Informatievaardigheden

Transcriptie

1 Workshop Informatievaardigheden Oriëntatie op de informatiezoeksystemen Mediatheek R5 versie Toegepaste Natuurwetenschappen Oktober 2007

2 2

3 INHOUD 1 INLEIDING EN DOEL WORKSHOP INFORMATIE OVER MEDIATHEEK R WEBSITE FONTYS MEDIATHEEK Starten van Fontys Mediatheek Website Nieuws Zoeken Achtergrond FONTYS CATALOGUS Booleaanse operatoren Zoekopties Zoekopdracht verfijnen INFORMATIEBRONNEN Picarta Ullmann s Ecyclopedia of Industrial Chemistry Science Direct ZOEKEN OP INTERNET De URL (het Internetadres) Webgidsen en Startpagina s Zoekmachines Google Betrouwbaarheid Fontys Internetbronnen NASLAGWERKEN Algemene encyclopedieën Woordenboeken Adresboek Vakspecifieke naslagwerken

4 4

5 1 Inleiding en doel workshop Het aanbod van informatie is tegenwoordig enorm groot. En iedereen heeft deze informatie nodig: in je beroep, voor je hobby, en natuurlijk voor je studie. Een deel van deze informatie ontvang je van je docenten; een ander deel zul je zelf op moeten zoeken. Naarmate je studie vordert, gebruik je steeds meer verschillende materialen. Het informatieaanbod zie je terug in verschillende informatiedragers. De informatiedragers die je tijdens je opleiding kunt gebruiken, zijn vaak in of via de mediatheek beschikbaar. Je kunt hierbij denken aan: - Boeken - Cd-roms - Scripties - Dvd s - Tijdschriften - Computerprogramma s - Video s - Internetbronnen - E-books - Databanken Niet alleen de mediatheek van R5 staat tot je beschikking, maar je kunt ook gebruik maken van de mediatheken van alle andere Fontys-vestigingen. Doel workshop: Om goed gebruik te maken van de beschikbare bronnen moet je ze natuurlijk wel weten te vinden. Via deze workshop word je wegwijs gemaakt in de diverse informatiebronnen die je kunt raadplegen. Aan de hand van verschillende informatiebronnen gaan we je alle onderdelen van de mediatheek presenteren. Vervolgens ga je werken met deze bronnen door middel van opdrachten die aansluiten bij je studierichting. Alvorens de workshop te starten: Log in met je PCN en wachtwoord. 2 Informatie over Mediatheek R5 De collectie die aanwezig is in de mediatheek van R5 wordt up-to-date gehouden in samenwerking met de docenten van je opleiding. De collectie is afgestemd op de studierichtingen die gebruik maken van deze mediatheek. Ter plaatse kun je de informatiedragers raadplegen, bekijken, beluisteren en lenen. Hiervoor zijn studieplekken, studieruimten met afspeelapparatuur en computerwerkplekken ingericht. Alle materialen zijn voor studenten en docenten toegankelijk via de catalogi. In de mediatheek van R5 kun je diverse artikelen kopen die je voor de verwerking van je informatie nodig hebt, zoals inbindmateriaal, papier, sheets, cd-recordables, dvd s en videobanden. Voor o.a. het houden van presentaties is er diverse AV-apparatuur te leen, zoals beamers, digitale foto- en filmcamera s en geluidsinstallaties. 5

6 Hoe zijn de materialen geplaatst? De materialen zijn geplaatst via het SISO-systeem. Het SISO-systeem rubriceert de materialen naar onderwerp. Men hanteert hierbij onderstaande hoofdindeling. Dit systeem wordt ook door openbare bibliotheken gebruikt. SISO indeling hoofdrubrieken: 000 Algemeen 100 Wijsbegeerte 200 Godsdienst Sociale wetenschappen Economie Rechtswetenschap 399 Krijgswetenschap Psychologie Opvoeding en onderwijs 500 Wiskunde Informatica - Natuurwetenschappen Geneeskunde Gezondheidszorg Lichaamsoefening en sport 620 Bord-, denk- en kansspelen enz. Handenarbeid enz. Huishoudkunde enz 630 Land- en tuinbouw Jacht en visserij Techniek Kunst; algemeen Beeldende kunst Muziek Dans Toneel - Film 800 Taal- en letterkunde Geschiedenis Land- en volkenkunde 6

7 Workshop Informatievaardigheden Plattegrond Mediatheek R5 scanners tijdschriften computerwerkplekken Videomontage naslagwerken studieruimtes dvd, cdr, video scripties balie ingang talenpracticum uitleencollectie 7 Workshops

8 8

9 3 Website Fontys Mediatheek Fontys Mediatheek is de Internetsite van de mediatheken van Fontys Hogescholen. 3.1 Starten van Fontys Mediatheek Website Er zijn 2 mogelijkheden waarop de Mediatheek Website opgestart kan worden: Opstarten via FontysPortal Vanuit de FontysPortal kan de Mediatheek Website direct worden opgestart via de optie Direct naar: Klik op: Mediatheek Opstarten via de rechtstreekse URL Een tweede manier om de Website op te starten is via het intikken van de URL Na het opstarten kun je de Fontys Mediatheek Toolbar downloaden, waarmee je voortaan eenvoudig en snel de mediatheeksite kunt openen. Klik op: Als je de mediatheek website op één van bovenstaande manieren hebt opgestart verschijnt het volgende scherm: De website bestaat uit drie kolommen: Nieuws, Zoeken, Achtergrond 9

10 3.2 Nieuws In de kolom Nieuws vind je de berichten die in de Mediatheek Weblog geplaatst zijn. Een weblog, of ook wel blog, is een website die regelmatig soms meerdere keren per dag vernieuwd wordt en waarop de geboden informatie in chronologische volgorde (op datum) wordt weergegeven. Wie een weblog bezoekt, treft dan ook op de voorpagina de meest recente bijdrage(n) aan. De auteur(s) biedt in feite een logboek van informatie die hij wil delen met zijn publiek, de bezoekers van zijn weblog. Weblogs bieden hun lezers ook veelal de mogelijkheid om al dan niet anoniem reacties onder de berichten te plaatsen of een reactie via een Trachback-mechanisme achter te laten. Trackback is een systeem om vanuit weblog A een signaal te sturen naar weblog B. Op die manier weten lezers van weblog B dat er op weblog A een mogelijk interessant bericht staat. (Bron: nl.wikipedia.org) De weblog van de Fontys Mediatheken is een hogeschoolbreed project waarin een groot aantal informatiespecialisten als auteur fungeren. Docenten kunnen een gastaccount aanvragen. De informatiespecialisten vullen vanuit hun domeindeskundigheid de weblog met nieuws, interessante links en opiniestukjes. Je kunt de nieuwsberichten per cluster (Economie, Educatie, Techniek etc) lezen, Klik op het cluster Techniek Aan de linkerkant van het scherm zie je de kennisdomeinen binnen het cluster Techniek. De cijfers achter de kennisdomeinen geven aan hoeveel berichten er geplaatst zijn. Op de voorpagina van de mediatheekwebsite verschijnen alle nieuwe berichten. Oudere berichten zijn terug te vinden in de respectievelijke clusters of via het archief. Je kunt de laatste berichten bekijken, en/of de laatste reacties opvragen. 10

11 Op de voorpagina van de mediatheekwebsite verschijnen alle nieuwe berichten. Oudere berichten zijn terug te vinden in de respectievelijke clusters of via het archief. Dit archief kun je vinden onder Alle berichten Boven aan het scherm verschijnt de optie Trefwoorden en Archief Het volgende scherm verschijnt De trefwoordenlijst kun je gebruiken om in het archief te zoeken. Om terug te gaan naar het beginscherm klik je op het tabblad Start 3.3 Zoeken In de kolom Zoeken vind je de Fontys catalogus en alle digitale informatiebronnen. De Fontys catalogus wordt verder uitgelegd in hoofdstuk 4. De overige digitale informatiebronnen komen aan bod in hoofdstuk 5. In deze kolom kun je ook opvragen welke bronnen je thuis kunt raadplegen. Klik op Thuistoegang en bekijk het resultaat. 11

12 Daarnaast is het mogelijk de nieuwe aanwinsten van alle Fontys Mediatheken te bekijken. Deze lijst wordt maandelijks vernieuwd. Klik op Aanwinsten. Er verschijnt een rolmenu met alle Fontys Mediatheken. Kies een mediatheek en bekijk het resultaat. De optie Zoek in FontysMediatheek.nl biedt de mogelijkheid om in de gehele Mediatheek website te zoeken. 3.4 Achtergrond In deze kolom vind je de Contactgegevens en Openingstijden van alle Fontys Mediatheken. Voor buitenlandse studenten wordt een korte introductie van de Mediatheken gegeven in het Engels en Duits. In het introductiefilmpje wordt uitleg gegeven over de Mediatheek Website. Voor meer achtergrondinformatie klik op: In het scherm dat dan verschijnt, kun je informatie opvragen over deze onderwerpen: Maak nu opdracht 1 12

13 4 Fontys Catalogus De catalogus geeft toegang tot de collecties van alle Fontys Mediatheken. Je kunt daarin dus op zoek naar bronnen die aanwezig zijn in één van deze mediatheken. Zorg dat de Mediatheek-website in beeld staat. In de kolom Zoeken vind je direct de Fontys Catalogus 4.1 Booleaanse operatoren In de catalogus kun je zoektermen combineren met AND, OR en NOT: Met behulp van deze booleaanse operatoren kun je de zoekopdracht specifieker maken of het aantal resultaten acceptabeler maken. Met behulp van AND wordt aangegeven dat termen tegelijkertijd moeten voorkomen Terwijl met NOT aangegeven kan worden dat bepaalde termen zeker niet moeten voorkomen OR daarentegen kan worden gebruikt wanneer het voorkomen van een van beide termen voldoende is KOFFIE en BRANDEN (koffie AND branden) Zowel koffie als branden moeten voorkomen KOFFIE maar niet BRANDEN (koffie NOT branden) Eerste term moet voorkomen, de tweede niet KOFFIE of BRANDEN (koffie OR branden) Beide termen of een van de twee moeten voorkomen Voorbeeld Zoeken met booleaanse operatoren In de Fontys Catalogus geef je d.m.v. AND aan dat beide woorden moeten voorkomen, maar dat de volgorde waarin de woorden staan niet uitmaakt. Het resultaat van het gebruik van and : 13

14 In het volgende voorbeeld wordt de operator AND niet gebruikt. Je geeft in die zoekopdracht dan aan dat de zoektermen na elkaar in de titel moeten voorkomen. Het resultaat zonder het gebruik van and : LET OP het verschil in resultaat met de vorige zoekactie. 4.2 Zoekopties In het zoekvenster van Fontys Catalogus zie je een tweetal zoekvelden en twee keuzevakjes: Klik op het pijltje naast het keuzevak alle woorden De volgende zoekopties verschijnen: Je kunt in de catalogus dus kiezen of je op titelwoorden, auteur, trefwoord of een andere mogelijkheid wilt gaan zoeken. Voorbeeld Zoeken op auteur Kies de zoekoptie: Typ altijd eerst de achternaam van de auteur in en eventueel daarna de voornaam of voorletter. Bijvoorbeeld: hermans,w als je zoekt naar: Willem Frederik Hermans of W.F. Hermans Typ in: Klik op Zoek of geef een Enter. Bekijk het resultaat. salinger,j Voorbeeld zoeken op corporatie Kies de zoekoptie: Met deze optie zoek je naar publicaties over bedrijven, organisaties en instellingen of naar publicaties die in beheer van deze bedrijven zijn uitgegeven. Je kunt hiermee ook stage- en afstudeerbedrijven zoeken. Typ in: Klik op Zoek of geef een Enter. Bekijk het resultaat. IBM Zoeken op jaar van uitgave Bij het zoekveld Jaar van uitgave kun je aangeven in welk jaar (welke jaren) de publicatie moet zijn uitgegeven: 14

15 Vul het scherm als volgt in: Titelwoorden: Eigenschappen and materialen Jaar van uitgave: 2002 Je zoekt nu dus titels die de titelwoorden eigenschappen EN materialen bevatten en die zijn uitgegeven in Klik op Zoek of geef een Enter. Bekijk het resultaat. Je kunt ook zoeken vanaf een bepaald jaartal tot nu: Of je kunt zoeken binnen twee gegeven jaartallen: Zoeken op materiaalsoort Via het keuzevak Materiaalsoort kun je aangeven of je naar boeken, tijdschriften, videobanden of ander materiaal zoekt: Klik op het pijltje naast het keuzevak Materiaalsoort alle : Het volgende venster verschijnt: Vul het zoekscherm als volgt in: Titelwoorden: voeding Jaar van Uitgave: Materiaalsoort: audiovisueel Klik op Zoek of geef een Enter. Bekijk het resultaat. 4.3 Zoekopdracht verfijnen De catalogus biedt de mogelijkheid om de gevonden resultaten te verfijnen. Vul het zoekscherm als volgt in: Trefwoord: studenten Klik op Zoek of geef een Enter 15

16 Aan de linkerkant van het scherm zie je de volgende opties verschijnen: Klik op Verfijnen Het volgende scherm verschijnt: Als het aantal zoekresultaten erg groot blijkt te zijn, kun je de zoekopdracht aanpassen door een of meerdere trefwoorden, titelwoorden, auteurs etc. toe te voegen. Ook kun je hier alsnog op jaar van uitgave en op materiaalsoort gaan verfijnen. Verfijn je zoekopdracht door het zoekscherm als volgt verder in te vullen: Klik op Start zoekactie of geef een Enter. Bekijk het resultaat. Maak nu de opdrachten 2 t/m 5 16

17 5 Informatiebronnen Naast de eigen Fontys informatiebronnen, heeft Fontys ook toegang tot diverse andere vakspecifieke databanken. Zorg dat de Mediatheek-website in beeld staat. Klik op: Informatiebronnen van A tot Z : Je krijgt het volgende uitrol menu te zien: Een totaal overzicht van alle databanken waartoe Fontys toegang heeft, vind je onder: Alle Informatiebronnen. Onder Informatiebronnen van A tot Z zijn de informatiebronnen ingedeeld op kennisclusters. Klik op cluster Techniek en bekijk het resultaat. De voor jouw meest interessante databanken worden hieronder besproken. 5.1 PiCarta PiCarta PiCarta is een dienst van Pica Online Information Services. Een groot aantal bibliotheken (universiteiten, hogescholen en openbare bibliotheken) binnen Nederland zijn hierbij aangesloten. Zoals je m.b.v. de Fontyscatalogus de collecties binnen Fontys kan doorzoeken, kun je met Picarta in collecties zoeken van alle aangesloten bibliotheken. Het betreft hier kwalitatief hoogwaardige informatie, dat naar wens voor je aangevraagd wordt. Iedere bibliotheek bepaalt zelf welke bestanden op die manier doorzocht kunnen worden. Binnen de Fontys-mediatheken kun je simultaan zoeken in de bestanden NCC en Online Contents. NCC-Nederlandse Centrale Catalogus Bibliografische gegevens en vindplaatsen van circa 14 miljoen boeken en andere informatiedragers en bijna tijdschriften in meer dan 400 bibliotheken. Online Contents Inhoudsopgaven van bijna tijdschriften op alle wetenschapsgebieden. Dit bestand bevat naast wetenschappelijke tijdschriften ook veel algemene, populair-wetenschappelijke en populaire tijdschriften. Je kunt in dit bestand naar tijdschriftartikelen zoeken maar vindt er geen full-text informatie. Bij de artikelen wordt de vindplaats van het tijdschrift genoemd. 17

18 5.1.1 Starten van PiCarta Zorg dat de Mediatheek-website in beeld staat. Kies onder Informatiebronnen van A tot Z voor het cluster Techniek. Klik op PiCarta Kies bij Toegang voor optie 2 : PiCarta OCLCPICA interface Zoeken in PiCarta In de zoekbalk kun je een zoekvraag samenstellen door een of meer zoektermen in te tikken en op zoeken te klikken. De zoekvraag wordt nu uitgevoerd. Na voltooiing van de zoekvraag, zullen de zoekresultaten op het scherm worden getoond. De standaard zoekoperator bij het zoeken met meerdere zoektermen is OF. Gebruik bij voorkeur zoekoperator EN. Naast het opgeven van een zoekvraag in de standaard zoekbalk kun je tijdens het zoeken ook gebruik maken van het geavanceerde zoekscherm. Klik op Geavanceerd: Het volgende scherm verschijnt: 18

19 Dit scherm bestaat uit 3 onderdelen: Algemeen deel: In dit deel kun je een aantal zoekargumenten opgeven door deze in de zoekvelden in te vullen. De velden kunnen worden gecombineerd. Daarnaast kun je aangeven of de resultaten op relevantie of op jaar van uitgave moeten worden gesorteerd. Je kunt ook aangeven wanneer de publicatie moet zijn verschenen Materiaalselectie: Je kunt aangeven op welke materiaalsoort je wilt zoeken. Database-selectie: Je kunt aangeven in welke databases je wilt zoeken. 19

20 Voorbeeld zoeken in PiCarta op materiaalsoort Zorg dat je het geavanceerde zoekscherm voor je hebt zoals hierboven staat beschreven. Klik op Geavanceerd: Vul het zoekformulier als volgt in: Klik bij materiaalselectie op: niets Vink nu als volgt aan: Klik op de knop: Zoeken Bekijk het resultaat. Voorbeeld zoeken naar tijdschriftartikelen uit de Online Content Klik op Geavanceerd: Om het zoekformulier leeg te maken klik op: Vul het zoekformulier als volgt in: Vul in bij jaar van publicatie: Publicaties mogen vanaf 1995 verschenen zijn Klik bij materiaalselectie op: niets Vink nu als volgt aan: 20

21 Vink bij Databaseselectie als volgt aan: Klik op de knop: Zoeken Bekijk het resultaat: Klik op de titel Special: Massaspectrometrie Je ziet dan in welk tijdschrift dit artikel is verschenen: De bibliotheken die het tijdschrift in de collectie hebben vind je onder het tabblad Beschikbaarheid. 21

22 Klik op tabblad: Beschikbaarheid. Bekijk het resultaat: Maak nu opdracht 6 en 7 Een deel van opdracht 7 moet worden uitgevoerd in de Mediatheek van R5. Noteer de gevonden gegevens nauwkeurig en ga na afloop van de Workshop naar de Mediatheek. 22

23 5.2 Ullmann s Encyclopedia of Industrial Chemistry Ullmann s Encyclopedia is een naslagwerk met gedetaileerde informatie op het gebied van (industriële) chemie. Onderwerpen die behandled worden zijn o.a. (an)organische chemie, farmaceutische industrie, polymeren en plastics, biotechnologie, voedingsmiddelentechnologie etc. Alle artikelen zijn full-text beschikbaar Starten van Ullmann s Encyclopedia Zorg dat de Mediatheek-website in beeld staat. Kies onder Informatiebronnen van A tot Z voor het cluster Techniek. Klik op Ullmann s Encyclopedia Kies dan voor: Je krijgt het volgende scherm: 23

24 5.2.2 Zoeken in Ullmann s Encyclopedia Ullmann s Encyclopedia maakt deel uit van Wiley Interscience. Rechts op de pagina vind je twee zoekschermen: Om te zoeken in Ullmann s moet je gebruik maken van het bovenste, gele zoekscherm Je kunt een alfabetische lijst van alle artikelen opvragen: De artikelen zijn ook ondergebracht in een onderwerpsindex: Klik daarvoor op: Het volgende scherm verschijnt: Door op één van de trefwoorden te klikken, open je een lijst met artikelen die over dat onderwerp gaan. Bijvoorbeeld: 24

25 Uiteraard kun je ook geavanceerd zoeken in deze encyclopedie. Klik daarvoor op: Je krijgt dan het volgende scherm te zien: In het bovenste veld vul je de zoekterm(en) in Daar onder geef je aan of de fulltext wilt zoeken of dat je alleen binnen bepaalde velden zoals titel of auteur wilt zoeken Ook kan het handig zijn om aan te geven binnen welke periode het artikel verschenen moet zijn 25

26 Als laatste kun je nog aangeven binnen welk onderwerpsgebied je informatie zoekt Een zoekvoorbeeld: Je zoekt naar full text informatie over x-ray, gepubliceerd tussen 2005 en 2007, binnen het vakgebied Analytical Techniques : Deze zoekopdracht geeft de volgende resultaten: Maak nu opdracht 8 26

27 5.3 Science Direct Science Direct is een Engelstalige databank met een zeer uitgebreide collectie tijdschriften met ruim 7 miljoen full-text publicaties. Het aandachtsgebied ligt voornamelijk op wetenschap, techniek en gezondheidszorg. Behalve tijdschriftartikelen worden ook handboeken en naslagwerken aangeboden. Fontys heeft geen abonnement op deze boeken Starten van Science Direct Zorg dat de Mediatheek-website in beeld staat. Kies onder Informatiebronnen van A tot Z voor het cluster Techniek. Klik op Science Direct Kies dan voor: Je krijgt het volgende scherm: 27

28 5.3.1 Zoeken in Science Direct In Science Direct heb je verschillende zoekmogelijkheden: Om een alfabetische lijst met tijdschrifttitels op te vragen klik je op: Het volgende scherm verschijnt: Fontys heeft niet op al deze tijdschriften een abonnement. Je kunt aan de gekleurde symbooltjes zien of er wel of geen abonnement op is. Alleen de geabonneerde titels zijn full-text te lezen. Artikelen zoek je via de optie: Het zoekscherm ziet er als volgt uit: 28

29 Om naar tijdschriftartikelen te zoeken klik je vervolgens op het tabblad: In de eerste twee zoekvelden kun je de zoektermen ingeven en daarnaast aangeven waarin de termen moeten voorkomen (titel, auteur, trefwoord etc.): Bijvoorbeeld: je zoekt een artikel met in de titel de termen dyes (kleurstoffen) en cotton (katoen). Je vult het scherm dan als volgt in: Verder kun je nog aangeven binnen welk vakgebied je artikelen zoekt en uit welke publicatiejaren Als je al duidelijk weet naar welk artikel of van welke auteur je informatie zoekt kun je ook de Quick Search gebruiken: Maak nu opdracht 9 29

30 Enkele overige relevante databanken zijn: NOD (Nederlandse Onderzoek Databank) De NOD is een openbare online databank met informatie over wetenschappelijk onderzoek, onderzoekers en onderzoekinstituten. Het doel van de databank is o.a. het toegankelijk en zichtbaar maken van Nederlands publiek gefinancierd onderzoek voor doelgroepen als wetenschappers, beleidsfunctionarissen, bedrijfsleven, media, wetenschappelijke uitgeverijen, informatiediensten en het brede publiek op nationale, Europese en mondiale schaal. Attent Verwijzingen naar Research papers (vanaf 1985) van nationale en internationale onderzoeksinstellingen op het gebied van economie en wiskunde, gedeeltelijk full text. Academia Academia biedt online toegang tot duizenden uren streaming content voor het hoger onderwijs in Nederland. Met Academia hebben studenten en docenten online toegang tot selecties televisie- en radioprogramma s van de publieke omroepen, opdrachtfilms, Polygoonjournaals, amateurfilms en reclamefilms en spots. TFC Vijftig titels uit de TFC collectie (onder andere met John Cleese) zijn beschikbaar voor alle studenten en medewerkers van Fontys Hogescholen. De onderwerpen die de trainingsmedia van TFC Training Facilities Center belichten zijn: Klantgericht werken, verkoop, management, teamwork, verandering, communicatie, persoonlijke effectiviteit, personeelsmanagement, kwaliteitszorg en veiligheid. DAREnet DAREnet geeft gratis toegang tot de nationale wetenschappelijke onderzoeksoutput van alle Nederlandse universiteiten, enkele hogescholen, het KNAW en NWO. DAREnet bevat een brede collectie die gegarandeerd digitaal beschikbaar is, zonder restricties. HBO Kennisbank Ieder jaar produceren studenten, docenten en lectoren van de hogescholen in Nederland duizenden scripties, onderzoeken, afstudeerverslagen, papers en artikelen. Deze worden in de HBO Kennisbank digitaal beschikbaar gesteld aan geïnteresseerden van over de hele wereld. Tot medio 2007 worden vooral scripties opgenomen van zeven hogescholen. Het is de bedoeling in de loop van 2007 ook ander materiaal op te slaan. Dan zullen ook meerdere hogescholen hun producten via de HBO Kennisbank publiceren. SpringerLink SpringerLink bevat fulltext artikelen uit meer dan 1200 tijdschriften op verschillende wetenschapsgebieden zoals: economie, computers en informatica, milieu, rechten, wiskunde, operations research, filosofie, linguïstiek, psychologie en sociale wetenschappen, technologie en medische wetenschappen. Het bestand bevat ook seriewerken en boeken, maar deze zijn slechts in beperkte mate fulltext toegankelijk. SpringerLink bevat de publicaties van de uitgevers Springer en Kluwer Academic. Maak nu opdracht 10 30

31 6 Zoeken op Internet Er is op Internet een schat aan informatie te vinden. De kunst is alleen om op een zo efficiënt mogelijke manier een betrouwbaar antwoord op je zoekvraag te krijgen. Om te kunnen zoeken op het World Wide Web, maak je gebruik van o.a. zoekmachines, startpagina s, weblogs en links (URL) 6.1 De URL (Het internetadres) De makkelijkste manier om direct naar een website te gaan is natuurlijk het intypen van de URL (Uniform Resource Locator). Je kunt daarbij heel vaak uitgaan van je intuïtie. Om de website van Schiphol te vinden begin je met het intypen van In o.a. Internet Explorer is het niet meer nodig om de volledige URL in te typen, het woordje schiphol intypen levert al diverse resultaten op. Wanneer gebruiken: Als je verwacht dat de naam van een bedrijf of instelling in de URL voorkomt. Voorbeeld zoeken op bedrijfsnaam: Start Internet Explorer op en tik in het zoekscherm Schiphol. Klik op zoeken en bekijk het resultaat. 6.2 Webgidsen en Startpagina s Een webgids wordt samengesteld door een redactie of een team van beheerders. Zij bekijken aangemelde webpagina s en brengen deze onder in categorieën. Startpagina s zijn commerciëler van opzet en daardoor minder betrouwbaar. Wel zijn ze beiden opgebouwd via een boomstructuur. Dat wil zeggen van Algemeen naar Specifiek. Door steeds keuzes te maken op pagina's van rubrieken en subrubrieken kom je uiteindelijk bij een aantal links uit die betrekking hebben op het onderwerp dat je interesseert. Bekende voorbeelden zijn Startpagina.nl, Startkabel.nl, Yahoo.com, Dmoz.nl. 31

32 Wanneer gebruiken: Als je je wilt oriënteren op een onderwerp. Als je op zoek bent naar documenten over een niet al te specifiek onderwerp. Als je een specialistische vraag hebt, maar je weet (nog)niet welke zoektermen je moet gebruiken. Voorbeeld zoeken via Startpagina: Start Internet Explorer op en tik in het zoekscherm: Klik op Alle dochters en vink Op categorie' aan. Klik op het onderwerp HBO in de rubriek Onderwijs en bekijk het resultaat. 6.3 Zoekmachines Er bestaan talloze zoekmachines die voor jou het Web afspeuren. Zogenaamde spiders vinden en lezen (nieuwe) internetpagina s en stoppen deze in een database. Spiders volgen daarbij ook de links die op een pagina voorkomen. Zo blijven ze voortdurend bezig. De meeste zoekmachines werken met een rankingsysteem; belangrijke sites komen dan bovenaan de zoekresultaten te staan. Hoewel er enkele algemene voorwaarden bestaan, gaat iedere zoekmachine anders om met het bepalen van de belangrijkheid van een website. Zoekmachines moeten op een heel andere manier worden bediend dan directories. Je zult de zoekmachine opdrachten moeten geven om duidelijk te maken wat je wilt. Daarbij zul je je moeten aanpassen aan de taal (zoektermen) die de zoekmachine verstaat. In dit hoofdstuk wordt onder paragraaf Google enkele relevante zoektermen besproken. Wanneer gebruiken: Als je zeer gerichte en gedetailleerde informatie zoekt, waarover vermoedelijk niet zo heel veel relevante documenten te vinden zullen zijn, en je weet welke zoektermen je moet gebruiken om die informatie met een zoekmachine te vinden. Als je snel iets op moet zoeken. 32

33 6.3.1 Springplankzoekmachines (multiple search engines) Springplankzoekmachines of multiple search engines bieden een simpele toegang tot een uitgelezen pakket van zoekmachines, waaruit je zelf kunt kiezen. Ze bieden één zoekregel waarin je maar één keer een vraag hoeft in te typen die vervolgens met eventuele aanpassingen door meer zoekmachines wordt uitgevoerd. Het grote voordeel hierbij is dat je door gebruik te maken van meerdere zoekmachines, een groter gedeelte van het Web kunt doorzoeken. Voorbeelden van dit soort zoekmachines zijn Fagan Finder, Proteus Internet Search en TurboScout. Wanneer gebruiken: voor simpele vragen, waarop je snel antwoord wilt hebben. Ook voor vragen die in één zoekmachine heel weinig treffers opleveren, zijn ze goed te gebruiken. Voorbeeld zoeken via Turboscout: Start Internet Explorer op en tik in het zoekscherm Tik in het zoekscherm weersverwachting Nederland en klik op Search Door bovenaan het resultatenvenster op de zoekmachines te klikken kun je de resultaten met elkaar vergelijken Speciale zoekmachines Speciale zoekmachines beperken zich tot het doorzoeken van een bepaald, specifiek deel van het Web. Zo zijn er speciale zoekmachines die zich beperken met het doorzoeken van: een bepaald geografisch domein (Nederland, Duitsland, Spanje) (bv Vindex.nl en Ilse.nl)) vakgebied (bij voorbeeld filosofie, internationale betrekkingen. chemie) (bv ChemFinder) een onderwerp (bij voorbeeld celebrities) bepaalde mediatypes, bijvoorbeeld beeld- en geluidsmateriaal (Google Video) of boeken (Google.nl/books) een bepaald type informatie (bijvoorbeeld nieuws en blogs). een bepaalde functie (bijvoorbeeld 'shopping search engines' of 'prijsvergelijkingszoekmachines', zoekmachines die de voordeligste aanbieders bij een bepaald product zoeken). Grote mondiale zoekmachines zoals Google en Yahoo! hebben naast hun grote database van webdocumenten nog speciale databases voor deze doelen; Google bijvoorbeeld heeft Google Images, Google Video (Beta), Google News en Froogle (shopping), en Oristus, een audiozoekmachine van Google, komt eraan. 33

34 Wanneer gebruiken: Speciale zoekmachines kunnen om verschillende redenen de voorkeur verdienen boven de grote mondiale zoekmachines. Zo kunnen zoektermen in een beperkt, vakspecifiek domein een veel beter afgebakende betekenis hebben (de term 'vervreemding' in een juridische context betekent iets anders dan dezelfde term in een sociologische context). De kwaliteit van de gevonden documenten kan met een speciale zoekmachine een stuk beter zijn. 6.4 Google Om goed te kunnen zoeken m.b.v. een zoekmachine is het aan te raden om één zoekmachine goed te leren gebruiken. De meest bekende zoekmachine van dit moment is Google. Googlen wordt zelfs al als werkwoord gebruikt. We gaan er in dit hoofdstuk van uit dat je al enigszins bekend bent met Google. Alleen enkele specifiekere zoekmogelijkheden binnen Google die voor je studie interessant kunnen zijn, worden behandeld, zoals het zoeken m.b.v. specifieke zoektermen, geavanceerd zoeken en speciale databases en diensten Zoeken m.b.v. specifieke zoektermen Door de juiste zoektermen te gebruiken kun je je zoekresultaten beperken en/of uitbreiden. De meeste zoekmachines kennen de volgende zoektermen: zoeken met een beperking tot bepaalde velden: URL, title, link, define, enz. Voorbeeld: intitle:fontys zoeken met hele zinnen of frases "Derde Wereld", "Tweede Kamer", "vitamine C" Dit zijn termen die uit meer dan een woord bestaan en een eigen betekenis hebben. Maar ook langere zinsneden of zinnen kunnen als zoekvraag opgegeven worden door ze tussen aanhalingstekens te plaatsen. Bijvoorbeeld to be or not to be. zoeken met de Booleaanse operatoren AND, NOT en OR zoeken binnen een bepaald domein.edu,.gov,.nl,.be. Door een taal, een domein (.edu,.gov,.com,.nl,.de, enz.), een continent of een host op te geven beperk je je zoekresultaat tot webdocumenten die in een bepaald land, continent, type organisatie. 34

35 Google's tilde (~) Als je bij Google '~anorexia' als zoekterm opgeeft, vindt je ook treffers die de term 'anorexia' niet bevatten, maar wel 'eating disorders', 'bulimia' en/of 'anorexic' Geavanceerd zoeken met Google Geavanceerd zoeken binnen Google biedt allerlei opties die het zoeken preciezer maken en bruikbaardere zoekresultaten opleveren. Enkele zoektermen (zoals de booleaanse operatoren) zijn hierin verwerkt. Voorbeeld Geavanceerd zoeken met Google: Klik in het Google startscherm op geavanceerd zoeken Je zoekt naar informatie over het eigen risico in verband met ziektekosten. Vul het zoekscherm als volgt in: Bekijk het resultaat. 35

36 6.4.3 Speciale databases en diensten van Google Bij het opstarten van Google worden de diensten Afbeeldingen, Discussiegroepen, en Nieuws direct getoond. Onder de knop meer vind je andere diensten en producten van Google. Klik op de knop meer : Het volgende scherm verschijnt: Enkele voorbeelden van speciale zoekdiensten: Zoeken naar Boeken Voor het doen van literatuuronderzoek is de optie Zoeken naar boeken interessant. Klik op: Via deze dienst kun je zoeken naar (nieuwe) publicaties van aangesloten uitgeverijen en naar boeken die in een aantal bibliotheken aanwezig zijn. In een aantal gevallen zul je alleen de titelinformatie, een samenvatting of enkele vrijgegeven bladzijdes uit het boek vinden. Alleen auteursrechtvrije titels worden full text weergegeven. Uitgeverijen kunnen deze dienst bijvoorbeeld gebruiken om boeken te promoten. 36

37 Google Scholar Via Scholar kun je zoeken in bijvoorbeeld full text (academische)scripties, wetenschappelijke publicaties en andere grijze literatuur (publicaties die niet via erkende boekhandels en/of uitgeverijen worden verspreid). Omdat Google Scholar nog in ontwikkeling is vindt je deze onder de knop Labs. Klik op Labs en het volgende scherm verschijnt: Let op: Via deze weg kun je gelinkt worden naar de Engelstalige versie van Scholar. Er is ook een Nederlandse variant Google Wetenschap. Deze vind je rechtstreeks via de URL: 37

38 In Google Wetenschap is het mogelijk om geavanceerde zoekacties te doen. Klik op: Vul het zoekscherm dat verschijnt als volgt in: Bekijk het resultaat. Google Alerts Met Google Alerts (Google Meldingen) ontvang je via updates van de nieuwste zoekresultaten op Google (web, nieuws enz.) gebaseerd op de zoekopdracht of het onderwerp dat je hebt opgegeven. Klik in het beginscherm van Meer Google-producten op Meldingen : Het volgende scherm verschijnt: 38

39 Een door jou gekozen zoekopdracht wordt door Google onthouden. Je krijgt een mailtje wanneer er nieuwe websites en/of nieuwsitems zijn verschenen die voldoen aan de zoektermen. Let hierbij wel op dat je de juiste zoekopdracht formuleert. Bij heel algemene termen zul je merken dat je postbus volstroomt met berichten. Dit werkt voor je studie alleen maar vertragend. Dezelfde dienst is ook via Google Nieuws beschikbaar. Zodra je via de startpagina van Google naar nieuwsberichten hebt gezocht zie je links op de pagina een mogelijkheid voor nieuwsmeldingen. alerts worden steeds meer door zoekmachines en databanken gehanteerd. Daarnaast maken veel nieuwspagina s of weblogs gebruik van RSS-feed. RSS is heel eenvoudig gezegd een manier van tekstopmaak. Deze opmaak maakt het mogelijk om tekst van een website in te lezen in een zogenaamde RSSlezer. Als je vaak websites bezoekt waarvan de inhoud wisselt, zoals een weblog, hoef je niet steeds zelf te kijken of er iets nieuws geplaatst wordt. Via een RSS-lezer krijg je automatisch bericht of de websites van jouw keuze nieuwe berichten geplaatst hebben. Je bespaart hiermee een heleboel surf- en zoektijd. In hoofdstuk 1.2 van deze workshop wordt gesproken over de weblog van de Fontys Mediatheken. Ook daar zie je de mogelijkheid voor RSS terug. Er bestaan verschillende gratis RSS-lezers, zowel Engels- als Nederlandstalig. Deze zijn via het Internet te downloaden. De RSS-feeds komen dus niet binnen in je mailbox, je hebt een apart programma nodig om de verzamelde nieuwsitems te kunnen bekijken. Overigens is bij de meest recente versies van internetbrowsers een rss-programma veelal al ingebouwd. Voorbeelden hiervan zijn Internet Explorer 7.0 en Firefox. 39

40 6.5 Betrouwbaarheid Via het Internet wordt wereldwijd een enorme hoeveelheid informatie aangeboden. Vrijwel iedereen kan informatie publiceren zonder dat er een overkoepelende redactie is. Hoe bepaal jij nu welke informatie betrouwbaar is? Daarvoor zijn enkele criteria opgesteld. Deze kunnen gelden voor de webpagina s maar ook voor de via Internet gevonden documenten: De maker(s) - Is de auteur een deskundige binnen het vakgebied? - Heeft de auteur al meer gepubliceerd? - Wordt er een ( )adres of telefoonnummer genoemd of blijft de auteur anoniem en/of onbereikbaar? - Is de auteur in dienst van een (bekende) organisatie? - Persoonlijke pagina s zijn vaak te herkennen aan een tilde (~) in de URL, of aan de woorden member, user etc. Belangenverstrengeling / uitgangspunt - De informatie kan gekleurd zijn door de achtergrond van de auteur of de organisatie. Komt de informatie over milieuvervuiling door uitlaatgassen van een autofabrikant of bijvoorbeeld van een milieuorganisatie? - Wordt de internetpagina gesponsord? - Is de informatie gebaseerd op de mening of het standpunt van slechts een persoon of een kleine groep? opbouw van de pagina - Wanneer is de pagina voor het laatst aangepast/vernieuwd? - Werken de links? - Is de informatie recent? - Is de afkomst van de informatie te achterhalen? Worden er bijvoorbeeld literatuurverwijzingen gegeven? - Hoe is het taalgebruik? Een tekst vol taal- en spelfouten is doorgaans minder betrouwbaar. overige tips - Ga nooit af op één bron. Verifieer de gevonden informatie op meerdere plaatsen. - Maak gebruik van gezond verstand. Hoe betrouwbaar zal de informatie zijn die je haalt van een pagina als Snopes.com die als ondertitel Rumor has it heeft? - Via InterNIC (Public Information Regarding Internet Domain Name Registration Services) kun je nakijken wie er achter een bepaalde domeinnaam zit. - Ga op een pagina altijd op zoek naar een About Us, Help, Contact Us of iets dergelijks. - Indien een zoekmachine gebruik maakt van een ranking systeem, achterhaal dan waar die op gebaseerd is. - Peer-reviewed documenten zijn door vakgenoten bekeken en beoordeeld. - Betrouwbare en vakspecifieke Internet sites kun je ook vinden in Fontys Internetbronnen Maak nu de opdrachten 11 t/m 14 40

41 6.6 Fontys Internetbronnen Deze databank wordt actief gevuld door een team van informatiespecialisten uit de Fontys Mediatheken. Het is een steeds verder groeiende verzameling kwalitatief goede internetbronnen gericht op de vakgebieden waarbinnen de Fontys Hogescholen opereren. De internetpagina s worden voorzien van trefwoorden en een korte samenvatting. Fontys internetbronnen zijn te vinden op de mediatheekwebsite onder de rubriek Fontys Collecties. Het volgende scherm verschijnt: Klik de toegangsmogelijkheid via iport aan. Je krijgt dan onderstaand zoekscherm: Kies bij de zoekopties voor trefwoord: 41

42 Vul vervolgens als volgt in: Klik op: Het volgende scherm verschijnt: is een dienst van Het Octrooicentrum Nederland en biedt een online toegang tot hun octrooizoekmachine. Je kunt hierin zoeken naar octrooipublicaties van afzonderlijke landen maar ook direct wereldwijd. Je vindt er achtergrondinformatie over octrooien, een uitgebreide workshop zoeken in digitale octrooibronnen, een octrooiregister etc. Ook is het mogelijk om op bedrijfsnaam of naam van de internetpagina te zoeken: Bijvoorbeeld: De zoekactie levert dan het volgende resultaat: Klik op de 2 e regel en het volgende scherm verschijnt: Door op de URL te klikken kun je de Internetpagina bekijken. Maak nu opdracht 15 42

43 7 Naslagwerken In naslagwerken vind je snel korte informatie over allerlei onderwerpen. Je kunt denken aan woordenboeken, atlassen of encyclopedieën. Verder zijn er ook allerlei vakspecifieke naslagwerken in de diverse mediatheken aanwezig. Enkele voorbeelden van naslagwerken (deze titels zijn in de mediatheek van R5 aanwezig; waar ze geplaatst zijn, staat aangegeven achter de betreffende titel). 7.1 Algemene encyclopedieën Grote Winkler Prins (N 041 GROT) Amsterdam [etc.] : Elsevier Een universele, complete encyclopedie, die de gehele cultuur, de natuur- en geesteswetenschappen en de technologie behandelt. Alfabetisch ingericht, met veel literatuurverwijzingen. Nieuw cultureel woordenboek : encyclopedie van de algemene ontwikkeling (N 041 NIEU) Amsterdam : Anthos Gerangschikt naar een groot aantal kennisgebieden geeft dit boek in korte, heldere omschrijvingen díé begrippen, namen, feiten, gebeurtenissen en gezegden weer, die tot onze culturele bagage zouden moeten behoren. Het is daarmee niet alleen een handzaam naslagwerk, maar ook een leesbaar compendium van de Nederlandse en internationale cultuur in brede zin. 7.2 Woordenboeken Van Dale groot woordenboek der Nederlandse taal (N Nederlands 831 NEDE) Utrecht : Van Dale Dit is het standaard woordenboek van de Nederlandse taal. Het geeft verder een overzicht van de spellingsregels, het gebruik van leestekens en titulatuur. Als bijlagen vinden we een lijst met gevleugelde woorden en citaten, een lijst van de antieke oudheid en een lijst met bijbelse begrippen en personen. Woordenlijst Nederlandse taal (N Nederlands 842 WOOR) Den Haag [etc.] : SDU Dit boek geeft een uitgebreide woordenlijst met o.m. de vervoegingen en de meervoudsvormen. Daarnaast wordt in de inleiding een uitleg gegeven van de nieuwe spellingsregels. Het is in de wandeling ook bekend als Het groene boekje. Groot polytechnisch woordenboek (N groo) Deventer : Kluwer Termen en uitdrukkingen uit de technische vaktalen. Frans, Duitse en Engelse vertalingen van termen uit bijv de aërodynamica, bouwkunde, chemie, fysica, kernfysica, luchtvaart, milieu, octrooiwezen, telecommunicatie, wiskunde en nog veel meer vakgebieden. Nederlands-Frans / Frans-Nederlands Nederlands-Engels / Engels-Nederlands Nederlands-Duits / Duits-Nederlands Van Dale woordenboeken voor hedendaags taalgebruik Utrecht : Van Dale Een reeks meer omvangrijke woordenboeken, vooral ook geschikt voor vertaalwerkzaamheden. Duits-Nederlands en Nederlands-Duits (N duit 831 VAN) Frans-Nederlands en Nederlands-Frans (N fran 831 VAN) Engels-Nederlands en Nederlands-Engels (N enge 831 VAN) Spaans-Nederlands en Nederlands-Spaans (N spaa 831 VAN) 43

44 7.3 Adresboek HBO-almanak (N HBO) Den Haag : Voorlichtingsdienst HBO-raad. Per hogeschool vermeldt de HBO-Almanak een groot aantal belangrijke gegevens: allerlei nuttige adressen en telefoonnummers, de samenstelling van het college van bestuur danwel de centrale directie en studentenaantallen. Ook wordt aangegeven hoe de instelling is georganiseerd. Voorts worden alle studierichtingen vermeld die de hogeschool verzorgt. Hierbij staat tevens aangegeven of er sprake is van voltijd- of deeltijdonderwijs. Ook andere zaken komen aan de orde zoals informatie over de diverse soorten waarin het hbo is onderscheiden, de toelatings- en inschrijvingsregeling in het hbo, titulatuur, studiefinanciering, overheid, parlement en buitenland (subsidiemogelijkheden en dergelijke). 7.4 Vakspecifieke handboeken en naslagwerken Polytechnisch zakboekje (N poly) Doetinchem: Reed business information Een waardevolle informatiebron voor iedereen die een technische opleiding doet. De informatie is praktisch ingedeeld naar vakgebied. Het boek bevat een uitgebreid trefwoordenregister. NEN-catalogus (N norm) De NEN-Catalogus geeft een overzicht van alle Nederlandse (NEN) en Nederlands aanvaarde Europese (NEN-EN) en internationale normen (NEN-ISO). Er kan gezocht worden op onderwerp, op normnummer of op de internationaal gehanteerde ICS-code, een classificatiesysteem waarmee alle normen naar onderwerp worden ingedeeld. Concise encyclopedia of advanced ceramic materials (N 674 CONC) Oxford : Pergamon Press Een alfabetisch geordende encyclopedie met 137 artikelen over keramische materialen, hun specificaties en toepassingen. DNA Science : a first course (N mick) Laboratory Press : Cold Spring Harbor (NY) Dit tekstboek is een combinatie van theorie en praktijkvoorbeelden. In de 12, uitgebreid geteste, laboratoriumproeven kan de opgedane kennis uit het eerste deel van het boek in praktijk gebracht worden. Modern food microbiology (N 678 jay) Dordrecht : Kluwer academic/plenum publishers Uitleg over het ontdekken en meten van micro-organismen in voeding; in vers en bewerkt vlees, gevogelte, vis en schaaldieren, melkproducten, groenten en fruit. Daarnaast worden onderwerpen als conserveren, voedselveiligheid, voedselvergiftiging en kwaliteitscontroles behandeld. Brock Biology of Microorganisms (N 579 madi) Upper Saddle River : Prentice Hall Dit boek geeft een overzicht van zowel nieuwe als gevestigde begrippen uit de Microbiologie. Het behandelt onderwerpen als micro-organismen, moleculaire biologie, genetica, cellen, bacteriën, epidemieën, immunologie, biotechnologie en nog veel meer. De theoretische tekst wordt verlevendigd door de honderden foto s, tekeningen en schema s die zijn toegevoegd. 44

45 Binas (N 501 bina) Groningen : Wolters-Noordhoff Ondersteunend boek voor de vakken natuurkunde, scheikunde, biologie, algemene natuurwetenschappen en wiskunde. Dit rijk geïllustreerde naslagwerk geeft o.a. de SI-eenheden, wiskundeformules, scheikundige symbolen en elementen, het periodiek systeem der elementen, namen van chemische symbolen, de structuurformules van DNA en RNA, een voedingsmiddelentabel en nog veel en veel meer. CRC Handbook of chemistry and physics (N 504 crc) New York : CRC Press Vrijwel jaarlijks verschijnend handboek voor de chemie en de natuurkunde. Talloze schema s, tekeningen en tabellen op het gebied van de (an)organische chemie, thermodynamica, vloeistofmechanica, biochemie, analytische chemie, atomen, polymeren, laboratoriumtoepassingen en nog veel meer. Ga na afloop van deze workshop naar de Mediatheek van R5 en maak de opdrachten 16 en 17. Na het raadplegen van een naslagwerk dient deze teruggezet te worden op de juiste plaats in de kast. 45