Overheveling orale oncolytica en groeihormonen

Transcriptie

1 Handboek Overheveling orale oncolytica en groeihormonen per 1 januari september 2012

2 VOORWOORD 5 1. INLEIDING Over te hevelen geneesmiddelen per Indicaties Omzet en patiëntaantallen over te hevelen geneesmiddelen Huidige situatie - hoe is deze zorg nu georganiseerd? Overheveling andere groepen geneesmiddelen vanaf Diverse organisatiemodellen voor levering, distributie en toediening 9 2. STRATEGISCHE KEUZEN VOOR HET ZIEKENHUIS Organisatievarianten voor zorg, distributie en toediening geneesmiddelen Beslismatrix VOORBEREIDEN OVERHEVELING Vaststellen en informeren voorschrijvers Vaststellen patiëntenpopulatie Informeren patiënten Vaststellen mogelijke rol unieke leveranciers Inrichten voorschrijf- en afleverproces Inrichten inkoop- en declaratieproces Vaststellen benodigd extra personeel Deskundigheidsbevordering betrokken medewerkers Op voorraad nemen geneesmiddelen Uitvoeren beperkte pilot Borgen overgangssituatie van 2012 naar HET FARMACEUTISCHE ZORGPROCES Vaststellen actuele behandelprotocollen en formularium Voorschrijven geneesmiddel door arts Aannemen recept in apotheek Actualiseren medicatiedossier patiënt 29 2

3 4.5 Aanschrijven recept en medicatiebewaking Gereedmaken geneesmiddelen en controle Afleveren aan patiënt: eerste uitgifte en vervolguitgifte Thuisbezorgen bij de patiënt Overdracht medicatiegegevens Registreren van de uitgevoerde activiteiten Evaluatie farmacotherapie bij patiënt Leren van klachten, fouten en retour ontvangen geneesmiddelen AANDACHTSPUNTEN Afleveren bij ziekenhuizen zonder poliklinische apotheek Groeihormoonbehandeling: kinderen en volwassenen Patiënten en het buitenland Opname en ontslag in/uit het ziekenhuis Vervallen GVS- registratie aantal middelen EEN GEBORGD FINANCIEEL PROCES De beleidsregel De bekostiging van de over te hevelen geneesmiddelen per Vergoeding van off- label gebruik BTW De mogelijke aanpak binnen uw ziekenhuis BIJLAGEN Voorbeeldbrief informeren patiënten over de wijzigingen Voorbeeld poster voor in wachtkamer arts Geneesmiddel met fabrikant en unieke leverancier Kort bericht overheveling voor op uw website Uitgebreid bericht overheveling voor op uw website Vraag en antwoord voor patiënten over de overheveling Aanbeveling orale oncolytica 66 3

4 7.8 Checklist receptverwerking orale oncolytica Leverancier Alliance Healthcare Leverancier: Eurocept Leverancier: Jadim Medihands Leverancier: Medithuis Leverancier: Medizorg Leverancier: Mediq Pharma Service 81 4

5 Voorwoord Voor u ligt het handboek Overheveling orale oncolytica en groeihormonen. Deze wordt u aangeboden door de NVZ vereniging van ziekenhuizen, Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra, Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers en Nederlandse Vereniging voor Poliklinische Farmacie. Dit handboek ondersteunt uw ziekenhuis bij het vormgeven van de overheveling van de 16 specialistische geneesmiddelen per 1 januari Dit handboek is tot stand gekomen door middel van vele interviews met belanghebbende functionarissen zoals ziekenhuisapothekers, poliklinisch apothekers, voorschrijvers, zorgverzekeraars, Zorgverzekeraars Nederland, beleidsmakers van VWS, unieke leveranciers, de Stichting Kind en Groei maar ook landelijk werkende koeriers. In het bijzonder gaat de dank uit naar de deskundige bijdrage van Jan-Dietert Brugma, poliklinisch apotheker van het Erasmus MC - Daniel den Hoed Oncologisch Centrum te Rotterdam. Ik wens u veel succes bij het vormgeven van deze overheveling waarbij de zorg voor de patiënt blijft gegarandeerd. Mocht u vragen of opmerkingen hebben over de overheveling, neem dan contact op met onderstaande brancheorganisaties en samenwerkingsverbanden: - NVZ vereniging van ziekenhuizen (NVZ) - Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) of de beroepsverenigingen: - Nederlandse Vereniging van Ziekenhuis apothekers (NVZA) - Nederlandse Vereniging voor Poliklinische Farmacie (NVPF) Drs. Y. (Yvonne) Raaijmakers y.raaijmakers@poliklinischefarmacie.nl 5

6 1. Inleiding De overheveling van specialistische geneesmiddelen van het geneesmiddelen vergoedingssysteem (GVS) naar de ziekenhuisbekostiging is beleid van VWS dat in 2010 in gang is gezet. Overheveling van specialistische geneesmiddelen naar de ziekenhuizen betekent dat deze geneesmiddelen van het GVS worden uitgesloten en de aanspraak van de verzekerde wordt ondergebracht onder de geneeskundige zorg. De daarbij behorende financiering wordt overgeheveld van de extramurale farmacie (de openbare apotheek, apotheekhoudende huisarts en poliklinische apotheek) naar het ziekenhuiskader. Redenen hiervoor zijn volgens de minister: 1. Meer eenduidige bekostigingssystematiek voor deze geneesmiddelen. Nu blijkt met enige regelmaat een afbakeningsproblematiek die - volgens het CVZ - kan leiden tot ongewenste situaties waarbij zorginhoudelijke overwegingen ondergeschikt kunnen raken aan financiële overwegingen. 2. Regie bij het ziekenhuis voor specialistische geneesmiddelen die onderdeel zijn van de medisch specialistische behandeling. 3. Doelmatige inkoop is beter gewaarborgd als de betreffende geneesmiddelen integraal onder de ziekenhuisbekostiging worden gebracht. Bundeling tussen vraag en inkoop biedt betere randvoorwaarden voor prijscompetitie tussen middelen. De overheveling vindt gefaseerd plaats en is in 2012 gestart met de TNF-alfaremmers. Ziekenhuizen zijn sinds 2012 verantwoordelijk voor inkoop, aflevering en toediening van de TNF-alfaremmers. 1.1 Over te hevelen geneesmiddelen per 2013 De volgende oncolytica en groeihormonen worden per 1 januari 2013 overgeheveld. Overheveling oncolytica IMATINIB GEFITINIB ERLOTINIB SUNITINIB SORAFENIB DASATINIB LAPATINIB NILOTINIB EVEROLIMUS (ALLEEN AFINITOR, VOTUBIA) PAZOPANIB MITOTAAN BEXAROTEEN ABIRATERON LENALIDOMIDE Overheveling groeihormonen SOMATROPINE MECASERMINE In 2012 is het nieuwe geneesmiddel vemurafenib (Zelboraf) al overgeheveld. 6

