Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar
|
|
- Gerda van den Berg
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Voorbereidend stuk, te bespreken in de discussiegroep op 21 januari Ook te gebruiken in teamvergaderingen: mail uw opmerkingen naar l.schreuder@nji.nl. Opgesteld door Liesbeth Schreuder (Nederlands Jeugdinstituut) en Elly Singer (Universiteit van Utrecht en Amsterdam) Inleiding Hoe gaan pedagogisch medewerkers in de BSO om met verschillen tussen jongens en meisjes? In deze notitie onderzoeken we hoe onze benadering moet zijn en op welke punten de benadering wel en niet moet verschillen. In dit voorbereidende stuk bespreken we verschillen in gedrag van jongens en meisjes en de ontwikkeling van hun identiteit als jongen en meisje. We hebben het over samenspelen, maar ook over de eerste vormen van romantische gevoelens tussen jongens en meisjes en tussen kinderen van dezelfde sekse. Met welke pedagogische vraagstukken worden pedagogisch medewerkers in de BSO geconfronteerd, wat zijn hun doelen, en hoe handelen ze? We hebben de informatie gebundeld in zes hoofdstukken. Per hoofdstuk staat er een vraag geformuleerd voor de discussie. 1. Welke gedrag zien we in de BSO? (onderverdeeld in: gedragsverschillen; identiteitsontwikkeling en omgang met elkaar; spelvoorkeur; romantische gevoelens) 2. Welke jongens - meisjes problemen doen zich voor in de groep? 3. Welke pedagogische doelen hebben de pedagogisch medewerkers? 4. Hoe kunnen de pedagogisch medewerkers met de verschillen omgaan? 5. Wat vinden jullie van deze stellingen? 6. Wat is goede literatuur voor BSO ter verdieping? 1. Welke gedrag zien we bij jongens en meisjes in de BSO? We hebben op basis van literatuur seksespecifiek gedrag verzameld. De vraag aan de discussiegroep is of ze dit herkennen en voor welke leeftijd dit geldt: 4-6; 7-9; jaar. 1.1 Gedragsverschillen Meer meisjes dan jongens hebben behoefte aan rustig spelen zijn verbaal ingesteld: ze praten met elkaar en met de pedagogisch medewerker, ze kunnen hun emoties verbaal uitdrukken. zijn meer geïnteresseerd en handiger in knutselen, tekenen en andere creatieve activiteiten die een beroep doen op hun fijne motoriek leren door praten, uitleg en voordoen
2 spelen vooral in kleine leeftijdgroepjes Meer jongens dan meisjes hebben behoefte aan bewegen en stoeien en ze zijn impulsiever hebben behoefte om elkaar uit te dagen en zich met elkaar te meten leren door doen en experimenteren hebben een korte spanningsboog spelen in grotere groepen zijn onzeker over hun identiteit, moeten hun mannelijkheid bewijzen en zijn daarom snel op hun teentjes getrapt zijn lichamelijk sterker (klopt dat?) gebruiken meer fysiek geweld bij ruzie (klopt dat?) Deze verschillen gaan over gemiddelden. De verschillen tussen meisjes en jongens onderling zijn groter dan de verschillen tussen beide groepen. Er is een grote overlap. Bovendien blijken de verschillen sterk samen te hangen met de situatie. In jongensgroepen vertonen jongens meer typisch jongensgedrag dan in gemengde groepen. En voor meisjes geldt hetzelfde. Dat heeft ook te maken met hun identiteitsontwikkeling. Jongens en meisjes in de BSO zijn bezig om uit te vinden wat een echt meisje en echte jongen is. 1.2 Identiteitsontwikkeling en omgang met elkaar Vanaf 3 jaar ontwikkelen meisjes en jongens een voorkeur voor speelgenootjes van dezelfde sekse (en leeftijd), ook al spelen ze ook met elkaar. Met 7 jaar treedt de voorkeur voor de eigen sekse nog duidelijker aan het licht en kunnen jongens die met meisjes omgaan daarmee geplaagd worden door de andere jongens. Ze zijn dan geen echte jongen. Voor meisjes die met jongens spelen, geldt dit veel minder. Meisjes kunnen vanaf die leeftijd echter afgestoten worden door de wildheid van jongens en zich daarom terugtrekken in eigen hoekjes en groepjes. Meisjesgroepen kunnen jongens die mee willen spelen actief buitensluiten. Jongensgroepen kunnen om hun mannelijkheid te bewijzen, soms agressief zijn tegenover zwakkere jongens en hun eigen identiteit bevestigen door meisjes te pesten. Meisjesgroepen kunnen datzelfde doen tegenover meisjes die ze niet bij hen passend vinden. In groepen waarin jongens dominant zijn qua aantal, kunnen de weinige meisjes die dezelfde leeftijd hebben, worden buitengesloten. Dominantie van meisjesgroepen komt ook voor. In dat geval kunnen de enkele jongens geen aansluiting vinden bij de leeftijdsgenoten (want dat zijn meisjes ). Daarnaast blijven jongens en meisjes ook activiteiten gezamenlijk doen. Binnen het onderwijs en de BSO wordt veel en met plezier in gemengde groepen gewerkt. Hier gaat het vooral om de georganiseerde activiteiten. De typische jongens en meisjesgroepen treden vooral op tijdens het vrije spelen. 1.3 Spelvoorkeuren Vanaf 3 jaar hebben jongens en meisjes op bepaalde punten al andere spelvoorkeuren. Als peuter hebben veel jongens een grotere liefde voor auto s, en meisjes een grotere liefde voor poppen. Met het ouder worden neemt het verschil in spelvoorkeur toe. Meisjes voor tekenen, lezen, knutselen en kletsen; jongens voor stoeien, ballen, klimmen en bouwen. Hun beeld van wat bij jongens hoort en wat bij meisjes, kan op die leeftijd zeer stereotiep zijn. Maar er blijft ook een grote overlap tussen jongens en meisjes in spelvoorkeur. 1.4 Romantische liefde en seksualiteit Vanaf 9 jaar raken kinderen geïnteresseerd in bijzondere relaties tussen een jongen en een meisje. Op wie je bent, en vragen of iemand met je wil, wordt een geliefd groepsspel tussen de kinderen. Op wie ze
3 zijn proberen veel kinderen geheim te houden, en andere kinderen proberen het te raden. Plagen, maar ook pesten kan hiermee samenhangen. Geliefde groepsspelletjes zijn: jongens die meisjes pakken, en meisjes die jongens pakken; zoenen; afspraakjes maken. Ontluikende seksualiteit speelt ook een rol, met gewenste en ongewenste seksuele handelingen. Er kunnen seksueel getinte opmerkingen naar elkaar toe gemaakt worden en kan stoer gedrag van jongens gaan optreden. Kinderen kunnen elkaar gaan voorlichten en seksueel getinte moppen vertellen. Er bestaan op dit gebied grote verschillen tussen individuele kinderen, of ze met seks bezig zijn of niet. Ook dit is een terrein waarop kinderen veel plezier met elkaar kunnen beleven en op een spontane manier met elkaar kunnen leren, maar het is ook een gevoelig terrein waarop ze elkaar kunnen pesten en kwaad doen en worden uitgescholden voor homo. 2. Welke jongens meisjes problemen doen zich voor in de groep en in het contact met de pedagogisch medewerker? We hebben deze lijst samengesteld op basis van signalen die we her en der horen. De vraag aan de werkgroep is om deze lijst aan te vullen of te veranderen. Tweede vraag is om hierbij leeftijden aan te geven. Agressie, pesten, ruzie, intimideren, de baas spelen van jongens naar meisjes (omgekeerd Seksuele avances van jongens naar meisjes (omgekeerd Geïsoleerd en buitengesloten worden van meisje(s) door een jongensgroepje (en omgekeerd Verveling bij jongens omdat de activiteiten niet aansluiten op hun interesses (omgekeerd Pedagogisch medewerkers voelen zich meer aangetrokken tot de meisjes dan de jongens in de groep. Ze vinden jongens eerder lastig, luidruchtig of wild. Pedagogisch medewerkers hebben meer contacten met de meisjes dan met de jongens in de groep omdat de jongens minder spraakzaam zijn. 3. Welke pedagogische doelen hebben pedagogisch medewerkers in hun omgang met jongens en meisjes? Hieronder staan specifieke pedagogische doelen. De vraag aan de discussiegroep is om deze doelen kritisch te bekijken en aan te vullen of te wijzigen. Ook in de begeleiding van de relaties tussen jongens en meisjes gelden de vier pedagogische basisdoelen. Jongens en meisjes moeten zich veilig voelen, gelegenheid krijgen om persoonlijke en sociale competenties te ontwikkelen en uitgedaagd worden om na te denken over normen en waarden. Meer specifiek: 1. Het bieden van activiteiten die aansluiten bij de voorkeuren en behoeftes van alle kinderen, zowel jongens als meisjes. 2. Het steunen van de identiteitsontwikkeling van jongens en meisjes, ook als de kinderen: a. een voorkeur hebben voor een stereotype sekse identiteit van jongens en meisjes; b. een voorkeur hebben die sterk afwijkt van in hun omgeving en/of groep gangbare opvattingen van een jongen of meisje ; c. een andere opvatting hebben dan hun ouders. 3. Het bijdragen aan de gezonde seksuele ontwikkeling en romantische relaties tussen jongens en meisjes en in homoseksuele relaties, door voorlichting en begeleiding.
4 4. Het voorkomen van pesten en uitsluiting van kinderen op grond van hun sekse of afwijkingen van seksestereotiep gedrag. 5. Stimuleren van samenwerking en contacten tussen jongens en meisjes door gezamenlijke activiteiten van jongens en meisjes in de groep. 4. Hoe kunnen de pedagogisch medewerkers het beste met jongens- en meisjesgedrag in de groep omgaan? We hebben een aantal vragen opgesteld over de begeleiding? De vraag aan de discussiegroep is om deze vragen samen te beantwoorden. 1. Hoe zie je of en zo ja welke groep dominant is in de gemengde groep en hoe ga je daarmee om? 2. Ga je gemengd spelen en samen optrekken aanmoedigen of laat je dat over aan de kinderen? 3. Hoe houd je rekening met speelgoed of activiteiten die specifiek aantrekkelijk zijn voor jongens en voor meisjes. Welke activiteiten/materialen zijn dat? 4. Hoe zorg je voor een groepssfeer waarin jongens en meisjes zich op hun gemak voelen? 5. Hoe zorg je voor voldoende positief contact met de jongens in je groep? 6. Hoe voorkom je dat je vooral negatief met de jongens communiceert? 7. Hoe voorkom je dat je te vroeg ingrijpt bij risico s die jongens nemen? 8. Hoe ga je om met ruzie, pesten of uitsluiting tussen jongens en meisjes? 9. Hoe zorgen ze ervoor dat meisjes voldoende ruimte krijgen (letterlijk en figuurlijk), bv bij het buitenspelen of bij de computer? 10. Moeten er speciale jongens en meisjeshoeken of-ruimtes komen? Bv een stoeihoek voor de jongens en een meisjeshoek met spiegel en opmaakspullen voor de meisjes? Mogen daar de meisjes, respectievelijk de jongens ook komen? 11. Wat doe je als er maar één jongen in een meisjesgroep is of omgekeerd? 12. Hoe ga je om met seksespecifieke wensen van ouders? Bv meisjes moeten een hoofddoek, meisjes mogen geen vieze kleren krijgen, jongens mogen best slaande ruzie maken (daar worden ze sterk van), meisjes mogen niet meedoen met voetbal, jongens mogen niet met de poppen spelen, jongens en meisjes mogen niet samen gaan zwemmen. 13. Hoe ga je om met seksespecifiek gedrag van jongens en meisjes: meisjes ruimen al op voordat de jongens de kans hebben gehad, jongens willen niet afwassen, want dat is meisjeswerk. Jongens klimmen in een boom en willen niet dat de meisjes meedoen, want dat kunnen ze niet. 5. Wat vinden jullie van de onderstaande stellingen? De vraag aan de discussiegroep is hoe je tegenover deze vier uitspraken staat. En hoe je zo n uitspraak ook concreet kunt uitvoeren. 1. Voor positief omgaan met jongens heeft de pedagogisch medewerker de volgende communicatievaardigheden nodig: humor, weinig omhaal van woorden, meer zelf laten experimenteren, en op directe manier corrigeren. Deze benadering is ook voor meisjes niet verkeerd. 2. Voor positieve groepssfeer in een gemengde groep moet de pedagogisch medewerker enerzijds gelegenheid geven voor samenspel van jongensgroepjes en meisjesgroepjes, maar anderzijds bewust ervoor zorgen dat jongens en meisjes regelmatig samenspelen en samenwerken. 3. We moeten enerzijds meisjes- en jongensgedrag leren zien en leren waarderen. Anderzijds mogen we jongens en meisjes niet in stereotiepe hokjes duwen. Meisjes mogen ook jongensgedrag hebben en
5 jongens mogen meisjesgedrag hebben. We mogen ook niet toestaan in de groep dat jongens en meisjes andere kinderen in seksespecifieke hokjes drukken. 4. De verschillen tussen jongens en meisjes in de groep worden overdreven. Als je zorgt voor wilde en rustige activiteiten dan voldoe je vanzelf aan jongens en meisjeswensen. 6. Welke literatuur, website of cursus is er voor BSO ter verdieping? Welke literatuur of cursus ter verdieping wil de werkgroep aanraden voor de BSO? Literatuur zou kunnen zijn: Lauk Woltring, Jongens tussen branie en verlegenheid 1988 Martine Delfos, Verschil mag er zijn, waarom er mannen en vrouwen zijn. Bert Bakker, 2008 Rita Kohnstamm, Kleine ontwikkelingspsychologie II. Houten, 2009 Louis Tavecchio, Seksespecifiek opvoeden in de kinderopvang, artikel op verschillende artikelen. Gebruikte literatuur is ook: Jane Kroger, Identity development. Adolescence through adulthood. London, Sage publications, Susan Harter, The construction of the self. A developmental perspective. New York, the Guilford Press, Laura E. Berk, Child development, sixth edition, Chapter 13, Development of sex differences and gender roles. Boston, Pearson Education Incl Singer, E., & Doornenbal, J. (2006). Learning morality in peer conflict: a study of schoolchildren s narratives about being betrayed by a friend. Childhood, a global journal, 13,
Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar
Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Verslag discussiebijeenkomst: Pedagogische vraagstukken rond jongens en meisjes in de buitenschoolse opvang, 21 januari 2010 Verslag door: Liesbeth Schreuder (Nederlands
Nadere informatiePedagogische Visie en Beleid
Pedagogische Visie en Beleid Inleiding Voor ouders, medewerkers en alle anderen die betrokken zijn bij, en geïnteresseerd zijn in onze kinderopvang. Voor verantwoorde kinderopvang is veel nodig, om te
Nadere informatiePESTPROTOCOL DE BOOG. Koudenhovenseweg Zuid 202 5641 AC Eindhoven T: 040-2811760 E: deboog@skpo.nl
PESTPROTOCOL DE BOOG Pestprotocol De Boog Dit pestprotocol heeft als doel voor De Boog: Alle kinderen moeten zich op school veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Door regels
Nadere informatieJEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +
> vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,
Nadere informatieHet probleem is dat pesten soms wordt afgedaan als plagerij of als een onschuldig spelletje.
1-1. HET PROBLEEM Pesten en plagen worden vaak door elkaar gehaald! Het probleem is dat pesten soms wordt afgedaan als plagerij of als een onschuldig spelletje. Als je gepest bent, heb je ervaren dat pesten
Nadere informatieOuderavond lijf & relaties
Ouderavond lijf & relaties Robert van der Gaag info@one2know.nl 0611003414 Voorstellen Ervaring Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen, mondzorg en mediawijsheid Kinderen Wie heeft
Nadere informatieDoelen relationele vorming
Doelen relationele vorming RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf RV 1.1. Ontdekken dat ieder uniek is. RV 1.2. Zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid en ermee kunnen omgaan. RV 1.3. Eigen
Nadere informatieWeek van de Lentekriebels
Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding, op school en thuis Anja Sijbranda GGD Hart voor Brabant Programma Waarom relationele en seksuele vorming? Wat doet school?
Nadere informatieSeksualisering: beeldvorming en opvattingen
Seksualisering: beeldvorming en opvattingen What s up? Congres Seks over de grens 26 januari 2009 Hanneke Felten en Kristin Janssens (MOVISIE) Inhoud van deze workshop 1. Seksualisering: wat is het? 2.
Nadere informatie5.4 Praten met ouders
seksualiteit. Bespreek daarom ook eens met je Turkse of Marokkaanse collega s welke waarden jullie samen belangrijk vinden in de seksuele ontwikkeling. Verschillende meningen zijn geen probleem, zolang
Nadere informatieDoelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen
Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf. RV1.1 RV1.2 RV1.3 RV1.4 Ontdekken dat iedereen uniek is. Ik heb door dat iedereen
Nadere informatieWerkvormen: Lesdoelen: Filmpjes: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 8: Verliefd. Lesoverzicht
Les 8: Verliefd Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten dat gevoelens van verliefdheid leuk maar ook lastig kunnen zijn; Kinderen zijn zich ervan bewust dat je op verschillende types mensen verliefd kunt
Nadere informatiePedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar. Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling. Interview met Channah Zwiep
Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling Interview met Channah Zwiep 25 november 2009, door Marianne Boogaard Channah Zwiep (1962) is pedagoge. Zij promoveerde
Nadere informatieOuderbijeenkomst Week van de Lentekriebels
Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Naam Christel van Helvoirt GGD Hart voor Brabant Waar denken jullie aan bij seksualiteit? Gevoelens Veiligheid
Nadere informatieProgramma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen?
Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen? Korte kennismaking Wat dragen ouders bij? Presentatie Stelling Presentatie Opdracht Voorbeeld opzet cursus en afsluiting
Nadere informatieOuderavond Bornego jr.
Ouderavond Bornego jr. 27 oktober 2015 Thema Loslaten?! Deze avond... - - - - : hoe houd je het leuk? Met tips! Wie staat er voor u? Wie staat voor u Voorlezen Schrijfster: actuele puberonderwerpen Oud-lerares
Nadere informatieInhoud. Mijn leven. de liefde en ik
Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...
Nadere informatieTolerantieklimaat sportverenigingen Noord-Holland Noord Samenvatting I&O Research Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN Maart 2014
Tolerantieklimaat sportverenigingen Noord-Holland Noord Samenvatting I&O Research Art.1 Bureau Discriminatiezaken NHN Maart 2014 I Handen schudden voor de wedstrijd, heldere communicatie met ouders en
Nadere informatiePersoonlijk Plan Aandachtspunten omgangsvormen, verzorging, lichaamsbeleving, weerbaarheid relaties en seksualiteit
Persoonlijk Plan Aandachtspunten omgangsvormen, verzorging, lichaamsbeleving, weerbaarheid relaties en seksualiteit Het is belangrijk dat de begeleiding rond omgangsvormen, weerbaarheid en seksualiteit
Nadere informatieSeksuele gezondheid bij adolescenten
Seksuele gezondheid bij adolescenten Lieve Peremans 18-3-2014 pag. 1 Seksualiteit en seksueel gedrag Seksualiteit is een wezenlijk onderdeel van het mens-zijn gedurende het ganse leven Is veel meer dan
Nadere informatiePESTPROTOCOL. Fellenoord
PESTPROTOCOL Fellenoord Pestprotocol Fellenoord Verantwoording: Alle kinderen moeten zich op school veilig kunnen voelen, waardoor zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Door regels en afspraken zichtbaar
Nadere informatieInhoud van de ochtend
Inhoud van de ochtend 1. Introductie in Pedagogisch kader 2. Begeleiden van de groep 3. Ontwikkelingsgericht werken 4. Pauze (15 minuten) 5. Kinderparticipatie 6. Vragen over andere onderwerpen 7. Voornemens
Nadere informatiePESTPROTOCOL DE SCHELP
PESTPROTOCOL DE SCHELP Pestprotocol De Schelp Dit pestprotocol heeft als doel voor de De Schelp: Alle kinderen moeten zich op school veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Door
Nadere informatieJongens & meisjes, snap jij het?
Les 2 Jongens & meisjes, snap jij het? We gaan het hebben over seksuele wensen en -grenzen. Wat de één normaal vindt om te doen, kan voor de ander verre van normaal zijn. Dat wordt ook bepaald door wat
Nadere informatieWerkblad Seksuele Diversiteit. KaartjesspeL voorkant
KaartjesspeL voorkant Kaartjesspel achterkant Wat betekent LHBT? Ben je in de war als je bi bent? Hoe word je homo? Wat is coming out? Op welke leeftijd ontdek je dat je homo of lesbisch bent? Op welke
Nadere informatieNiet Normaal. Hetero s zijn niet normaal, ze zijn gewoon met meer.
LEIDRAAD VOOR BEGELEIDERS Niet Normaal Hetero s zijn niet normaal, ze zijn gewoon met meer. Het project Niet Normaal wil seksuele diversiteit bespreekbaar maken bij (Gentse) jongeren van 14 tot 18 jaar.
Nadere informatieWerkvorm Checklist risicofactoren
Werkvorm Checklist risicofactoren Met behulp van de Checklist risicofactoren kan in kaart wn gebracht hoe het staat met de fysieke omgeving, toezicht en gelegenheden, omgangscultuur en bespreekbaarheid
Nadere informatieSeksualiteit en seksuele ontwikkeling
Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Platform Smith Magenis syndroom 15 november 2014 - Leusden Yvonne Stoots Vanmiddag Seksualiteit Seksuele ontwikkeling Begeleiding bij seksuele ontwikkeling Seksualiteit
Nadere informatieSeksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap. Fien Lannoye & Jef Scheirlinck
Seksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap Fien Lannoye & Jef Scheirlinck Programma 1. Seksualiteit en kinderen 2. Seksuele ontwikkeling van kinderen 3. Inschatten en reageren op seksueel gedrag
Nadere informatieSeksualiteit: Grenzen en Wensen
IJBURGCOLLEGE.NL Seksualiteit: Grenzen en Wensen Leerlingen handleiding Michiel Kroon Lieve leerling, Het is belangrijk om op een open en goede manier over seks te kunnen praten. De lessenserie die in
Nadere informatiewaar heb jij op de basisschool gezeten?
ouderavond Even voorstellen? waar heb jij op de basisschool gezeten? even nummers een stap naar voren tweetal gesprek hoe zat het met pesten op jouw basisschool? iedereen een stap naar links nieuw tweetal
Nadere informatiePeer to peer interventie copyright Marieke Kroneman les 3 van 4 debat
3. Derde bijeenkomst over gender stereotype verwachtingen Gender stereotype verwachtingen zijn een belangrijke determinant voor een homonegatieve houding. KERNBOODSCHAP van deze les: je hoeft niet je houding
Nadere informatieLEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN
LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN GGD Kennemerland geeft diverse bijeenkomsten voor ouders. Over opvoeding, gezondheid en gedrag bij kinderen. Deze bijeenkomsten kunnen als school, peuterspeelzaal of kinderdagverblijf
Nadere informatieDe seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen
De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen Wat kun je doen als je vader of moeder bent? Je kunt je kinderen helpen bij hun seksuele ontwikkeling. Als ze klein zijn
Nadere informatieVoorstellen R E LA T I E S E N S E K S U A L I T E I T Mariette Haak Gezondheidsbevorderaar GGD HM mhaak@ggdhm.nl Aandachtsgebieden Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen en mondzorg
Nadere informatieAanbod weerbaarheidstrainingen Gemeente De Ronde Venen schooljaar Sta sterk voor het jonge kind, intensief
1 Sta sterk voor het jonge kind, intensief De Sta Sterk Training voor het jonge kind is gericht op het vergroten van sociale en weerbare vaardigheden en het omgaan met emoties. Sociale vaardigheid en assertief
Nadere informatieMEE Utrecht, Gooi & Vecht. Autisme Spectrum Stoornis (ASS)
MEE Utrecht, Gooi & Vecht Autisme Spectrum Stoornis (ASS) Prikkelverwerkingsproblemen De wereld in losse deeltjes Problemen met plannen en organiseren Moeite om zich in te leven in een ander Geef ze de
Nadere informatieOnt - moeten. www.psysense.be
Ont - moeten www.psysense.be Definitie van relatie Een relatie is iets waarbij je geeft en neemt, je streeft naar een win/win situatie. Je toont een relatie in een gebaar. De gebaren zijn vaak oprechter
Nadere informatieAlle kinderen mogen zich in onze vereniging veilig voelen, zodat ze zich optimaal kunnen ontwikkelen.
Pestprotocol. Dit pestprotocol heeft als doel: Alle kinderen mogen zich in onze vereniging veilig voelen, zodat ze zich optimaal kunnen ontwikkelen. Door regels en afspraken zichtbaar te maken kunnen kinderen
Nadere informatieWERKBLADEN Seksuele intimidatie
WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker
Nadere informatieDe toets van seksuele diversiteit
De toets van seksuele diversiteit De omgang met seksuele diversiteit als toetssteen voor inclusief schoolbeleid Peter Dankmeijer p.dankmeijer@edudivers.nl Workshop voor het Schoolpsychologencongres, 10
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: De puberteit is naast de lichamelijke veranderingen ook de periode waarin je op een andere manier naar jezelf en de mensen om je heen gaat kijken. Dit komt omdat
Nadere informatiePedagogisch beleidsplan. Inleiding. BSO Vrij Spel
Pedagogisch beleidsplan Inleiding U heeft gekozen voor Vrij Spel en mag erop vertrouwen dat wij goed voor uw kind zullen zorgen. Uw kind zal in uw afwezigheid liefdevol en veilig worden opgevangen. Wij
Nadere informatieWiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje
Wiekslag Speciaal Vanuit het kamertje Uw dochter van vijf vraagt hoe baby's in een buik komen. Uw zoontje van vier laat trots zijn stijve piemeltje zien. Uw 9-jarige moet er ineens niet meer aan denken
Nadere informatieHolebi. transgender. Je bent wie je bent!
Holebi en transgender Je bent wie je bent! Alles over holebi en transgender Holebifoon Voor vragen over holebiseksualiteit. Je kan er ook discriminatie melden tel. 0800 99 533 www.holebifoon.be Çavaria
Nadere informatieHolebi. transgender. Je bent wie je bent!
Holebi en transgender Je bent wie je bent! Alles over holebi en transgender Holebifoon Voor vragen over holebiseksualiteit. Je kan er ook discriminatie melden tel. 0800 99 533 www.holebifoon.be Çavaria
Nadere informatiePEDAGOGISCHE WERKWIJZE BSO ONS HUIS
pagina 1 van 5 1. WIE ZIJN WIJ BIJ BSO ONS HUIS BSO Ons Huis bestaat uit 2 stamgroepen: Binnenstebuiten en Escape. Beide groepen hebben per dag plaats voor 20 kinderen van 7-10 jaar. Er werken 4 pedagogisch
Nadere informatieGedrags en pestprotocol
Gedrags en pestprotocol Waarom een protocol Een gedrags- en pestprotocol geeft richtlijnen over de aanpak van het pesten en het gedrag van het kind binnen de vso, tso en nso. Er is door SKN gekeken naar
Nadere informatieGeweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben
Nadere informatieSeksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening
Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Op de polikliniek van het Universitair Kinderziekenhuis St Radboud ziekenhuis willen wij je met deze folder informatie geven over seksualiteit
Nadere informatiePESTPROTOCOL CBS De Borgh
PESTPROTOCOL CBS De Borgh Doel van dit pestprotocol: -Dat alle kinderen zich in hun basisschoolperiode vrij en veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. -Door regels en afspraken
Nadere informatie1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving
Pedagogisch Beleidsplan 1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Een veilige en vertrouwde omgeving is de basis van waaruit een kind zich kan gaan ontwikkelen. Het is dus belangrijk dat
Nadere informatieTOEKOMSTSPEL - overzicht talenten van de talentenzoektocht,
TOEKOMSTSPEL - overzicht talenten van de talentenzoektocht, gekoppeld aan de talenten van de beroepenfiches bijlage 3 In deze bijlage vind je het omgekeerde van bijlage 2. Hier vertrekken we van de talenten
Nadere informatieOuderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels
Ouderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Christel van Helvoirt medewerker Gezondheidsbevordering GGD Hart voor Brabant Bovenbouw:
Nadere informatieToelichting bij deze handelingssuggestie Stellingen uit de leerkracht- en leerlingvragenlijst Aanpak Leerdoelen...
Welbevinden Relatie met andere kinderen INHOUD Toelichting bij deze handelingssuggestie... 1 Stellingen uit de leerkracht- en leerlingvragenlijst... 2 Aanpak... 2 Leerdoelen... 2 Pedagogische interventies...
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieDyadic Adjustment Scale (DAS)
Dyadic Adjustment Scale (DAS) DAS De meeste personen hebben wel eens onenigheden in hun relatie. Zou u zo vriendelijk willen zijn om voor de hieronder volgen de lijst van items te willen aanduiden in welke
Nadere informatieInfo. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over
Nadere informatieBetekenis van vaderschap
Betekenis van vaderschap Conferentie vader-empowerment G.O.Helberg Kinder-en Jeugdpsychiater Materiaal ontleed aan onderzoek: Prof. dr. Louis Tavecchio Afdeling POWL, Universiteit van Amsterdam Een paar
Nadere informatieProtocol pesten en plagen BSO Babbeloes
Protocol pesten en plagen BSO Babbeloes Doel: Voorkomen van plaag en pestgedrag en adequaat omgaan met hiermee. Waarom: Bij kinderopvang Babbeloes bespreken wij met de kinderen hoe we met elkaar omgaan
Nadere informatieOpleidingscyclus Winkelveiligheid 2014 Workshop 1 Diefstal door collega s: hoe stel je het vast en hoe ga je ermee om?
Opleidingscyclus Winkelveiligheid 2014 Workshop 1 Diefstal door collega s: hoe stel je het vast en hoe ga je ermee om? Hoe omgaan met moeilijke situaties? Hoe pak ik conflicten en agressie aan? David De
Nadere informatie6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling
Boekverslag door J. 1624 woorden 26 februari 2008 6.5 259 keer beoordeeld Vak Verzorging De verschillende soorten ontwikkelingen - cognitieve ontwikkeling - lichamelijke ontwikkeling - emotionele ontwikkeling
Nadere informatieinhoud Inhoudsopgave Literatuur Trefwoorden register
inhoud Inhoudsopgave 1. Liefde is 2. Gods plan met seksualiteit 3. Seksualiteit verbindt 4. Verschillen jongens en meiden 5. Schat op het spel 6. Je schat beschermen 7. Seks in je eentje 8. Geen slaaf
Nadere informatieHet algemene uitgangspunt van de school is regel 8: - Iedereen moet zich veilig voelen op school
1. Doe niets bij een ander wat die ander niet prettig vindt. 2. Kom niet aan een ander of aan andermans spullen als die ander dat niet wil. 3. Als je kwaad bent, ga niet slaan, schoppen (je komt niet aan
Nadere informatieInformatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt
Nadere informatieP E S T P R O T O C O L
P E S T P R O T O C O L 1. VOORAF Het doel van dit Pestprotocol: Alle leerlingen horen zich in hun schoolperiode veilig te voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Door afspraken te maken kunnen
Nadere informatieSignalen van pesterijen Hoe herken je een pester? Hoe kun je pesten voorkomen?
Protocol pesten Op kinderdagverblijf de Boerderij bespreken wij met de kinderen hoe we met elkaar omgaan en leren we al jong rekening te houden met andere kinderen en ook zelf grenzen aan te geven. In
Nadere informatieEen kwalitatieve analyse van het transmedia storytelling project Verhalen voor onder je kussen. Baukje Stinesen en Reint Jan Renes
Een kwalitatieve analyse van het transmedia storytelling project Verhalen voor onder je kussen Baukje Stinesen en Reint Jan Renes Doel van het onderzoek Het vergroten van inzicht in de manier waarop jongeren
Nadere informatieBIJLAGE 3 DE LEERPLANNEN EN RELATIONELE EN
BIJLAGE 3 DE LEERPLANNEN EN RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING In deze bijlage maken we de vergelijking tussen de Ontwikkelingsdoelen uit het Ontwikkelingsplan van de katholieke kleuterschool en de doelen
Nadere informatieBij pesten zijn er altijd 5 partijen: de pester, het slachtoffer, de grote zwijgende groep, de leerkrachten en de ouders.
Versie nov. 2012 Pestprotocol. Inclusief regels en afspraken binnen de school. Wat is pesten? Pesten betekent iemand op een gemene manier lastig vallen: bewust iemand kwetsen of kleineren. Het gebeurt
Nadere informatieGroep 1, 2 Thema 1 De groep? Dat zijn wij! 1. Hallo, hier ben ik! Samen plezier maken en elkaar beter leren kennen.
Groep 1, 2 1. Hallo, hier ben ik! 2. Prettig kennis te maken Kinderen leren elkaar beter kennen en ontdekken verschillen en overeenkomsten. 3. Samen in de klas Over elkaar helpen, geholpen worden en afspraken
Nadere informatieReactie op concept Pedagogisch kader kindercentra 4-13 jaar, in samenhang met de Pedagogisch kaders 0-4 jaar en Diversiteit
Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Reactie op concept Pedagogisch kader kindercentra 4-13 jaar, in samenhang met de Pedagogisch kaders 0-4 jaar en Diversiteit Door: Elly Singer 1.Inleiding Bij het
Nadere informatieOp zoek naar de vrouw áchter de lesbo
LANG LEVE DE DI VER SI TEIT tekst Saskia Doorschodt fotografie Dorien Grötzinger Op zoek naar de vrouw áchter de lesbo Ik ben lesbisch. Velen van ons hebben dit wel eens hardop tegen iemand anders gezegd.
Nadere informatieDe seksuele ontwikkeling. van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen
De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen Seksuele opvoeding gaat over meer dan alleen seksualiteit De seksuele ontwikkeling van kinderen en wat ouders kunnen doen
Nadere informatieCommunicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016
Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening Niervereniging zaterdag 16 januari 2016 Even voorstellen Claudia van der Wel Consulent seksuele gezondheid in Deventer Inhoud
Nadere informatieMANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN
Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe
Nadere informatieEenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les
8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil
Nadere informatiePestbeleid op school
Pestbeleid op school Pesten wordt niet aangepakt en opgelost door projecten. Het vereist attitudeverandering. Een zaligmakende oplossing voor pestproblemen bestaat helaas niet. Bob van der Meer Natuurlijk
Nadere informatieKijken door een roze bril Gewoon homo zijn?
Juul van Hoof Senior adviseur participatie en inclusie MOVISIE Symposium Roze Ouderenzorg Utrecht, 27 juni 2013 Kijken door een roze bril Gewoon homo zijn? 7/17/2013 Inhoud 1. Wat betekent LHBT? 2. Ontdekking
Nadere informatieIdeale jongensschool: meer experimenteren, minder stilzitten - Ditty Eimers journalist
J/M, juli 2010 Jongens komen pas echt tot hun recht als ze op school veel kunnen experimenteren. Tegelijkertijd moet het onderwijs ook inspiratie, competitie en structuur bieden. En vooral ruimte om te
Nadere informatieOnline Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week
onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming
Nadere informatieDip, down of depressie Hulp bij depressiviteit
Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Iedere tiener is weleens somber en verdrietig, en vaak is het in één, twee dagen voorbij zonder dat je als
Nadere informatiePAGINA BESTEMD VOOR DE INTERVIEWER. Interviewernummer : INTCODE. Module INTIMITEIT. (bij de vragenlijst volwassene lente 2002)
PAGINA BESTEMD VOOR DE INTERVIEWER Interviewernummer : INTCODE WZARCH INDID Module INTIMITEIT (bij de vragenlijst volwassene lente 2002) Personen geboren vóór 1986. Betreft persoonnummer : P09PLINE (zie
Nadere informatieHet kind centraal. Pedagogisch beleidsplan van kinderdagverblijf Small
Het kind centraal Het kind centraal 1 Kinderdagverblijf Small Apeldoornselaan 294-304, 2573 XL Den Haag E info@kinderdagverblijfsmall.nl I www.kinderdagverblijfsmall.nl 2 Het kind centraal 4 Inleiding
Nadere informatieHet spel der democratische opvoeding Wat vooraf ging: Aan de hand van de 4 pijlers deden de ambassadeurs van Triodus samen goed voor later en de werkgroep wat iedere kindwijzerorganisatie deed, inventariseren!
Nadere informatieCollectief aanbod Jeugd Houten
Collectief aanbod Jeugd Houten Groepsmaatschappelijk werk Santé Partners in Houten 2018-2019 1 Inhoud Blz. Training Sterk staan 9-12.... 3 Zomertraining Plezier op School (aankomende brugklassers). 4 Assertiviteitstraining
Nadere informatieEr is geen slachtoffer en dader; beide partijen zijn even sterk. Plagen kan de sociale weerstand van kinderen vergroten. Vaak speelt humor een rol.
PESTPROTOCOL Doel Alle kinderen moeten zich in hun basisschoolperiode veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen Door regels en afspraken zichtbaar te maken kunnen kinderen en volwassenen,
Nadere informatieHelp pesten de wereld uit! Daix Mich - VCOK
Help pesten de wereld uit! Daix Mich - VCOK In de zoektocht naar hun identiteit gaan kinderen experimenteren, uitdagen en grenzen overschrijden Berti Persoons en Veronique Benoit We staan even stil bij
Nadere informatiePest- en gedragsprotocol voor de kinderen van de Boeier
Pest- en gedragsprotocol voor de kinderen van de Boeier Pestprotocol 2016-2017 kinderen 1 Pest- en gedragsprotocol voor de kinderen van de Boeier. Waarom een pestprotocol? Alle kinderen moeten zich op
Nadere informatieVisie (Pedagogisch werkplan)
Visie (Pedagogisch werkplan) Gastouderopvang De Krummeltjes stelt zich tot doel om een omgeving te bieden waarin kinderen kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige mensen met respect voor anderen
Nadere informatiePesten in het voortgezet onderwijs
Pesten in het voortgezet onderwijs Aandacht voor Pesten Week tegen pesten: 22-26 september 2014 Het thema is Horen, Zien en Speak Up! Zie onderstaande link. week tegen pesten Wat is nu eigenlijk pesten?
Nadere informatieJongens en meisjes. Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Jongens, meisjes, lichaam, piemel, vagina, seksestereotiep
Kriebels in je buik Jongens en meisjes 1 Jongens en meisjes Groep 2 55 min Begrippen Jongens, meisjes, lichaam, piemel, vagina, seksestereotiep gedrag Benodigheden Digibord Schaar Knutselspullen Werkbladen
Nadere informatieWijzer in de Liefde LES 1
Wijzer in de Liefde Draaiboek voor het geven van seksuele voorlichting aan en seksuele vorming van jeugdige asielzoekers en nieuwkomers LES 1 - Kennismaken met seksualiteit - Lesopzet Inleiding Les 1 gaat
Nadere informatiePestactieplan Sint-Amandusschool. Anti-pestcontract op onze school
Pestactieplan Sint-Amandusschool Anti-pestcontract op onze school Ik houd me aan de leefregels op onze school: Eerlijkheid bovenal! Agressie en geweld bannen we uit onze school! We tonen respect voor ieders
Nadere informatieRUZIE MET VRIENDEN, LIEFDESVERDRIET EN DE RELATIE TOT DE OUDERS AAN DE LIJN OF OP HET SCHERM BIJ AWEL.
RUZIE MET VRIENDEN, LIEFDESVERDRIET EN DE RELATIE TOT DE OUDERS AAN DE LIJN OF OP HET SCHERM BIJ AWEL. HALLO Hallo. Ik ben een meisje van 12, mijn ouders zijn gescheiden en mijn moeder heeft nu een nieuwe
Nadere informatieSeksuele vorming: gave (op-)gave
Seksuele vorming: gave (op-)gave De Wegwijzer Oosterwolde, 28 januari 2016 Mieneke Aalberts-Vergunst Programma Introductie Stellingen De wereld om ons heen Onze opvoeding Seksualiteit Het Bijbelse beeld
Nadere informatie