Figuur 1 geeft een aantal windturbines weer, een mooi
|
|
- Linda Kok
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 15 Waardevolle Wind Windenergie zal als onderdeel van een nieuw duurzaam energiesysteem haar plaats moeten verwerven in het bestaande maatschappelijk systeem. Die maatschappij zit vol waarden en dus zal het windenergiesysteem zoals dat vorm krijgt ook waarden omvatten. Waardenconflicten die spelen rond windenergie zullen de uiteindelijke vorm ervan mede bepalen, want windenergie kan niet zonder draagvlak. Dit is het afgelopen jaar geanalyseerd in het onderzoek Maatschappelijk verantwoord innoveren (MVI) dat in het kader van het TKI-Wind op Zee uitgevoerd werd (*). In dit artikel wordt verkend hoe het zit met waarden bij windenergie. DOOR Frans A. van der Loo Figuur 1 geeft een aantal windturbines weer, een mooi technologisch product. De turbine in plaatje a heeft twee rotorbladen, die in plaatje b drie. Waarom is de driebladige rotor gangbaar geworden op land? Omdat veel mensen en omwonenden dat als prettiger beleven (een gelijkmatiger draaibeeld, minder stroboscopisch effect). Het technologisch ontwerp van de turbine is dus mede bepaald door de beleving van mensen, dus door een waarde. Figuur 1 a b c De turbines in plaatje b en c lijken identiek. Technologisch zijn ze dat ook. Maar turbine b is van een energiebedrijf en turbine c van een lokale windcoöperatie. Het coöperatieve windproject beoogt niet alleen windstroom op te wekken, maar ook samen voor eigen stroom te zorgen. Institutioneel is het een heel ander soort windproject en het omvat andere waarden. Deze simpele voorbeelden geven aan dat zowel het technologische als het institutionele ontwerp van een windproject door waarden kan worden beïnvloed. Frans van der Loo werd in 1986 lid van een windcoöperatie en is sindsdien bezig met de implementatie van duurzame energie. Tot voor kort werkte hij bij AgentschapNL (het huidige RVO.nl), waar hij eerst met Taskforce Wind energie windprojecten probeerde te versnellen en daarna secretaris was van het Energie transitie project in Den Haag. Vanuit het TKI-Wind op zee werkt hij nu mee met het onderzoek Maatschappelijke Verantwoord Innoveren. Van turbine naar systeem Iedere windturbine is een stukje in de legpuzzel, op weg naar een duurzaam energiesysteem. In Nederland werken we nu aan een perspectief van 10 GW windenergie: 6 GW op land en 4,45 GW op zee. EWEA verwacht zelfs dat er in Europa in GW op zee zal staan. Dan praten we niet meer over enkele turbines, maar over een heel nieuw (wind-)energiesysteem. En kunnen we met recht zeggen dat er sprake is van een systeeminnovatie, waarbij windenergie haar plek moet verwerven in het maatschappelijk systeem. Wind op land is sinds de jaren 80 al tot een flink systeem uitgegroeid. Wind op zee staat aan het begin van haar groei. Het maatschappelijk systeem kent verschillende dimensies, * Dit artikel is geen verslag van het MVI-onderzoek, maar geschreven naar aanleiding ervan. Zie voor meer informatie de website:
2 16 zoals de fysieke, technologische dimensie, de economische dimensie, de ruimtelijke dimensie en de sociaal-culturele dimensie. Niet voor niets kennen we ook verschillende planbureaus voor deze dimensies (CPB, PBL, SCP). Een nieuw windenergiesysteem zal niet alleen technologisch van aard zijn, maar moet zijn inpassing hebben in al deze dimensies. Bij het ontwerp van technologische artefacten en systemen kunnen of moeten de waarden van relevante actoren betrokken worden, wil men komen tot een robuust ontwerp dat kan rekenen op een goed maatschappelijk draagvlak. Dat is Waardevol ontwerpen. Figuur 2 schetst een aantal kenmerken van het windenergiesysteem in die diverse dimensies. Daarbij past de volgende toelichting. In het MVI-onderzoek wordt een onderscheid gehanteerd tussen het Technologische en het Institutionele aspect van een ontwerp, ontleend aan de Industrial and corporate change theorievorming (Künneke 2008). De Transitiemanagement-theorie (Rotmans 2004, Loorbach 2007) onderscheidt transities in Technologie-Structuur-Cultuur-Werkwijze, waarbij met Structuur doorgaans zowel de economische structuur als de institutioneel-organisatorische structuur van de maatschappij aangeduid wordt. In dit artikel onderscheiden we als dimensies Technologisch, Economisch, Institutioneel en Cultureel. In de Technologische systeemdimensie maken we onderscheid tussen het artefact - de windturbine en het windpark - en het totale energiesysteem. De Institutionele dimensie betreft de ordening van ruimte en infrastructuur enerzijds, maar ook de ordening van bedrijven en organisaties, en van de regels van het onderlinge spel. Deze indeling is misschien niet wetenschappelijk verantwoord, maar wel bruikbaar om het meerdimensionale karakter van het windenergiesysteem te illustreren. Waarden in het windenergiesysteem In de maatschappij spelen verschillende actoren met verschillende belangen een rol. Achter elk belang staan waarden. Van Waddengebied tot zorgsysteem, er zijn altijd waarden in het geding en soms leidt dat tot waardenconflicten. Dat conflict bepaalt de uiteindelijke vormgeving: een Waddengebied zonder kokkelvisserij maar met (schuingeboorde) gaswinning, een zorgstelsel zonder inkomensafhankelijke premie en met of zonder vrije keuze van ziekenhuis. Zo zal ook het windenergiesysteem mede bepaald worden door de waarden van de diverse actoren. Bij lokale burgers spelen waarden als schone energie of een rustige leefomgeving. (Wind-)marktpartijen gaat het om rendement en efficiency, maar ook om duurzaamheid. Beleid en politiek erkennen de waarde duurzaamheid eveneens, maar zuinig met publiek geld