7 1.2 Indicaties Momenteel wordt een lijst met indicaties en off-label gebruik opgesteld door de beroepsgroepen. Indien deze beschikbaar is, wordt deze in ieder geval verspreid onder de leden van de NVZA en NVPF. 1.3 Omzet en patiëntaantallen over te hevelen geneesmiddelen De omzet van de over te hevelen geneesmiddelen in 2011 is hieronder weergegeven. Het onderstaande overzicht is afkomstig van VWS. VWS heeft hiervoor gebruik gemaakt van de GIPdatabank. Let op, de gegevens uit dit overzicht dateren van Voor 2012 zijn de getallen waarschijnlijk anders, maar zijn nog niet beschikbaar in de GIPdatabank. Aantal gebruikers GIP TK2011 (GIP 2011) ATC3_H01A ADENOHYPOFYSEHORMONEN EN VERWANTE VERBINDINGEN ATC5_H01AC01 SOMATROPINE_(c) ATC5_H01AC03 MECASERMINE_(i) ATC5_H01AC03 MECASERMINE_(i) ? ATC3_L01X OVERIGE ONCOLYTICA ATC5_L01XE01 IMATINIB_(c) ATC5_L01XE02 GEFITINIB_(i) ATC5_L01XE03 ERLOTINIB_(i) ATC5_L01XE04 SUNITINIB_(i) ATC5_L01XE05 SORAFENIB_(i) ATC5_L01XE06 DASATINIB_(i) ATC5_L01XE07 LAPATINIB_(i) ATC5_L01XE08 NILOTINIB_(i) ATC5_L01XE10 EVEROLIMUS_(i) (ALLEEN AFINITOR, 350 VOTUBIA) ATC5_L01XE11 PAZOPANIB_(i) ATC5_L01XX23 MITOTAAN_(c) ATC5_L01XX25 BEXAROTEEN_(c) ATC3_L02B ANTIHORMONEN ATC5_L02BX03 ABIRATERON 0 0 ATC5_L02BX03 ABIRATERON ? WEESONCOLYTICA ATC5_L04AX04 LENALIDOMIDE_(i)

8 1.4 Huidige situatie - hoe is deze zorg nu georganiseerd? Momenteel zijn de per 2013 over te hevelen opgenomen in het GVS. Qua vergoeding geldt hiervoor de officiële lijstprijs in de Taxe: de zogenaamde Apotheek Inkoop Prijs (AIP) + receptregelvergoeding. Deze manier van vergoeding wordt geacht de gemiddelde kosten van geneesmiddelen en de aflevering aan de patiënt te dekken. Oncolytica De over te hevelen oncolytica in 2013 zijn orale geneesmiddelen. Patiënten halen in de huidige situatie deze geneesmiddelen op bij de openbare apotheek, apotheekhoudende huisarts of poliklinische apotheek. Groeihormonen De over te hevelen groeihormonen (somatropine en mecasermine) worden toegediend via injecties. Tot op heden worden deze groeihormonen meestal geleverd door een zogenoemde "unieke leverancier" die middels een overeenkomst met de fabrikant het alleenrecht heeft deze middelen - eventueel met als tussenschakel een openbare apotheek - te leveren. Vaak is hieraan gekoppeld de mogelijkheid het middel ook thuis te laten toedienen, indien hiervoor indicatie bestaat. Groeihormonen kunnen ook wel verstrekt door openbare apotheken, apotheekhouden huisartsen of poliklinische apotheken. Bij distributie van de groeihormonen worden echter ook additionele kosten gemaakt: 1. Gekoelde levering bij de patiënt thuis (of andere plek). 2. Eventuele (thuis)toediening van deze middelen bij patiënten die deze zorg behoeven. Bij de unieke leveranciers worden de gekoelde thuisdistributie en thuistoediening betaald uit het inkoopvoordeel. 1.5 Overheveling andere groepen geneesmiddelen vanaf 2014 Vanaf 2014 staan, als fase 3 van de overheveling, de volgende geneesmiddelen gepland om te worden overgeheveld naar het kader ziekenhuizen: de achtergebleven oncolytica uit groepen L01 en L02, fertiliteitshormonen, de achtergebleven groeihormonen, geneesmiddelen tegen bloedarmoede, epoëtines, immunoglobulinen en overige weesgeneesmiddelen. Een landelijke werkgroep met vertegenwoordigers van de ziekenhuizen en beroepsgroepen zal hiervoor ook weer een plan van aanpak maken. 8

9 1.6 Diverse organisatiemodellen voor levering, distributie en toediening Er zijn diverse mogelijkheden om de overheveling van specialistische geneesmiddelen in de praktijk vorm te geven. Deze opties worden verder uitgewerkt en toegelicht in het volgende hoofdstuk. Bij de uiteindelijke keuze is het van belang een aantal zaken te wegen: 1. Belangrijk is te realiseren dat deze overheveling waarschijnlijk de komende jaren gevolgd zal worden door andere groepen specialistische geneesmiddelen. 2. Evenzeer is het goed u te realiseren dat het zowel om inhoudelijke als financiële overwegingen een trend zal worden steeds meer specialistische tweedelijnszorg buiten het ziekenhuis vorm en inhoud te geven. 3. En tenslotte is het van belang - zeker ook indien ziekenhuizen afgerekend worden op hun voorschrijf- en aflevergedrag - de nadruk te leggen op zinnig en zuinig gebruik van geneesmiddelen. 9

10 2. Strategische keuzen voor het ziekenhuis 2.1 Organisatievarianten voor zorg, distributie en toediening geneesmiddelen Er zijn diverse mogelijkheden om de overheveling van specialistische geneesmiddelen in de praktijk vorm te geven. In de huidige situatie zijn er patiënten die hun geneesmiddelen thuis geleverd kunnen krijgen door unieke leveranciers, bijvoorbeeld het groeihormoon. Andere patiënten halen de geneesmiddelen op bij de openbare apotheek, apotheekhoudende huisarts of poliklinische apotheek; dit is zowel bij de over te hevelen oncolytica als ook bij groeihormonen het geval. De minister heeft in haar brief aan de Tweede Kamer d.d. 24 mei 2012 het volgende uitgangspunt benadrukt: De patiënt mag geen hinder ondervinden; de inhoud van het verzekerde pakket blijft zoals die is, net als de mogelijkheid om de zorg in de thuissituatie te ontvangen. Bij het hierboven beschreven uitgangspunt van de minister moet overigens worden opgemerkt dat het voor ziekenhuizen ook mogelijk is geneesmiddelen die in de huidige situatie nog worden thuisbezorgd, deze in de toekomst op een andere manier aan de patiënt te verstrekken. Denk bijvoorbeeld aan het verstrekken van de geneesmiddelen aan de patiënt na afloop van het polikliniekbezoek. Dit is nu ook voor de TNF-alfaremmers het geval. De minister is hiermee akkoord, mits de patiënt niet apart naar het ziekenhuis moet komen om de geneesmiddelen op te halen. Hieronder worden enkele mogelijke organisatievarianten beknopt weergegeven. 1. Farmaceutische zorg binnen het ziekenhuis met "eigen (lokale)" distributie en toediening. Het ziekenhuis doet het gehele proces zelf. 2. Farmaceutische zorg binnen het ziekenhuis en uitbesteden van distributie en toediening. Het ziekenhuis voert de apotheekfunctie (inkoop, aflevering, farmaceutische zorg) zelf uit, maar zoekt een partner voor (gekoelde) distributie en thuistoediening. Dat kan zowel een landelijk, als lokaal werkende partner (bijvoorbeeld thuiszorginstelling) zijn. 3. Volledig uitbesteden aan een andere organisatie. Het ziekenhuis besteedt het hele proces uit. Uiteraard zijn vele tussenvormen van de hiervoor genoemde organisatievarianten mogelijk. Bij het in de praktijk vormgeven van levering, distributie en toediening van dure specialistische geneesmiddelen is het raadzaam onderscheid te maken tussen met name (farmaceutische) zorg en distributie. Met de functie distributie wordt met name de logistiek buiten het ziekenhuis (gekoeld transport en bezorging) bedoeld. Dit zal nagenoeg alleen van toepassing zijn bij groeihormoon. Thuistoediening kan zich beperken tot alleen de toediening (door een verpleegkundige). De keuze tussen zelf doen of uitbesteden kan anders uitpakken als het thuisbezoek ook wordt ingevuld met functies als voorlichting over medische en farmaceutische zaken, begeleiding op het gebied van juist gebruik van het geneesmiddel (injectietechniek) en therapietrouw. 10

