TKI Wind op Zee. Internationale afstemming off shore wind

Transcriptie

1 TKI Wind op Zee Internationale afstemming off shore wind Een overzicht van: - Europees beleid, organisatie en besluitvorming - Organisaties in de internationale context - Research, Development & Demonstration - Door EU gesubsidieerde programma s en projecten - Financiering - Handelsbevordering - Overige internationale ontwikkelingen. met een accent op Nederlandse betrokkenheid en mogelijkheden voor beleidsbeïnvloeding, kennisuitwisseling en samenwerking. Auteur: Joh Baken Versie: V13 Datum: 27 mei _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 1/ 33

2 Inhoud 1 Inleiding Doel Leeswijzer EU- beleid, organisatie en besluitvorming Beleid Organisatie... 6 Permanente Vertegenwoordiging van Nederland in Brussel... 6 Rol van EZ Besluitvormingstraject binnen EU Beleid beïnvloeding Topsector Energie EWEA (European Wind Energy Association)... 9 EWEA - Offshore wind industry advisory group (OWIG)... 9 EWEA participation in EU projects International Renewable Energy Agency (IRENA) ENTSO-E (The European Network of Transmission System Operators for Electricity) Friends of the Supergrid (FOSG) Renewable Grid Initiative (RGI) RD&D International Energy Agency (IEA) IEA en wind European Technology Platform for Wind Energy (TPWind) European Strategic Energy Technology Plan (SET-Plan) European Wind Industrial Initiative Team European Energy Research Alliance (EERA) Marine Spatial Planning Inpassing in het elektrische systeem Energy Infrastructure North Seas Countries Offshore Grid Initiative (NSCOGI) Overig Pentalateraal Energie Forum Energie unie Demo-wind SEASTAR Alliance: Industrial collaboration on cost-reduction Operation & Maintenance _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 2/ 33

3 Performance, availability & Reliability Stimuleringsprogramma s Technologie ontwikkeling Horizon Era-net e Kader Programma Marine Spatial Planning Intelligent Energy Europe INTERREG Interreg A - Samenwerking in de grensregio's Interreg B - Samenwerking tussen regio's uit meerdere landen Interreg C - Interregionale samenwerking niet gebonden AER Financiering Europese Investeringsbank (EIB) NER300 - Finance for installations of innovative renewable energy technology and CCS in the EU Handelsbevordering Handelsbevorderende organisaties Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) Buitenlandnetwerk Cleantech Holland IRO, The Association of Dutch Suppliers in the Oil and Gas Industry Holland Home of Wind Energy Handelsbevorderende activiteiten Missies Strategische Beurzen Programma Starters International Business (SIB) Programma Partners for International Business (PIB) Bijlage 1 - IEA werkgroepen Bijlage 2 - Overzicht FP7 projecten o.g.v. Offshore Wind _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 3/ 33

4 1 Inleiding 1.1 Doel Doel van dit document is om een overzicht te geven van: 1. de Nederlandse betrokkenheid en mogelijkheden voor input op Europees beleid op gebied van offshore wind; 2. de verschillende door de EU gesubsidieerde RD&D programma s en lopende projecten met Nederlandse partners in relatie tot offshore wind; 3. mogelijkheden voor financiering van investeringsprojecten; 4. de mogelijkheden en initiatieven met betrekking tot handelsbevordering en andere internationale vormen van samenwerking. 1.2 Leeswijzer Dit document is als volgt opgebouwd: Hoofdstuk 2 schetst EU-beleid, organisatie en besluitvorming. Hoofdstuk 3 geeft een overzicht van organisaties vanuit de duurzame energie en windsector die zich bezighouden met beleidsbeïnvloeding. Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 een overzicht gegeven van de organisaties die zich primair richten op RD&D. In hoofdstuk 5 worden stimuleringsprogramma s en subsidiemogelijkheden vermeld en in hoofdstuk 6 worden organisaties genoemd die een rol kunnen spelen in de financiering van projecten. Tot slot wordt in hoofdstuk 7 handelsbevordering behandeld. TKI Wind op Zee streeft er naar dit document up to date te houden. U kunt middels de links naar de verschillende websites die zijn vermeld aan het begin van iedere paragraaf, zelf de meest actuele stand van zaken nagaan bij de betreffende organisaties. Uw inbreng bij het up-to-date houden is van wezenlijk belang. TKI WoZ houdt zich aanbevolen voor suggesties, opmerkingen en aanvullingen. U kunt deze sturen aan baken@tki-windopzee.nl In dit document treft u diverse Engelstalige passages aan. Deze zijn in de meeste gevallen afkomstig van websites van de betreffende organisaties en zijn opgemaakt in een cursief lettertype _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 4/ 33

5 2 EU- beleid, organisatie en besluitvorming 2.1 Beleid Policies%20for%20Offshore%20Wind_Creating%20Syne...pdf Energiebeleid berust steeds op 3 pijlers: Security of supply (Leverings- en voorzieningszekerheid), economy (betaalbaarheid) en maatschappelijke acceptatie (veiligheid, milieu-effecten etc.). Het beleid van de EU op het gebied van offshore wind heeft dan ook vele raakvlakken met diverse beleidsterreinen zoals energie, economie en werkgelegenheid, onderzoek en ontwikkeling, klimaat etc. Er zijn daarom diverse departementen (Directorates General) die betrokken zijn bij offshore wind, zoals DG Energy, DG Research & innovation, DG Maritime Affairs and Fisheries, DG Climate Action etc. Het is niet eenvoudig een volledig overzicht te vinden van alle beleidsaspecten. Om snel inzicht te krijgen in het Europese beleid op het gebied van offshore windenergie verwijzen we via bovenstaande link naar het rapport EU and Regional Policies for Offshore Wind: Creating Synergies. Dit rapport is opgesteld door een consortium van Europese organisaties in het kader van een Interreg project: This paper focuses on offshore wind policy making at the EU level, with particular emphasis on its interaction with the regional level. Of course, the national level plays a decisive role as well, as it establishes the support schemes and grid connection rules within the framework of EU treaties and legislation. Het document beschrijft achtereenvolgens de EU beleidsprioriteiten voor: Policy priorities at the EU level Long term vision and targets Support schemes and electricity market design Electricity grid issues Maritime spatial planning Research, development & demonstration Training and education Awareness raising and public acceptance EU flanking role for issues of regional competence _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 5/ 33