speelt ook een grote rol. Al die waarden beïnvloeden hoe windenergie als systeem uiteindelijk vorm gaat krijgen. Figuur 3 brengt dit in beeld. De samenleving verdelen we ruwweg in drie groepen actoren: (lokale) burgers, marktpartijen en maatschappij/politiek (Wüstenhagen 2007). Deze actorgroepen met hun waarden beïnvloeden de vormgeving van het windenergiesysteem in al zijn dimensies. Zo bepaalt bijvoorbeeld de appreciatie van omwonenden mede de keuze tussen een lijn- of een parkopstelling. En ruimtelijke ordening is een institutioneel antwoord geworden op de weerstand die tegen de toenemende windenergie ging ontstaan, waarden worden in de procedure afgewogen. NWEA is momenteel bezig een gedragscode te formuleren, op verzoek van politiek en maatschappij. De code zal de waarden van markt, burgers en maatschappij reflecteren. Zo gaan we met elkaar om is de culturele dimensie van het windenergiesysteem. Niet 6000 maar 4450 MW wind op zee is nu de uitkomst van onderhandeling, want beleid en politiek hanteren zuinig met publiek geld als waarde en wegen de windwaarde af tegen allerhande andere maatschappelijke waarden. Maar hoe ruim vat je windwaarde op bij die afweging? Vallen leveringszekerheid, omzet, export en werkgelegenheid daar ook onder? Het TKI Wind op Zee (WoZ) Het windenergie-systeem aspecten en kenmerken Technologisch turbine/ windpark groter, efficiënter, stiller, minder onderhoud, parkconfiguratie, regelbaarheid energiesysteem netintegratie, voorspelbaarheid output, programma verantwoordelijkheid Economisch stroomcontract, APX, SDE+, vollasturen, onrendabele top, werkgelegenheid, omzet Institutioneel infrastructuur, ruimte ruimtelijke ordening, structuurvisie, concentratie-gebieden (en uitsluiting) organisaties, regelgeving NWEA, Groenstroom, Topsector, Green Deal, Energieakkoord, vergunningen, M.e.r., Programma-verantwoordelijkheid Cultureel sociaal, politiek windcoöperatie, participatie, (Inter-) Nationale Winddag, gedragscode NWEA Figuur 2
3 17 Waarden in ontwerp Maatschappij/ Politiek Marktpartijen Burgers/ Lokaal Technologisch turbine/ windpark licht in top (i.v.m. luchtvaart) direct drive of kettingkast 2-3 rotorbladen energiesysteem concentratiegebieden (en uitgesloten) stopcontact op zee of aansluiting per park lijn- of parkopstelling Economisch 4450 MW (Wind op zee 18 miljard waard?) WoZ: 40% kostprijsreductie? lusten/lasten verdeling Institutioneel infrastructuur Tennet stopcontact op zee? ruimtelijke ordening organisatie, regelgeving programmaverantwoordelijkheid flexibele vergunning vergunning (geluid, schaduw, natuur etc.) Cultureel sociaal, politiek klimaatredder of Fyra-met-wieken debat Figuur 3 gedragscode windpark of lokale coöperatie laat onderzoek uitvoeren om de waarde van wind-op-zee goed in beeld te brengen. Krijgt Tennet de verantwoordelijkheid voor de stopcontact-op-zee aanleg (organisatorisch)? Hoe gaat die netconfiguratie op zee eruit zien (infrastructuur)? Socialiseren we de kosten of niet? Verschillende waarden zullen het uiteindelijke stopcontact op-zeesysteem bepalen. In het MVI-onderzoek, dat in het kader van het TKI-WoZ uitgevoerd wordt, duidt men een dergelijke matrix aan als het Valuesensitive-design Framework (Oosterlaken 2014). Bij het ontwerp van technologische artefacten en systemen kunnen of moeten de waarden van relevante actoren betrokken worden, wil men komen tot een robuust ontwerp dat kan rekenen op een goed maatschappelijk draagvlak. Dat is Waardevol ontwerpen. Kosten en Baten Wind op zee is te duur is een veelgehoord bezwaar. In beleid en politiek heeft dit geruime tijd geleid tot een moratorium. Zuinig met publiek geld was een waarde die ten grondslag lag aan dit standpunt. Marktkansen en de grotere baten op langere termijn (zie het Stern-rapport) vormden de argumenten van de windsector. Dit (waarden-)conflict tussen overheid/politiek en de marktsector speelde vooral in het economisch domein. Lokale lusten en lasten Bij wind op land is er discussie over de lokale lusten en lasten van een windpark. Dat debat speelt zich ook af in het economisch domein, maar vooral tussen lokale burgers en marktpartijen. Waardenconflict in het windenergiesysteem De ontwikkeling van windenergie gaat zoals al gezegd - gepaard met waardenconflicten. Bij Wind op zee gaan die bijvoorbeeld over de kosten (en baten), over ruimte op zee (naastscheepvaart, visserij en bijvoorbeeld olie- en gaswinning), over kabelaanleg door de duinen en recent ook over de wenselijkheid van nearshore-locaties. In het MVIonderzoek, dat zich vooral richt op Wind op zee, zijn actuele en potentiële conflicten en de waarden die daarbij een rol spelen geïnventariseerd. De matrix helpt om de conflicten te analyseren en te typeren. Een paar voorbeelden. Samen op zee De Noordzee is al vol gebruikers en windenergie moet een plek verwerven. Er is verzet van scheepvaart, visserij en bijvoorbeeld olie&gasproducenten. Al deze marktpartijen willen de zee gebruiken om zaken te doen, liefst ongestoord en onbelemmerd. Maar de windsector wil eigenlijk precies datzelfde. Dit conflict speelt zich af tussen marktpartijen en gaat vooral om ruimtelijke ordening de institutionele dimensie van windenergie.. Kabels door duinen Om een offshore windpark aan het net aan te sluiten moet een kabel door de duinen worden getrokken. De aanleg kan gepaard gaan met (tijdelijke) natuurschade en lokale overlast. Dat kan een conflict opleveren tussen windpartijen en lokale mensen en (natuur-)organisaties. Het conflict gaat dan aan de kant van de lokale burgers over waarden als natuur, duurzaamheid, rustige leefomgeving, te rangschikken onder de culturele dimensie van windenergie.
