Al 40 jaar wereldwijd ons meest verkochte orgel

Transcriptie

1 Opus Al 40 jaar wereldwijd ons meest verkochte orgel dit is een uitgave van johannus orgelbouw bv - juni 2012 Het succesverhaal dat Studio heet nieuw In de inmiddels vermaarde Opus-serie heeft Johannus met de nieuwe Opus 250 een waardige opvolger neergezet. Eigentijds design, strakke lijnen, zuivere pijporgelklanken, 36 stemmen en een rijke variëteit aan galmprogramma s maken het instrument tot een must-play voor iedere organist. Uitvoerbaar in elke kleur. Betaalbaar. Een muzikaal genot voor beginner en professional. Kortom een Opus 250. Vanaf heden verkrijgbaar bij alle Johannus dealers. Positief: Een dikke knipoog naar het pijporgel Ecclesia: Het kerkorgel zonder concessies Bedrijfsleider Arnold Kübler neemt afscheid

2 Inhoud Reden voor muziek Is er anno 2012 reden om muziek te maken? Deze vraag stellen, is haar beantwoorden. Want natuurlijk is er reden om muziek te maken! Temidden van economische dissonanten, dwars door de fortissimo aanzwellende crises heen en pal in het plenum van de financiële golven kijken we een tikkeltje verbaasd nog om ons heen. En dan zien we dat het goed gaat met Johannus. Heel goed zelfs. En als het goed gaat, dan wordt er muziek gemaakt. Voorwoord Nobele geste naar t echtpaar van de 21e eeuw De Golf onder de orgels Een muzikaal kunststukje De analogie met het palet van Van Rijn Een dikke knipoog naar het pijporgel Het kerkorgel zonder concessies Voordat de vogels fluiten Onder het stof vandaan gehaald Ik ben het orgel hier gaan waarderen Dé oplossing voor achter de galmstraal Het mooiste dat we kunnen bouwen Het fullservice-concept van Johannus Negende editie Feike Asma Concours Zomeravondconcerten Een speciaal plekje in hun hart Bij Johannus geldt die redenering vooral in omgekeerde zin. Als er orgels worden gemaakt, dan gaat het goed. Dat er de afgelopen tijd weer veel is gebeurd, leest u in deze Up-to-date. We hebben ongelooflijk veel tijd en energie gestoken in research, development en marketing. Die investering leidde tot nieuwe orgels, nieuwe technologieën, nieuwe producten. Trots zijn we in het bijzonder op de ontwikkeling van de Studio: een echte Johannus, voor elke huiskamer. Het model is ongekend succesvol. Waarom? Met dank aan OranjeCore een vernuftige techniek, waar we jaren aan hebben gewerkt zijn we nu in staat om ook in de kleinere orgels de kwaliteit te bouwen waar hun broers groot mee werden. Kwaliteit is altijd ons vertrekpunt. Bij elk orgel opnieuw. Per slot van rekening heten we niet voor niets Johannus. Overigens, niet alleen in het kleine waren we vruchtbaar, ook in grotere projecten maakten we een gezonde groei door. Zo plaatsten we recent weer prachtige en bovendien omvangrijke orgels in onder meer de Amerikaanse steden Houston, Washington en Salt Lake. De komende tijd gaat Johannus onverminderd door met het ontwikkelen van nieuwe orgels en innovatieve technieken. We blijven investeren in kwaliteit. In de kwaliteit van onze orgels, maar ook van onze service. Elke dag werken we aan verbetering van onze dienstverlening. Zodat u, als organist, onbezorgd muziek kunt blijven maken. Daar is immers alle reden voor. Marco van de Weerd, commercieel directeur René van de Weerd, technisch directeur 3

3 De nieuwe Studio Nobele geste naar t echtpaar van de 21e eeuw In de jaren 70 was het geen uitzondering dat een getrouwd stel een huiskamerorgel aanschafte. Tegenwoordig zijn andere dingen belangrijker, lacht Dirk Koudijs, adjunct-directeur van Johannus Orgelbouw. Met de Studio, een toegankelijk en betaalbaar orgel van echte Johannus-kwaliteit, maakt de orgelbouwer een nobele geste naar het zojuist gehuwde echtpaar van de 21e eeuw. Decennia geleden was het orgel een vertrouwd meubelstuk in de Nederlandse huiskamer. Dat het instrument vandaag de dag geen vanzelfsprekend onderdeel meer is van het muzikale meubilair, is Johannus zeker niet ontgaan. Sterker nog, de Edese orgelbouwer zag die ontwikkeling al ver van tevoren aankomen. En daarom ontwikkelde Johannus een orgel dat nauw aansluit op de vraag van een specifieke doelgroep. Het werd de Studio 150. De Studio is onbetwist het grootste succes van Johannus, sinds ik hier werk, zegt eigenaar en commercieel directeur Marco van de Weerd. Ter verduidelijking: ik loop hier nu vijftien jaar mee. We hebben sinds de introductie een paar maanden geleden meer dan zeshonderd Studio s verkocht. Vooral in Nederland en Duitsland is het instrument populair. Dat heeft te maken met de lange traditie van het thuis spelen. In Nederland wordt er samen thuis gezongen of gewoon gesoleerd achter het orgel; in Duitsland is het vooral de kerk- of concertorganist die thuis studeert. Zwarte versie De Studio heeft drie opvallende eigenschappen, vult Koudijs aan. In de eerste plaats hebben we simpelweg rekening gehouden met het budget van onze klant. We wilden een betaalbaar orgel bouwen. Daarnaast vinden we dat elk orgel dat wij maken wat klank en intonatie betreft van gedegen Johannuskwaliteit moet zijn. Ten slotte hebben we gelet op het design van het orgel: de Studio is ook in het zwart verkrijgbaar. Wat ons betreft hebben we met deze uitvoering een zeer eigentijds model neergezet. Het grootste succes van Johannus sinds ik hier werk Het is echt een De nieuwe Studio is inmiddels ook instapmodel, zegt verkrijgbaar in een zwarte uitvoering productmanager Willem Verschoor. Met tweemaal vijf octaven en een 30-tonig pedaal is het een mooi, maar bovenal volledig orgel. Bovendien was het ons eerste model met OranjeCoretechniek. Deze techniek wordt gebruikt voor de aansturing. Omdat we dit in eigen huis ontwikkeld hebben, zijn we hiermee niet afhankelijk van derde partijen. In die zin is de Studio op twee manieren een volledig Johannus-orgel. De Studio 150 heeft als orgel een geheel eigen karakter. Het strakke meubel wordt getekend door eigentijdse, frisse lijnen. Een bijzonder orgel, vindt ook eigenaar en meubelmaker Marc Kuypers van Meubelfabriek Rutgers in De Heurne. De fabriek werkt al veertig jaar intensief met Johannus samen. Het was dit keer de kunst om voor een mooie prijs een hoogwaardig meubel te bouwen. Dat is gelukt. Tenminste, we horen via Johannus dat veel klanten blij zijn met de Studio. Het is een volwaardig orgel geworden. Benadering pijporgel Het 28 stemmen tellende orgel is uitgerust met vier samplebanken met unieke registers. Daarnaast maakt de Studio gebruik van de zogenoemde Panningtechniek, die er voor zorgt dat het geluid van een pijporgel dicht benaderd wordt. Met deze techniek is het mogelijk om het orgel te vertellen waar een orgelpijp zich bevindt. Ook beschikt het orgel over twaalf vaste galmprogramma s, zodat elke denkbare akoestiek aan het orgelspel is toe te voegen. Het ene moment waant de organist zich in een rustieke kapel, het volgende ogenblik bespeelt hij het moderne orgel van een futuristische kerkzaal en even later beklimt hij de orgelbank van een eeuwenoude kathedraal. Feest om op te spelen Dit voorjaar schafte Jan Willem Imminkhuizen van Zorgboerderij d Boerenkiel in Bunschoten een Studio 150 aan. Voor op de zorgboerderij, want thuis heeft Imminkhuizen al twee jaar een Vivaldi staan. Ten opzichte van mijn vorige orgel geeft de Studio een vol en warm geluid, zegt Imminkhuizen. Het is een feest om er op te spelen. Imminkhuizen koos voor een Johannus-orgel op advies van z n zwager. Hij bespeelt een Opus en heeft er nooit problemen mee. Die degelijkheid is voor mij belangrijk, want als het orgel om de paar jaar reparaties nodig heeft, is het plezier er voor mij al gauw af. Bovendien is Imminkhuizen gecharmeerd van de grote akoestische variatie die je met een Studio in huis haalt. Het ene moment waan je je in een oude kerk en even later ervaar je de akoestiek van een kleine concertzaal. En ieder register is hoorbaar, ook in het volle werk. 4 5