11 Deze indeling is van belang om procesonderdelen te definiëren die van groot belang zijn voor het in kwalitatieve en bedrijfsmatige zin welslagen van de overheveling. Over het algemeen zijn dat die procesonderdelen die gebonden zijn aan de driehoek: Patiënt Medisch specialist Apotheker van het ziekenhuis Procesonderdelen als formulariumbeleid (en dus ook inkoop), indicatiestelling, medicatiebewaking, voorlichting (medisch en farmaceutisch in samenhang), therapietrouwbevordering en begeleiding, leunen qua succes zwaar op relaties en vertrouwen binnen bovengenoemde driehoek en bepalen in hoge mate het zinnig en zuinig gebruik. Dit geldt minder tot niet voor distributie (logistiek). Uiteraard kan het thuisbezoek door een zorgverlener - zeker ook bij andere middelen (iv-middelen) waarbij de contacttijd langer is - mede ingevuld worden door zorgtaken en hiermee van karakter veranderen. De keuze of de distributie door de eigen organisatie wordt ingevuld of door anderen is meer afhankelijk van bedrijfsmatige factoren. 2.2 Beslismatrix Een beslismatrix kan gebruikt worden als hulp in het denkproces om van de verschillende taken vast te stellen of deze beter door het ziekenhuis zelf (intern), met een aantal ziekenhuizen samen (gezamenlijk), of door een externe partij (uitbesteed) kunnen worden uitgevoerd. Hieronder volgt een voorbeeld van de beslismatrix die kan worden gebruikt bij de overheveling van de orale oncolytica. Voorbeeld: ziekenhuis beslismatrix Overheveling 2013 voorkeur voorbereidings beschikbaar beschikbare spreiding samenwerking onderhandel sturing totaal (orale) oncolytica ziekenhuis tijd personeel ruimte adherentie ziekenhuizen macht formularium gewicht i g u i g u i g u i g u i g u i g u i g u i g u i g u inkoop geneesmiddelen receptverwerking distributie en levering distributie en levering na onverwachte bijwerkingen medicatiebewaking patiëntenbegeleiding communicatie extramuraal monitoring & evaluatie i= intern uitvoeren g= gemeenschappelijk met ander ziekenhuizen u= uitbesteden Figuur: beslismatrix Overheveling 2013 (orale) oncolytica De beslismatrix voor de overheveling van de groeihormonen bevat ook de onderwerpen toedieningsinstructie en toediening extramuraal daar deze geneesmiddelen worden toegediend via injecties. Hieronder volgt het voorbeeld van de beslismatrix die kan worden gebruikt bij de overheveling van de groeihormonen in

12 Voorbeeld: ziekenhuis beslismatrix Overheveling 2013 voorkeur voorbereidings beschikbaar beschikbare spreiding samenwerking onderhandel sturing totaal groeihormonen ziekenhuis tijd personeel ruimte adherentie ziekenhuizen macht formularium gewicht i g u i g u i g u i g u i g u i g u i g u i g u i g u inkoop geneesmiddelen Voor toediening gereed maken en receptverwerking distributie en levering medicatiebewaking patiënteneducatie toedieningsinstructie toediening extramuraal patiëntenbegeleiding communicatie extramuraal monitoring & evaluatie i= intern uitvoeren g= gemeenschappelijk met ander ziekenhuizen u= uitbesteden Figuur: beslismatrix overheveling 2013 groeihormonen De matrixen zijn als volgt opgebouwd: in de linker kolom staan verschillende werkzaamheden, zoals die voor kunnen komen bij een behandeling met de over te hevelen oncolytica of groeihormonen in De matrix is als Excel bestand beschikbaar en is op te vragen bij y.raaijmakers@poliklinischefarmacie.nl. Hiermee is het dus mogelijk dit aan te vullen, of taken samen te nemen als dat beter past bij de situatie in uw ziekenhuis. In de bovenste rij staan ziekenhuis specifieke determinanten die van invloed kunnen zijn op de beslissing of de werkzaamheden bij voorkeur intern uitgevoerd (i), gezamenlijk opgepakt (g), of uitbesteed worden (u). Het belang van een bepaalde overweging kan worden aangegeven door er een hoger cijfer voor te geven. In de voorbeeld matrices is er voor gekozen te variëren tussen 0 en 3. Let op: de getallen in onderstaande matrix zijn slechts ingevuld als voorbeeld, de situatie in uw ziekenhuis kan heel anders zijn! Voor alle werkzaamheden wordt per determinant bedacht in hoeverre intern, gezamenlijk of uitbesteden de beste oplossing is. Een 0 in alle drie de kolommen (i, g en u) geeft aan dat deze input variabele niet relevant is voor deze taak. Een 3, zoals bijv. bij samenwerking ziekenhuizen voor de taak patiënten educatie, in de kolom "intern" geeft aan dat er zwaarwegende argumenten zijn om deze taak intern uit te voeren. In de voorbeeld matrix zijn getallen ingevuld voor een fictief ziekenhuis. Voor elk van de werkzaamheden is bedacht hoe zwaar de verschillende ziekenhuis specifieke determinanten wegen. Hieronder ter verduidelijking stap voor stap het invullen van de bovenste rij (inkoop geneesmiddelen): - Ons voorbeeldziekenhuis wil bij voorkeur de geneesmiddelen zelf inkopen, of samen in een groep ziekenhuizen: dus 2 voor intern en 2 voor gezamenlijk. Deze voorkeur kan zijn op basis van een beleidsplan, of als onderdeel van de strategie. - Voorbereidingstijd wordt niet gezien als issue voor de inkoop, dus geen punten hier. - Het benodigde personeel heeft het al erg druk, dat spreekt tegen intern: dus 2 punten voor uitbesteden (misschien kan hier ook een 2 bij gezamenlijk, als bekend is dat er dan geen werk bijkomt in het eigen ziekenhuis). 12