4 18 Bij de windpartijen zullen enerzijds werktempo en (kosten-)efficiency waarden zijn (economische dimensie). Maar anderzijds is de windsector zich ook bewust van deze lokale belangen, hecht ze aan een goed MVO-beleid en zorgt daarom voor een zorgvuldig proces. Nearshore Het nearshore-conflict speelt zich vooral af tussen overheid en lokale partijen. De overheid onderzoekt de mogelijkheid van nearshore-locaties omdat dat mogelijk goedkoper bouwen is, dus vanuit de waarde kostenefficiency. Kustgemeenten en strandtentexploitanten zijn bang dat de toeristenwaarde ongerepte horizon teniet wordt gedaan, en daarmee hun eigen waarde van economisch gewin. Een dergelijke analyse van waardenconflicten levert een aantal inzichten: - tussen wie en welke waarden speelt het conflict? - conflicten verschillen erg van elkaar wat betreft actoren en/ of dimensies van het windenergiesysteem; - conflicten kunnen zich voordoen tussen verschillende maatschappelijke actorgroepen, maar ook binnen één actorgroep. Of tussen waarden binnen één of binnen verschillende dimensies van het windenergiesysteem; - welke waarden staan eigenlijk tegenover elkaar in het conflict? Soms is dat niet op voorhand duidelijk en vraagt dit nadere reflectie. Waardevol ontwerpen Het windenergiesysteem zoals dat vorm krijgt omvat dus waarden, soms als uitkomst van waardenconflicten. Maar kunnen we die (potentiële) conflicten ook voorkomen, door al bij het ontwerpen rekening te houden met de waarden van diverse actorgroepen? Dus door proactief Waardevol te ontwerpen? Daarop is het MVI-onderzoek uiteindelijk gericht. Waardevol ontwerpen gebeurt al Neem de afgelopen impasse waarbij het beleid geen windparken op zee toestond. Met het Energieakkoord zijn die impasse en het onderliggende waardenconflict opgelost. Het windenergiesysteem krijgt nu een vorm waarin beide waarden samengaan: er mag gebouwd worden, maar met de belofte dat (daardoor) de kostprijs omlaag gaat. Een voorbeeld van waardevol ontwerpen. Scheepvaart- en windsector gingen conflictueus met elkaar om. Tot ze elkaars belang erkenden en - daartoe aangespoord door het ministerie van I&M - met elkaar om tafel gingen om te zien of er een gelijkwaardige oplossing te vinden was. De nieuwe scheepvaartroutes zijn korter en veiliger, en creëren ruimte voor wind op zee. Een voorbeeld van waardevol ontwerpen. Visserij en wind op zee leken eerst ook elkaars tegengestelden. Tot met name de duurzame visserij zich openstelde voor win-winmogelijkheden. De mogelijkheid van visvangst binnen een windpark wordt nu onderzocht en het EU-MERMAIDprogramma richt zich op het vinden van meer innovatieve synergiën tussen activiteiten op zee. Een voorbeeld van waardevol ontwerpen. Waardevol ontwerpen proactief Zo moeten we ook naar de toekomst kijken. Als we straks grootschalig wind op zee plaatsen, hoe doen we dat met een goed maatschappelijk draagvlak? Zijn er kritische punten en mogelijke waardenconflicten waarmee we rekening moeten houden? Twee voorbeelden ter illustratie: Duurzame levenscyclus Als er inderdaad 150 GW op zee staat, zoals EWEA voor 2030 verwacht, zullen we jaarlijks zo n duizend turbines afdanken. Wat gebeurt ermee? Zijn ze te recyclen? Houden we daar met ecodesign al voldoende rekening mee? En zijn er bij een dergelijke omvang aan de productiekant materiaalknelpunten te verwachten? De sector zal moeten zorgen voor een duurzame levenscyclus, met oog voor maatschappelijk draagvlak. Want die maatschappij hecht waarde aan schone zee en duurzame bedrijfsvoering (MVO). Europese netintegratie 150 GW vereist een goede netinpassing. Eén geïntegreerd Europees net en misschien één Europese netbeheerder zijn gewenst, gezien vanuit een duurzaam energiesysteem en efficiency. Maar willen we dat ook? Politiek is dat de vraag en (verschillen in) nationale juridische kaders staan in de weg. Internationale efficiency versus nationale zelfstandigheid. Hoe weten we het internationale windenergiesysteem politiek en juridisch zo te ontwikkelen dat deze waarden niet tot een conflict en blokkade leiden? Conclusie en aanbeveling Er ligt een opgave voor Maatschappelijk verantwoord innoveren en Waardevol ontwerpen. Met windenergie zijn we bezig met een systeeminnovatie en die gaat over meer dan technologie en is alleen te realiseren met een goed maatschappelijk draagvlak. De windsector moet dat goed voor ogen houden en anticiperen op mogelijke knelpunten ten aanzien van dat draagvlak als windenergie uitgroeit tot een echt systeem. Een analyse in termen van actoren en hun waarden en een Waardevol ontwerpen -benadering kunnen daarbij helpen.
5 19 Literatuur - Künneke, R.W. (2008). Institutional reform and technological prac tice: the case of electricity. In: Industrial and corporate change 17(2), Loo, F.A. van der (2013). 150 GW Offshore: Hoe Doen We Dat? In: WindNieuws (29, juni), Loorbach D. (2007). Transition management: new mode of governance for sustainable development. Proefschrift. Erasmus Universiteit, Rotterdam. - Oosterlaken, I. (2014). Applying Value sensitive design (VSD) to windturbines and windparks: an exploration. In: Science and engineering ethics Rotmans, J. (2003). Transitiemanagement: sleutel voor een duurzame samenleving. Van Gorcum, Assen. - Wüstenhagen, R., M. Wolsink, M.J. Bürer (2007). Social acceptance of renewable energy innovation: an introduction to the concept. In: Energy policy, 35(5), Zie verder de website van TKI-Wind-op-zee: Visualisatie windpark Noordoostpolder, gezien vanaf de locatie van de vuurtoren in Urk
Betekenis Windsector voor Nederlandse Economie. Hans Timmers, voorzitter Bestuur NWEA
Betekenis Windsector voor Nederlandse Economie Hans Timmers, voorzitter Bestuur NWEA Wie we zijn: De branchevereniging voor Windenergie op Land en Windenergie op Zee. Behartiger van allerlei bedrijven
Nadere informatieken die spelen rond windenergie zullen de uiteindetijke vorm ervon mede bepalen, want windirrrgie kan niet zonder draagvlak' Dit is het
ndenergie zal als onderdeelvan een nteuw duurzaam energiesysteem haar ploats maeten urr*r*rn in hàt bestaande maatschappeliik systeem. Die maotschappii zit vol waarden en d ken die spelen rond windenergie
Nadere informatieHans Timmers, voorzitter Bestuur NWEA
Hans Timmers, voorzitter Bestuur NWEA Wie we zijn: De branchevereniging voor Windenergie op Land en Windenergie op Zee. Behartiger van allerlei bedrijven in de keten, primair belang windenergie in Nederland.