6 2.2 Organisatie Uit EU and Regional Policies for Offshore Wind: Creating Synergies : In the last decades, the European Union has developed into a multi-level system of governance. Public policies are shaped by a complex interaction of the European, national, regional and local political levels. In many ways, this applies also to the set of policies that are relevant to the development of offshore wind energy. Ideally, the different levels of government complement and reinforce each other: according to the principle of subsidiarity established in the EU Treaty, the EU acts in areas where objectives cannot be adequately achieved by the Member States alone, either at central level or at regional and local level, and can be better attained at Union level. However, multi-level governance does not always conform to the ideal. Lack of coherence and coordination between the different levels of government can hamper the realisation of potential synergies. The different levels of government may pursue coherent objectives, but using instruments and measures that de facto hinder each other. In some cases, the different levels may even pursue conflicting objectives. De belangrijkste organen binnen de EU zijn (zie ook figuur op pagina XX): De Europese Commissie; De Europese Commissie is het uitvoerende orgaan van de Europese Unie. Ze is verantwoordelijk voor het indienen van wetsvoorstellen, het beheren van de EU-begroting, het handhaven van het EU-recht (in samenwerking met het Hof van Justitie), en het vertegenwoordigen van de EU op internationaal niveau. Het Europees Parlement; Het Europees Parlement (ook wel Europarlement of kortweg EP) is de rechtstreeks verkozen volksvertegenwoordiging van de Europese Unie. De Europese Raad; De Europese Raad geeft de nodige impulsen voor de ontwikkeling van de Unie en bepaalt de algemene politieke beleidslijnen en prioriteiten. Hij oefent geen wetgevingstaak uit. Permanente Vertegenwoordiging van Nederland in Brussel De lidstaten van de Europese Unie hebben elk een Permanente Vertegenwoordiging in Brussel. De Permanente Vertegenwoordiging van Nederland behartigt de belangen van Nederland in de Europese Unie. De Permanente Vertegenwoordiging bestaat uit ambtenaren van de ministeries en andere onderdelen van de Nederlandse overheid. Het dagelijkse werk bestaat uit netwerken, onderhandelen, lobbyen en coalities vormen namens Nederland in de Europese Unie. De Permanente Vertegenwoordiging is gevestigd in de Nederlandse ambassade in Brussel. De Permanente Vertegenwoordiging in Brussel ondersteunt tevens het Nederlandse bedrijfsleven. Bijvoorbeeld bij het verwerven van opdrachten gefinancierd door de Europese Unie. Of door het _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 6/ 33

7 aanleveren van informatie over aankomende relevante EU beleidsontwikkelingen. Er lijkt nog weinig contact te zijn tussen de offshore wind sector en de Nederlandse vertegenwoordiging. Permanente Vertegenwoordiging in Brussel Afdeling Economie Dhr. Herbert Krajenbrink (Energie) Tel: adres: BRE-EZ@minbuza.nl Ondersteuning Bedrijfsleven Mw. Tessa de Rooij Ondersteuning en advisering bedrijfsleven Tel: adres: tessa-de.rooij@minbuza.nl secr. Mw. Chantal Vijge Tel: secr. Mw. Ilona Hermkes Tel: BRE-EZ@minbuza.nl Overigens is er in Den Haag nog het informatiebureau van het Europees Parlement in Nederland ( Het informatiebureau van het Europees Parlement in Den Haag geeft een gezicht aan het Europees Parlement en de Europarlementariërs in Nederland. Het is tevens de spreekbuis van het Europees Parlement in Nederland. Het bureau heeft tot taak de Nederlandse burger op de hoogte te houden van de ontwikkelingen in de Europese politiek en de specifieke rol van het Europees Parlement daarin. Ook is er een vertegenwoordiging van de Europese Commissie in Nederland, Hun rol is om: Uit te leggen hoe het beleid van de EU op jou van invloed is op diverse zaken; Een informatiebron te zijn over EU-gerelateerde thema's voor overheid, andere instanties en belanghebbenden in Nederland; Persvoorlichting te geven over de ontwikkelingen in de beleidsvorming van de Unie in Nederland; Namens de Europese Commissie te spreken in Nederland; Aan de Commissie in Brussel te rapporteren over belangrijke politieke, economische en sociale ontwikkelingen in Nederland _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 7/ 33

8 Rol van EZ De overheid onderhoudt op allerlei niveaus contact met Europa. De rollen van de overheid, en het ministerie van Economische Zaken in het bijzonder zijn: 1) Ondersteunen van handel (handelsmissies, aanhaken opdrachten gefinancierd door EU etc.) 2) Liaison m.b.t. R&D lijnen, gelden, programma s (ook ver vooruit, agenda bepaling) 3) Liaison (informatie, intelligence etc.) voor: a) EU beleid direct belangrijk voor sector (Arbowetgeving, mariene strategie, etc.) de Nederlandse vertegenwoordigers op gebied van offshore wind, b) EU grote beleid beïnvloedende dossiers (infrapackage, budget , ETS, RES Directive, harmonisering, support schemes, etc.) 2.3 Besluitvormingstraject binnen EU Hieronder een schematische weergave van het besluitvormingstraject binnen de EU. Op diverse momenten in het proces wordt input gevraagd of kan input worden gegeven door (vertegenwoordigers) van de Nederlandse overheid, de sector en/ of organisaties die de belangen van de sector vertegenwoordigen _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 8/ 33