13 - Beschikbare ruimte voor de opslag van de ingekochte geneesmiddelen is er voldoende in ons voorbeeld ziekenhuis, dus 2. - Spreiding adherentie wordt bij het voorbeeldziekenhuis niet gezien als issue voor de inkoop, dus geen punten hier. - De samenwerking tussen de ziekenhuizen in de groep is goed m.b.t de inkoop: een sterke voorkeur om dit samen te doen: 3 punten. - Het ziekenhuis is groot genoeg om alleen de onderhandelingen in te gaan, maar met de hele groep ziekenhuizen blijft dat argument van kracht: 3 punten voor i en g. - De verschillende ziekenhuizen hebben verschillende formularia en willen die vrijheid houden, dus eigenlijk wil de groep op alle middelen een fikse korting. Op basis hiervan zou het uitbesteden van de inkoop weer voordeel op kunnen leveren: 2 punten voor u. In de rechter kolom geeft de matrix een rij getallen per taak. Voor elke taak komt er een getal onder i (intern) onder g (gezamenlijk) en onder u (uitbesteden). Deze getallen geven een indicatie van de wenselijkheid van uitvoering intern, gezamenlijk of door uitbesteding. Hoe hoger het getal, hoe meer deze vorm de voorkeur heeft. Als deze getallen bekend zijn, komt stap 2: een logische combinatie van taken die worden uitbesteed en taken die gezamenlijk worden opgepakt of intern worden gedaan. Hiervoor geldt natuurlijk dat een keuze van tijdelijke aard kan zijn, omdat tijd nodig is om de gewenste situatie te bereiken. 13

14 3. Voorbereiden overheveling 2013 De voorbereiding op de overheveling kan minimaal 6 maanden in beslag nemen. Ervan uitgaande dat u al bent gestart met de voorbereiding, is het zinvol om een projectgroep te formeren. Deze bestaat naast de projectleider minimaal uit een afvaardiging van voorschrijvers, ziekenhuisapotheker, poliklinisch apotheker en een medewerker van de financiële afdeling. Vervolgens dienen de voorschrijvers en patiënten te worden geïnformeerd en tenslotte dient het proces van afleveren en declareren opnieuw te worden ingericht. 3.1 Vaststellen en informeren voorschrijvers Vaststellen voorschrijvers De over te hevelen middelen worden voorgeschreven: Orale oncolytica Groeihormoon Oncologen Hematologen Longartsen Urologen Kinderartsen Gynaecologen Endocrinologen Kinderarts-endocrinologen Endocrinologen In sommige gevallen In uitzonderlijke gevallen, bv imatinib Bv mitotaan, sorafenib Door off-label gebruik, kunnen er ook andere artsen voorschrijven dan hierboven genoemd, bijvoorbeeld immunologen. Om de overheveling goed vorm te kunnen geven, is het nodig om alle voorschrijvers in uw ziekenhuis vast te stellen. Dit kan door alle artsen (bijvoorbeeld per brief) te vragen of ze de middelen voorschrijven (incl. off-label) en of ze dat doen via het Elektronisch Voorschrijfsysteem. Indien dan laatste niet het geval is, is een stimulerend beleid hierop voeren op zijn plaats, mede om meer zicht te krijgen op de patiëntenpopulatie. De behandelrichtlijn Richtlijn Groeihormoonbehandeling bij Kinderen geeft aan dat alleen kinderartsen die geregistreerd zijn als kinderarts - endocrinoloog groeihormoon mogen voorschrijven. De algemene kinderartsen zullen dus voor kinderen geen groeihormoon voorschrijven. In Nederland zijn ongeveer 25 kinderarts - endocrinologen werkzaam. Deze zijn voornamelijk gevestigd in de academische ziekenhuizen en een aantal andere centra, zoals het Albert Schweitzer ziekenhuis, Atrium Medisch Centrum, Catharina ziekenhuis, Diabeter, Doctors4kids, Haga ziekenhuis, Jeroen Bosch ziekenhuis, Canisius-Wilhelmina ziekenhuis, Isala klinieken (Zwolle), Reinier de Graaf groep en het St. Antonius Ziekenhuis. De genoemde ziekenhuizen zijn afkomstig uit de Landelijke Registratie Groeihormoonbehandeling bij Kinderen en kunnen theoretisch gezien onvolledig zijn. Controleer dus altijd of er binnen uw ziekenhuis groeihormoon wordt voorgeschreven. Het is ook mogelijk dat er binnen uw ziekenhuis door middel van het verlengde-arm principe wordt voorgeschreven door kinderartsen met aandachtsveld endocrinologie, ook al is het gangbaar dat deze alleen de diagnostiek uitvoert. De hoofdbehandelaar is altijd de kinderartsendocrinoloog. 14

15 Informeren voorschrijvers en maken afspraken Informeer de voorschrijvers over de aanstaande wijzigingen in regelgeving. Maak tevens afspraken met de voorschrijvers. Agendapunten kunnen onder anderen zijn: Het gebruik van het Elektronisch Voorschrijfsysteem, ook op de polikliniek Minimale eisen waar een recept aan moet voldoen. Voorschrijven volgens een format recept (wellicht te ontwikkelen) incl. vermelding behandelprotocol en voorschrijfhoeveelheid Afleverhoeveelheid per recept Doseringscontrole uit te voeren door apotheek, ook bij oncolyticakuren Beleid rondom interactieafhandeling van minder relevante interacties Frequentie van ziekenhuisbezoek door de patiënt Beleid rondom het bezorgen bij de patiënt thuis Frequentie van wijzigingen in geneesmiddelen tussen 2 polibezoeken na een telefonisch consult (inclusief de mogelijkheid om de wijziging niet dezelfde dag in te laten gaan zodat meer ruimte is om het geneesmiddel bij de patiënt te krijgen) Wie verstrekt welke informatie over het geneesmiddel aan de patiënt (zowel mondeling als schriftelijk). Is de huidige schriftelijke informatie begrijpelijk en actueel? Wie geeft prikinstructie (groeihormonen) met herhaalinstructie? Wat doen we met het leveren van naaldencontainers, pennen en de afvalstroom die dit met zich meebrengt? Onderlinge uitwisselbaarheid van de middelen om zo te komen tot een formulariumbeleid Tips: 1. Oncolytica die intraveneus worden toegediend, worden vaak voorgeschreven volgens een vast format. Wellicht kunt u bij het vaststellen van een format recept orale oncolytica hieruit ideeën opdoen. 3.2 Vaststellen patiëntenpopulatie Tot 1 januari 2013 kunnen patiënten de over te hevelen geneesmiddelen verkrijgen via de poliklinische apotheek, openbare apotheek, apotheekhoudende huisarts of unieke leverancier. Dit zal voor de meeste patiënten per 1 januari 2013 veranderen, waarover ze door uw ziekenhuis geïnformeerd dienen te worden. U dient dus in kaart te brengen welke patiënten de over te hevelen middelen zullen gebruiken op 1 januari Uit ervaring met de overheveling TNF-alfaremmers blijkt dat voorschrijvers niet eenvoudig een complete lijst met gebruikers konden aanleveren. Daarom kunnen onderstaande bronnen behulpzaam zijn om de gebruikers in kaart te brengen. Het verschil met de TNF-alfaremmers is wel dat de patiënten groep niet uitsluitend bestaat uit chronische patiënten. Er kunnen dus altijd nog op het laatste moment patiënten afvallen (wisseling van geneesmiddelen door bijwerkingen, overlijden) of bij komen bij uw telling. Dit zal naar verhouding bij orale oncolytica veel meer zijn dan bij de vorige overheveling TNFalfaremmers. 15