Nadere informatieTenneT als netontwikkelaar op zee. NWEA Winddag, 13 juni 2014
TenneT als netontwikkelaar op zee NWEA Winddag, TenneT als netontwikkelaar op zee 1. Introductie TenneT als netontwikkelaar 2. Integrale aanpak en netoptimalisatie nodig voor behalen duurzaamheidsdoelstellingen
Nadere informatieVoortgangsrapport windenergie op zee. Programma windenergie op zee
Voortgangsrapport windenergie op zee Programma windenergie op zee 11 december 2014 Inhoud Wat moeten we doen? Waar staan we nu? Randvoorwaarden Waar staan we nu? Voorbereiding tender Borssele SDE+ tendersysteem
Nadere informatieNederlandse Wind Energie Associatie NWEA. Lidmaatschap
Nederlandse Wind Energie Associatie NWEA Lidmaatschap NWEA vertegenwoordigt de hele sector windenergie. Leden van NWEA zijn onder meer ontwikkelaars van windparken, exploitanten, fabrikanten, kenniscentra,
Nadere informatieSamen is de snelste weg voor Wind op Land
Samen is de snelste weg voor Wind op Land NWEA bijeenkomst Leon Pulles Januari 2015 Vragen aan de zaal Wie is er voor wind energie op land? Wie vindt windmolens mooi? Wie wil een 3 MW molen op 300 meter
Nadere informatieStichting Windmolenklachten
Stichting Windmolenklachten Windturbines, een wig tussen de landelijke en provinciale politiek?! Geachte fractie, Binnenkort gaan de Noord-Hollanders weer naar de stembus voor de verkiezingen van de Provinciale
Nadere informatieWindenergie op zee in Albert van der Hem Secretaris Taskforce Windenergie op Zee
Windenergie op zee in 2020 Albert van der Hem Secretaris Taskforce Windenergie op Zee Taskforce Windenergie op Zee Ingesteld door de minister van EZ Rapporteert eind maart 2010 aan de minister van EZ,
Nadere informatieGreen deal offshore windenergie vandaag ondertekend
Green deal offshore windenergie vandaag ondertekend Forse kostprijsreductie, proeftuinen en groeiende werkgelegenheid zijn de inzet van de green deal offshore wind. Het Rijk en de Nederlandse Wind Energie
Nadere informatieTegen tenzij : de argumenten?
turbines Windmolens in de Haarlemmermeer: voor of tegen? Tegen tenzij : de argumenten? Bijeenkomst Dorpsraad Nieuw-Vennep Nieuw-Vennep Rob Rietveld NLVOW NLVOW presentatie Windmolens in de Haarlemmermeer:
Nadere informatieFPG symposium duurzame energie Case windproject Kattenberg Reedijk
FPG symposium duurzame energie Case windproject Kattenberg Reedijk Rob Smit innogy 6 december2017 Even voorstellen Anne Struijs Projectontwikkelaar +31 6 158 55 917 anne.struijs@innogy.com Rob Smit Projectontwikkelaar
Nadere informatie2-7-2014. Energieakkoord voor duurzame groei. Juli 2014 WERK IN UITVOERING. Ed Nijpels. Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen?
Energieakkoord voor duurzame groei Juli 2014 WERK IN UITVOERING Ed Nijpels Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen? 1 Waarom een Energieakkoord? Perspectief Consistentie Ambitie Realiteit Groei
Nadere informatieTKI Wind op Zee Workshop Financiering
TKI Wind op Zee Workshop Financiering Met welk support regime worden ambities offshore wind NL bereikt? 7 mei 2013 Amersfoort Marco Karremans Wind op Zee cruciaal voor 16% duurzame energie in 2020 Doelstelling:
Nadere informatieWindmolens aan de kust
Windmolens aan de kust Landelijke Kustdagen 2013 Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ministerie van Economische Zaken Rijkswaterstaat Lisette Groot Kormelink Projectleider Haalbaarheidsstudie Windenergie
Nadere informatieBLIX Consultancy BV. Hoe kies je de juiste windturbine voor je project
BLIX Consultancy BV Hoe kies je de juiste windturbine voor je project In deze presentatie Introductie BLIX Hoe kies je de juiste windturbine voor je project Techniek Turbinevermogen en powercurve Aandachtspunten
Nadere informatieParticipatie bij Windpark Fryslân, perspectief van de investeerder
Participatie bij Windpark Fryslân, perspectief van de investeerder Workshop Windenergie en participatie Anne de Groot, 18 september 2014 Inhoud Wat is Windpark Fryslân? Welke partijen spelen een rol? Stand
Nadere informatieMaarten Timmerman. Offshore Windenergie. Staalbouwdag / 2 oktober 2014
Maarten Timmerman Offshore Windenergie Staalbouwdag / 2 oktober 2014 Wat doet TKI Wind op Zee? SEmuleert en faciliteert de ontwikkeling en implementaee van offshore windtechnologie voor de industrie (MKB)
Nadere informatieVan malle molens naar tonnenjacht NWEA. Nederlandse WindEnergie Associatie Hans Timmers R-meeting
Van malle molens naar tonnenjacht NWEA Nederlandse WindEnergie Associatie Hans Timmers R-meeting 11-04-2018 Regeerakkoord De tonnenjacht van Wiebes Coalitie Akkoord -49% CO 2 (Ambitie Europees -/- 55%)
Nadere informatieNederlands beleid Wind op Zee. Marjan Botman, m.j.p.botman@mineleni.nl
Nederlands beleid Wind op Zee Marjan Botman, m.j.p.botman@mineleni.nl Inhoud Beleid op Hernieuwbare energie in Europa en in Nederland Ruimtelijke planning toekomstige ontwikkelingen Green deal met de offshore
Nadere informatieWindenergie ontwikkeling De Coöperwiek : we doen het liever zelf samen en coöperatief. Albert Jansen
Windenergie ontwikkeling De Coöperwiek : we doen het liever zelf samen en coöperatief Albert Jansen Wie staat voor u Albert Jansen Bestuurslid landelijke coöperatie 3500 leden Secretaris Regionale burger
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 28 juni 2019 Betreft Monitor Wind op Land 2018
