemde maatregelen binnen een termijn van 2 jaar zullen leiden tot een positief effect van circa c 50 miljoen per jaar op de operationele resultaten. De nettowinst over 2001 bedroeg c miljoen (2000: c 580 miljoen). Uitgedrukt per gewoon aandeel is dit resultaat gestegen van c 5,80 in 2000 tot c 14,50 in INVESTERINGEN EN FINANCIERING De investeringen in immateriële en materiële vaste activa hebben in 2001 c 652 miljoen bedragen en lagen c 131 miljoen boven de afschrijvingen. In 2001 zijn er geen acquisities geweest (2000: c 889 miljoen). De kasstroom uit bedrijfsactiviteiten en uit desinvesteringen droeg in belangrijke mate bij aan de toename van de liquide middelen. x c miljoen Liquide middelen begin jaar Bedrijfsactiviteiten: cashflow (nettowinst plus afschrijvingen) resultaat op desinvesteringen mutatie bedrijfskapitaal overige mutaties Kasstroom bedrijfsactiviteiten Investeringsactiviteiten: investeringen desinvesteringen overige mutaties Kasstroom investeringsactiviteiten Uitgekeerd dividend Kasstroom financieringsactiviteiten Effecten wijzigingen in consolidatie en koersverschillen 6 27 Liquide middelen einde jaar

18 16 Financiële resultaten www. > DSM.COM In procenten van het groepsvermogen daalde de nettoschuld van 70% ultimo 2000 tot 20% ultimo 2001, vooral door de verkoop van de certificaten van aandelen Energie Beheer Nederland per 28 december BALANSBEELD vóór slotdividend in % immateriële en materiële vaste activa financiële vaste activa 3 17 vlottende activa totaal activa groepsvermogen egalisatierekening investeringspremies en voorzieningen langlopende schulden kortlopende schulden totaal passiva Het balanstotaal (totaal vermogen) is gestegen tot c 8,6 miljard ultimo 2001 (2000: c 7,8 miljard). Het groepsvermogen in procenten van het totaal vermogen nam toe van 39% ultimo 2000 tot 50% ultimo 2001, vooral door de boekwinst op de verkoop van het belang in Energie Beheer Nederland. De liquiditeitsratio (vlottende activa ten opzichte van vlottende passiva) steeg in het verslagjaar van 1,38 in 2000 tot 2,17 in De investeringen in immateriële en materiële vaste activa lagen ruim boven de afschrijvingen. Het totaal van de immateriële en materiële vaste activa lag c 996 miljoen (31%) boven 2000, vooral door de consolidatie van DSM Catalytica Pharmaceuticals waarvan de overnamesom ultimo 2000 nog was opgenomen onder financiële vaste activa. Het bedrijfskapitaal was nagenoeg gelijk aan het jaar Het eigen vermogen steeg ten opzichte van ultimo 2000 met c miljoen, vooral als gevolg van boekwinst op verkochte activiteiten. De liquide middelen namen door de verkoop van het belang in Energie Beheer Nederland per 28 december 2001 sterk toe. GROEPSVERMOGEN in % van het totaalvermogen DIVIDEND Per gewoon aandeel wordt over 2001 een bedrag van c 1,75 als dividend voorgesteld. In lijn met DSM s dividendbeleid komt het dividendbedrag overeen met circa 20% van de nettowinst uit gewone bedrijfsuitoefening ad c 369 miljoen plus de afschrijvingen ad c 521 miljoen minus het dividend toekomend aan houders van cumulatief preferente aandelen ad c 22 miljoen. Rekening houdend met het in augustus 2001 uitgekeerde interim-dividend van c 0,58 per gewoon aandeel bedraagt het slotdividend c 1,17 per gewoon aandeel. Het dividend wordt in contanten uitgekeerd. Het dividend zal op 2 april 2002 betaalbaar gesteld worden. VOORUITZICHTEN De macro-economische vooruitzichten voor 2002 zijn onzeker. De belastingstimulansen en forse renteverlagingen zullen naar verwachting leiden tot het aantrekken van de consumentenvraag en de investeringsbereidheid onder producenten in de Verenigde Staten en Europa, geholpen door een gunstige ontwikkeling van de olieprijzen. Een punt van zorg is de opwaartse tendens in de werkloosheidscijfers. De door sommigen voorziene afzwakking van de dollar heeft zich nog niet aangekondigd, waarmee het positieve effect van de huidige wisselkoers voor de Europese chemische industrie in ieder geval voorlopig blijft gehandhaafd. Voor de chemische industrie in de Europese Unie en de Verenigde Staten wordt voor 2002 rekening gehouden met een licht toenemende groei van de productie. Wij verwachten in het eerste halfjaar nog geen opleving van de economie. Mede daardoor zullen afzet en marges in verschillende eindmarkten, zoals auto-industrie, elektronica en elektro, telecom, textiel en verpakkingen, nog onder druk blijven staan. Voor de tweede helft van 2002 worden verbeteringen verwacht, hoewel de verschillende economische en marktfactoren nog tamelijk onzeker blijven. Voor geheel 2002 kunnen wij daarom op dit moment geen uitspraak doen. Tot dusver lijkt de business in het eerste kwartaal 2002 zich te ontwikkelen in lijn met het vierde kwartaal De resultaten van Life Science Products zullen in het eerste kwartaal onder het niveau van het vierde kwartaal 2001 liggen. Naast de continuering van de druk op het resultaat als gevolg van tijdelijke vertraging in de introductie van diverse farmaceutische producten, zal ook de aspartaam-business haar marges sterk zien dalen. Wij verwachten na het eerste kwartaal de groei ten opzichte van het vorig jaar in dit cluster weer op te pakken. De clusters Performance Materials en Polymers & Industrial Chemicals samen met Other activities zullen, na correctie voor het resultaat van Energie Beheer Nederland, per saldo iets boven het niveau van het vierde kwartaal 2001 uitkomen, vooral door verbetering in Performance Materials