4 De nieuwe Opus De Golf onder de orgels We noemen het weleens de Golf onder de orgels: de Opus. Het instrument is al veertig jaar het meest verkochte orgel van Johannus. En da s niet zomaar. De Opus is een volwaardig huiskamerorgel met buitengewoon veel mogelijkheden. Aardig detail: de klant kiest zelf de kleur van z n Opus uit. Gewoon een heerlijk orgel om in je huiskamer te zetten Het lijkt slechts een detail, maar eigenlijk staat die keuzevrijheid symbool voor de veelkleurigheid van de hele Opus: de lessenaar van hout of plexiglas, de 36 stemmen van de Opus 250 die via verlichte tuimelregisters te bedienen zijn, het 30-tonige pedaal, de twee zweltreden. En dat is nog maar het begin. Spierballen Eerst als de organist de Opustoetsen gaat toucheren, gaat hij merken hoe rijk geschakeerd het muzikale meubel is waarachter hij heeft plaatsgenomen. Adagio beginnend en via allegro toewerkend naar een virtuoos presto wordt de organist terstond verliefd op de Opus. Of hij nu romantisch, barok of symfonisch speelt, de Opus antwoordt begripvol op de gekozen registraties en instellingen. En, meer dan dat: het orgel antwoordt overweldigend, met passie. In het plenum toont de Opus zijn spierballen, in een cantus firmus spreidt het orgel zijn lieflijke geur over de huiskamer uit. Design Hét compromis tussen prijs en kwaliteit, noemt technisch directeur René van de Weerd de Opus. Het is niet voor niets al veertig jaar het best verkochte orgel van Johannus. Zowel in design als technologie hebben we ons uiterste best gedaan. Dit instrument is helemaal ontworpen voor de huiskamer. Het is een slank orgel, een rank instrument. Dat vind ik mooi. De Opus is gewoon een heerlijk orgel om in je huiskamer te zetten. Evenwel slaat Johannus met de Real Time Sampling-technologie in de Opus 250 een stevige brug tussen het digitale orgel en het kerkorgel. Van simulatietechnieken is het orgel wars. Loepzuivere opnamen van beroemde pijporgels: voor minder doet de Opus het niet. De blaasbalgsimulator maakt het orgel af. Alsof je tussen de imposante fronten van een kerkorgel bent gaan zitten. Met een beetje verbeelding voelt de organist de koele kathedraalbries door zijn haren strijken. 7

5 De nieuwe Vivaldi Een muzikaal kunststukje Jarenlang genoten van de veelzijdigheid van de Opus, maar toe aan iets nieuws? Het kan je overkomen. Voor de organist die op zoek is naar spannende uitdagingen, is de Vivaldi een muzikaal kunststukje. Vivaldi 150 Vivaldi 250 Vivaldi 350 Want als er één orgel is dat verrast vanwege z n mogelijkheden, dan is het de Vivaldi wel. Het instrument is uitgerust met de nieuwste technieken. Neem de convolutiegalm, misschien wel dé grote extra van dit orgel. Willem Verschoor, verantwoordelijk voor productmanagement bij Johannus, legt uit hoe deze galm tot stand komt. We maken een zuivere opname van de akoestiek in een kerk, door met een soort startpistool te schieten. De galm wordt opgevangen, nauwkeurig geanalyseerd en geïmplementeerd in het orgel. Dat noemen we LIVEreverb. Het lijkt hierdoor alsof je in een kathedraal zit te spelen. Gereproduceerd Technisch directeur René van de Weerd: LIVEreverb is nadrukkelijk gebaseerd op gereproduceerde galmen, in tegenstelling het ASR12-systeem, waarbij gebruik wordt gemaakt van een kunstmatig gecreëerde nagalm. Achter de Vivaldi zit de organist centraal We zijn met de ontwikkeling van LIVEreverb jaren bezig geweest, zegt commercieel directeur Marco van de Weerd. Toen we het systeem helemaal ontwikkeld hadden, kwam André van Vliet hier spelen op een orgel met het toen fonkelnieuwe systeem. Hij zei: Ja, ik zit nu echt in de Bovenkerk in Kampen te spelen. Ik hoor de oorspronkelijke galm. Dat was voor ons het moment dat we dachten: Nu is het goed. Verstopt Daarnaast biedt de Vivaldi optioneel een keur aan solo- en orkeststemmen, die in het orgel zijn ingebouwd. Strings, een trompet, een piano, een harp, een Hammond-orgel: de Vivaldi heeft het allemaal. En al die instrumenten komen helemaal tot hun recht, mede dankzij de kwalitatief hoogwaardige breedband-tweeters (zogenoemde hoge tonen-luidsprekers). Verschoor: Normaliter stroomt de geluidsgolf onder de organist door, omdat de speakers standaard op kniehoogte worden ingebouwd. Met deze tweeters compenseren we dat effect. Zowel de articulatie als de kleuring van de directe toonafstraling van de orgelpijpen worden uitstekend weergegeven. Toch blijven de tweeters bescheiden. Discreet hebben ze zich ergens verstopt in de lessenaar. IJle precisie En dat typeert de Vivaldi. Het orgel waant zich niet meer dan zijn meester. De organist staat centraal, of beter gezegd, hij zit centraal. Het ergonomisch ontworpen meubel van de Vivaldi 350 houdt de registratie volledig binnen handbereik met dank aan de gebogen groepering van registers. De kast is ontstaan op verzoek van Johannus, zegt meubelmaker Marc Kuypers van Meubelfabriek Rutgers. Ze wilden een strak meubel neerzetten. Het bijzondere van de Vivaldi vind ik het binnenwerk. Er zitten geen klavierblokken meer in; het binnenwerk sluit naadloos aan op de klavieren. Op verschillende hoeken hebben we het binnenwerk gevouwen. Dat vraagt om ijle precisie en nauwkeurig CNC-werk. Dit is even iets meer dan plankjes aan elkaar timmeren. 8 9

6 De nieuwe Rembrandt Rembrandt 350 Om daar meteen op in te haken: de Rembrandt 350 beschikt over verlichte trekregisters, vertelt commercieel directeur Marco van de Weerd. Veel digitale orgels worden uitgerust met tuimelregisters, die met een zachte tik te bedienen zijn. Met de trekregisters benaderen we natuurlijk het pijporgelgevoel heel sterk. Je kunt de knoppen bedienen door ze aan te tikken of eraan te trekken. Er staat met de Rembrandt een eigentijds meubel, zegt meubelmaker Marc Kuypers van Meubelfabriek Rutgers. Hij komt inderdaad dicht in de buurt bij het oorspronkelijke model van een kerkorgel. En dat is wat organisten willen. Ze moeten het gevoel hebben ook wat het meubilair betreft dat ze achter de klavieren van kerkorgel zitten. We zijn nu bezig met het maken van panelen aan de zijkant van het orgel, die doen denken aan kerkramen met gebogen vensters. In eerste instantie ontwikkelen we dit voor de Amerikaanse markt, maar vermoedelijk zal de belangstelling in Nederland hiervoor ook snel toenemen. beschikt de Rembrandt over technieken als Real Time Sampling, Adaptive Surround Reverb, LIVEreverb en Adaptive Ambiance System. Om kort te gaan: in deze Rembrandt komen alle ervaringen en successen van voorgaande modellen samen. De drie klavieren en de brede dispositie van maar liefst 260 stemmen bieden de organist eindeloze Dit is ons vlaggenschip in de huiskamerserie variatiemogelijkheden. En ziedaar de analogie met het palet van Rembrandt van Rijn. Veelkleurigheid allerwegen. De analogie met het palet van Van Rijn En óf het een kunstwerk is. De Rembrandt 350 draagt de naam van zijn geestelijke vader met verve. Zo uitgebreid het werk van Van Rijn was, zo ongekend zijn de mogelijkheden van dit muzikale meubel. Vooral het aantal registers; dat is echt ongelooflijk. Uitgebreid Het modern-klassieke Rembrandt-meubel herbergt een geavanceerd 8.1-audiosysteem. En dat is volgens Van de Weerd behoorlijk uitgebreid. De klank wordt met zoveel kanalen over aanzienlijk meer luidsprekers verdeeld. Dat zorgt ervoor dat de aangenaamheid van de klank behouden blijft. Dit is echt ons vlaggenschip in de huiskamerserie. Een imposant meubel met een zeer geavanceerd audio-systeem. Nieuwste techniek Ook voor de Rembrandt geldt dat de bespeler kan kiezen uit diverse stijlen: romantisch, barok, symfonisch en historisch. Met dank aan de blaasbalgsimulator gaat het orgel zingen : de simulator bootst de drukverschillen in de blaasbalg van een pijporgel na, legt Verschoor uit. Daarnaast 10 11

7 Positief Een dikke knipoog naar het pijporgel Een huiskamerorgel? Achter de Positief vallen huiskamermuren volledig weg. Eenmaal op de orgelbank waant de musicus zich in kathedrale gewesten. Directeur Dirk Koudijs van Johannus: Niet alleen het klankeffect, ook het meubel is een dikke knipoog naar het pijporgel. equivalent. De luidsprekers zitten niet bij je knieën, maar zijn op oorhoogte ingebouwd, aan de bovenkant van het meubel. Daardoor blijf je alle muzikale details goed onderscheiden. Natuurlijke menging Het veelzijdige orgel kent vrijwel onbeperkte klankmogelijkheden. Omdat in de Positief het geluid van bovenuit wegstraalt, legt Verschoor uit, vervolmaakt tijdens het bespelen zich het idee dat de organist achter de manualen van een heus pijporgel zit. De klanken mengen zich heel natuurlijk, voordat ze de organist bereiken. Samen met een vooraanstaand ontwerper ging Johannus op zoek naar de historische wortels van het positief. Ja, daar begon het mee. Want, zegt directeur Dirk Koudijs, een instrument dat zo n belangrijke plek inneemt in de geschiedenis van het pijporgel, verdient nauwkeurig onderzoek naar z n herkomst, alvorens de lijnen worden doorgetrokken naar het digitale domein. Het lieflijke St. Salviuskerkje in Limbricht Roots Met de Johannus Positief staat er een uitgebalanceerd en kwalitatief hoogwaardig instrument dat zich niet alleen in woonkamers, maar ook prima in kleinere kerken en kapellen thuis voelt. En, het aardige is: zonder de roots van het aloude positief te verloochenen oogt de Johannus Positief toch modern en strak. Tegelijk heeft het alles weg van een heus kerkorgel. Altijd weer een gecompliceerd vraagstuk, aldus commercieel directeur Marco van de Weerd. Het orgel is natuurlijk een historisch instrument. Zonder moeite vlieg je van Limbricht naar Frankrijk Het kent een oorsprong en een vorm. Het karakter van het kerkorgel moet in het digitale orgel behouden blijven. Organisten die thuis of in de kerk op een digitaal orgel spelen, willen hoe dan ook het gevoel hebben dat ze achter een kerkorgel zitten. Met het uiterlijk van de Positief zit het wat dat betreft helemaal goed, reageert productmanager Willem Verschoor. Maar niet alleen het aanzicht, de hele speel- en klankbeleving riekt naar het pneumatische Doordat de Positief over meerdere surroundluidsprekers en versterkers beschikt, is het instrument een echt multikanaal-orgel met een brede klankspreiding. En daar is Johannus vermaard om. We spelen in de wereld van de digitale orgels op dit gebied een leidende rol, aldus Koudijs. De hoge kwaliteit van de speakers zorgt voor levensechte weergaven van elke afzonderlijke toon. Warme deken Dankzij het geavanceerde LIVEreverb-systeem kan de organist kiezen uit de nagalm en akoestiek van maar liefst twaalf beroemde kerken en concertzalen. Alsof de Positief nog niet genoeg pijporgel is... Binnen enkele seconden vliegt u van het lieflijke St. Salviuskerkje in Limbricht naar La Grand-Combe in Frankrijk. Zonder moeite verplaatst u zich van een ruimtelijk klinkend kerkje naar een kathedraal waar de warme akoestiek u als een deken omkleedt. Authenticiteit verzekerd. Koudijs: Volgens ons is de Positief een indrukwekkend en karakteristiek instrument. Ik zou het willen omschrijven als een zeer waardevolle aanvulling op onze orgelcollectie. De Positief is er in de varianten 250 en 350. Eerstgenoemde telt twee klavieren en 41 stemmen, de laatste beschikt over drie klavieren en 47 stemmen. Alle stemmen zijn te bedienen in een romantische, barokke, symfonische en historische stijl

8 Ecclesia Het kerkorgel zonder concessies Een basis kerkorgel met voldoende draagkracht voor een interessante prijs. Dat is de Johannus Ecclesia in weinig woorden. Een kerkorgel zonder concessies. Klank en meubel vragen uitdrukkelijk om een kathedraal interieur, een kerkelijke inbedding. En dat is niet toevallig, zegt adjunct-directeur Dirk Koudijs van Johannus Orgelbouw. Integendeel. Er is een periode geweest dat men, bij gebrek aan een goed functionerend pijporgel, het huiskamerorgel naar de kerk verhuisde. Er werd een paar extra boxen bijgezet en voilà: daar stond het nieuwe kerkorgel. Een zorgelijke ontwikkeling, wat ons betreft. We dachten intensief na over een betaalbaar en kwalitatief alternatief. Uiteindelijk is de Ecclesia daar uit geboren. Dit orgel is specifiek voor kerken gebouwd en bewust niet voor de huiskamer, beaamt eigenaar en technisch directeur René van de Weerd. Het instrument is volledig geoptimaliseerd voor kerkelijk gebruik. Wat dat betreft hebben we er het maximale uitgehaald. De balans tussen het aantal stemmen en het aantal kanalen hebben we bijvoorbeeld streng bewaakt. Het resultaat is een concurrerend kerkorgel dat niet alleen betaalbaar, maar ook van zeer goede Het orgel is geoptimaliseerd voor kerkelijk gebruik maar in overleg kunnen we bijvoorbeeld wel een op maat gemaakt front creëren in de stijl van een kerk. Het orgel is verkrijgbaar in een 2-klaviers versie (T250) met tabregisters, een 3-klaviers variant (D350) met verlichte trekregisters en een 3-klaviers orgel (D450) dat opvalt vanwege zijn dispositie: 54 stemmen. Eerstgenoemde beschikt over een 8.1-audiosysteem, wat betekent dat het geluid over acht kanalen en een subwoofer wordt verdeeld. Deze brede klankspreiding via meerdere versterkers en luidsprekers is de basis voor een hoge toonkwaliteit, aldus Koudijs. De D350 heeft een 10.1-audiosysteem en de D450 zelfs een 12.2-audiosysteem. De naam zegt het al. Met de Ecclesia heeft Johannus een instrument gebouwd dat tot in elke vezel een kerkorgel ademt. We hebben het orgel bedacht en ontworpen in een tijd dat huiskamerorgels steeds vaker als alternatief van het pijporgel werden ingezet. kwaliteit is. De Ecclesia is standaard uitgerust met de nieuwste UL-2700-speakers, die garant staan voor een natuurgetrouwe geluidsweergave. Met de DEAtechniek, wat simpelweg betekent dat elk kanaal een geavanceerde digitale equalizer heeft, wordt het geluid voor de speakers bovendien geperfectioneerd. Voldoende draagkracht Vandaag de dag is de Ecclesia in veel kerkzalen een geliefd instrument bij de begeleiding van de samenzang. Koudijs: De Ecclesia is voor kerken de standaardoplossing van Johannus. Het is een basiskerkorgel dat, in tegenstelling tot de uitgebreide huiskamerorgels, wél voldoende draagkracht biedt bij de begeleiding van grotere groepen mensen. We hebben het concept qua klank en meubel goed doordacht. In principe staan design en klank vast, Vier in één De kerkorganist kan bij aanschaf van een Ecclesia kiezen uit drie verschillende disposities. Daarnaast bevat het orgel maar liefst vier samplebanken met unieke registers. Met een keuze uit romantisch, symfonisch, barok en historisch heeft de Ecclesiaorganist eigenlijk vier orgels tot zijn beschikking. Zowel Johann Sebastian Bach, Jan Zwart als Charles-Marie Widor komen achter de klavieren van de Ecclesia tot hun volste recht. Niet alleen vanwege de diversiteit aan samples, maar vooral vanwege hun kwaliteit. Met Real Time Sampling beschikt de Ecclesia over loepzuivere opnamen van internationaal beroemde pijporgels. Zó echt, dat Bach t verschil met het echte pijporgel misschien niet eens zou horen

9 Onder het stof vandaan gehaald Bourrée is een onderdeel van één van de zes sonates of partita s voor vioolsolo. Johann Sebastian Bach schreef ze ergens tussen 1703 en Het is maar zeer de vraag of hij ze ooit heeft horen uitvoeren. Wel weten we dat ze pas in 1802 zijn uitgegeven. Deze uitgave ten spijt raakte het werk behoorlijk in de vergetelheid. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw werd het stof weer van de sonates geveegd, door de vermaarde violist Joseph Joachim. In de tijd die volgde, verschenen er verschillende bewerkingen van deze composities voor allerlei instrumenten, zoals gitaar en luit. Binnenkort te horen uit een Johannus orgel: het geluid van het orgel van de Sint-Eligiuskerk in Duinkerke, Frankrijk. Voordat de vogels fluiten... Min of meer per ongeluk stuitte ik op een arrangement voor toetsinstrument. Meteen was ik enthousiast. En het aangewakkerde enthousiasme werd er bepaald niet minder om toen ik een opname beluisterde van het origineel. Heel gemakkelijk is het niet om het stuk naar een compositie voor orgel te vertalen. Het is speuren naar de juiste harmonieën met behoud van karakter. Echt een zoektocht. Toch, zo kan ik zeggen, is de oude dansvorm Bourrée volledig intact gebleven. Kraakheldere stemmen, levensechte klanken, originele registraties... Hoe kan het dat Johannus zo pretentieus over de klank van zijn digitale orgels spreekt? Sample Engineer Bertus Lap legt het kort uit. Johannus beschikt over een grote database van allerlei stemmen uit tal van kerken in binnen- en buitenland. s Nachts, als het doodstil is in de kerk, gaan we opnames maken van alle stemmen. Toets voor toets, register voor register. Zodra het licht wordt, moeten we stoppen, want dan beginnen de eerste vogels weer te fluiten. Op die manier beschikken we over steeds meer loepzuivere opnames van de originele klanken en galmen. We kunnen deze met behulp van geavanceerde software nog verder verfijnen en vervolgens implementeren we de stemmen in onze digitale orgels. Bij wijze van registratievoorschrift adviseer ik een concerto als uitgangspunt te nemen. Bij een puntige articulatie past bovendien veel helderheid: op het hoofdwerk de Prestanten 8, 4 en 2 en op het bovenwerk of rugwerk de Fluiten 8, 4 en 2. Een kleine wijziging in de herhaling is mogelijk. Niettemin, wanneer de Forte-delen enkel met een Prestant 8 worden gespeeld en op het andere klavier een Fluit 8 wordt geregistreerd, blijft het een sprekend allegretto. Geniet ervan! André van Vliet Op onze website vindt u iedere maand een nieuwe muzikale handreiking: 16

10 Allegretto Bourreé Bouree From a Sonata for Violin Muziek: J.S.Bach Arr.: A.v.Vliet 6 C.f C.f

11 Ik ben het orgel hier gaan waarderen Hoe ben je in 1976 eigenlijk bij Johannus terechtgekomen? Nou, dat is een leuk verhaal. Deze baan heb ik min of meer aan m n schoonmoeder te danken. Zij zat destijds in een zangkoor dat voor repetities het auditorium huurde in het voormalige pand van Johannus aan de Morsestraat in Ede. Daar sprak ze de eigenaar van Johannus. Ik was verhuisd vanuit Zwitserland naar Nederland en was tijdelijk werkloos. Bij Johannus kon ik gelukkig aan de slag. Wat is je functie bij Johannus? Toen ik hier binnenkwam, ben ik begonnen met het bedraden van orgels en het vervaardigen van raamwerken. Eigenlijk hielp ik overal een beetje mee. In 1990 werd ik bedrijfsleider. Sindsdien ben ik ervoor verantwoordelijk dat alle orders op tijd en netjes de deur uitgaan. Daarnaast controleer ik de kwaliteit van alle orgels die klaar staan voor verzending. Zitten de plaatjes allemaal goed? Zijn er geen beschadigingen? Zijn de meubels stofvrij? Is er tijdens je loopbaan bij Johannus veel veranderd? Ik heb in Zwitserland, waar ik geboren en opgegroeid ben, geleerd voor fijnbankwerker. Op het moment dat ik bij Johannus ging werken, had ik dus niks met orgels. Maar in de loop der tijd ben ik het instrument gaan waarderen. Je hoort de klanken de hele dag om je heen en dat doet wel wat met je. En dat vind ik het mooie van dit bedrijf. Je maakt geen machines, maar springlevende instrumenten. Er zit echt muziek in. Bedrijfsleider Arnold Kübler neemt afscheid Na 36 jaar tussen de klavieren van Johannus te hebben rondgelopen, gaat bedrijfsleider Arnold Kübler in december afscheid nemen van de Edese orgelbouwer. Maar is het bedrijf zelf ook veranderd? Nou en of. Er is in bijna veertig jaar tijd veel gebeurd. Sinds kort zit er weer een nieuwe generatie met frisse ideeën, die verder bouwt op het erfgoed van de vorige generatie. Er waait weer een nieuwe wind door de digitale orgelwereld. Een andere belangrijke ontwikkeling is dat er steeds meer nadruk komt te liggen op nauwkeurigheid. Als een leverancier bijvoorbeeld iets levert dat afwijkt van onze kwaliteitseisen, dan sturen we dat terug. Die focus op precisie spreekt mij als geboren Zwitser natuurlijk wel aan. 21

12 Adaptive Ambiance System Een systeem dat zorgt voor ruimtelijke ervaring a am s Dé oplossing voor achter de galmstraal Wie in een grotere kathedraal van het orgel wegloopt, bereikt op een gegeven moment een punt in de kerk waar de galm van het orgel dominanter wordt dan de oorspronkelijke klank. Dat is de galmstraal. Zit je daar achter, dan valt er niet meer bij het orgel te zingen. Johannus heeft met het Adaptive Ambiance System een ingenieuze oplossing voor dit probleem ontwikkeld. Achter de bewuste galmstraal, zo legt productmanager Willem Verschoor uit, vallen de hoge tonen er tussenuit en de zware jongens galmen tegen de muren heen en weer. Bovendien loop je tijdens het zingen een fractie achter op de begeleiding. Met het Adaptive Ambiance System mengen we nauwkeurig volume en draagkracht af, waardoor er in de gehele kerkzaal een gelijkmatige klank ontstaat, zodat er tot in elke hoek meegezongen kan worden. Volgens technisch directeur René van de Weerd was er intern al vaak over deze oplossing gesproken. We kwamen telkens maar niet tot een technisch bevredigend resultaat. Na veel denk- en testwerk is uiteindelijk het Adaptive Ambiance System ontwikkeld. Afstandsgevoel Een systeem dat zorgt voor ruimtelijke ervaring, aldus Verschoor. Het systeem functioneert overigens in samenwerking met LIVEreverb, wat we in veel Johannus-orgels hebben ingebouwd. Het is een doordachte sound processing op de orgelklank waardoor je afstandsgevoel ervaart tijdens het spelen. Dat kan wel zo zijn, maar wat beleef je als organist nu van die techniek? Verschoor neemt plaats achter een Rembrandt 350 en bladert op het display door het lijstje met galmkeuzes. Je kunt kiezen uit twaalf verschillende galmen, legt hij uit. Laten we een kijkje gaan nemen in de Notre-Dame van La Grand-Combe. Zijn vingers glijden over de toetsen. Let op, zegt hij terwijl hij onderwijl de galminstellingen reguleert, we gaan nu achter in de kerk staan. Hoor je dat? De helderheid zinkt weg; de galm smelt samen. Langzaamaan lopen we weer terug naar het orgelfront. Steeds helderder zijn de hoge tonen van de zwaardere basklanken te onderscheiden. Het plekje Je hebt in hoofdzaak twee soorten orgelbespelers, verduidelijk technisch directeur René van de Weerd. In de eerste plaats is er de ervaren organist. Hij zit het liefst achter het klavier en is gewend op een kerkorgel dicht bij de pijpen te zitten. Op een digitaal orgel zal hij dus zo ver mogelijk vooraan in de kerk willen zitten. Hij wil als het ware de pijpen horen ruisen. In de tweede plaats is er de hobby-organist, die graag naar concerten gaat. Hij zoekt een strategische plek uit in de kerk waar de orgelklanken zich volgens hem het beste mengen. Achter deze Rembrandt zal hij ook op zoek gaan naar dat plekje. Adaptive Ambiance is standaard aanwezig op de Vivaldi 250 en 350, de Rembrandt 350 en de Positief 250 en

13 Monarke Het mooiste dat we kunnen bouwen Monarke is het mooiste dat we kunnen bouwen. Dat zijn de bewoordingen van adjunct-directeur Dirk Koudijs over het juweeltje van de Edese orgelbouwer, maar hij weet wat hij zegt. Met dit kerkorgel kennen we eigenlijk geen restricties. Op zoek naar de illustere mogelijkheden van het instrument. Dat er niets boven de klank van een pijporgel gaat, staat voor adjunct-directeur Koudijs als een paal boven water. Waar hij ook komt om het pronkstuk van Johannus te bejubelen, steevast begint hij het gesprek met te stellen dat er jawel, u leest het goed niets gaat boven de klank van een deugdelijk pijporgel. Helemaal niets. Mineur Dat riekt naar een ouverture in mineur. Nee hoor, lacht Koudijs, hierover zijn we altijd transparant geweest. Johannus maakt geen pijporgels. Punt. Wij vervaardigen digitale orgels en daarin zijn we zeer vooruitstrevend. Eén van de lessen die ik in mijn leven heb geleerd, zegt Koudijs, is dat je een kopie niet beter kunt maken dan het origineel. Wat wij met Monarke in de kern doen, is pijporgels kopiëren. Dat doen we met de modernste technieken. Alles wat we in de kast hebben, zetten we ongelimiteerd in om het pijporgel te benaderen. Toch werken we in het besef dat we een uniek, goed onderhouden en welluidend pijporgel niet zullen overklassen. De draagkracht van een Monarke doet beslist niet onder voor die van een pijporgel Charme En juist daarin ligt misschien wel de ongekende charme van Monarke. Met eerbied voor het grote voorbeeld zijns gelijke proberen te worden, is immers de estafette van ongebreidelde ambitie en serene piëteit. Telkens weer is het zoeken naar die bijna onmogelijke combinatie. Dat móét in het instrument zijn terug te luisteren. En dat is het. Met compromisloze technologie wordt de majestueuze klank van het pijporgel in de Monarke geëvenaard. Jarenlange research en ontwikkeling vormen de basis voor de natuurlijke klankkwaliteit van het Monarke-orgel. Dankzij uitgebreid onderzoek naar de beste opnameen weergavetechniek, akoestische mogelijkheden, intonatie en stijlkeuze, ontstond een uniek nieuw orgel dat in bijna niets onder doet voor een pijporgel. In bijna niets. Het verschil? Het is geen pijporgel. Dat de mensen van Monarke met hart en ziel aan het unieke instrument werken, is zowel in klank als uiterlijk zichtbaar. Ontwerpers, meubelmakers, audiotechnici en musici creëren telkens opnieuw 24 25

14 een uniek orgel. Want dát is Monarke. Geen enkele Monarke is hetzelfde. Maatwerk tot op de millimeter, speciaal ontworpen voor de ruimte waarin het orgel wordt geplaatst. Hij wist niet beter, of dát was een zuivere Prestant. En dan nog, vraagt Koudijs zich af, wat is schoonheid? Een kast van een barokorgel in een Duitse kathedraal met vijfduizend pijpen kan imponeren, maar Johannus dacht goed met ons mee Steven van de Kraats, organist gereformeerde misschien klinkt het zo scherp als een mes. gemeente Wekerom: Constructief nadenken Met Monarke kunnen we klanken verfijnen tot op Om zich elke specifieke situatie eigen te maken, gaat de nanometer. De gereformeerde gemeente in Wekerom geniet al Koudijs bij de aanvraag van een Monarke-orgel altijd in bijna vijftien jaar een heel compleet Monarke-orgel, gesprek met organisten en een commissie van beheer Niet alleen met minutieuze verfijning houdt Johannus maar nog altijd steekt één van de organisten, Steven van de kerk. Ik heb doorgaans te maken met twee zich bezig, ook met eindeloze variatiemogelijkheden. van de Kraats, zijn enthousiasme niet onder stoelen zaken: de organist wil het liefst een groot pijporgel Wie denkt dat het orgel de voorbije decennia niet of banken. Helemaal geweldig, vat Van de Kraats met uitgebreide mogelijkheden en de commissie geëvolueerd is, zal blij verrast zijn door de stand der samen. Iedere zondag begeleiden we zo n 1250 bekijkt zonder muzikale afwegingen de kwestie vanuit techniek tussen de digitale pijpen. man, dus het orgel moet de nodige power hebben. het perspectief van de portemonnee. Door deze twee En die kracht is met het drieklaviers orgel met 48 elementen direct te benoemen, staan beide partijen Om bij Monarke te blijven: sinds 1980 wordt er registers volop aanwezig. Van de Kraats, al 25 jaar ineens dicht bij elkaar. Dat is nodig om constructief na gewerkt aan de ontwikkeling van het elektronisch organist, denkt met genoegen terug aan het proces Inroosteren organisten was nog nooit zo makkelijk te denken over de aanschaf van een nieuw orgel. De kwaliteit van pijporgels kent evenwel een nogal kerkorgel. Ooit begon dat met het idee een betaalbaar en klanktechnisch alternatief te bieden voor het kostbare pijporgel. En óf dat ontwikkeld is. dat aan de aanschaf voorafging. De mensen van Johannus dachten erg goed met ons mee. We zaten als organisten al gauw met hen op één lijn. En dat is Marco Spruijt, adviseur hervormde gemeente Poeldijk: breed palet, nuanceert Koudijs. Een mooi orgel Met Real Time Sampling-techniek worden vandaag heel prettig bij zo n belangrijk besluit. dat met regelmaat wordt gestemd en goed wordt de dag alle verschillende klanken van het pijporgel Marco Spruijt werd door de Hervormde Gemeente verzorgd, overtref je niet met digitale technieken. stuk voor stuk vastgelegd en weergegeven. in Poeldijk als adviseur betrokken bij de aanschaf We proberen zo dicht mogelijk in de buurt te komen van een nieuw orgel. Lang heeft de gemeente zich van het origineel. Daarentegen zijn er veel pijporgels moeten behelpen met een te klein instrument en waarvan de staat ronduit slecht is. En dan durf ik later met een tweedehands orgel. Uiteindelijk had de stelling aan dat we met Monarke een dergelijk de gemeente de financiële middelen bij elkaar om instrument qua klank en design wel degelijk een nieuw orgel aan te schaffen. En dan ga je voor overklassen. kwaliteit, want met een dergelijk grote investering moet je niet gokken. De gemeente kwam uit Prestant Kerkorgel in huis bij het Monarke-orgel van Johannus. Da s toch de Hoewel de kwaliteit van een orgel tot op zekere hoogte Mercedes onder de digitale orgels, zegt Spruijt. objectief kan worden beoordeeld, blijven smaak en Niet alleen voor kerken biedt Johannus met Monarke In Poeldijk is men nog geen moment rouwig geweest ervaring een grote rol spelen. Dat weet Koudijs, die maatwerkoplossingen, ook voor particulier gebruik heeft om de keuze voor Monarke. Met 36 registers, jaarlijks met tientallen kerkorganisten om tafel zit, als de Edese orgelbouwer veel kennis en expertise in huis. Het 7 orkeststemmen en 24 kanalen hebben we alles wat geen ander. Ik liet een organist ooit de Prestant 8 van principe van het Monarke Huiskamerorgel werkt hetzelfde we ons maar wensen kunnen. En het inroosteren van een Monarke horen. Nee, beweerde de kerkmuzikant als in de kerk. Klanten kiezen hun eigen meubel en laten organisten is gemakkelijker dan ooit. Iedereen wil er stellig, dat is geen Prestant. Hij had z n leven lang op het orgel volledig naar wens bouwen. Hiermee haalt de op spelen. een stoffig orgel gespeeld met een dito Prestant. veeleisende organist letterlijk het kerkorgel in huis