Ministerie van Economische Zaken en Klimaat > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 10 juli 2018 Betreft Monitor Wind op Land 2017
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieWorkshop energielandschappen ontwerpen, WTSE 29 nov 2017
Workshop energielandschappen ontwerpen, WTSE 29 nov 2017 Martine Uyterlinde, Ruud van den Brink, ECN Sven Stremke, WUR Martine Uyterlinde/ECN Sven Stremke/WUR John van Roosmalen/ECN Wim Sinke/ECN Adri
Nadere informatieKinderopvang in transitie. Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014
Kinderopvang in transitie Derk Loorbach, Zeist, 27-11-2014 Conclusies Ingrijpende maatschappelijke verandering vraagt aanpassing Transities leiden tot onzekerheid, spanning en afbraak Omgaan met transities
Nadere informatieWindenergie & Windpark Neer. Har Geenen Eric van Eck
Windenergie & Windpark Neer Har Geenen Eric van Eck Inhoud van deze presentatie 1. Waarom duurzame energie 2. Potentieel windenergie 3. Overheidsbeleid en wetgeving 4. Windpark Neer 5. Ontwikkeling wind
Nadere informatieOverheidsgronden voor windenergie
Overheidsgronden voor windenergie 15 Juni 2016 Winddagen Rotterdam Ruud van Rijn Projecten van Bosch & Van Rijn Voorstellen Onafhankelijk adviesbureau, Utrecht Specialisatie: wind op land, Nederland Ervaring
Nadere informatieMaatschappelijke acceptatie van energie projecten
Maatschappelijke acceptatie van energie projecten Ynke Feenstra Ruimteconferentie 2011, workshop Energie en ruimte Rotterdam, 19 april 2011 www.ecn.nl Energieonderzoek Centrum Nederland 600 medewerkers
Nadere informatieBij brief van 13 december 2016, ingekomen op 13 december 2016, heeft u namens de GroenLinks fractie schriftelijke vragen gesteld.
Statenfractie Groen Links De heer A. Uijlenhoet Postbus 90151 5200 MC s-hertogenbosch Brabantlaan 1 Postbus 90151 5200 MC s-hertogenbosch Telefoon (073) 681 28 12 Fax (073) 614 11 15 www.brabant.nl IBAN
Nadere informatie2014D04091 LIJST VAN VRAGEN
2014D04091 LIJST VAN VRAGEN Nr. Vraag 2 Hoe verhoudt de ontwerp-rijksstructuurvisie zich met de voorgestelde Europese kaderrichtlijn op het gebied van maritieme ruimtelijke ordening en geïntegreerd kustbeheer?
Nadere informatiePresentatie van het onderzoek: Windenergie in Dordrecht? Verkenning van kansen
Presentatie van het onderzoek: Windenergie in Dordrecht? Verkenning van kansen 1 Doelstelling Dordrecht 2015 Routekaart Duurzaamheidsdoelstellingen 2010-2015: Doelstelling 2015 Duurzame energie 132 TJ
Nadere informatie3 december Geachte heer Don,
Openbaar 3 december 2018 Geachte heer Don, Graag maak ik namens NVDE, NWEA en PAWEX gebruik van de mogelijkheid om een zienswijze in te dienen op het ontwerpbesluit met betrekking tot de implementatie
Nadere informatieMacro-economie van offshore wind-energie
Macro-economie van offshore wind-energie Windkracht14 World Trade Center, Rotterdam 22/01/2014 David de Jager Stelling > De (potentiële) economische waarde van de Nederlandse toeleverende economische sectoren
Nadere informatieBELANG VAN EEN OFFSHORE WIND THUISMARKT
BELANG VAN EEN OFFSHORE WIND THUISMARKT Uitkomsten van de studie uitgevoerd voor TKI Wind op zee INHOUD PRESENTATIE 1. Innovatie Contract TKI WOZ 2. Opdracht TKI 3. Aanpak onderzoek 4. Uitkomsten 5. Conclusies
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 19983 14 juli 2015 Voorbereidingsbesluit kavel III windenergiegebied Borssele, Ministerie van Economische Zaken De Minister
Nadere informatieWind experience innogy windpark Kattenberg Reedijk. 4 oktober 2018
Wind experience innogy windpark Kattenberg Reedijk 4 oktober 2018 Agenda 13:30 14:15 uur 14:15 14:30 uur 14:30 15:30 uur 15:45 uur Presentatie innogy Busreis naar windpark Bezoek Windpark Kattenberg Reedijk
Nadere informatieMKBA Windenergie binnen de 12-mijlszone
MKBA Windenergie binnen de 12-mijlszone Den Haag, 3 november 2014 Niels Hoefsloot Ruben Abma Inhoud presentatie 1. Onderzoeksmethode en uitgangspunten 2. Directe effecten 3. Indirecte/externe effecten
Nadere informatieBeleidskader windenergie
Bijlage 1 Beleidskader windenergie Europese richtlijn 2009/28/EG De Europese richtlijn 2009/28/EG verplicht Nederland om in 2020 14 procent van het totale bruto-eindverbruik aan energie afkomstig te laten
Nadere informatieTen Noorden van de Waddeneilanden. Aanwijzing Windenergiegebieden (partiële herziening Nationaal Waterplan) Hollandse Kust. Henk Merkus/Rob Gerits
Ten Noorden van de Waddeneilanden Aanwijzing Windenergiegebieden (partiële herziening Nationaal Waterplan) MCN Den Helder Henk Merkus/Rob Gerits Hollandse Kust Inhoud Ronde 1 2-3 Nationaal Waterplan (NWP)
Nadere informatieZonnestroom en windstroom Samen meer
Zonnestroom en windstroom Samen meer Van niche naar impact Wim Sinke -- Peter Eecen Perslunch ECN Amsterdam, CASA 400 2 juni 2015 www.ecn.nl Structuur Context klimaat + economie Uitzicht op 2050 Wind Technologie,
Nadere informatiede Windcentrale Winddelen Maximaal draagvlak voor windprojecten
de Windcentrale Winddelen Maximaal draagvlak voor windprojecten De Windcentrale Opgericht in 2010 Doel: versnellen van de energietransitie Nu: 10 windturbines 15.000 deelnemers: 60.000 Winddelen 11.000
Nadere informatieWINDENERGIE BASISINFORMATIE
WINDENERGIE BASISINFORMATIE - Westervoort Albert Koers NLVOW 1 WindMOLENS? Dit is een windturbine Dit is een windmolen 2 WindTURBINES 7 MW 3,5 MW 135m tip van de wiek 90m 21,20 m 6,20m 3 Beeldvorming!
Nadere informatieGrote belangstelling. Offshore Windenergie. Nieuwsbrief nr. 10 9 december 2011
Grote belangstelling deelname bedrijvencoalitie Green Deal Offshore Windenergie Nieuwsbrief nr. 10 9 december 2011 Bijna 50 bedrijven hebben zich inmiddels aangesloten bij de Bedrijvencoalitie van de Green
Nadere informatieWindenergie. 1. Wat is windenergie? 3. Wat zijn voordelen, nadelen en risico s van windenergie?
Windenergie ECN-facts 1. Wat is windenergie? Windenergie is de verzamelnaam voor technieken waarbij de bewegingsenergie die in wind zit, wordt omgezet in andere bewegingsenergie of in elektrische energie.
Nadere informatieDe kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen
De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken Hanzehogeschool Groningen Hanzehogeschool Groningen (circa 30.000 studenten) Energy
Nadere informatie3.10 Nadere informatie Windparken Sidrap 1 en 2
3.10 Nadere informatie Windparken Sidrap 1 en 2 De ontwikkeling van het 63 MW Windpark Sidrap 2 was reeds voorzien bij de realisatie van Windpark Sidrap 1. Door vooruit te plannen kunnen UPC en haar partners
Nadere informatieLimburg. De partij zal sociale windmolens actief stimuleren, ook solitair staande sociale molens.
CDA 2030: 49% CO2- reductie Om landelijke en internationale klimaatdoelstellingen te behalen, zijn ook grootschaliger projecten nodig. De Provincie kan een belangrijke rol vervullen door ontwikkelgebieden
Nadere informatieIntroductie windenergiesector
Introductie windenergiesector Blok 2 Sander Lagerveld Dag 10 Windenergie 1 Duurzaam werken op Zee Toepassing van windenergie in Nederland Duurzaam werken op zee 2 Windmolens verschijnen vanaf 12e eeuw
Nadere informatieMANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND
MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND WERK ALS ÉÉN OVERHEID De fysieke en sociale leefomgeving van Nederland gaan de komende decennia ingrijpend veranderen. Transities in de energievoorziening, de landbouw,
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 27266 29 september 2014 Regeling van de Minister van Economische Zaken van 26 september 2014, nr. WJZ/14150444, houdende
Nadere informatieDuurzame energie voor alle huishoudens van gemeenten 's-hertogenbosch en Oss. 23 oktober 2017
1 23 oktober 2017 1 Introductie Wie zijn wij? Windpark Den Bosch BV is een onderneming die tot doel heeft om een aanzienlijke bijdrage te leveren aan de verduurzaming van de gemeente 's-hertogenbosch.
Nadere informatie25 jaar windenergie in de Noordoostpolder
25 jaar windenergie in de Noordoostpolder Ir. Guido Bakema KIVI-Excursie 14 september 2015 RWE Innogy Windpower Netherlands B.V. 1 Agenda 1. de Noordoostpolder 2. Het windpark Westermeerdijk (1987 2015)
Nadere informatieSpiekbriefje Frisse Wind
Spiekbriefje Frisse Wind Feiten over windenergie voor feestjes, verjaardagen of andere bijeenkomsten. Er worden dan veel halve waarheden over windenergie verkondigd, en dat is jammer, want windenergie
Nadere informatieStand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer
Stand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer AUTEURS Jonathan Desdemoustier, onderzoeker-doctorandus, Smart City Institute, HEC-Liège, Universiteit van Luik (België)
Nadere informatieProjectnummer: B02047.000077.0900. Opgesteld door: ir. G.K. Jobse; W.S. Schik. Ons kenmerk: 078702186:0.7. Kopieën aan:
MEMO ARCADIS NEDERLAND BV Beaulieustraat 22 Postbus 264 6800 AG Arnhem Tel 026 3778 911 Fax 026 4457 549 www.arcadis.nl Onderwerp: Wijziging Landschappelijke beoordeling Windpark Dankzij de Dijken Arnhem,
Nadere informatieMinisterie van Economische Zaken. Windenergie op zee. Stakeholderbijeenkomst 6 september 2016
Ministerie van Economische Zaken Windenergie op zee Stakeholderbijeenkomst 6 september 2016 Inhoud presentaties Inhoudelijke toelichting: 1. Kader en besluitvorming: Bert Wilbrink (Economische Zaken) 2.
Nadere informatieWindenergie op zee. Anita Nijboer
Windenergie op zee Anita Nijboer Windenergie op zee Ronde 1 (2000-2007) Realisatie van twee windturbineparken binnen de 12-mijlszone Offshore windpark Egmond aan Zee (10-18 km uit kust) vergunning 2005,
Nadere informatieInnovatieContract Wind op Zee. Het Contract De Green Deal Tender invulling Matchmaking. Almere, 24 Mei 2012 Ernst van Zuijlen TKI WIND OP ZEE
1 InnovatieContract Wind op Zee Het Contract De Green Deal Tender invulling Matchmaking Almere, 24 Mei 2012 Ernst van Zuijlen 1 VISIE EN AMBITIE Ambitie van het InnovatieContract is een daling van 40%
Nadere informatieToekomstbeeld of Schrikbeeld? Albert Korper - Stichting Vrije Horizon
Toekomstbeeld of Schrikbeeld? Albert Korper - Stichting Vrije Horizon Luchterduinen, 130 m hoog 42 turbines 23 km van kust Welke stichtingen zijn er, en welke rol spelen zij? STICHTING VRIJE HORIZON -
Nadere informatieZIENSWIJZE. van: ALLEN & OVERY LLP Amsterdam. Vertegenwoordigd door: Werner Runge, Jochem Spaans en Marinus Winters. Ten aanzien van de
MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN DATUM: 16 APRIL 2014 ZIENSWIJZE van: ALLEN & OVERY LLP Amsterdam Vertegenwoordigd door: Werner Runge, Jochem Spaans en Marinus Winters Ten aanzien van de CONCEPT WET WINDENERGIE
Nadere informatieVisie Netontwerp en uitrolstrategie
Visie Netontwerp en uitrolstrategie Toekomstbestendige netoptimalisatie Publieksversie Inhoud Hoofdstuk 1: Netontwerp en uitrolstrategie Algemeen Hoofdstuk 2: Netontwerp en uitrolstrategie Technisch Appendix
Nadere informatieSociale Windenergie. Windenergie langs de A16. Wind A16 & Sociale windenergie
Sociale Windenergie & Windenergie langs de A16 1 Ons idee Samen Sociale Windenergie realiseren door samenwerking lokale initiatieven in Zundert?? 2 Wat zijn onze doelstellingen? DUURZAAM LOKAAL BETAALBAAR
Nadere informatieSymposium De Groene Delta van Nijmegen. Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014
Symposium De Groene Delta van Nijmegen Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014 Noodzaak tot veranderen 13-10-2014 2 En toen was daar... http://www.energieakkoordser.nl/ https://energiekgelderland.nl/paginas/default.aspx
Nadere informatieVragen Provincie Partij Hoe belangrijk vindt u dat er draagvlak van omwonenden is bij het plaatsen van windturbines?
Vragen Provincie Partij Hoe belangrijk vindt u dat er draagvlak van Groningen PVV Groningen wil niet dat er Ik sta hier niet achter windturbines in bewoond gebied komen! PVV Heel belangrijk PVV Groningen
Nadere informatieVoor de offshore wind gaan: Kansen voor innovatief Nederland. David Molenaar. 27 november 2008 Siemens AG
Voor de offshore wind gaan: Kansen voor innovatief Nederland David Molenaar Siemens Nederland N.V. Energy Renewables Wind Power 27 november 2008 1 Inhoud Siemens Energy Siemens offshore kenniscentrum :
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 112 28 januari 2016 Voorbereidingsbesluit kavel II windenergiegebied Hollandse Kust (zuid), Ministerie van Economische
Nadere informatieStand van zaken offshore windenergie in Nederland
Stand van zaken offshore windenergie in Nederland Chris Westra (We@Sea) met dank aan Sander de Jong (Rijkswaterstaat Noordzee) Offshore windturbineparken in NL Ronde 1 2 windturbineparken operationeel
Nadere informatieWind in Arnhem. mei 2012
Wind in Arnhem mei 2012 Wind? Boreas Zephyrus Eurus Aeolus Notus Arnhem Groenste stad van Europa Electriciteits stad van NL Ontwikkeling van EMT Science park Windmolen kantoor Onderwijs Ondernemen Onderzoek
Nadere informatieToekomstverwachtingen en onderzoek uitdagingen in windenergie
Toekomstverwachtingen en onderzoek uitdagingen in windenergie Gijs van Kuik, em. HL TU-Delft 3 april 2017 Waar staat windenergie: 164 m Ø 8 MW turbine 5 windcentrales van 700 MW in de Noordzee Inbedding
Nadere informatieFinanciële baten van windenergie
Financiële baten van windenergie Grootschalige toepassing van 500 MW in 2010 en 2020 Opdrachtgever Ministerie van VROM i.s.m. Islant Auteurs Drs. Ruud van Rijn Drs. Foreno van der Hulst Drs. Ing. Jeroen
Nadere informatie2. Hoofdlijnen per sector
2. Hoofdlijnen per sector Aan vijf sectortafels hebben overheden, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en vakbonden voorstellen geformuleerd om beoogde hoeveelheid broeikasgasreductie te realiseren.
Nadere informatieNWEA Winddag, 12 juni 2015 Lessen van grote projecten Anne de Groot, directeur Ventolines
NWEA Winddag, 12 juni 2015 Lessen van grote projecten Anne de Groot, directeur Ventolines Programma Introductie Ventolines Het Westermeerwind project - Achtergrond van het project - Huidige status (bouw)
Nadere informatieKleine windturbines. Presentatie Kontich. Donderdag 13 november 2014. Van 13u30 tot 17 uur. Filip Arnou Green Energy Consult
Kleine windturbines Presentatie Kontich. Donderdag 13 november 2014. Van 13u30 tot 17 uur Filip Arnou Green Energy Consult Windenergie De wind is een onuitputtelijke en natuurlijke bron om elektriciteit
Nadere informatieUitnodiging seminar Naar 4500 MW offshore wind: de uitrol van een net op zee
Uitnodiging seminar Naar 4500 MW offshore wind: de uitrol van een net op zee Een multidisciplinaire benadering; juridisch, technisch en kosten Dinsdag 24 juni 2014 l 14:00 18:00 Villa Jongerius te Utrecht
Nadere informatieMogelijkheden van windenergie op bedrijventerreinen
Mogelijkheden van windenergie op bedrijventerreinen 7 juni 2007 inhoud energie waarom windenergie voor- en nadelen van windenergie windaanbod vergunningen en regelgeving aspecten van belang: windplan Vlaanderen
Nadere informatieJa. Ja. D66 wil dat Groningen in 2040 al CO 2- neutraal is en wil dat de provincie een ambitieuze regionale energiestrategie opstelt.