16 Gegevens uit GIPdatabank Op zijn landelijke patiëntaantallen per middel in 2011 beschikbaar. Deze zijn ook opgenomen in het voorgaande hoofdstuk. De Stichting Kind en Groei De Stichting Kind en Groei beoordeelt alle aanvragen voor behandeling met groeihormoon bij kinderen in Nederland en registreert deze gegevens in de Landelijke Registratie Groeihormoonbehandeling bij Kinderen (uitgezonderd Menzis verzekerden). Hierdoor heeft zij inzicht in het aantal kinderen dat per voorschrijver/ziekenhuis met groeihormoon wordt behandeld, met welke dosis en merk/toedieningsysteem. De Stichting Kind en Groei kan tevens een prognose geven van het jaarlijks te verwachten aantal patiënten. Deze gegevens zijn (mogelijk tegen betaling) op te vragen via telefoonnummer De Stichting Kind en Groei heeft GEEN inzicht in het gebruik van groeihormoon bij volwassenen. Hiervoor bestaat geen landelijke database meer. Unieke leveranciers Een aantal unieke leveranciers leveren (met of zonder alleenrecht) de geneesmiddelen af. Dit betreft voornamelijk groeihormoon. Informeer bij hen of ze u kunnen helpen bij het in kaart brengen van patiënten. In de bijlage is een overzicht opgenomen van middelen die momenteel door unieke leveranciers worden verstrekt en of parallel beschikbaar is (er is dan wel een ander ZInummer). Ze kunnen ook gewoon door de openbare apotheek worden verstrekt, dus het overzicht van de unieke leveranciers kan onvolledig zijn. Elektronisch Voorschrijfsysteem Uit het Elektronisch Voorschrijfsysteem (EVS) kunnen eenvoudig gebruikers worden getraceerd. De praktijk wijst echter uit dat niet alle artsen zowel klinisch als poliklinisch via het EVS voorschrijven. Het overzicht is dus niet perse volledig. Tips: 2. Het is wenselijk dat artsen het EVS zowel klinisch als poliklinisch gebruiken, dat maakt het overzicht van patiënten steeds completer. Er zijn ziekenhuizen bekend waar voorschrijvers door het afdelingshoofd worden beboet indien ze niet voorschrijven via het EVS. 3. Indien het EVS nog niet volledig is geïmplementeerd in uw ziekenhuis, verzoek vriendelijk doch dringend aan het implementatieteam van het EVS prioriteit te geven aan de voorschrijvers die betrokken zijn bij de overheveling. 4. Indien u patiënten in het EVS zoekt aan de hand van voorgeschreven middelen, kunt u dit doen op stofnaam. Er is 1 uitzondering: van everolimus wordt alleen het merk Afinitor en Votubia overgeheveld. Indien u zou zoeken op stofnaam komt u ook uit bij nefrologen (niertransplantatie) terwijl daar geen Afinitor of Votubia wordt voorgeschreven (maar wel Certican). 16

17 Bijhouden door artsen Indien u geen EVS systeem heeft of dit nog te beperkt wordt gebruikt, verzoek dan tijdig de artsen dat ze de komende drie maanden bijhouden voor wie ze de over te hevelen geneesmiddelen voorschrijven. Indien het ziekenhuis beschikt over een poliklinische apotheek, dan kan deze de patiënten in 2012 ook al voorzien van hun geneesmiddelen. Indien de patiënt daar vanaf nu hun geneesmiddelen gaat ophalen, verandert er voor de patiënt (nagenoeg) niets en zal de patiënt van de overheveling geen hinder ondervinden. Het enige wat de poliklinische apotheek per 1 januari 2013 dient te doen is de financiële knop omdraaien. Poliklinische apotheek Indien uw ziekenhuis een poliklinische apotheek heeft, is de kans aanwezig dat een aantal patiënten in 2012 hun geneesmiddelen daar al ophalen. Per middel kan dan eenvoudig een lijst met gebruikers uit het Apotheek Informatie Systeem worden geproduceerd. Realiseert u zich wel dat dit overzicht geen compleet beeld is van uw gebruikerspopulatie. Ziekenhuisapotheek of financiële afdeling Mogelijk is de patiënt opgenomen geweest in uw ziekenhuis en zijn de geneesmiddelen waarschijnlijk gewoon door gebruikt en gedeclareerd via de DBC. Het informatiesysteem van de ziekenhuisapotheek of het declaratiebestand kunnen dus ook een bron zijn om patiënten in kaart te brengen. Let op: de geneesmiddelen kunnen voor of tijdens opname ook bewust worden gestopt, omdat dit de reden van opname is. Het geeft dus zeker geen betrouwbaar volledig beeld, maar het kan het overzicht van gebruikers wel aanvullen. Poster in wachtkamer van voorschrijver Patiënten die orale oncolytica of groeihormoon gebruiken, komen meestal 1 keer per maand of kwartaal/4 maanden op polibezoek. In uitzonderingsgevallen bezoekt de patiënt 1 keer per half jaar de arts b.v. bij gebruik van imatinib. Dit betekent dat eind september (bij bezoek 1 keer per kwartaal) de patiënt voor de laatste keer in 2012 het ziekenhuis bezoekt. Hang in de wachtkamer van iedere mogelijke voorschrijver zeker vanaf eind september 2012 een poster op. Hierop staat vermeld dat indien de patiënt 1 van de genoemde geneesmiddelen gebruikt, hij zich dient te melden bij de poliassistente. Hier kan dan een lijst met patiëntgegevens worden aangelegd, waarna ze op een later tijdstip per brief kunnen worden geïnformeerd. Mocht het proces rondom de overheveling in uw ziekenhuis al eerder duidelijk zijn, dan kan het nieuwe ophaaladres meteen worden toegelicht aan de patiënt, eventueel ondersteund met een informatiefolder of plattegrond. In de bijlage is een voorbeeld opgenomen van een poster. Tips: 1. Hang de poster zo snel mogelijk op om alle patiënten de revue te laten passeren bij hun herhaalbezoek aan de voorschrijver. Openbare apotheken Verzoek de openbare apotheken (per brief) of zij hun patiënten willen informeren over de aanstaande overheveling en de consequenties voor het verkrijgen van de geneesmiddelen voor de patiënt. Dit allemaal om de overheveling voor de patiënt zo geruisloos mogelijk te laten verlopen. Voeg eventueel zelf een informatiefolder bij die de openbare apotheek kan 17