15 Maatwerk tot op de millimeter, speciaal ontworpen voor de ruimte waarin het orgel wordt geplaatst. Dankzij Multi Sampling heeft iedere toets van optimaal spreiden. De draagkracht van een Monarke Daarnaast is de signatuur van een gemeente voor ons het Monarke-orgel bovendien een eigen doet beslist niet onder voor die van een pijporgel. van belang. Worden er alleen psalmen gezongen of karakteristieke voorspraak en toon. Het resultaat: gebruikt de gemeente het Liedboek voor de Kerken? een natuurgetrouwe weergave van de Daarnaast, zegt Koudijs, biedt Monarke tal van Al dat soort factoren weegt mee in het eindresultaat. oorspronkelijke pijporgelklank. De Long Loop mogelijkheden voor gemeenten waar voornamelijk Het gaat er immers om dat het orgel optimaal aansluit Sample-techniek zorgt er daarnaast voor dat de uit de Opwekkingsbundel wordt gezongen. Zo kan er op gemeentezang. windruis van de orgelpijp en natuurlijke fluctuaties in het instrument bijvoorbeeld een Hammond-orgel We gaan ook altijd fysiek in een kerk kijken, in volume en klank te horen zijn. Met het Multi worden gebouwd. Daarnaast bevat het orgel optioneel vervolgt Koudijs. We maken foto s van de kerkzaal, Channel Audio Systeem ten slotte wordt de klank van loepzuivere klanken van een panfluit, een trompet letten op kleuren en gebruikte materialen. Muren, de pijporgelklanken verdeeld over vele kanalen en en vele andere muziekinstrumenten. Deze zijn als vloerbedekking, akoestiek: al deze elementen nemen speakers, waardoor de draagkracht wordt vergroot uitkomende stem bij orgelspel te gebruiken, maar we mee. In een kerk met veel absorberende materialen en de weergave natuurlijk is. klinken ook prachtig als individuele stemmen. gaan we geen akoestiek van zeven seconden creëren. Het orgel moet zo natuurlijk mogelijk overkomen. Geweldig Gemeentezang Dankzij een uitgebalanceerd kanalensysteem Willem Verschoor, bij Johannus onder meer Om tot een maatwerk Monarke-orgel te komen, gaat en vernuftige sampling gaat de Monarke niet verantwoordelijk voor het productmanagement, vindt Johannus uitgebreid om de tafel zitten met de kerkelijke schreeuwen. Het dragend vermogen is in principe de Monarke wat klank en samples betreft in één woord geweldig. Omdat het geluid van dit orgel over oneindig veel kanalen is te verdelen, kun je de klank commissie, de organisten en eventueel een externe adviseur van de kerk. We spreken uitvoerig de wensen door, die we inpassen in de mogelijkheden van Monarke. eindeloos uit te breiden, zonder in te leveren op de kwaliteit van de klank. Het orgel is daarom ook prima geschikt voor de begeleiding van grotere gemeenten. Beste alternatief pijporgel Bas de Vroome, adviseur Bethlehemkerk Delft: Al jaren ontbeerde de Bethlehemkerk in Delft met een Positief een orgel dat de samenzang van de omvangrijke gemeente met een beetje gezag kon begeleiden. Een passend en betaalbaar pijporgel Hoge vlucht combinatieorgels was voor de kerk niet te vinden, waarop we zijn gaan zoeken naar het beste alternatief, vertelt Bas de Vroome van de orgelcommissie van de PKNgemeente. De commissie kwam uit bij Johannus. De afgelopen tien jaar heeft Johannus een hoge vlucht Met een 25-stemmig Monarke-orgel beschikken gemaakt als het gaat om het bijbouwen van digitale we straks over een instrument dat de verschillende stemmen in bestaande pijporgels. Met de zogenoemde gemeentes, waarvan de ene ritmisch, en de andere Hybrid Organ Solutions combineert Johannus de op hele noten zingt, prachtig kan begeleiden. technieken van het digitale orgel met het pijporgel. De dispositie is gebaseerd op het Bach-orgel van De combinatie-oplossing biedt kerken veel voordelen. Johannus in Ede. We hebben daarvan juist die Zo is het mogelijk een verouderde speeltafel te vervangen registers gekozen die voor de Bethlehemkerk het door een in de regel goedkopere digitale speeltafel. meest van pas komen. Ook worden eenvoudig extra stemmen toegevoegd aan De Wallonisch-Niederländische Gemeinde in Hanau, Duitsland het huidige pijporgel