CDA - Wij zijn voor kleinschalige windenergie rond boerderijen. Onduidelijk. ChristenUnie 2035: 60% 2045: 100% 2050: 100% klimaatneutraal Ja. Net als zonnedaken en windmolens op zee, zijn windmolens op
Nadere informatieWindmolens in de Beekbergsebroek
Windmolens in de Beekbergsebroek Draagvlak en betrokkenheid Aanleiding dea (duurzame energiecoöperatie Apeldoorn) werkt samen met WNW (De Wolff Nederland Windenergie) aan een plan om drie windmolens te
Nadere informatieDe Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen
1 De Nieuwe Overheid: nieuwe mogelijkheden, nieuwe vragen In het publieke domein worden allerlei nieuwe technieken gebruikt: ambtenaren gebruiken Twitter, games, webplatformen en monitoringtools om de
Nadere informatieWindmolens in de Beekbergsebroek Draagvlak en betrokkenheid
Windmolens in de Beekbergsebroek Draagvlak en betrokkenheid Aanleiding dea (duurzame energiecoöperatie Apeldoorn) werkt samen met WNW (De Wolff Nederland Windenergie) aan een plan om drie windmolens te
Nadere informatieFactsheet: Dong Energy
Factsheet: Dong Energy Holding/bestuurder Type bedrijf Actief in Markt Bedrijfsprofiel Dong Energy Producent/leverancier elektriciteit (en aardgas) Europa Consumenten/zakelijk - Omzet 900 miljoen (NL)/9
Nadere informatieVraag- en antwoordlijst Windenergie op Goeree-Overflakkee Aanleiding
1 Vraag- en antwoordlijst Windenergie op Goeree-Overflakkee Versie: 25 april 2013 Opgesteld door: Windgroep Goeree-Overflakkee, gemeente Goeree-Overflakkee en provincie Zuid-Holland Aanleiding Waarom zijn
Nadere informatieRoute naar een Duurzame Energievoorziening
Route naar een Duurzame Energievoorziening Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel Bijeenkomst: 25 november 2013, Power Lab 5 / USI & KIVI-NIRIA Inhoud Energie-transitie Energieakkoord voor duurzame groei
Nadere informatieWindenergie. Verdiepende opdracht
2015 Windenergie Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over windenergie. Pagina 1 Inhoud 1. Windenergie... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 9 Pagina 2 1. Windenergie
Nadere informatieHet net ligt er al april 2018
Het net ligt er al... 26 april 2018 1 Er ligt al een net! 26 april 2018 2 Ruimte voor infrastructuur De transitie naar een duurzaam energiesysteem vraagt ruimte. Voor de opwekinstallaties zelf én voor
Nadere informatieWatersysteem van de Toekomst: vervolg debat-diner
Memo Aan deelnemers diner-debat Eye Kopie aan Contactpersoon Rik van Terwisga Datum 8 januari 2015 Onderwerp Vervolg Debat-diner "Watersysteem van de Toekomst" Watersysteem van de Toekomst: vervolg
Nadere informatie1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning
Verslag In kader van: Ruimtelijke Visie Grootschalige Duurzame Energie Gemeente Heumen Datum: 30 november 2018 HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Ons kenmerk: BG2639N004D01 Onderwerp: Verslag
Nadere informatieHouten, 17 februari Geachte leden van het rondetafelgesprek,
Houten, 17 februari 2015 Geachte leden van het rondetafelgesprek, Inleiding Mijn naam is Ruben Berendts en ik spreek in namens Windpark Goyerbrug. Windpark Goyerbrug is een windpark in ontwikkeling tussen
Nadere informatieBestuurlijke ambitie, veranderopgave en invoeringsstrategie Omgevingswet. Praktijkbijeenkomst Implementatie Omgevingswet 24 januari 2017
Bestuurlijke ambitie, veranderopgave en invoeringsstrategie Omgevingswet Praktijkbijeenkomst Implementatie Omgevingswet 24 januari 2017 Verbeterdoelen Omgevingswet Inzichtelijkheid, voorspelbaarheid en
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 36496 27 juni 2017 Voorbereidingsbesluit kavel V windenergiegebied Hollandse Kust (noord), Ministerie van Economische
Nadere informatiePower to gas onderdeel van de energietransitie
Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte
Nadere informatieSOLAR PARK VEENKOLONIËN. Van wind naar zon. Ondernemersorganisaties Drentse Monden en Kanaalstreek 1
SOLAR PARK VEENKOLONIËN Van wind naar zon Ondernemersorganisaties Drentse Monden en Kanaalstreek 1 DRAAGVLAK Windpark: Representatief onderzoek Borger-Odoorn, Aa & Hunze en Stadskanaal: Forse meerderheid
Nadere informatieVisie op Windenergie en solar Update 2014
Visie op Windenergie en solar Update 2014 De vooruitzichten voor hernieuwbare energie zijn gunstig Succes hangt sterk af van de beschikbaarheid van subsidies Naast kansen in Nederland kan de sector profiteren
Nadere informatieAntwoord Toelichting Antwoord Toelichting Antwoord Toelichting. instrumentarium geeft om goed op de windmolens om zo in 2020 20%
Vragen Provincie Partij Hoe belangrijk vindt u dat er draagvlak van Zoals hierboven geschetst staat D66 Ik sta hier gedeeltelijk achter Omdat dit omwonenden een prima voor het plaatsen van deze instrumentarium
Nadere informatieDutch North Sea Strategy Community of Practice Multi Use pilots Northsea. Nathalie Scheidegger/Nico Buytendijk Project Multi Use Pilots
Dutch North Sea Strategy 2030 & Community of Practice Multi Use pilots Northsea Nathalie Scheidegger/Nico Buytendijk Project Multi Use Pilots Dutch Northsea Strategy Update policy for the period 2030 2006
Nadere informatieNatuur en Milieufederatie Groningen Position paper zonne- en windenergie 2017
Natuur en Milieufederatie Groningen Position paper zonne- en windenergie 2017 De NMG levert proactief haar bijdrage aan de energietransitie. Dat betekent volop inzetten op energiebesparing en opwekking
Nadere informatieMVO-Control Panel. Instrumenten voor integraal MVO-management. Intern MVO-management. Verbetering van motivatie, performance en integriteit
MVO-Control Panel Instrumenten voor integraal MVO-management Intern MVO-management Verbetering van motivatie, performance en integriteit Inhoudsopgave Inleiding...3 1 Regels, codes en integrale verantwoordelijkheid...4
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 34 058 Regels omtrent windenergie op zee (Wet windenergie op zee) Nr. 8 NADER VERSLAG Vastgesteld 6 februari 2015 De vaste commissie voor Economische
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 71194 23 december 2016 Voorbereidingsbesluit kavel IV windenergiegebied Hollandse Kust (zuid), Ministerie van Economische
Nadere informatieAdviesgroep Informatievoorziening. Omgevingswet. Erna Roosendaal
Adviesgroep Informatievoorziening Omgevingswet Erna Roosendaal Inhoud De Omgevingswet Impact gemeenten Governance model Omgevingsplan versus bestemmingsplan Invoeringsondersteuning Eerste resultaten impactanalyse
Nadere informatie