9 3 Beleid beïnvloeding Diverse organisaties en medewerkers actief in de offshore windsector nemen plaats in diverse Europese commissies, besturen en platforms, met als doel het beleid aangaande duurzame energie en in het bijzonder windenergie te beïnvloeden. Waar bekend zijn de namen van Nederlanders actief in besturen, commissies e.d., zoveel mogelijk genoemd maar ook namen van Nederlandse partners participerend in en door de EU gesubsidieerd projecten. De Nederlandse offshore windsector kan dit gebruiken om effectief input te leveren aan Nederlanders op deze sleutelposities. 3.1 Topsector Energie 12_95.pdf De topsector Energie, waarvan het TKI Wind op Zee onderdeel is, heeft marktbewerkingsplannen gemaakt om de internationalisering van deze sector te versterken. 3.2 EWEA (European Wind Energy Association) EWEA is de stem van de windsector, actief in het promoten van windenergie in Europa en wereldwijd. EWEA telt meer dan 700 leden in meer dan 60 landen. Hiermee is zij s werelds grootste en meest krachtige wind energy netwerk. NWEA de Nederlandse Wind Energie Associatie is vertegenwoordigd in het bestuur van de Europese organisatie en (leden van) NWEA zijn actief in werkgroepen. EU beïnvloeding is effectiever via NWEA of rechtstreeks via Policy Officers. European Wind Energy Association NL Board members: sedert medio 2014 geen NL vertegenwoordiging in de EWEA Board EWEA - Offshore wind industry advisory group (OWIG) Doel van OWIG is: Work to achieve industry consensus on the likely future path for offshore wind energy in Europe. Offshore Wind Industry Advisory Group (OWIG) NL member [ AANVULLEN ] _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 9/ 33

10 EWEA participation in EU projects EWEA coordinates and participates in long-term projects, funded by the EU, that examine technical areas relevant to the wind industry. Partners in these projects include universities, European associations, wind energy companies from manufacturers to consultancies and utilities. EWEA is currently involved in four EU-funded projects: REserviceS TopWind EERA-DTOC Twenties International Renewable Energy Agency (IRENA) The International Renewable Energy Agency (IRENA) is an intergovernmental organisation that supports countries in their transition to a sustainable energy future, and serves as the principal platform for international cooperation, a centre of excellence, and a repository of policy, technology, resource and financial knowledge on renewable energy. IRENA promotes the widespread adoption and sustainable use of all forms of renewable energy, including bioenergy, geothermal, hydropower, ocean, solar and wind energy in the pursuit of sustainable development, energy access, energy security and low-carbon economic growth and prosperity. With a mandate from countries around the world, IRENA encourages governments to adopt enabling policies for renewable energy investments, provides practical tools and policy advice to accelerate renewable energy deployment, and facilitates knowledge sharing and technology transfer to provide clean, sustainable energy for the world s growing population. Nederland is lid sinds 12 januari De Nederlandse vertegenwoordiger is: Voor het werkprogramma van IRENA zie IRENA s programmatic activities: to be the principal platform for international cooperation, a centre of excellence on renewable energy and a repository of policy, technology, resource and financial knowledge, and to support countries in their transition to a renewable energy future. 3.4 ENTSO-E (The European Network of Transmission System Operators for Electricity) De missie van ENTSO-E is om belangrijke aspecten van het energiebeleid te bevorderen in het licht van belangrijke uitdagingen: _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 10/ 33

11 Veiligheid; het nastreven van gecoördineerde, betrouwbare en veilige werking van het transmissienet voor elektriciteit. Toereikendheid; het bevorderen van de ontwikkeling van de onderling gekoppelde Europese net en investeringen voor een duurzaam energiesysteem. Markt; het aanbieden van een platform voor de markt door voor te stellen en de uitvoering van gestandaardiseerde integratie van de markt en de transparantie kaders die een concurrerende en volledig geïntegreerde continentale schaal wholesale-en retailmarkten te vergemakkelijken. Duurzaamheid; het vergemakkelijken van veilige integratie van de nieuwe generatie bronnen, in het bijzonder de groeiende hoeveelheid hernieuwbare energie en daarmee het bereiken van vermindering van de broeikasgasuitstoot van de EU-doelstellingen. Vanuit ENTSO-E zijn richtinggevende scenario s ontwikkeld, die de groei van duurzaam vermogen en de effecten op de elektriciteitsmarkt weergeven. TenneT is als Nederlandse TSO lid van ENTSO-E. 3.5 Friends of the Supergrid (FOSG) De Friends of the Supergrid is een groep van bedrijven en organisaties met een gemeenschappelijke interesse bij het promoten van de beleidsagenda voor een Europees supergrid. 3.6 Renewable Grid Initiative (RGI) Het Renewable-Grid-Initiative promoot nationale en EU-autoriteiten om te streven naar een efficiënt, duurzaam, schoon en maatschappelijk geaccepteerde ontwikkeling van de Europese netwerkinfrastructuur voor zowel gedecentraliseerde en grootschalige duurzame energie. Tennet is één van de 16 partners. NL Board member ENTSO-E Ben Voorhorst (Tennet) EU zaken bij Tennet Esmeralde van Vliet _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 11/ 33

12 4 RD&D Voor de beïnvloeding en uitvoering van Europees beleid op gebied van technologie zijn diverse organisaties van belang. Deze worden in dit hoofdstuk opgesomd en beschreven. In hoofdstuk 5 worden de belangrijkste stimuleringsprogramma s benoemd. 4.1 International Energy Agency (IEA) The IEA is an autonomous organisation which works to ensure reliable, affordable and clean energy for its 29 member countries and beyond. The IEA has four main areas of focus: energy security, economic development, environmental awareness and engagement worldwide. Today, the IEA s four main areas of focus are: Energy security: Promoting diversity, efficiency and flexibility within all energy sectors; Economic development: Ensuring the stable supply of energy to IEA member countries and promoting free markets to foster economic growth and eliminate energy poverty; Environmental awareness: Enhancing international knowledge of options for tackling climate change; and Engagement worldwide: Working closely with non-member countries, especially major producers and consumers, to find solutions to shared energy and environmental concerns. IEA en wind IEA werkt met zogenaamde Implementing Agreements. Zo is er voor wind: Implementing Agreement for Co-operation in the Research, Development, and Deployment of Wind Energy Systems kortweg IEA Wind. De uitvoering van werkzaamheden heeft plaats in zogenaamde Tasks. Via bovenstaande link vindt u de tasks op het gebied van wind en de bijbehorende beschikbare publicaties. Nederland is betrokken bij diverse IEA werkgroepen op gebied van offshore Wind, zie bijlage XX. Het TKI WoZ zal op basis van behoefte uit de sector inventariseren welke IEA taken belangrijk zijn om in te participeren. Het TKI zal vervolgens stimuleren dat Nederlandse spelers deelnemen aan deze taken dat er goede terugkoppeling is aan de deelnemers van het TKI Wind op Zee. 4.2 European Technology Platform for Wind Energy (TPWind) _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 12/ 33

13 EWEA coördineert het European Wind Energy Technology Platform ((TPWind), een netwerk van onderzoekers en wind R&D-stakeholders en deskundigen bij het formuleren van aanbevelingen voor het EU-wind technologie R&D-beleid en financiering. TPWind publiceerde haar strategische onderzoeksagenda, evenals de European Wind Initiative (EWI) in het kader van het Strategisch plan voor energietechnologie (SET-plan), waarin de Europese Commissie windenergie identificeert als een strategische energie technologie die bijdraagt aan alle doelstellingen van het EU-energiebeleid 2020: een groter concurrentievermogen, energiezekerheid en bestrijding van klimaatverandering. European Technology Platform for Wind Energy (TPWind) voor organisatiestructuur en werkgroepen zie: NL member Steering committee: Jos Beurskens (ECN) NL Members: Jos Beurskens (ECN): vz. WG 2 - Wind Power Systems) Don van Delft (WMC): WG 4 - Offshore development and operation) André de Boer (RVO): WG 5 - Environment & Deployment Belangrijkste doelstelling van TP Wind is momenteel een goede implementatie van de European Wind Initiative (EWI). TPWind en EWEA lobbyen samen voor: Specifieke EU funding voor de EWI Verkorting van de time-to-grant Vereenvoudiging van de EU regels, in het bijzonder voor coördinatie van Europese en nationale fondsen Ruimte voor bottom-up activiteiten, in plaats van top-down alleen Verlenging van de funding voor het SET-Plan. TP Wind is het belangrijkste adviesorgaan waar het gaat om de invulling van het SET-Plan voor windenergie. 4.3 European Strategic Energy Technology Plan (SET-Plan) SET-Plan is het belangrijkste Europese instrument voor innovatie ter ondersteuning van de Energy Strategy for Europa _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 13/ 33

14 The European Strategic Energy Technology Plan (SET-Plan) aims to accelerate the development and deployment of low-carbon technologies. It seeks to improve new technologies and bring down costs by co-ordinating research and helping to finance projects. The SET-Plan promotes research and innovation efforts across Europe by supporting technologies with the greatest impact on the EU's transformation to a low-carbon energy system. It promotes cooperation amongst EU countries, companies, research institutions, and the EU itself. In de stuurgroep van het SET- is EL&I (EZ) zowel lid als Sherpa namens Nederland. European Community Steering Group on Strategic Energy Technologies Member: Bert de Vries (EZ) European Wind Industrial Initiative Team Voor de uitwerking van het SET-Plan zijn zes European Industrial Initiatives (EII) opgericht, waarvan het European Wind Industrial Initiative Team er één van is. EZ zit hier namens Nederland. European Wind Industrial Initiative Team Member state: vacant? (Netherlands) Industry: Jos Beurskens (EWEA) European Energy Research Alliance (EERA) Zoals benoemd in het SET-plan, is de ontwikkeling van technologie cruciaal om succesvol de klimaatverandering te bestrijden en de mondiale en Europese energievoorziening veilig te stellen. Het bereiken van de Europa en 2050-doelstellingen en visies op de uitstoot van broeikasgassen, hernieuwbare energie en energie-efficiëntie vereist de inzet van efficiëntere en nieuwe technologieën. In dit kader zijn vijftien toonaangevende Europese onderzoeksinstituten de uitdaging aangegaan in een gezamenlijke Europese alliantie voor energieonderzoek genaamd de EERA, ( De belangrijkste doelstelling van de EERA is om de ontwikkeling van nieuwe energietechnologieën te versnellen door het bedenken en uitvoeren van gezamenlijke onderzoeksprogramma's ter ondersteuning van het SET-plan. Hierbij wordt geoptimaliseerd op inzet van middelen, financieringsbronnen en het maximaliseren van complementariteit en synergie. ECN, WMC en de TU Delft zijn partner van EERA. Er wordt gestreefd om synergie te creëren in de nationale programma s _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 14/ 33

15 door definitie van een midden-tot lange termijn roadmap en het organiseren van internationale R&D programma s. Een totaal aantal van 15 gezamenlijke programma's van start gegaan sinds de oprichting van EERA (zie ), waaronder één programma op gebied van wind energie. European Energy Research Alliance (EERA) Management Board Joint Programme Wind: Peter Eecen (ECN) Coordinator subprogramma Aerodynamics: Peter Eecen (ECN) Joint Programma Wind and Sub-Programmes Wind Conditions Coordinated by Dr. Hans Ejsing Jørgensen, DTU Wind Energy (DK) Aerodynamics Coordinated by Dr. Peter Eecen, ECN (NL) Offshore Wind Energy Coordinated by Dr. John O. Tande, SINTEF (NO) Grid Integration Coordinated by Dr. Kurt Rohrig, FhG IWES (DE) Research Facilities Coordinated by Dr. Pablo Ayesa Pascual, CENER (ES) Structural design and materials Coordinated by Dr. Denja Lekou, CRES (GR) Wind integration, economic and social aspects Coordinated by Prof. Poul Erik Morthorst, DTU Management Engineering ECN is partner, WMC en de TU Delft zijn associated partner van EERA. EERA JP Wind is succesvol gebleken in het definiëren van grote Europese projecten zoals InnWind, zie In 2014 the EERA JP Wind added the Integrated Research Programme for Wind (IRPWIND) to its project portfolio. Funded by the European Commission under FP7, IRPWIND is designed to take the work done in the EERA JP Wind to the next level towards creating a European Integrated Research Programme on wind energy. IRPWIND is one of 5 Integrated Research Programmes run by EERA Joint Programmes. To learn more about IRPWind visit The EERA-DTOC EERA-DTOC stands for the European Energy Research Alliance Design Tool for Offshore Wind Farm Cluster. The project is funded by the EU Seventh Framework Programme (FP7) and runs from January 2012 to June It is coordinated by the Technical University of Denmark DTU Wind Energy. The EERA-DTOC project combines expertise to develop a multidisciplinary integrated software tool for an optimized design of offshore wind farms and clusters of wind farms _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 15/ 33

16 4.4 Marine Spatial Planning Maritime Spatial Planning, MSPis key to enhancing offshore wind development. It provides stability and clarity for the investors and can bring down the costs of wind energy through an optimum integration of the wind farms into the marine environment. EWEA strongly supports the development of an integrated and coordinated Maritime Spatial Planning policy across Europe. EWEA Briefing (2012) "Maritime Spatial Planning: supporting offshore wind and grid development" IEE Project (2012): SEANERGY 2020 Commission communication on maritime spatial planning in the EU (2010) 4.5 Inpassing in het elektrische systeem Energy Infrastructure De EU streeft ernaar om ervoor te zorgen dat de strategische energienetwerken en opslagfaciliteiten zijn voltooid in 2020 ( Het gaat om de productie van energie, transmissie en opslag. Moderne energie-infrastructuur is cruciaal voor een geïntegreerde energiemarkt stelt de EU in staat aan haar klimaat-en energiedoelstellingen te voldoen. Europa moet zijn energienetwerk moderniseren en uitbreiden om energie te absorberen uit hernieuwbare bronnen en overal zorgen voor veilige bevoorrading. Het heeft ook smart grids nodig om energie te besparen en voor een beter beheer van het netwerk. Nederland zit in de Regiegroep Noordzee onder het Energy Infrastructure Package. Energy Infrastructure Package / Regiegroep Noordzee NL member: Imar Doornbos (EZ) North Seas Countries Offshore Grid Initiative (NSCOGI) De North Sea Offshore Grid, officieel de North Seas Countries Offshore Grid Initiative (NSCOGI)( ), is een samenwerking tussen EU lidstaten en Noorwegen om een geïntegreerd offshore energie grid te realiseren. Dit grid moet windparken op zee en andere duurzame energiebronnen verspreid over de noordelijke zeeën van Europa met elkaar verbinden. Het plan is één van de verschillende voorgestelde Europese supergrids. NSCOGI NL member Program Board and Steering Group: Imar Doornbos (EZ) Vice voorzitter WG 1 Grid Configuration: Imar Doornbos (EZ) _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 16/ 33

17 4.6 Overig Pentalateraal Energie Forum taforum/#.vstpkpmsu4w Het Pentalateraal Energie Forum) (is een tijdelijk, intergouvernementeel initiatief (Benelux Duitsland Frankrijk) met als doel de samenwerking te bevorderen tussen alle relevante partijen teneinde een regionale Noordwest-Europese elektriciteitsmarkt te creëren, als tussenstap naar één gemeenschappelijke Europese elektriciteitsmarkt. Pentalateraal Energie Forum EZ vertegenwoordiger: Erik Sieders (directie Energiemarkt) Energie unie The Energy Union means making energy more secure, affordable and sustainable. It will allow a free flow of energy across borders and a secure supply in every EU country, for every citizen. New technologies and renewed infrastructure will cut household bills and create new jobs and skills, as companies expand exports and boost growth. It will lead to a sustainable, low carbon and environmentally friendly economy, putting Europe at the forefront of renewable energy production and the fight against global warming. 4.7 Demo-wind [ volgt ] 4.8 SEASTAR Alliance: Industrial collaboration on cost-reduction SEASTAR Alliance is een samenwerkingsverband tussen een aantal Noord-Europese landen. De alliantie, gedreven door de offshore wind industrie, richt zich vooralsnog op een gemeenschappelijke kostenreductiebenadering en een monitoringssysteem. Verder zijn kennismanagement en netintegratie de hoofdonderwerpen. De samenwerking is er op gericht op het succes van de offshore wind sector. Door nationale initiatieven naar een Europese niveau te tillen en breder toegankelijk te maken wordt de industrie in staat gesteld om samen te werken buiten de eigen grenzen. Oorspronkelijk is de SEASTAR Alliance opgericht in 2014 om de successen en uitdagingen van de industrie te identificeren. Tijdens de EWEA OFFSHORE 15 in Kopenhagen is de SEASTAR Alliance _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 17/ 33

18 officieel gelanceerd. De deelnemende landen worden vertegenwoordigd door de volgende organisaties: Het Verenigd Koninkrijk Duitsland Denemarken Nederland Offshore Wind Programme Board Stiftung OFFSHORE-WINDENERGIE Dansk Energi TKI Wind op Zee Wilt u meer weten over de SEASTAR Alliance dan kunt u contact opnemen met het TKI Wind op Zee. 4.9 Operation & Maintenance Performance, availability & Reliability Het TKI-WoZ is ervan overtuigd dat nauwkeurige monitoring en benchmarking van performance, reliability en availability van windparken zal leiden tot inzichten die helpen om de onderzoeksagenda zodanig te richten dat de gewenste kostenreductie sneller en meer efficiënt kan worden bereikt. Momenteel ontbreekt het in Nederland aan een platform voor monitoring. Internationaal zijn er wel de nodige ontwikkelingen: SPARTA The Offshore Renewable Energy (ORE) Catapult, The Crown Estate, and offshore wind farm owner/operators have today launched a major new collaboration programme aimed at improving wind turbine operational performance by increasing safety, reliability and availability, thereby cutting the cost of electricity generated from offshore wind. The project will create a database for sharing anonymised offshore wind farm performance and maintenance data. Owner/operator participants will be provided with robust and reliable benchmarked data for the first time, helping to identify operational improvements and cost reduction opportunities at both company and sector-wide levels. Initially, SPARTA will be developed for UK-based projects, but the setup is fully flexible and allows for the integration of international projects. RAVE (Research at Alpha Ventus) RAVE was created in connection with the construction of alpha ventus, the first high sea wind farm in German waters, as a research initiative of the Federal Ministry of the Environment (BMUB). The _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 18/ 33

19 initiative accompanies the entire project and collects important insights and information in relation to the further commercial use of offshore wind energy. It has already been possible to present important insights from the research work in various partial projects. For example, it has been possible to analyse the pitting problem in complex offshore foundation structures for the first time in practice. Because of the complexity of, for example, the tripod structures, it is possible for pitting to occur nearby and not only on the foundation piles themselves. RAVE comprises 27 research projects. The joint project RAVE comprises various partial projects which are each coordinated by different authorities, institutes, universities and companies. Some central institutions besides the Fraunhofer IWES include the Federal Office of Navigation and Hydrography (BSH), the research centre ForWind and the University of Hanover. As at the beginning of projects are receiving support from the BMUB. OFFSHORE-WMEP Offshore-WMEP is een programma gecoördineerd door Fraunhofer, met als doel de verdere ontwikkeling van off shore wind wetenschappelijk te begeleiden. Jaarlijks worden de bevindingen van dit programma door Fraunhofer gerapporteerd in de Duitse windmonitor, zie _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 19/ 33

20 5 Stimuleringsprogramma s Dit hoofdstuk geeft de belangrijkste instrumenten weer die gebruikt worden om het Europese beleid vorm te geven. 5.1 Technologie ontwikkeling Op gebied van subsidiering van (R&D) programma s voor technologie ontwikkeling zijn de volgende programma s relevant: Horizon Horizon2020 is gestart op 1 januari 2014 en loopt tot Binnen Horizon2020 zijn een zevental Societal Challenges gedefinieerd, waaronder Secure, Clean and Efficient Energy. Innovatieve projectvoorstellen voor Wind op Zee kunnen het best onder dit thema worden ingediend. Veel informatie is op het internet te vinden bijvoorbeeld via bovenstaande link. Het TKI Wind op Zee kan partijen ondersteunen bij hun aanvraag in het kader vanhorizon2020. Ook RVO en het Ministerie van EZ kunnen ondersteuning bieden. Horizon 2020 EZ vertegenwoordiger: Ashna Raghoebarsing RVO vertegenwoordiger; - Era-net Era-net Transport (ENT) has evolved since 2004 into a service platform for Programme Owners and Managers, providing the required framework for initiating and implementing transnational research and innovation funding collaborations. Era-net proactively brings together different European research parties involved in transport industry. Our collaborative cross-border consortium brings together a range of knowledge and viewpoints to create a sustainable transport (r)evolution. Het TKI Wind op Zee is namens Nederland betrokken bij het Era-net voorstel DEMOWIND. Dit ERANET-project is onderdeel van Horizon2020 (LCE 18). Focus van het Era-net voorstel is demonstratie. Voor meer informatie: zie of neem contact op met TKI Wind op Zee. 7e Kader Programma Het 7e kader programma loopt vanaf 2007 tot en met 2013 en is daarmee de voorloper van het Horizon 2020 programma. Ook op gebied van windenergie lopen er projecten onder het zevende kader programma. In bijlage 1 is een overzicht van de windenergie projecten in het 7e Kader Programma met Nederlandse partners _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 20/ 33

21 Van de twaalf windenergie projecten onder het 7e KP is ECN bij vier projecten betrokken (1x als coördinator) en is TU Delft twee keer als partner betrokken en Tennet ook twee keer. 5.2 Marine Spatial Planning Intelligent Energy Europe Intelligent Energy Europe (IEE) is now closed, although a number of projects funded under the programme are continuing. The EU's Horizon 2020 programme now supports the research, demonstration and market up-take of energy-efficient technologies. Funds are available to support energy-efficient buildings, industry, heating and cooling, SMEs and energy-related products and services, as well as for improving the attractiveness of energy-efficiency investments. Er heeft onder dit programma één project gelopen op gebied van offshore wind met Nederlandse partners: Spatial Deployment of offshore WIND Energy in Europe (WINDSPEED) Afgerond op NL partners: ECN (coördinator), Wageningen IMARES B.V., We@Sea Deliverable: a decision support system (DSS) tool using geographical information system (GIS) software. The DSS tool produces overlaying maps, showing spatial representation of offshore wind energy potentials in relation to non-wind seas functions and environmental aspects. The tool will also facilitate the quantification of trade-offs between electricity generation costs from offshore wind and constraints due to non-wind sea functions and nature conservation. This tool will provide a better foundation for decision making by policy makers in terms of prioritising and allocating space of the development of offshore wind the Central and Southern North Sea. 5.3 INTERREG De officiële naam is Europese Territoriale Samenwerking, meestal wordt het Interreg genoemd. Interreg is een Europese subsidieregeling, waarbinnen partijen uit meerdere landen samenwerken in projecten op het terrein van duurzame ruimtelijke en regionale ontwikkeling. Er zijn 3 verschillende Interreg-programma s. Deze zijn gericht op samenwerking: in de grensregio s (Interreg A); tussen regio s in verschillende landen, ook wel transnationale programma s genoemd (Interreg B); door heel Europa heen, dus niet gebonden aan een bepaald gedeelte van het grondgebied van de EU, zogenaamde Europa brede programma s (Interreg C). Interreg A - Samenwerking in de grensregio's Hieronder vallen 4 programma's waar Nederland aan meedoet: _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 21/ 33