19 17 Jaarverslag 2001 OVERZICHT PER CLUSTER De activiteiten van DSM zijn in drie clusters gegroepeerd. Onderstaande overzichten geven een financieel beeld van de clusters. NETTO-OMZET EN LEVERINGEN NETTO-OMZET LEVERINGEN x c miljoen Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities interne leveringen DSM totaal BEDRIJFSRESULTAAT PLUS AFSCHRIJVINGEN (EBITDA) x q MILJOEN IN % VAN DE LEVERINGEN Life Science Products ,9 15,9 Performance Materials ,1 11,1 Polymers & Industrial Chemicals ,8 13,3 Other activities DSM totaal ,1* 15,5* BEDRIJFSRESULTAAT (EBIT) x q MILJOEN IN % VAN DE LEVERINGEN Life Science Products ,6 9,8 Performance Materials ,3 6,5 Polymers & Industrial Chemicals ,6 8,0 Other activities bedrijfsresultaat vóór afschrijving goodwill ,9 9,3 afschrijving goodwill ,4 - DSM totaal ,5* 9,3* * in % van de netto-omzet

20 18 Overzicht per cluster www. > DSM.COM INVESTERINGEN BEDRIJFSRESULTAAT x c miljoen Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities DSM totaal in % van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen (ROI) Life Science Products 11,4 13,1 Performance Materials 10,1 14,3 Polymers & Industrial Chemicals 8,2 21,9 ROI vóór afschrijving goodwill 11,0 16,4 DSM totaal 9,2 16,4 GEÏNVESTEERD VERMOGEN ULTIMO JAAR UITGAVEN VOOR ONDERZOEK EN ONTWIKKELING x c miljoen Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities geïnvesteerd vermogen exclusief goodwill goodwill x c miljoen Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities DSM totaal DSM totaal PERSONEELSBEZETTING ULTIMO JAAR Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities DSM totaal GEÏNVESTEERD VERMOGEN PER CLUSTER ULTIMO 2001 x c miljard 2,0 BEDRIJFSRESULTAAT PER CLUSTER IN 2001 x c miljoen 200 1, ,0 0,5 0 Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities