Het arbeidsaanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ in 2012

Transcriptie

1 Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Het arbeidsaanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ in 2012 Actualisering van de aanbodparameters voor de beroepen GZ-psycholoog, klinisch neuropsycholoog, klinisch psycholoog, psychotherapeut en verpleegkundig specia-list GGZ Aanvulling van de aanbodparameters voor de beroepen niet-big-geregistreerde psychologen en orthopedagogen Lud van der Velden Ronald Batenburg U vindt dit rapport en andere publicaties van het NIVEL in PDF-format op:

2 ISBN Telefoon Fax NIVEL, Postbus 1568, 3500 BN UTRECHT Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het NIVEL te Utrecht. Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning in artikelen, boeken en scripties is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

3 INHOUDSOPGAVE Samenvatting 5 1. Inleiding Aanleiding Doel- en vraagstelling Leeswijzer Methoden en dataverzameling Inleiding Vragenlijst: schriftelijk en internet Steekproefbronnen: BIG, NVO en NIP Rationale voor een unieke indeling naar beroepsgroep Typering van de beroepsgroepen Dataverzamelingscampagne Data-cleaning Populatie, steekproef en respons Weging Resultaten Inleiding Doel- en vraagstellingen Aantal werkzame personen naar geslacht en leeftijd Aantal FTE naar geslacht en leeftijd Verwachte uitstroom naar geslacht Effect van arbeidstijdverkorting Aantal registraties in heden en verleden en redenen voor dubbelregistraties Functies en organisaties Uitstroombestemming Reflectie op bronnen BIJLAGEN I. Achtergrondgegevens 37 I.1. Inleiding I.2. Persoonsgegevens: geslacht en leeftijd I.3. Opleidingsgegevens: afgeronde, huidige en toekomstige opleidingen I.4. Registratiegegevens: lopende erkenningen I.5. Lidmaatschapsgegevens: beroepsverenigingen II. Huidige arbeidsmarktpositie in de zorg 53 II.1. Inleiding II.2. Huidige werkzame positie: al dan niet werkzaam in de zorg II.3. Geslacht en leeftijd van in de zorg werkzame personen II.4. Uren per week en FTE in de zorg naar geslacht en leeftijd II.5. Huidige beroepstitels en werkzame uren in de zorg II.6. Huidige organisaties en werkzame uren in de zorg II.7. Huidige soort dienstverband en werkzame uren in de zorg II.8. Huidige werkzame uren in de zorg: tevredenheid II.9. Huidige werkzame uren buiten de zorg II.10. Huidige werkzaamheid in de zorg: regionale spreiding III. Arbeidsmarktpositie in de zorg in het verleden 87 III.1. Inleiding III.2. Voormalige werkzame positie: nu werkzaam in de zorg III.3. Voormalige beroepstitels en werkzame uren: nu werkzaam in de zorg III.4. Voormalige werkzame positie: nu niet werkzaam in de zorg III.5. Voormalige werkzame uren in de zorg: nu niet werkzaam in de zorg III.6. Stoppen met werken in de zorg: nu niet werkzaam in de zorg IV. Arbeidsmarktpositie in de zorg in de toekomst 97 IV.1. Inleiding IV.2. Werkzame positie over 5 jaar: al dan niet werkzaam in de zorg IV.3. Binnen 5 jaar stoppen met werken in de zorg: leeftijd bij stoppen Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL

4 IV.4. Werkzame uren in de zorg over 5 jaar IV.5. Pas over 5 jaar stoppen met werken in de zorg: leeftijd IV.6. Stoppen met werken in de zorg: verwachte uitstroom in komende 20 jaar IV.7. Later alsnog weer werken in de zorg Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL 2012

5 Samenvatting In maart 2011 bracht het Capaciteitsorgaan het rapport Capaciteitsplan Advies voor de (vervolg)opleidingen tot gezondheidszorgpsycholoog, klinisch neuropsycholoog, klinisch psycholoog, psychotherapeut en de verpleegkundig specialist GGZ uit. Hierin werd een eerste capaciteitsraming voor deze beroepen uitgevoerd en een eerste richtinggevend instroomadvies voor de bijbehorende opleidingen afgegeven. In tegenstelling tot vele andere beroepen en vervolgopleidingen waarover het Capaciteitorgaan al langer adviseert, was er voor deze capaciteitraming in beperkte mate data en informatie beschikbaar waarmee het rekenmodel ingevuld kon worden. Feitelijk kon het rekenmodel voor de klinisch neuropsychologen en verpleegkundig specialisten zelfs niet toegepast worden door gebrek aan gegevens over onder andere het aantal FTE en de uitstroom. Uit verschillende bronnen en van verschillende organisaties waren voor de raming in 2010 en 2011 secundaire gegevens bijeen gebracht, maar deze kenden een aantal belangrijke beperkingen, met name omtrent de schatting hoeveel personen meerdere registraties hebben, en hoe groot de netto omvang van de verschillende beroepsgroepen is. Het huidige onderzoek is gebaseerd op een primaire dataverzameling onder beroepsbeoefenaren rond de jaarwisseling 2011/2012, waarmee deze beperkingen zo goed mogelijk verholpen zijn. Daarmee levert het bouwstenen voor een nieuwe capaciteitsraming die in 2013 zal worden gemaakt door het Capaciteitsorgaan. In dit onderzoek is de hoofdvraag beantwoord wat het arbeidsaanbod is van de BIGerkende beroepgroepen GZ-psycholoog, klinisch psycholoog, klinisch neuropsycholoog, psychotherapeut en verpleegkundig specialist GGZ anno 2012, én van de niet- BIG-erkende psychologen en orthopedagogen die actief zijn in de gezondheidszorg. Daartoe is een vragenlijst uitgezet onder in totaal personen waarvan 49% daarvan heeft gerespondeerd. De eerste vraag die met dit onderzoek beantwoord is, luidt: Wat is thans het aantal (uniek) werkzame personen in de gezondheidszorg naar geslacht en leeftijd en hoe verhoudt zich dit tot de vorige meting? In het Capaciteitsplan 2011 (p. 38) werd uitgegaan dat er, op 1 januari 2010, GZpsychologen, psychotherapeuten, klinisch psychologen, 75 klinisch neuropsychologen en 150 verpleegkundigen GGZ werkzaam waren in de zorg. Op basis van het vragenlijstonderzoek blijkt dat op 1 januari 2012 deze getallen in de meeste gevallen hoger liggen, namelijk: GZ-psychologen (zonder een andere registratie), psychotherapeuten (exclusief de klinisch psychologen die eventueel ook als psychotherapeut werkzaam zijn), klinisch psychologen (inclusief klinisch psychologen die ook als psychotherapeut werkzaam zijn), 90 klinisch neuropsychologen en 240 verpleegkundigen GGZ. Daarnaast zijn nog psychiaters/psychotherapeuten en minimaal niet-big-geregistreerde psychologen en minimaal niet-biggeregistreerde orthopedagogen werkzaam in de zorg. Omdat voor deze laatste twee beroepgroepen alleen niet-big-geregistreerde NIP- en NVO-leden zijn aangeschreven, kunnen deze wellicht groter zijn. Voor alle beroepsgroepen geldt dat werkzaamheid is gedefinieerd als beroepsmatig actief in de sector geestelijke gezondheid. Het meest in het oog springt de uitkomst dat het totaal aantal werkzame GZ-psychologen in Nederland anno 2012 duidelijk hoger blijkt te zijn dan voor de capaciteitsraming Ook het aantal psychotherapeuten en verpleegkundig specialisten GGZ ligt hoger. Daarnaast Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL

6 Samenvatting blijkt uit het vragenlijstonderzoek dat het aandeel vrouwen hoger ligt dan in 2011 werd aangenomen. De leeftijd blijkt daarentegen wat lager te liggen. Al deze verschillen kunnen deels van doen hebben met de natuurlijke groei van de beroepsgroepen tussen 2010 en 2012, maar voor een deel ligt de verklaring in de toepassing van een betere meetmethode die gebaseerd is op primaire dataverzameling onder beroepsbeoefenaren waarmee een aantal schattingsonzekerheden verholpen zijn. De tweede vraag die met dit onderzoek beantwoord is, luidt: Wat is thans het aantal fte dat zij werken, naar geslacht en leeftijd en hoe verhoudt zich dit tot de vorige meting? Ook hiertoe maken we weer de vergelijking met het Capaciteitsplan Daarin werd voor uitgegaan van een aantal FTE van 0,80 voor mannelijke en van 0,75 voor vrouwelijke GZ-psychologen (p. 40), 0,85 FTE voor de mannelijke en 0,73 FTE voor de vrouwelijke vrouw psychotherapeuten en van 0,84 FTE voor de mannelijke en 0,78 FTE voor de vrouwelijke klinisch psychologen. Het uitgevoerde vragenlijstonderzoek laat zien dat voor 1 januari 2012 uitgegaan moet worden van een hoger gemiddeld aantal FTE, voor zowel de mannen als de vrouwen, in alle beroepsgroepen. Daarbij moet wel aangetekend worden dat nu is uitgegaan van het aantal uur dat men aangeeft gemiddeld te werken, zowel voor zelfstandigen als personen in loondienst. In 2010 is uitgegaan van het aantal uur volgens het contract, dat alleen kon worden vastgesteld voor mensen in loondienst. Ook in dit opzicht biedt dit primaire vragenlijstonderzoek onderzoek weer een betere basis voor het meten van de werkzaamheid in termen van uren en FTE. Net als in 2011 bleek overigens dat de gemiddelde FTE s verschillen naar leeftijd, waarbij de leeftijdscategorie van 65 jaar en ouder duidelijk wat minder FTE werkt dan de andere leeftijdsgroepen. De derde vraag die vervolgens met dit onderzoek beantwoord is, luidt: Wat is de uitstroom uit de beroepsgroep in de komende 5, 10, 15 en 20 jaar, naar geslacht en hoe verhoudt zich dit tot de vorige meting? Uit het vragenlijstonderzoek blijkt dat de huidige verwachting voor de uitstroom in de komende 5 jaar, voor twee van de drie beroepsgroepen lager is dan in de raming uit 2011 werd geschat. Voor de GZ-psychologen is de verwachte uitstroom voor de komende vijf jaar vanaf %, terwijl deze in 2011 geschat werd op 23%. Bij de klinisch psychologen gaat het om een verwachte uitstroom vanaf 2012 van 16%, tegen een inschatting van 23% in Voor de groep psychotherapeuten ligt de verwachte uitstroom in 2012 met 30% echter hoger dan de 22% die in 2011 werd aangenomen. Ook hier geldt dat de verbeterde meetmethode de oorzaak van deze verschillen zal zijn, maar voor een deel is de oorzaak ook niet goed na te gaan. Een aandachtspunt bij deze deelvraag is dat nader gekeken zal moeten worden hoe de doorstroom tussen de beroepsgroepen (met name van GZ-psychologen naar psychotherapeuten en klinisch psychologen) verdisconteerd kan worden in de uitstroomvoorspelling. Zo blijkt uit het vragenlijstonderzoek dat van de huidige groep GZ-psychologen 6% in opleiding is als psychotherapeut of als klinisch psycholoog. Bovendien heeft nog eens 22% de intentie om zo n opleiding te gaan volgen. Met de data uit het vragenlijstonderzoek is ook de uitstroom in de komende 10, 15 en 20 jaar berekend, om deze met de schatting voor de capaciteitsraming 2011 te vergelijken. De verschillende blijken dan minder groot. Een verschil blijft aanwezig ten aanzien van uitstroom in de komende 10 jaar voor de psychotherapeuten, die anno % be- 6 Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL 2012

7 Samenvatting draagt, tegen een schatting van 42% in de raming van 2011, maar voor de klinisch psychologen en de GZ-psychologen wijkt de 10-jaarsuitstroom anno 2012 nauwelijks af van wat in 2011 werd aangenomen. Ook de verschillen in 15-jaarsuitstroom zijn hiermee vergelijkbaar. Op basis van het vragenlijstonderzoek wordt voor de psychotherapeuten een hogere uitstroom verwacht dan in 2011 werd aangenomen, maar voor klinisch psychologen en GZ-psychologen is er sprake van een vergelijkbare uitstroom. Bij de 20-jaarsuitstroom zijn de cijfers op basis van de uitgezette vragenlijst wel meer afwijkend van de schattingen in Zo wordt voor de psychotherapeuten in 2012 een 20-jaarsuitstroom van 82% verwacht, tegenover 72% in Voor de klinisch psychologen geldt dat de 20-jaarsuitstroom van 73% op basis van de vragenlijst overeenkomt met de schatting voor de raming uit 2011, maar bij de GZ-psychologen blijkt een aanzienlijk verschil: 48% is de uitstroom zoals bepaald voor 2012 tegen 72% uitstroom zoals aangenomen in De vierde vraag die beantwoord is ten aanzien van het arbeidsaanbod luidt: Wat is de invloed van de factor arbeidstijdverkorting/arbeidstijdsverandering op de benodigde capaciteit in de komende 20 jaar, in verwachte procentuele verandering per jaar? Uit het vragenlijstonderzoek blijkt dat er een gering verschil is tussen het huidige feitelijke en gewenste aantal werkuren per week (30,6 uur feitelijk en 30,0 uur gewenst). Dit is een resultaat dat in 2011 niet gemeten of onderbouwd kon worden. De betekenis van deze uitkomst is dat er waarschijnlijk geen grote verandering in de gemiddelde werkzaamheid (arbeidstijd) van de betreffende GG-beroepen zal optreden. De factor arbeidstijdverkorting/arbeidstijdsverandering hoeft dan ook, ten opzichte van de aannamen gedaan in de capaciteitsraming 2011, niet bijgesteld te worden. Tenslotte wordt in dit onderzoek de vraag beantwoord: Wat is de validiteit en betrouwbaarheid van de nieuwe bronnen om het actuele arbeidsaanbod te bepalen, en hoe verhouden die zich tot de bronnen die gebruikt zijn voor het Capaciteitsplan 2011? Zoals hiervoor aangegeven, heeft voor dit onderzoek primaire dataverzameling onder beroepsbeoefenaren plaatsgevonden waarvoor gebruik is gemaakt van een aantal bronnen voor steekproeftrekking en adressering, namelijk het BIG, de NVO en het NIP. De resultaten van de uitgezette NIVEL/Regioplan-vragenlijst onder de beroepsgroepen, gewogen naar de steekproefbronnen, geven een compleet beeld van het arbeidsaanbod van de GG-beroepen in Nederland en hebben daarmee de beperkingen van de secundaire databronnen gebruikt voor de capaciteitsraming 2011 grotendeels opgeheven. Met name voor wat betreft het BIG geldt dat in dit onderzoek op een uitgebreidere manier van deze bron gebruik is gemaakt dan in 2011, onder andere om de weging naar populatieniveau te onderbouwen. De uitgezette enquête onder beroepsbeoefenaren heeft voorts veel beperkingen ondervangen van het Sociaal Statistisch Bestand van het CBS (SSB) dat in 2010 is ontsloten ten behoeve van de capaciteitsraming Vooral het probleem dat een groot aantal personen uit het BIG niet werd terug gevonden in het SSB en andersom, was nu niet meer aan de orde, omdat primaire dataverzameling op persoonsniveau nauwkeurig en middels een zelf ontworpen vragenlijst is uitgevoerd. Toch blijkt uit dit onderzoek ook dat verdere verbetering mogelijk is om het arbeidsaanbod van de beroepsgroep GZ-psycholoog, klinisch neuropsycholoog, klinisch psy- Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL

8 Samenvatting choloog, psychotherapeut en verpleegkundig specialist GGZ te bepalen, als ook van de niet-big-geregistreerde psychologen en orthopedagogen in Nederland. Deze verbetering bestaat vooral uit het nog meer dan tot nu toe koppelen van de beschikbare opleidingsbestanden van onder andere het CBS (personen die bepaalde opleidingen af hebben gerond) en van opleidingsinstellingen zoals het CONO en WO- en HBOinstellingen. Daarmee kan met name meer inzicht worden verkregen in het aantal niet- BIG-erkende psychologen en orthopedagogen dat in de zorg werkt, twee beroepsgroepen waarover in dit onderzoek de meeste onzekerheden zijn blijven bestaan. Daarnaast zouden deze koppelingen ook inzicht kunnen geven in het aantal HBO-psychologen en HBO-pedagogen dat in de zorg werkt. 8 Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL 2012

9 1. Inleiding 1.1. Aanleiding In maart 2011 verscheen het Capaciteitsorgaan-rapport Capaciteitsplan Advies voor de (vervolg)opleidingen tot gezondheidszorgpsycholoog, klinisch neuropsycholoog, klinisch psycholoog, psychotherapeut en de verpleegkundig specialist GGZ. Hierin werd een eerste capaciteitsraming voor deze beroepen uitgevoerd en een eerste richtinggevend instroomadvies voor de bijbehorende opleidingen afgegeven. In tegenstelling tot vele andere beroepen en vervolgopleidingen waarover het Capaciteitorgaan al langer adviseert, was er voor deze capaciteitraming nog weinig data en informatie beschikbaar waarmee het rekenmodel ingevuld kon worden. Uit verschillende bronnen en van verschillende organisaties zijn gegevens bijeen gebracht. Zo heeft voor een basisparameter van het model, het aantal werkzame personen, Kiwa Prismant in 2010 de inschrijvingen in het BIG-register gekoppeld aan de data van het Sociaal Statistisch Bestand (SSB). Hiermee is een berekening gemaakt van de omvang van het aantal werkzame gezondheidszorgpsychologen (verder: GZ-psychologen), klinisch neuropsychologen, klinisch psychologen en psychotherapeuten. Belangrijke beperkingen van deze berekening waren echter dat: (1) de SSB-data betrekking hebben op 2007, en dus ook de daarop gebaseerde koppeling; (2) er psychotherapeuten zijn die door een overgangsregeling in 2005 als klinisch psycholoog geregistreerd staan maar waarschijnlijk voornamelijk werkzaam zijn als psychotherapeut; (3) er niet voldoende rekening gehouden kon worden met het feit dat personen meerdere registraties kunnen hebben en op die manier ook bij meerdere beroepsgroepen meetellen. Door de laatste beperking werd in eerste instantie het aantal werkzame GZpsychologen, klinisch psychologen en psychotherapeuten flink overschat. Dit is opgelost door personen die als neuropsycholoog en psychiater geregistreerd staan exclusief aan deze beroepsgroepen toe te delen, en de overblijvende groep die zowel een registratie als GZ-psycholoog en psychotherapeut hebben fifty fifty toe te delen naar beide beroepsgroepen. Op basis hiervan is berekend (c.q. geschat) dat er, op 1 januari 2010, GZ-psychologen, 75 klinisch neuropsychologen, klinisch psychologen en psychotherapeuten werkzaam zijn (pagina 38 van het rapport).daarnaast zijn er nog andere beperkingen te onderkennen ten aanzien van de berekening en inschatting van de andere aanbod- en vraagparameters voor de capaciteitsraming van deze beroepsgroepen. Dit onderzoek is erop gericht de aanbodgegevens die nodig zijn voor het opstellen van een capaciteitsraming te actualiseren, maar vooral ook om de hiervoor genoemde beperkingen op te lossen. In termen van het ramingsmodel (zie onderstaande Figuur 1.1) gaat deze studie in op de bovenkant van de figuur (de aanbodkant van de arbeidsmarkt), in het bijzonder het bepalen van het aantal werkzame personen per beroepsgroep. Deze parameter heeft veel invloed op de uiteindelijke uitkomsten van de ramingen, aangezien het letterlijk het startpunt is van het rekenmodel (zie het blokje Beschikbare aanbod in personen (M/V) in jaar T (2012 in dit geval), linksboven in Figuur 1.1). Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL

10 Hoofdstuk 1: Inleiding Figuur 1.1: Het ramingsmodel 1.2. Doel- en vraagstelling Voor dit onderzoek kunnen drie doelstellingen onderscheiden worden: (1) het actuele arbeidsaanbod te bepalen van de beroepen gezondheidszorgpsycholoog, klinisch neuropsycholoog, klinisch psycholoog, psychotherapeut en de verpleegkundig specialist GGZ, door de feiten en cijfers die verzameld zijn voor het Capaciteitsplan 2011 te actualiseren, aan te vullen en indien mogelijk te corrigeren; (2) het actuele arbeidsaanbod te bepalen van de beroepen WO-psycholoog en WOpedagoog (psychologen/pedagogen met een masterdiploma werkzaam in de gezondheidszorg die geen vervolgopleiding hebben afgerond en niet BIGgeregistreerd zijn); 1 (3) het onderzoek voor de bovenstaande twee doelstellingen vast te leggen in tussentijdse notities en een eindrapport, inclusief conclusies en aanbevelingen, die worden besproken met het bureau van het Capaciteitsorgaan. Wanneer we het rekenmodel voor capaciteitsramingen als uitgangspunt nemen dan luidt de eerste vraag voor het bereiken van doelstelling 1 en 2 als volgt: 1. Voor de beroepen gezondheidszorgpsycholoog, klinisch neuropsycholoog, klinisch psycholoog, psychotherapeut, verpleegkundig specialist GGZ, WO-psycholoog en WO-pedagoog : 1 In het verzoek van het Capaciteitsorgaan en het oorspronkelijke onderzoeksvoorstel werd ook nog gesproken over de "HBO-psycholoog en HBO-pedagoog". Deze HBO-psychologen hebben een bacheloropleiding Toegepaste psychologie en de HBO-pedagogen hebben een bacheloropleiding Pedagogiek. Deze beroepsgroepen konden echter niet in het onderzoek worden meegenomen. 10 Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL 2012

11 Hoofdstuk 1: Inleiding a. wat is thans 2 het aantal (uniek) werkzame personen in de gezondheidszorg naar geslacht en leeftijd en hoe verhoudt zich dit tot de vorige meting? b. wat is thans het aantal fte dat zij werken, naar geslacht en leeftijd en hoe verhoudt zich dit tot de vorige meting? c. wat is de uitstroom uit de beroepsgroep in de komende 5, 10, 15 en 20 jaar, naar geslacht en hoe verhoudt zich dit tot de vorige meting? d. wat is de invloed van de factor arbeidstijdverkorting/arbeidstijdsverandering op de benodigde capaciteit in de komende 20 jaar, in verwachte procentuele verandering per jaar? Gezien de hiervoor genoemde beperkingen van gegevens en cijfers, dienen daarnaast de volgende vraag en deelvragen beantwoord te worden: 2. Voor de beroepen gezondheidszorgpsycholoog, klinisch neuropsycholoog, klinisch psycholoog, psychotherapeut, verpleegkundig specialist GGZ, WO-psycholoog en WO-pedagoog : a. Welke registraties hebben zij thans, welke registraties hebben zij gehad en wat zijn redenen om meerdere registraties te hebben (gehad) (uitbreiding van vraag 1a)? b. Welke functie(s) vervullen zij thans, in welke organisatie(s), onderverdeeld naar sector zoals gebruikt door het opleidingsfonds (GGZ, verpleeghuiszorg, ziekenhuiszorg, gehandicaptenzorg en revalidatiezorg) en aangevuld met de sectoren die daarbovenop door het Capaciteitsorgaan onderscheiden worden (eerstelijnspraktijken en overige, nader te specificeren organisaties), en voor hoeveel fte voor elk van die functies (uitbreiding van vraag 1a en 1b)? c. Wat is de reden en bestemming achter de verwachte uitstroomschatting (uitbreiding van vraag 1c). Ten behoeve van de doelstelling 3 kan de vraag gesteld worden: 3. Voor de beroepen gezondheidszorgpsycholoog, klinisch neuropsycholoog, klinisch psycholoog, psychotherapeut, verpleegkundig specialist GGZ, WO-psycholoog en WO-pedagoog : a. Welke nieuwe bronnen zijn beschikbaar om het actuele arbeidsaanbod te bepalen, hoe verhouden die zich tot de bronnen die gebruikt zijn voor het Capaciteitsplan 2011 en welk van de eerder gebruikte bronnen zouden vervangen kunnen worden door nieuwe bronnen? b. Wat is de validiteit en betrouwbaarheid van de eerder gebruikte en nieuwe bronnen en hoe kunnen die verbeterd worden? 1.3. Leeswijzer Het voorliggende rapport bevat een rapportage over de dataverzamelingscampagne (hoofdstuk 2) en een hoofdstuk waarin de resultaten voor de hoofdvragen voor deze studie worden beantwoord (hoofdstuk 3). De bijlagen bevatten een aantal achtergrondgegevens van de geregistreerde personen (bijlage I), gegevens over de huidige arbeidsmarkt (bijlage II), gegevens over het verleden (bijlage III) en gegevens over de toekomst (bijlage IV). Een aantal van de in de bijlagen I tot en met IV gepresenteerde gegevens zijn weliswaar interessant, maar niet direct relevant voor het beantwoorden van de vraagstellingen. 2 Voor het gemak verstaan we hier onder thans gegevens die zo recent mogelijk verzameld en/of beschikbaar zijn. Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL

12 Hoofdstuk 1: Inleiding Gesteld kan worden dat het dan om tabellen gaat die eerder nice to know dan need to know zijn. Ze zijn toch opgenomen in dit rapport omdat daarmee een volledig beeld wordt gegeven van de achtergrond- en arbeidsmarktgegevens die met de vragenlijst zijn achterhaald. 12 Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL 2012

13 2. Methoden en dataverzameling 2.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt ingegaan op een aantal belangrijke uitgangspunten voor dit onderzoek. Achtereenvolgens wordt ingegaan op de vragenlijst (par. 2.2), de steekproefbronnen (par. 2.3), de dataverzamelingscampagne (par. 2.4), details over de populatie, de steekproef en de respons (par. 2.5) en de weging die is toegepast om de respondenten representatief te maken voor geheel Nederland (par. 2.6) Vragenlijst: schriftelijk en internet Er is een vragenlijst ontwikkeld die zowel schriftelijk als op internet kon worden ingevuld. De vragen hadden betrekking op algemene gegevens van de respondenten (zoals geboortejaar, geslacht, opleidingen, registraties, lidmaatschappen), de arbeidsmarktpositie (zoals of men werkzaam is in de zorg en zo ja, onder welke beroepstitels en in welke organisaties men werkzaam is en voor hoeveel uur) en over de cliënten die men behandeld (zoals het aantal cliënten, het type cliënten en het type behandelingen). De vragen over de cliënten worden in dit rapport niet gepresenteerd. Dat gebeurt wel in een rapport van Regioplan. In het voorliggende rapport wordt dus verder alleen ingegaan op de achtergrondgegevens en de arbeidsmarktgegevens van de respondenten. De vragenlijst is in samenwerking ontwikkeld door NIVEL en Regioplan, waarbij Regioplan het beheer had. Conceptvragenlijsten zijn twee keer besproken in vergaderingen van de begeleidingscommissie van het Capaciteitsorgaan. Verder zijn een aantal keer schriftelijke en mondeling reacties ontvangen van leden van de begeleidingscommissie en de bureaumedewerkers van het Capaciteitsorgaan Steekproefbronnen: BIG, NVO en NIP De voornaamste centrale bron voor het vinden van mensen die potentieel werkzaam zijn in een GG-beroep, 3 is het BIG-register (wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg). Iedereen die een van de wettelijk beschermde beroepstitels GZpsycholoog, Klinisch psycholoog, Klinisch neuropsycholoog, Psychotherapeut of Verpleegkundig specialist GGZ wil voeren, moet immers in principe ook daarvoor een registratie hebben in het BIG-register. Iemand die één van deze beroepstitels voert en niet geregistreerd is, werkt in feite illegaal. Verondersteld mag worden dat dat niet vaak gebeurd. Maar mensen die wel geregistreerd zijn, hoeven niet daadwerkelijk actief te zijn in het betreffende beroep. Omdat periodieke herregistratie voor GZ-psychologen en psychotherapeuten pas vanaf verplicht is (en pas per voor het eerst wordt toegepast), is het ook zeer waarschijnlijk dat er een aanzienlijk aantal mensen geregistreerd zal zijn zonder daadwerkelijk als zodanig actief te zijn. Voor klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen heeft de eerste herregistratie overigens in 2011 plaatsgevonden. Mensen kunnen tegelijkertijd meer dan één registratie voor een GG-beroep hebben. Dat geldt in ieder geval voor alle klinisch psychologen en alle klinisch neuropsychologen. Dat zijn namelijk specialisaties van het zogeheten basisberoep GZ-psycholoog. 3 De term GG-beroep wordt hier gebruikt voor beroepen in de geestelijke gezondheid. Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL

14 Hoofdstuk 2: Methoden en dataverzameling Alle klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen ( artikel 14 beroepen) hebben daarom ook een erkenning als GZ-psycholoog (wat een artikel 3 beroep is). De meeste klinisch psychologen hebben daarnaast ook nog een erkenning als psychotherapeut (wat een artikel 3 beroep is). Dat komt omdat de opleiding tot klinisch psycholoog meteen ook de bevoegdheid geeft om als psychotherapeut te werken. Andersom geldt dit niet: niet alle psychotherapeuten zijn klinisch psycholoog. Een aanzienlijk deel van de psychotherapeuten die geen klinisch psycholoog zijn, hebben overigens een erkenning als arts (als basisberoep ) en als psychiater (als specialisatie ). Mensen die erkend zijn als verpleegkundig specialist GGZ (wat een art. 14 specialisatie is) hebben daarnaast nog een erkenning als verpleegkundige (als basisberoep ). Naast de BIG-geregistreerde personen, zijn er ook niet-big-geregistreerde personen die actief zijn in de sector geestelijke gezondheid en werk doen dat dicht aan ligt tegen de officieel erkende GG-beroepen. Daarbij gaat het om zowel psychologen als orthopedagogen. Een aantal daarvan is eventueel bezig met een opleiding voor bijvoorbeeld GZpsycholoog. Als bron voor de niet-big-geregistreerde psychologen is gekozen voor een specifiek onderdeel van het ledenbestand van het NIP (Nederlands Instituut van Psychologen). Het NIP weet van al haar leden of zij al dan niet een BIG-registratie hebben. Daardoor kan apart gekeken worden naar de groep van niet-big-geregistreerde psychologen. Omdat het NIP een relatief groot deel van de psychologen als lid lijkt te hebben, mag verondersteld worden dat zij ook een groot deel van de niet-big-geregistreerde leden vertegenwoordigd. Maar er is ook een groep van niet-big-geregistreerde psychologen die niet-nip-lid zijn. De omvang daarvan is in principe onbekend, maar zou wellicht even groot kunnen zijn als het aantal niet-big-geregistreerde psychologen die wel NIPlid zijn (zie paragraaf I.3 en I.5). Als bron voor de niet-big-geregistreerde orthopedagogen is gekozen voor een specifiek onderdeel van het ledenbestand van de NVO (Nederlandse Vereniging van pedagogen en Onderwijskundigen). De NVO weet van een groot deel van haar leden of zij al dan niet een BIG-registratie hebben en in wat voor werkveld men actief is. Daardoor kan apart gekeken worden naar de groep van niet-big-geregistreerde orthopedagogen die waarschijnlijk actief zijn in de sector geestelijke gezondheid. Omdat de NVO een relatief groot deel van de orthopedagogen als lid lijkt te hebben, mag verondersteld worden dat zij ook een groot deel van de niet-big-geregistreerde leden vertegenwoordigd. Maar er is ook een groep van niet-big-geregistreerde orthopedagogen die niet-nvo-lid zijn. De omvang daarvan is in principe onbekend, maar zou wellicht even groot kunnen zijn als het aantal niet-big-geregistreerde orthopedagogen die wel NVO-lid zijn (zie paragraaf I.3 en I.5) Rationale voor een unieke indeling naar beroepsgroep Het voorkomen van dubbele, driedubbele of zelfs vierdubbele registraties bij bepaalde personen met een BIG-registratie als GZ-psycholoog en/of psychotherapeut, vraagt om een specifieke aanpak bij het analyseren, presenteren en interpreteren van het onderzoek. Daarbij is voor het huidige rapport aansluiting gezocht bij de aanpak die is gehanteerd in het Capaciteitsplan Het uitgangspunt nu en toen was dat eerst naar de mensen met een registratie als specialist wordt gekeken en daarna naar degenen met enkel en alleen een registratie in een basisberoep. 14 Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL 2012

15 Hoofdstuk 2: Methoden en dataverzameling Daarbij zijn eerst de mensen met een erkenning als psychiater apart gezet. Omdat psychiaters alleen zijn aangeschreven als ze ook een erkenning als psychotherapeut hebben, vormt dit dus de groep met een erkenning als psychiater & psychotherapeut. We hebben er daarbij expliciet voor gekozen om hen als psychiater & psychotherapeut te benoemen in plaats van als psychotherapeut & psychiater. De uitkomsten van het onderzoek laten namelijk zien dat, als ze werkzaam zijn in de zorg, zij eerst en vooral psychiater zijn. Vervolgens zijn de mensen met een erkenning als klinisch neuropsycholoog apart gezet. Zij hebben weliswaar allemaal ook een erkenning als GZ-psycholoog en een aantal van hen heeft weliswaar ook nog een erkenning als klinisch psycholoog en/of als psychotherapeut, maar als men werkzaam is in de zorg, dan is dat toch vooral als klinisch neuropsycholoog. Als derde stap zijn de mensen met een erkenning als klinisch psycholoog (excl. klinisch neuropsychologen) apart gezet. Ook hier geldt dat al deze mensen ook een erkenning als GZ-psycholoog hebben en bijna allemaal ook een erkenning als psychotherapeut, maar dat zij toch vooral als klinisch psycholoog werkzaam zijn. Het aantal klinisch psychologen dat ook nog klinisch neuropsycholoog is, is overigens heel klein in vergelijking met het totaal aantal klinisch psychologen. De expliciete toevoeging (excl. klinisch neuropsychologen) heeft voor de klinisch psychologen dus niet veel impact. Maar relatief ten opzichte van het aantal klinisch neuropsychologen gaat het wel om een substantieel aantal. Als vierde stap zijn de mensen met een erkenning als psychotherapeut (excl. specialisten) apart gezet. Ongeveer de helft van hen heeft ook een erkenning als GZ-psycholoog, maar zij zijn toch vooral als psychotherapeut werkzaam zijn. De term (excl. specialisten) slaat niet alleen op degenen die medisch specialist zijn (lees: psychiater), maar ook op degenen die een specialisatie als klinisch psycholoog of klinisch neuropsycholoog hebben. Als vijfde en laatste stap zijn de mensen met een erkenning als GZ-psycholoog (excl. specialisten en psychotherapeuten) apart gezet. Uiteraard heeft niemand van hen een andere BIG-erkenning. Zij zijn dus per definitie enkel en alleen erkend als GZpsycholoog en zij zijn ook vooral als GZ-psycholoog werkzaam. De gehanteerde indeling zegt niet alleen iets over de huidige registratiestatus maar ook iets over het opleidingstraject dat men heeft gevolgd. Psychiaters die ook psychotherapeut zijn, hebben de erkenning als psychotherapeut gekregen op basis van een stage psychotherapie als onderdeel van hun 4,5-jarige vervolgopleiding tot psychiater na een opleiding geneeskunde. Psychotherapeuten die geen specialisatie hebben, hebben de 4-jarige opleiding psychotherapie gevolgd na een opleiding psychologie of pedagogiek of geestelijke gezondheidskunde. Klinisch psychologen leren het vak van psychotherapeut tijdens hun 4-jarige vervolgopleiding na de 2-jarige opleiding tot GZpsycholoog. Het betreft dus drie verschillende opleidingsroutes 4 waarmee men psychotherapeut kan zijn geworden, waarvoor uiteindelijk ook voor elk apart de optimale instroom bepaald moet worden. Dat geldt ook voor de klinisch neuropsychologen die een 4-jarige vervolgopleiding hebben gedaan na de 2-jarige opleiding tot GZ-psycholoog. Bij de opleiding tot GZ-psycholoog moet wel nog expliciet gekeken worden naar het deel dat zich niet verder specialiseert noch psychotherapeut wordt en het deel dat eventueel de opleiding psychotherapie gaat doen, of zich gaat specialiseren als klinisch psycholoog of klinisch neuropsycholoog. 4 Deze opleidingsroutes verschillen niet alleen in de duur van het totale opleidingstraject, maar ook in de studielast per jaar. Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL

16 Hoofdstuk 2: Methoden en dataverzameling 2.5. Typering van de beroepsgroepen Om de aard van de verschillende beroepsgroepen te typeren en daarmee ook de overeenkomsten en verschillen tussen deze beroepsgroepen, volgt hieronder een overzicht van deskundigheidsgebieden. Deze beschrijvingen zijn ontleend an het Capaciteitsplan 2011 (p ). GZ-psycholoog Tot het gebied van de deskundigheid van de gz-psycholoog wordt gerekend het verrichten van psychologisch onderzoek, het beoordelen van resultaten daarvan alsmede het toepassen van (bij algemene maatregel van het bestuur aan te wijzen) psychologische behandelingsmethoden ten aanzien van een persoon met het oog op diens gezondheid. Klinisch neuropsycholoog Het deskundigheidsgebied van de klinisch neuropsycholoog omvat de diagnostiek, voorlichting, begeleiding en behandeling van de cognitieve, emotionele en gedragsmatige gevolgen van hersenletsels en hersendisfuncties, alsmede wetenschappelijk onderzoek, zorginnovatie en zorgmanagement op dit terrein. Klinisch psycholoog De klinisch psycholoog is deskundig op het gebied van diagnostiek en behandeling waaronder psychotherapie van complexe vormen van psychopathologie en op het gebied van wetenschappelijk onderzoek en zorgvernieuwing. Psychotherapeut De psychotherapeut is een deskundige op het gebied van onderzoek en indicatiestelling voor psychotherapie en van de toepassing van psychotherapeutische behandelmethoden. Onder het deskundigheidsgebied van de psychotherapeut wordt gerekend het onderzoeken en het (volgens bij algemene maatregel van bestuur aan te wijzen methoden) beïnvloeden van stemmingen, gedragingen en houdingen van een persoon met een psychische stoornis, afwijking of klacht teneinde deze te doen verdwijnen of te verminderen. Hierbij richt de psychotherapeut zich heel specifiek op de psychotherapeutische behandeling van psychische problematiek die de ontwikkeling en/of het functioneren van de patiënt belemmert en het verduidelijken van de relatie tussen de persoonlijkheid van de patiënt en diens relationele context. Verpleegkundig specialist ggz Tot het gebied van deskundigheid van de verpleegkundig specialist ggz wordt gerekend: het zelfstandig verrichten van verpleegkundige en medische handelingen betrekking hebbend op de preventie, behandeling, spoedeisende behandeling, begeleiding en ondersteuning van (patiënten met) psychische stoornissen binnen één of meer van de volgende aandachtsgebieden: kinderen en jeugdigen, volwassenen, ouderen, forensische psychiatrie en/of verslavingszorg. De verpleegkundig specialist ggz (VS-GGZ) gaat zelfstandig een behandelrelatie aan met patiënten en bepaalt binnen haar deskundigheidsgebied welke interventies worden toegepast Dataverzamelingscampagne Het NIVEL was verantwoordelijk voor het beschikbaar krijgen van de populatiebestanden, het (eventueel laten) trekken van steekproeven uit deze populatiebestanden en het verzenden van een individueel genummerde vragenlijst met een bijbehorende aanbie- 16 Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL 2012

17 Hoofdstuk 2: Methoden en dataverzameling dingsbrief (met individuele inlogcodes voor de internetversie) en eventuele herinneringsbrieven naar de aan te schrijven personen. Eind november 2011 zijn namen en adressen verkregen van mensen die een BIGregistratie hebben als gezondheidszorgpsycholoog, klinisch neuropsycholoog, klinisch psycholoog, psychotherapeut of verpleegkundig specialist GGZ. Er zijn alleen namen en adressen verkregen van personen met een valide Nederlands adres. Van deze mensen is de overlap geanalyseerd door de verschillende registraties op persoonsniveau te koppelen. Vervolgens zijn steekproeven getrokken waarbij gezorgd is dat personen maar één keer in een steekproef terecht konden komen. Eind november 2011 zijn tevens op het kantoor van respectievelijk de NVO en het NIP populatie-overzichten gemaakt en steekproeven getrokken. Voor de NVO ging het om een drietal steekproeven: orthopedagogen zonder registratie, orthopedagogen basisregistratie en orthopedagogen generalist, die, voor zover bekend bij de NVO, geen BIG-registratie hadden en wel actief zijn in de sector geestelijke gezondheid. Bij het NIP ging het om psychologen (niet BIG). De bestanden met de namen en adressen zijn bij respectievelijk de NVO en het NIP in beheer gebleven. Eventuele overlap met de BIG-bestanden kon niet vooraf geanalyseerd worden. Eind november is vervolgens aan alle getrokken personen een aanbiedingsbrief met een vragenlijst gestuurd. Rond 10 december is aan alle non-respondenten van dat moment een herinneringsbrief gestuurd. Op 19 december is aan alle non-respondenten van dat moment een herinneringsbrief met vragenlijst gestuurd Praktisch gezien kunnen de resultaten van de vragenlijst gezien worden als de stand "eind 2011". Voor de raming zullen de resultaten daarbij aangemerkt worden als geldend voor als peildatum. De internetversie van de vragenlijst is beheerd door Regioplan. Bijna de helft van de respondenten heeft de internetversie ingevuld en iets meer dan de helft heeft de schriftelijke vragenlijst ingevuld. De ingevulde schriftelijke vragenlijsten zijn met behulp van de aan de respondenten meegestuurde antwoordenveloppen verstuurd naar Regioplan en onder hun beheer gescand en in een bestand samengevoegd met de internetversie Data-cleaning Zoals voor elk empirisch onderzoek, was het ook voor dit onderzoek nodig om de verkregen data te controleren en zo nodig te corrigeren. Dit gold vooral voor de vragen over het aantal uur dat werd gewerkt per beroepstitel en per werkorganisatie. Het aantal uren dat werd opgegeven per beroepstitel is gecontroleerd door het totaal van de uren per beroepstitel te vergelijken met het totaal van de uren per werkorganisatie. Daarbij kon ook nog gekeken worden naar het aantal uur per soort dienstverband. Het is daarbij vooral regelmatig voorgekomen dat mensen bijvoorbeeld melden dat men 36 uur per week werkt als GZ-psycholoog en 36 uur per week als klinisch psycholoog. Het totaal van de uren per beroepstitel komt dan in eerste instantie op 72 uur per week, maar waarschijnlijker is het dat zo iemand dan 36 uur per week werkt als GZ-psycholoog annex klinisch psycholoog. Als uit het totaal van de uren per werkorganisatie blijkt dat men in totaal 36 werkt en er bijvoorbeeld tevens 36 uur wordt gewerkt volgens de opgave van het aantal uur dat men in loondienst werkt, dan is het aantal uur per beroepstitel alsnog gezet op 18 uur als GZ-psycholoog en 18 uur als klinisch psycholoog en dus 36 uur in totaal voor het totaal van de uren per beroepstitel. Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL

18 Hoofdstuk 2: Methoden en dataverzameling 2.8. Populatie, steekproef en respons In Tabel 2.1 staat een overzicht van de aantallen personen in de populatie naar registratie en geslacht. Het betreft dus de totale aantallen personen waar het onderzoek betrekking op heeft: Het werkzame aantal personen zal maximaal gelijk zijn aan het aantal geregistreerde personen. Het totale aantal geregistreerde personen kan worden verdeeld naar de specifieke registratie of combinatie van registraties die men heeft. Zo zijn er mensen die enkel en alleen een registratie als GZ-psycholoog hebben, die alleen een registratie als psychotherapeut hebben (overigens eventueel wel gecombineerd met een erkenning als GZ-psycholoog, maar zonder erkenning als specialist), die een erkenning als klinisch psycholoog (en daarmee altijd een registratie als GZ-psycholoog hebben en meestal ook als psychotherapeut, maar zonder erkenning als klinisch neuropsycholoog), 95 die een erkenning als klinisch neuropsycholoog hebben en die zowel een registratie als psychotherapeut als psychiater hebben. Samen zijn dit personen die een registratie hebben als GZ-psycholoog en/of psychotherapeut, eventueel gecombineerd met een registratie als klinisch neuropsycholoog en/of klinisch psycholoog en/of een registratie als psychiater. Onderaan Tabel 2.1 is te zien dat in totaal personen een registratie hebben als GZ-psycholoog. Daarvan blijken er dus enkel en alleen een registratie te hebben als GZ-psycholoog en de overige personen hebben daarnaast ook nog een andere registratie. Bij de psychotherapeuten gaat het in totaal om personen, waarvan dus enkel en alleen psychotherapeut zijn (maar eventueel wel GZ-psycholoog). De mensen die een registratie hebben als klinisch psycholoog hebben allemaal tevens een registratie als GZ-psycholoog. Dat geldt ook voor de 95 personen met een registratie als klinisch neuropsycholoog. Tabel 2.1: Omvang populatie naar registratiestatus en geslacht Aantal in populatie Man Vrouw Totaal TOTAAL personen (geen dubbeltellingen) BIG GZ-ps. en/of Psychotherapeut GZ-psycholoog (excl. spec. en psychother.) Psychotherapeut (excl. specialisten) Klinisch psycholoog (excl. Kl. neuropsych.) Klinisch neuropsycholoog Psychiater & psychotherapeut BIG Verpleegkundig specialist GGZ NIP Psycholoog (geen BIG-reg.) NVO Orthopedagoog (geen BIG) Orthopedagoog zonder registratie (geen BIG) Orthopedagoog basisregistratie (geen BIG) Orthopedagoog generalist (geen BIG) GZ-psycholoog Psychotherapeut GZP & Klinisch psycholoog GZP & Klinisch neuropsycholoog Orthopedagoog zonder registratie (ook BIG) Orthopedagoog basisregistratie (ook BIG) Orthopedagoog generalist (ook BIG) Bron: BIG, NIP, NVO en de NIVEL/Regioplan-enquête. 18 Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL 2012

19 Hoofdstuk 2: Methoden en dataverzameling In Tabel 2.2 staat wat de omvang is geweest van de steekproef per registratie en geslacht. In totaal zijn personen aangeschreven. Dat is 13% van alle geregistreerde personen. Voor kleine groepen is daarbij een grotere steekproeffractie te zien dan voor grote groepen. Voor de verpleegkundig specialisten GGZ zijn bijvoorbeeld alle 245 geregistreerde personen in de steekproef opgenomen (=100%). Van de NIP psychologen zonder BIG-registratie zijn 350 personen aangeschreven en dat is maar 6% van alle NIP psychologen zonder BIG-registratie. Met deze verschillen in steekproeffractie wordt tijdens de analyse rekening gehouden. Tabel 2.2: Omvang steekproef naar registratiestatus en geslacht Aandeel tov populatie Aantal in steekproef (Steekproeffractie) Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal TOTAAL personen (geen dubbeltellingen) % 13% 13% BIG GZ-ps. en/of Psychotherapeut % 12% 12% - GZ-psycholoog (excl. spec. en psychother.) % 10% 10% - Psychotherapeut (excl. specialisten) % 15% 15% - Klinisch psycholoog (excl. Kl. neuropsych.) % 17% 17% - Klinisch neuropsycholoog % 100% 100% - Psychiater & psychotherapeut % 11% 9% BIG Verpleegkundig specialist GGZ % 100% 100% NIP Psycholoog (geen BIG-reg.) % 6% 6% NVO Orthopedagoog (geen BIG) % 28% 28% - Orthopedagoog zonder registratie (geen BIG) % 33% 33% - Orthopedagoog basisregistratie (geen BIG) % 21% 21% - Orthopedagoog generalist (geen BIG) % 53% 53% - GZ-psycholoog % 12% 13% - Psychotherapeut % 16% 15% - GZP & Klinisch psycholoog % 18% 18% - GZP & Klinisch neuropsycholoog % 100% 100% - Orthopedagoog zonder registratie (ook BIG) % 25% 26% - Orthopedagoog basisregistratie (ook BIG) % 21% - Orthopedagoog generalist (ook BIG) % 51% 54% Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL

20 Hoofdstuk 2: Methoden en dataverzameling De vragenlijst is door personen ingevuld. Dat geeft een respons van 49% ten opzichte van de steekproef. Dit aantal van respondenten is exclusief 77 respondenten die zowel bij de NVO geregistreerd zijn (5* zonder registratie, 3* met basisregistratie en 70* als generalist; zie onder aan Tabel 2.3) en tevens bij het BIG genoteerd staan als GZ-psycholoog en/of psychotherapeut. Om dubbeltellingen te voorkomen, zijn deze personen niet opgenomen in de totalen. De BIG-steekproef bevat deze mensen potentieel ook al. Maar omdat niet op naam gekoppeld kon worden tussen de NVO-registratie en de BIG-registratie, kon deze overlap niet van te voren worden vastgesteld. Een zelfde soort punt speelde verder nog bij één respondent uit de NIP-steekproef van in principe niet-big geregistreerde psychologen. Omdat verwijdering van deze ene respondent minder consequenties heeft, is dit niet expliciet zichtbaar gemaakt in de tabellen. De respons verschilt nauwelijks naar geslacht (47% voor de mannen en 50% voor de vrouwen). Een opvallend lage respons van 22% is te zien voor degenen die psychotherapeut en psychiater zijn. De verpleegkundig specialisten GGZ hebben met 60% een wat hoger dan gemiddelde respons. Met deze verschillen in respons wordt tijdens de analyse rekening gehouden. Tabel 2.3: Omvang respons naar registratiestatus en geslacht Aandeel tov steekproef Aantal respondenten (Responspercentage) Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal TOTAAL personen (geen dubbeltellingen) % 50% 49% BIG GZ-ps. en/of Psychotherapeut % 50% 48% - GZ-psycholoog (excl. spec. en psychother.) % 51% 51% - Psychotherapeut (excl. specialisten) % 44% 44% - Klinisch psycholoog (excl. Kl. neuropsych.) % 54% 54% - Klinisch neuropsycholoog % 60% 53% - Psychiater & psychotherapeut % 29% 22% BIG Verpleegkundig specialist GGZ % 53% 60% NIP Psycholoog (geen BIG-reg.) % 49% 47% NVO Orthopedagoog (geen BIG) % 49% 49% - Orthopedagoog zonder registratie (geen BIG) % 44% 45% - Orthopedagoog basisregistratie (geen BIG) % 50% 50% - Orthopedagoog generalist (geen BIG) % 55% 56% - GZ-psycholoog % 50% 50% - Psychotherapeut % 47% 44% - GZP & Klinisch psycholoog % 54% 54% - GZP & Klinisch neuropsycholoog % 60% 53% - Orthopedagoog zonder registratie (ook BIG) % 29% 34% - Orthopedagoog basisregistratie (ook BIG) % 51% - Orthopedagoog generalist (ook BIG) % 57% 55% 20 Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL 2012

21 Hoofdstuk 2: Methoden en dataverzameling Naast de verschillen naar registratiestatus en geslacht, wordt in de analyses ook rekening gehouden met verschillen in respons naar leeftijd. Deze blijken overigens meestal slechts gering te zijn. De leeftijdsgroep van onder de 35 jaar heeft met 52% in principe de hoogste respons, gevolgd door de groep van jarigen met 51%. De groep van de jarigen heeft gemiddeld een respons van 47%, evenals de groep van 65- plussers. De groep van jarigen heeft een gemiddelde respons van 46%. Per registratiestatus kunnen de verschillen in respons naar leeftijdsgroep groter zijn. Vanwege de vaak kleinere aantallen per combinatie van specifieke registratiestatus en leeftijdsgroep is dat niet verwonderlijk. Tabel 2.4: Omvang respons naar registratiestatus en leeftijd Aandeel tov steekproef (Responspercentage) <= >=65 Totaal TOTAAL personen (geen dubbeltellingen) 52% 47% 51% 46% 47% 49% BIG GZ-ps. en/of Psychotherapeut 60% 48% 47% 45% 47% 48% - GZ-psycholoog (excl. spec. en psychother.) 61% 48% 47% 49% 52% 51% - Psychotherapeut (excl. specialisten) 67% 48% 48% 42% 44% 44% - Klinisch psycholoog (excl. Kl. neuropsych.) 25% 48% 56% 53% 62% 54% - Klinisch neuropsycholoog 50% 51% 57% 67% 53% - Psychiater & psychotherapeut 18% 22% 33% 22% BIG Verpleegkundig specialist GGZ 55% 50% 68% 55% 60% NIP Psycholoog (geen BIG-reg.) 49% 41% 47% 49% 42% 47% NVO Orthopedagoog (geen BIG) 49% 46% 48% 100% 100% 49% - Orthopedagoog zonder registratie (geen BIG) 45% 48% 32% 100% 100% 45% - Orthopedagoog basisregistratie (geen BIG) 50% 46% 55% 50% - Orthopedagoog generalist (geen BIG) 63% 44% 65% 100% 56% - GZ-psycholoog 60% 48% 50% 49% 47% 50% - Psychotherapeut 50% 48% 47% 41% 45% 44% - GZP & Klinisch psycholoog 25% 47% 56% 54% 62% 54% - GZP & Klinisch neuropsycholoog 50% 51% 57% 67% 53% - Orthopedagoog zonder registratie (ook BIG) 46% 30% 29% 34% - Orthopedagoog basisregistratie (ook BIG) 51% 51% - Orthopedagoog generalist (ook BIG) 62% 44% 62% 54% 55% Het aanbod van psychologen, orthopedagogen en verpleegkundig specialisten GGZ, NIVEL