18 verstrekken aan de patiënt. Openbare apotheken zullen de privacy van de patiënt respecteren en patiëntgegevens niet zomaar aan u doorgeven. Vektis, SFK en IMS Health De Landelijke werkgroep Overheveling is in gesprek met SFK en Vektis om data per ziekenhuis beschikbaar te stellen. Hiermee krijgt u o.a. per geneesmiddel inzichtelijk de patiëntaantallen en de kosten per patiënt per jaar. U kunt deze aantallen gebruiken voor het vaststellen van het budget. Daarnaast geeft het u inzicht of u alle patiënten in beeld heeft. Bij het drukken van dit handboek is de uitkomst van het overleg nog niet bekend, maar het ziet er positief uit. U wordt op een nader tijdstip geïnformeerd over de mogelijkheden. Mocht er onverhoopt uit Vektis of SFK niets voortkomen, dan kan het Instituut voor Medische Statistiek (IMS) u data aanleveren tegen betaling. Aandachtspunten: Nagenoeg alle extramurale apotheekhoudenden leveren aflevergegevens aan aan SFK en ongeveer 75% aan IMS. IMS kan data extrapoleren naar 100 %. U dient zelf toestemming te vragen aan de openbare apotheek voor het door IMS laten verstrekken van data. Dit kan bij een ziekenhuis met een groot adherentiegebied een grote klus zijn. Fabrikant De meeste geneesmiddelenfabrikanten kopen voorschrijfdata in bij IMS om inzicht te krijgen in het voorschrijfgedrag van huisartsen en specialisten. Door strikte privacywetgeving zijn deze data nimmer herleidbaar tot patiënt of arts, ze zijn alleen beschikbaar op brick-niveau. Een brick is een gebied met een vastgesteld aantal inwoners. In 1 brick kunnen meerdere ziekenhuizen vallen, dus heel zuiver zijn de data niet, maar ze geven wel een richting. Mogelijk wil een artsenbezoeker of de salesmanager deze data met u delen. Deze aantallen kunt u naast de aantallen leggen om inzicht te krijgen in de verschillen en dus missend aantal patiënten. 3.3 Informeren patiënten Nadat u zicht hebt op uw patiëntenpopulatie dient u de patiënten tijdig te informeren over de veranderingen die de overheveling voor hem of haar met zich meebrengt. Deel dit tijdig met de patiënt. Het zijn middelen waar hun leven vanaf kan hangen, waardoor ze een extra grote behoefte zullen hebben aan tijdige en begrijpelijke informatie. Verstuur een brief per post Stuur de patiënt tijdig een brief met de veranderingen die voor hem of haar per 1 januari 2013 gelden. Indien u de communicatie alleen door de voorschrijvers laat verlopen, loopt het ziekenhuis het risico dat er wel eens een patiënt tussendoor glipt. In de bijlage is een voorbeeldbrief opgenomen. Tips: 2. Stuur de brief niet te laat in verband met een mogelijke vakantie van de patiënt. Stuur de brieven aan de hand van actuele gegevens. Het zou vervelend zijn als een brief wordt verstuurd aan een patiënt die inmiddels is overleden. 18

19 Informeer de patiënt tevens dat voor zijn behandeling altijd inzicht nodig is in zijn actueel medicatiegebruik (incl. zelfzorg). U kunt vragen of de patiënt een formulier invult met zijn of haar actuele geneesmiddelen en deze terugstuurt. Of dat de patiënt de naam van de apotheek waar hij doorgaans komt aan u doorgeeft zodat u de afleverhistorie kunt opvragen (via OZIS of fax). Realiseert u zich dat beide methoden niet vanzelfsprekend leiden tot een juist Actueel Medicatie Overzicht. Medicatie ontbreekt, het gebruik klopt niet meer of zelfzorgartikelen worden niet gezien als geneesmiddel. Verifieer dus als de patiënt aan de balie staat het overzicht door het door te spreken met de patiënt. Vergeet u niet om in de brief aan de patiënt kenbaar te maken dat deze bezwaar kan maken voor het opvragen van medicatiegegevens bij een andere zorgverlener? En dat de patiënt bij wijziging in gebruik van zijn geneesmiddelen dit door moet geven aan de apotheek van het ziekenhuis? Dit kan namelijk invloed hebben op zijn therapie in het ziekenhuis. Brief verstrekt door voorschrijver Een logisch moment voor informeren over de wijzigingen is dat de patiënt in 2012 de voorschrijver bezoekt. De voorschrijver kan de patiënt een brief meegeven. Besteed hieraan aandacht aan de overgangsregeling van 2012 naar Zie de andere paragraaf in dit handboek. In de bijlage is een voorbeeldbrief opgenomen die per post verstuurd kan worden aan patiënten. Deze (of een deel ervan) is ook bruikbaar voor het meegeven door voorschrijvers. Tips: 3. Wellicht kan de patiënt zijn geneesmiddelen ook in 2012 al ophalen in de poliklinische apotheek, zodat de route voor de patiënt al bekend is. De poliklinische apotheek declareert het middel dan gewoon nog via de in 2012 gangbare wijze bij de zorgverzekeraar. Dit kan veel overgangsperikelen voorkómen. Informatiefolder verstrekt door poliklinische apotheek Het is goed mogelijk dat de poliklinische apotheek in uw ziekenhuis de over te hevelen middelen nu al verstrekt aan de patiënt. Dat is nu nog vrijblijvend, de patiënt kan er ook voor kiezen om het elders op te halen. Vanaf 1 januari 2013 kan dat niet meer. Daarom dient de bestaande patiënt hier ook over te worden geïnformeerd. Website ziekenhuis en/of poliklinische apotheek Bij de overheveling TNF bleek dat ziekenhuizen de nieuwe werkwijze van de overheveling onvoldoende communiceerde op de website van het ziekenhuis en/of poliklinische apotheek. Dit is een eenvoudige actie, omdat er gebruik kan worden gemaakt van teksten die landelijk zijn vastgesteld (zie bijlage). Vul deze dan zo nodig aan met specifieke informatie die voor uw patiënt geldt binnen uw ziekenhuis. Landelijke informatievoorziening Landelijk informeert de Stichting Eerlijke Geneesmiddelenvoorziening (Stichting EGV) de patiënten over de globale wijzigingen die de overheveling met zich meebrengt. Dit is ondersteunend aan uw informatievoorziening, want niet iedere patiënt is aangesloten bij een 19