16 Service Het fullservice-concept van Johannus Klanttevredenheid is bij Johannus altijd de centrale spil geweest. Ook vandaag nog. Dagelijks werken we aan verbetering van onze service. Media De informatie op de website van Johannus wordt ondersteund met een keur aan beeldmateriaal, video s en social media. De klant treft er tal van interessante filmpjes over imposante Johannus-orgels wereldwijd. Weer andere video s leren de organist heel concreet zijn instrument beter kennen. Kreijne: We hebben een eigen YouTube-kanaal waarin we geregeld nieuwe filmpjes plaatsen. In ons pand beschikken we over een eigen studio, waar we het materiaal kunnen maken en editen, maar we reizen ook regelmatig naar het buitenland voor mooie opnames. Samenwerking Peters Dankzij de samenwerking met Peters, de oudste muziekuitgever van Europa, beschikt Johannus over een breed aanbod bladmuziek met ruim 150 titels. De organist kan voorlopig vooruit met composities, bewerkingen en koraalvoorspelen van toonaangevende organisten en componisten als Marco den Toom, André van Vliet, Klaas Jan Mulder, Harm Hoeve en John Propitius. Webshop Een orgel kopen? Accessoires nodig? Zin in een mooie cd of dvd? Iemand een cadeautjes geven? Tijd voor nieuwe bladmuziek? In de webshop van Johannus vind je het allemaal. Surf snel naar shop.johannus.com! Tweedehands orgels Op vindt de organist tegen aantrekkelijke prijzen betrouwbare tweedehands orgels. De aanbieders zijn geautoriseerde Johannus-dealers, aldus Kreijne. De orgels worden standaard verkocht met drie maanden garantie. Bovendien worden ze gratis thuis afgeleverd. Service is bij Johannus niet iets wat alleen speelt tijdens de aankoop of bij de aflevering van een orgel. Natuurlijk, dan ook. Maar juist wanneer er iets mankeert aan een orgel, gaan in Ede de servicebellen rinkelen. Marketing manager Erwin Kreijne: Onze aftersalesafdeling beschikt over gekwalificeerde technici die zowel in de fabriek als bij klanten thuis technische ondersteuning kunnen verlenen. Service is onze motor. In het kader van klanttevredenheid is Johannus recent gestart met het trainen van dealers. Ze krijgen gerichte cursussen over verkoop, aftersales, installatie en intonatie. Website Om klanten steeds adequater te bedienen, is Johannus ook volop actief in het digitale servicedomein. Op onze website ( vindt de organist uitgebreide informatie over al onze orgels, onze organisatie, onze techniek, kortom over alles wat hij weten wil op orgelgebied. Het wordt meer en meer een platform waar organisten samenkomen om het laatste nieuws met elkaar te delen, muziek te luisteren en te discussiëren. Ze vinden er belangrijke informatie over concerten, concoursen en nieuwe orgels. Daarnaast bieden we elke maand een muzikale handreiking in de vorm van een muziekstuk van de hand van André van Vliet. De website gaat een steeds belangrijker rol spelen. Vragen? Neem contact op met de serviceafdeling! Wilt u een storing melden? Een reparatieafspraak maken? Onderdelen bestellen? Hebt u technische vragen? Wilt u meer weten over de garantie op uw orgel? De serviceafdeling van Johannus is voor al uw vragen op werkdagen (tijdens kantooruren) bereikbaar op telefoonnummer (0318) Ook via onze website ( of via (aftersales@johannus. com) kunt u uw vragen stellen. Wij doen er alles aan om u zo snel mogelijk van dienst te zijn! 30 31

17 Agenda Negende editie Feike Asma Concours 2012 In 2012 organiseren Johannus Orgelbouw en Stichting Vox Humana voor de negende keer het Feike Asma Concours. Opnieuw nodigen we alle enthousiaste amateur-organisten, in de leeftijd van 12 tot en met 24 jaar, uit om deel te nemen. Strijd mee op het 4-klaviers Monarke-orgel in de Feike Asma Concertzaal van Johannus in Ede! Inschrijven is mogelijk tot 31 juli Voorrondes: D.V. zaterdag 25 augustus 2012 Finale: D.V. dinsdagavond 28 augustus Wil je meer weten? Ga dan naar Zomeravondconcerten Traditiegetrouw is de Feike Asma Concertzaal van Johannus het toneel van een aantal veelbelovende zomeravondconcerten. Ook voor de komende periode nodigde de Edese orgelbouwer weer de beste organisten uit. Het thema dat de organisten meekregen, is Orgelmuziek uit alle landen. Elk op hun eigen wijze zullen de musici het thema op de Johannus-klavieren in Ede vertolken. Graag zien we u bij één van de onderstaande concerten! Data: D.V. 24 juli D.V. 31 juli D.V. 7 augustus D.V. 14 augustus D.V. 21 augustus Wybe Kooijmans - Muziek uit Frankrijk Harm Hoeve - Muziek uit Duitsland André Knevel - Muziek uit Nederland André van Vliet - Muziek uit alle landen Bas de Vroome - Muziek uit Engeland De concerten beginnen om uur en de zaal is open vanaf uur. Toegangsprijs: 7,50 (inclusief consumptie). Reserveren is niet mogelijk. Kijk voor meer informatie op:

18 Een speciaal plekje in hun hart Bij een groeiend aantal dealers in Nederland heeft Johannus een speciaal plekje in het hart. Hieronder vindt u een lijst met de dealers die een gedeelte van hun showroom het hart van de zaak helemaal in Johannus-stijl hebben ingericht. Kom eens een kijkje nemen bij een dealer bij u in de buurt! De showrooms nemen u helemaal mee in Johannus-sferen. Orgelcentrum Andante Oranjestraat 6, Rijssen Orgelcentrum Andante A. van Ostadelaan 35, Veenendaal Kuipers Muziekhuis Hoofdstraat 18b, Leens Muziekcentrum Oostendorp Stationsweg 1, Wezep Stolk Orgels Oostpolderweg 1, Krabbendijke Stolk Orgels Vrijheidslaan 55, Nieuwerkerk a/d IJssel Colofon Up-to-date is een uitgave van: Johannus Orgelbouw bv Keplerlaan 2, 6716 BS Ede Postbus 459, 6710 BL Ede T F inform@johannus.com Internet: Eindredactie: Erwin Kreijne Stolk Orgels Overtoompassage 4, Papendrecht Verhoog Muziek Nieuwstraat 2, Nijkerk S. de Wit & Zn. Orgelbouw Madeliefstraat 12, Nieuw-Vennep Tekst: Tekstbureau Vakmaten, Jasper van den Bovenkamp Fotografi e : Lukkien, Ede Govert de Roos, Amsterdam Concept en Vormgeving: Lukkien, Ede Druk: De Bink, Leiden 34