22 1. Programma Nederland - Duitsland. 2. Programma Vlaanderen - Nederland. 3. Programma Euregio Maas - Rijn (België, Nederland en Duitsland). 4. Programma 2 Zeeën. Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, België en Nederland werken hierin samen. Onder andere om de biodiversiteit te beschermen. De Interreg A-programma's worden gecoördineerd door het ministerie van Economische Zaken (EZ). Er zijn geen projecten op gebied van offshore wind bekend binnen het Interreg A programma. Interreg B - Samenwerking tussen regio's uit meerdere landen Nederland is aangesloten bij: Noordzeeregio programma. In dit programma werken Noorwegen, Denemarken, Zweden, Duitsland, Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk samen, met als doel de regio aantrekkelijker te maken om te wonen, werken en investeren. Noordwest Europa (NWE). In dit programma werken Ierland, het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Duitsland, België, Luxemburg, Frankrijk en Zwitserland samen. De Interreg B-programma's worden gecoördineerd door het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM). Onder het Noordzee regio programma van Interreg B is één project op gebied van offshore wind met een Nederlandse partner uitgevoerd: Titel: Developing the North Sea offshore wind power cluster ( Dit project richt zich op de versterking van de ontwikkeling van de offshore wind industrie. Activiteiten: business to business networks, versterking van de energienetwerken (energy grid), training en bewustwordingsactiviteiten. Projectbudget: 5 miljoen. Nederlandse deelname: Technische Universiteit Delft Project is afgerond in Interreg C - Interregionale samenwerking niet gebonden Interregionale samenwerking die niet gebonden is aan een bepaald gedeelte van het grondgebied van de Europese Unie (EU). Alle regio's van de EU werken samen en delen kennis en ervaringen. Hieronder valt onder andere het programma Interreg IVC. Projecten onder Interreg IVC hebben als doel het verbeteren van het regionaal beleid voor innovatie, kenniseconomie, milieu en natuurbescherming. Interreg IVC wordt gecoördineerd door het ministerie van IenM. Een project wat onder Interreg IVC draait op gebied van wind is: Titel: Policy and Public-Private Partnerships of Offshore Wind energy ( Offshore wind is voor veel (regionale) overheden een nieuw thema. Om de Europese doelstellingen op het gebied van duurzame energie te halen en werkgelegenheid te creëren, moeten regionale _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 22/ 33

23 overheden hiermee aan de slag. Met het 4POWER project worden kennis en ervaringen uitgewisseld. Hiermee willen samenwerkende regio's implementatie van offshore wind versnellen en verbeteren. Projectbudget: ca. 1,6 miljoen. Nederlandse deelname: provincie Groningen (leadpartner). Project loopt van 1 januari 2012 tot 31 december AER The Assembly of European Regions (AER) is the largest independent network of regional authorities in wider Europe, bringing together regions from 35 countries along with 15 interregional organisations. Established in 1985, AER is a forum for interregional co-operation and a lobbyist for regional interests on the European stage: AER was a key player in the creation of the advisory bodies to the Council of Europe (Congress of Local and Regional Authorities) and the European Union (Committee of the Regions). De AER is een network en lobby-organisatie en tevens een platform dat van nut kan zijn om Interreg projecten te initiëren _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 23/ 33

24 6 Financiering 6.1 Europese Investeringsbank (EIB) De EIB beoordeelt de aanvragen voor leningen. Hoewel de EIB bijna 90 procent van de activiteiten richt op landen binnen de Europese Unie, gaat een aanzienlijk gedeelte van de financieringen naar kandidaat-lidstaten. De aanvragen worden onder meer getoetst aan de hand van vijf prioriteiten: regionale ontwikkeling, en sociaal-economische samenhang binnen de Europese Unie, het innovatieve karakter, bescherming van het milieu en verbetering van de levenskwaliteit, voorbereiding van de toetreding tot de EU van kandidaat EU-lidstaten, het bijdragen aan de ontwikkeling van maatschappelijke en democratische instellingen in ontwikkelingslanden. Verstrekken van leningen De Europese Investeringsbank heeft een zogenaamde 'Triple A-rating', waarmee het EIB tegen lage rentetarieven geld kan lenen op de kapitaalmarkten. Het EIB leent dat geld zelf tegen gunstige voorwaarden op verschillende manieren uit: het leent direct geld uit aan bedrijven of instanties om grote projecten (waar meer dan 25 miljoen euro mee is gemoeid) mede te financieren, het leent geld uit aan banken en andere kredietverstrekkers die op hun beurt leningen geven aan kleinere projecten. Daarbij ligt de nadruk op het midden- en kleinbedrijf, kan garant staan voor leningen. Zo lopen geldschieters geen risico's. Voor de uitvoering en controle heeft de EIB intensieve samenwerkingsverbanden opgezet met het internationale bankwezen en met andere EU-instellingen. In antwoord op de aanhoudende economische crisis heeft de EIB in februari 2013 besloten voor de periode miljard euro extra kredietverlening ter beschikking te stellen om duurzame groei en werkgelegenheid te bevorderen. Hiermee komt de jaarlijkse kredietverlening van de EIB op miljard euro te liggen. 6.2 NER300 - Finance for installations of innovative renewable energy technology and CCS in the EU "NER300" is een financieringsinstrument gezamenlijk beheerd door de Europese Commissie, de Europese Investeringsbank en de lidstaten. Dit financieringsinstrument is het resultaat van een _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 24/ 33

25 bepaling om 300 miljoen emissierechten (rechten op een ton koolstofdioxide uit te stoten) uit de CO2 emissiehandel te reserveren. Hiermee kunnen installaties voor opwekking van duurzame energie gesubsidieerd worden. De emissierechten worden verkocht en het ingezamelde geld - dat kan 2,4 miljard euro zijn als elk emissierecht wordt verkocht voor 8 euro - zal beschikbaar worden gesteld voor projecten als zij operationeel zijn _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 25/ 33

26 7 Handelsbevordering Het TKI Wind op Zee wil ondersteunend en faciliterend zijn waar het gaat om handelsbevordering. Bij de enquête over de Economische Impact (gehouden begin 2014) is onder andere aan de sector gevraagd waar zij kansen zien. Ondernemers in de offshore windsector zien duidelijk kansen voor hun bedrijf in het buitenland. Drie kwart van de ondernemers ziet kansen op het gebied van windgerelateerde activiteiten. Er worden vele landen genoemd. De meest genoemde landen in 2014 zijn: 1. Duitsland, 2. Frankrijk, 3. Denemarken, 4. Verenigd Koninkrijk, 5. België, 6. Verenigde Staten van Amerika. Zowel publieke als private organisaties ondersteunen bij promotionele activiteiten in het buitenland en bij de realisatie van internationale ambities in de vorm van evenementen en specifieke diensten en programma s. 7.1 Handelsbevorderende organisaties Voor ondersteuning bij het opzetten van economische activiteiten in het buitenland kan gebruik gemaakt worden van diverse organisaties. Een handige ingang is bovenstaande website, een initiatief van het Netwerk Internationaal Ondernemen (NIO), een zelfstandig overlegorgaan van handelsbevorderende organisaties en het ministerie van Economische Zaken. Er zijn vele Markt- en Sectorrapporten te downloaden. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) RVO is de overheidsorganisatie die ondernemers, onderzoeks- en kennisinstellingen inspireert en ondersteunt bij het waarmaken van hun internationale ambities. Hierbij gaat het om het aanbieden van informatie o.a. over landen, markten, zakenpartners, kennis en regelgeving; subsidies; netwerken en het organiseren van bijeenkomsten en missies, al dan niet onder leiding van een bewindspersoon (op deze website staat rechtsonder een knop voor abonnementen op nieuwsbrieven). RVO werkt nauw samen met het wereldwijde buitenlandnetwerk van ambassades, consulaten-generaal en Netherlands Business Support Offices (NBSO's) _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 26/ 33

27 Buitenlandnetwerk Nederland beschikt over een buitenlandnetwerk, dat ons land op verschillende onderwerpen in het buitenland vertegenwoordigd en informatie en ondersteuning biedt bij internationale activiteiten. Ambassades en Consulaten-Generaal Nederlandse bedrijven die in het buitenland economische activiteiten willen opstarten kunnen hiervoor ondersteuning vragen bij de Nederlandse ambassade in het betreffende land. Wind op Zee heeft op basis van de resultaten van de enquête onder de Nederlandse offshore windsector een aantal prioriteitslanden gedefinieerd. Met de volgende ambassades heeft het TKI Wind op Zee nauwere contacten, om zo vroegtijdig eventuele kansen voor de sector te signaleren, hierover te communiceren en te adviseren. Ambassade Berlijn Mevr. Lydia Aalpoel Ambassade Londen Dhr. Fred Olthhof Ambassade Parijs (IA) Dhr. Eric van Kooij Ambassade Taiwan (IA) Dhr. Kasper Nossent NBSO Gujarat, India Dhr. Job Glas Netherlands Business Support Offices (NBSO s) Het NBSO-netwerk bestaat uit 18 kantoren in 8 landen. De kantoren zijn gevestigd in regio s die kansen bieden voor Nederlandse bedrijven, maar waar geen ambassade of consulaat aanwezig is. Innovatie Attaché Netwerk Binnen het buitenlandnetwerk is het netwerk van Innovatie Attachés actief in diverse landen. Het gaat om economische diplomatie in technologie en kennis, signaleren van kansen voor onderzoeksen ontwikkelingssamenwerking (R&D) en gezamenlijk innoveren. De Innovatie Attachés werken _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 27/ 33

28 nauw samen met andere onderdelen binnen de economische functie van de posten voor cross-over dienstverlening zoals de NFIA, NBSO, economische afdelingen, Landbouwattachés en I&M Attachés. Jaarlijks kiest het Innovatie Attache Netwerk een thema wat voor de diverse landen wordt uitgewerkt. Voor 2015 is dat Wind op Zee, wat zal resulteren in een symposium in mei 2015 over dit thema. Cleantech Holland Cleantech Holland is het Nederlandse exportplatform voor duurzame technologische producten, concepten en innovaties. Het platform is in 2008 opgericht door de Vereniging FME-CWM, het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Cleantech Holland organiseert met regelmaat Offshore Wind missies, w.o. naar Duitsland. IRO, The Association of Dutch Suppliers in the Oil and Gas Industry IRO is een brancheorganisatie en promoot the interesses van Nederlandse toeleverings- en servicebedrijven in the upstream Olie en Gas en in toenemende mate ook in de Offshore Wind. IRO heeft in 2014 o.a. een Offshore Wind missie georganiseerd naar de UK. Holland Home of Wind Energy Holland Home of Wind Energy is een onafhankelijke export bevorderingsassociatie, die de belangen en interesses van de Nederlandse windenergiesector en kennisinstituten behartigt in het buitenland. HHWE heeft zich voornamelijk gefocust op de regio China, Japan, Taiwan en Korea. 7.2 Handelsbevorderende activiteiten In het Netwerk Internationaal Ondernemen zijn zowel publieke als private handelsbevorderende organisaties vertegenwoordigd. Zij organiseren diverse bijeenkomsten, evenementen en missies die via een gezamenlijke agenda te vinden zijn op bovenstaande website. Missies _OVZ_Internationale.afstemming_JBA_V13 28/ 33