20 patiëntenvereniging of zoekt informatie op websites. De volgende communicatiemiddelen zijn door de Stichting EGV opgesteld. Ze zijn opgenomen in de bijlage. Kort bericht voor website Uitgebreid bericht voor website Vraag en antwoord voor patiënten Tips: 4. Ieder mag deze communicatiematerialen gebruiken. Mocht er behoefte zijn aan een andere vorm van informatietekst (zoals artikelen, folders, posters of anderszins), dan kunt u zich wenden tot de Stichting EGV (tel of helpdesk@kienlegal.nl). Deze zal dan kosteloos in de gewenste informatievariant voorzien. 3.4 Vaststellen mogelijke rol unieke leveranciers In de bijlage is een overzicht opgenomen van welke unieke leveranciers welke over te hevelen middelen in 2012 leveren met hun mogelijkheden in Ze richten zich voornamelijk op planbare zorg, zoals groeihormonen en op dit moment niet of nauwelijks op orale oncolytica. Wel zeggen een aantal partijen de apotheekfunctie geheel te kunnen overnemen (dus zowel groeihormoon als alle orale oncolytica), maar vraag u dan af hoe of zij werkelijk alles kunnen. Is het mogelijk dat een externe inzicht krijgt in de behandelprotocollen bij orale oncolytica en dat ze daar dosering op controleren? Is het mogelijk dat zij op de hoogte kunnen zijn van intraveneuze oncolytica? Etc. etc. Richt daarom eerst uw proces op papier in en stel dan vast wat wel en wat niet uitbesteed kan worden en wat past bij de visie van uw ziekenhuis. 3.5 Inrichten voorschrijf- en afleverproces Richt samen met voorschrijvers, poli-assistentes, apothekers en apothekersassistentes het proces van voorschrijven en afleveren in. In het volgende hoofdstuk wordt hier uitgebreid aandacht aan besteed. Doelmatigheid in het proces is van belang. 1. Doelmatig voorschrijven Bij geneesmiddelen die onderling uitwisselbaar zijn. 2. Doelmatig afleveren a. Zoveel mogelijk afleveren via de apotheek van het ziekenhuis als de patiënt toch in het ziekenhuis aanwezig is. b. Spillage voorkomen door de afleverhoeveelheid af te stemmen op de nog aanwezige thuisvoorraad en het geplande volgend polibezoek. c. Duidelijke afspraken maken met de voorschrijvers over de hoeveelheid van de eerste uitgifte. Bij een deel van de geneesmiddelen krijgt een significant deel van de patiënten bijwerking waardoor de therapie moet worden aangepast. 20

21 3. Doelmatig gebruiken Het wegnemen van de oorzaken van onjuist gebruik (therapieontrouw). Het onnodig stoppen van een therapie kan worden gezien als een spillage van de reeds wel gebruikte geneesmiddelen. Interventies op het gebied van doelmatig gebruiken dienen te worden afgestemd met de voorschrijver. Zo zal het beleid rondom therapietrouw in verhouding tot bijwerkingen bij een curatieve patiënt anders zijn dan bij een palliatieve patiënt. Tips: 5. Bekijk de voorwaarden die de zorgverzekeraar heeft opgenomen in het contract tussen zorgverzekeraar en ziekenhuis. Neem deze voorwaarden mee in het inrichten van uw proces. 3.6 Inrichten inkoop- en declaratieproces Het is voor de hand liggend dat de apotheek van het ziekenhuis (eenheid van ziekenhuisapotheek en poliklinische apotheek) de middelen inkoopt. Mocht dit in uw ziekenhuis nog niet als dusdanig zijn ingericht, stel dan vast wie de inkoop van de middelen verzorgt: ziekenhuisapotheek of poliklinische apotheek en wie dus de eventuele marge ontvangt en hoe u deze inzet. Mogelijkheden om een scherpe prijs te bedingen zijn na het afschaffen van de afslag vergelijkbaar als bij de klassieke ziekenhuismiddelen: door schaalgrootte in samenwerking met andere ziekenhuizen of door lokale marktmacht indien alternatieven voorhanden zijn en formulariumafspraken kunnen worden gemaakt. Prijs- en inkoopafspraken zijn geheim De afslag is afgeschaft. Dat betekent dat u met uw leveranciers prijsafspraken kunt maken waarbij u geheimhouding van inkoopafspraken biedt aan de leverancier. Indien zorgverzekeraars prijstransparantie wensen, dan kan uw ziekenhuis zich daartegen verzetten en wijzen op de argumenten die de minister heeft gebruikt om de afslag af te schaffen. Het argument dat u kunt geven is dat prijsafspraken over de inkoop van geneesmiddelen en alle andere inkoopafspraken van het ziekenhuis geheim zijn. Het zijn individuele prijsafspraken die leveranciers om hun moverende redenen aan een specifiek ziekenhuis of inkoopgroep gunnen, en die ze dus niet aan anderen gunnen. U kunt wel met de zorgverzekeraar overleggen dat u bijvoorbeeld op geaggregeerd niveau gegevens kunt aanleveren of dat u met de zorgverzekeraar de resultaatrekening van de apotheek bespreekt, waarin ontvangen kortingen een plek hebben, maar wel op geaggregeerd niveau. Achmea heeft gegevens op productniveau geëist in hun voorstellen voor 2013, maar een gesprek van de NVZA met hen heeft al opgeleverd dat ze aangeven dat her er met name om gaat zicht te hebben op de processen rondom de apotheek. Indien u bezwaar heeft tegen het afgeven van de nettoprijzen aan Achmea dan kunt u met hen in discussie. U kunt ook aangeven aan uw zorgverzekeraar dat de prijzen van DBC s transparant zijn, en dat u in de prijs van de DBC kortingen en bonussen zijn verwerkt. Ook kunt u met 21

22 zorgverzekeraars gaan afspreken kosten van geneesmiddelen op te nemen in de prijs van de DBC, maar daarbij blijft alleen de prijs van de DBC transparant, en niet de inkoopprijs van geneesmiddelen. U kunt eventuele (structurele) problemen met verzekeraars ook aankaarten via de NVZA of NVPF en NVZ/NFU, maar u kunt bijvoorbeeld ook individueel een klacht indienen bij de NMa, aangezien het waarschijnlijk zo is dat afgedwongen prijstransparantie leidt tot verstoring van de markt. Kostprijs en declareren poliklinische apotheek De kosten van de poliklinische apotheek bestaat uit de materiaalkosten (kosten van het geneesmiddel) en de handlingkosten (receptverwerking, bezorgkosten, prikinstructie). Voor een declaratie vanuit de poliklinische apotheek aan het ziekenhuis, dient een extractie te komen van de verstrekkingen, omgerekend naar de add-on (in mg). Stem onderling af hoe, wanneer en welke gegevens aangeleverd moeten worden. Tips: 6. De afspraak is dat add-ons real time, dus direct na levering, gedeclareerd kunnen worden. Bij de declaratie moet wel het bijhorende ZP-nr. geleverd worden. Er zijn ziekenhuizen die er voor kiezen om add-ons 1x per 2 weken of 1x per maand te declareren. E.e.a. ligt aan de declareer frequentie van ziekenhuizen. 7. Overweeg om de kosten door te berekenen aan de afdeling of zelfs de voorschrijver, waardoor monitoring en eventuele bijsturing mogelijk is. 8. Tarieven van geneesmiddelen kunnen tussentijds worden aangepast zoals onlangs het tarief voor lenalidomide. Stel vast hoe hiermee om te gaan. 9. Houdt rekening met de declaratie per milligram. Mogelijk komt de laagste prijs per milligram in het add-on tarief. Mocht u een sterkte afleveren die duurder is dan de prijs van de add-on, stel dan vast hoe u hier binnen het ziekenhuis mee omgaat. Zie ook hoofdstuk 6. Inrichten declaratiesystemen Indien de poliklinische apotheek de kosten declareert, is het nodig dat zij hun Apotheek Informatie Systeem correct inrichten. Invoeren nieuwe zorgverzekeraar ziekenhuis (bij Aposys kan dit via de aanvullende verzekering/polis, waarbij je de juiste machtiging vaststelt, bij andere Apotheek Informatie Systemen zou dit ook moeten kunnen). Mogelijk kunt u de diverse afdelingen aanmaken zodat de kosten per afdeling traceerbaar zijn. Invoeren prijzen van de geneesmiddelen (lijstprijs?). Aan iedere verzekeraar kan een eigen prijs worden toegekend. Invoeren eventuele handlingkosten, die vasthangen aan een zorgrecord 22

23 De poliklinische apotheek kan nu al deze geneesmiddelen afleveren aan patiënten. Zij zullen per 1 januari 2013 niet meer bij zorgverzekeraars declareren maar bij het ziekenhuis. Zij hebben ook te maken met de door de zorgverzekeraar opgelegde overgangsregeling en zullen hier hun declaratiesysteem op moeten aanpassen. Er moet een moment worden bepaald wanneer de financiële knop omgaat. Declareren bij verlengde arm- constructie Kinderen die worden behandeld met groeihormoon, kunnen ook volgens het verlengde-armconstructie worden onderzocht en behandeld. Dat wil zeggen dat het kind 2 keer per jaar de hoofdbehandelaar bezoekt in meestal een academisch centrum en 2 keer per jaar een regionaal ziekenhuis. In dit regionale ziekenhuis kan de kinderarts ook groeihormoon voorschrijven. Er zijn dan 2 mogelijkheden voor het verstrekken van het groeihormoon: 1. Door de apotheek die is gevestigd in het ziekenhuis van de hoofdbehandelaar. Het groeihormoon zal dan in de meeste gevallen moeten worden thuisbezorgd. 2. Door de apotheek waar de medebehandelaar is gevestigd. De patiënt kan dan het groeihormoon gewoon ophalen bij de apotheek. Er dient dan wel een factuur te worden gestuurd naar het ziekenhuis van de hoofdbehandelaar. Maak van tevoren afspraken over de hoogte van de factuur Maak binnen uw ziekenhuis afspraken over wat de meest aangewezen weg voor u lijkt. 3.7 Vaststellen benodigd extra personeel Afhankelijk van de omvang die deze overheveling heeft op uw ziekenhuis en de wijze waarop u het proces gaat inrichten, kan extra personeel nodig zijn. Tips: 10. Bij uitbreiding van personeel kan worden gedacht aan farmaceutisch ondersteunend personeel of apothekersassistenten. Indien deze werkzaam gaat zijn in de poliklinische apotheek, kan ook in de ziekenhuisapotheek worden bekeken of daar een medewerker interesse heeft om te gaan werken in de poliklinische apotheek. 3.8 Deskundigheidsbevordering betrokken medewerkers Om goede farmaceutische zorg te kunnen verlenen dienen alle medewerkers deskundig te zijn. Dat wil zeggen geïnformeerd over het proces en de vakkennis. Indien de over te hevelen middelen ook in de avond, nacht of weekend worden verstrekt, dienen alle dienstassistentes ook deskundig te zijn. Dit kan een grote ploeg zijn, dus het is de vraag of zij allemaal over voldoende ervaring kunnen blijven beschikken bij het afleveren van deze specialistische middelen. 23

24 Proces verstrekken orale oncolytica en groeihormonen Alle voorschrijvers (inclusief artsen in opleiding), poliassistenten, apothekersassistenten, apothekers dienen te zijn geïnformeerd over de wijzigingen die deze overheveling met zich meebrengt. Dit geldt ook van de overgangstermijn van 2012 naar Spreek af wie verantwoordelijk is voor het juist en tijdig informeren van welke functies. Tips: 11. Vergeet niet om de medewerkers die alleen maar diensten draaien te informeren, bijvoorbeeld de apothekersassistenten en waarnemend apothekers van de poliklinische apotheek. Dit kan een grote ploeg zijn, dus het is de vraag of zij allemaal over voldoende ervaring kunnen blijven beschikken bij het afleveren van deze specialistische middelen. 12. Borg het afwijkende proces in de apotheek door de afwijkingen ook op nemen in de procedures van het kwaliteitssysteem en het inwerkschema van een nieuwe medewerker (dus ook nieuwe dienstapothekersassistente en nieuwe waarnemend apotheker). Vakkennis: kennis over de ziektebeelden en geneesmiddelenkennis De Nederlandse Vereniging voor Poliklinische Farmacie (NVPF) is voornemens om eind 2012 een nascholing te organiseren voor apothekersassistenten over de ziektebeelden die horen bij orale oncolytica en groeihormonen en de rol van de geneesmiddelen hierbij. De uitnodiging wordt gestuurd naar alle leden van de NVPF en NVZA. Injecties groeihormonen Bij de groeihormonen bestaan verschillende toediensystemen. Stel vast wie de spuitinstructies geven (poli-assistentes, apothekersassistentes of anderen) en of zij beschikken over actuele kennis en vaardigheden over de diverse systemen. Zorg ervoor dat ze zo nodig worden bijgeschoold. De verschillende firma s kunnen in deze scholing ondersteunen. 3.9 Op voorraad nemen geneesmiddelen Uiterlijk 1 januari 2013 dient u voldoende geneesmiddelen op voorraad te hebben. Wellicht heeft u op dit moment al middelen op voorraad omdat u ook in 2012 reeds aan patiënten aflevert. Houd bij het bepalen van de voorraadhoogte rekening met: de te verwachten vraag (is mede afhankelijk van het overgangsbeleid per zorgverzekeraar en mogelijke vertrekking aan patiënten uit een ander ziekenhuis) De budgetimpact van het op voorraad nemen van deze middelen de mogelijke bestelfrequentie (soms kun je maar 1 keer per week een bestelling plaatsen of per staffel) de levertijd van de geneesmiddelen (minimaal 1 dag) beschikbare opslagruimte, ook in een koelkast voor het groeihormoon te verwachten wijzigingen in therapiebeleid, bijvoorbeeld een verschuiving van imatinib naar nilotinib of nieuwe indicaties (bv pazopanib). 24