CHINA. In dit nummer onder meer:

Transcriptie

1 nummer 5, juni 2010 In dit nummer onder meer: Coverstory: Blij met wereldstage op Happy Street, World Expo Shanghai 2010! Student Information Management checkt China Internationalisering en Ondernemerschap hand in hand in Flevoland Topcateraar verovert China met studentenleger Heerlense Microreactortechnologie en missie naar Mars CHINA Tijdschrift in het kader van het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs

2 Colofon Go Abroad! wordt uitgegeven in het kader van het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs (PIB). Het tijdschrift is gemaakt voor en door het beroepsonderwijs, het bedrijfsleven en andere belanghebbenden bij PIB projecten, met een oplage van exemplaren. Vormgeving: De Nieuwe Buren in opdracht van de MBO Raad in het kader van PIB. Fotografie: Verkregen van de diverse onderwijsinstellingen en via De Nieuwe Buren. Stockfoto s: i-stock. Copyright Het is verboden zonder toestemming van de redactie artikelen geheel of gedeeltelijk over te nemen. Het copyright ligt bij NL EVD Internationaal, als uitvoerder van PIB in opdracht van de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Voorwoord Maria van der Hoeven Het programma heeft in de afgelopen drie jaar zes aanvraagrondes gehad waar ruim 80 projecten uit zijn voortgekomen. Het type projecten is uiteenlopend van aard en varieert van het opzetten van een bureau internationalisering, het door studenten en docenten uitvoeren van marktonderzoek in het buitenland in opdracht van Nederlandse bedrijven tot het opzetten van internationale onderwijsmodules voor een betere aansluiting onderwijs arbeidsmarkt. Tal van samenwerkingsverbanden werden opgezet tussen onderwijsinstellingen onderling en met bedrijven in binnenen buitenland. China als opkomende markt is van groot belang voor de Nederlandse economie. Veel Nederlandse moederbedrijven zijn belangrijke importeurs van (eind)producten die door hun dochters in China zijn gefabriceerd. Nederland is de tweede EU-investeerder in China. Daarnaast leveren ook investeringen van Chinese bedrijven in Nederland banen op. China is dan ook een belangrijk PIB land. Door studenten tijdens hun studie al vertrouwd te maken met de Chinese cultuur en manier van zakendoen worden ze optimaal uitgerust voor hun latere carrière. In dit laatste nummer van de Go Abroad! vindt u wederom tal van interviews met studenten en projectleiders over hun projecten op het gebied van internationalisering. Mede in het kader van de wereldtentoonstelling in Shanghai, met het Nederlandse paviljoen Happy Street, is de uitgave van dit tijdschrift gewijd aan de PIB avonturen in China. Zo wordt een student aan de tand gevoeld die betrokken is bij het Nederlands-Chinese consultancy bureau Check-IT en wordt een jonge Succesvolle bedrijven vormen het fundament van een gezonde economische groei met voldoende werkgelegenheid. De toegenomen globalisering vraagt om internationale competenties en kennis van werknemers. Hier moet het onderwijs op inspelen. Daarom stimuleert het ministerie van Economische Zaken een betere aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt op het gebied van internationalisering. In dit kader is in 2007 de subsidieregeling Programma Internationalisering Beroepsonderwijs (PIB) in het leven geroepen, een gezamenlijk initiatief van de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. ondernemer aan het woord gelaten die tijdens zijn stage een eigen ijssalon in China startte. Ook is mijn collega Marja van Bijsterveldt, staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, geïnterviewd over de internationalisering van het beroepsonderwijs met onder andere China en India als belangrijke stagelanden. Een uniek door de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap geïnitieerd project dat in deze aflevering van Go Abroad! verder centraal staat, is het grote stageproject waar 152 Nederlandse mbo- en hbo-ers zijn betrokken en 162 Chinese studenten. In een internationaal buddysysteem zijn ze op de Wereldtentoonstelling in Shanghai mede-verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering van Happy Street. Samen met onder andere Skills Netherlands, verantwoordelijk voor de werving, selectie en voorbereiding, en de MBO Raad, verantwoordelijk voor de vakinhoudelijke begeleiding, wordt dit project door NL EVD Internationaal uitgevoerd. Bijzonder is bijvoorbeeld dat de Nederlandse studenten die gaan samenwerken afkomstig zijn van wel 22 verschillende onderwijsinstellingen uit heel Nederland. Nederlandse studenten in het buitenland vertegenwoordigen Nederland en brengen het buitenland terug naar Nederland. Ze zijn belangrijke ambassadeurs. Het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs heeft een verdere solide basis gelegd voor de internationalisering van het beroepsonderwijs, die zich de komende jaren verder uit zal kristalliseren. Een tendens die ik als minister, die op beide betrokken departementen werkzaam is geweest, met veel belangstelling blijf volgen en waarbij ik iedereen van harte succes wens. Maria van der Hoeven, minister van Economische Zaken 2 3

3 Inhoudsopgave Colofon 2 Voorwoord door Maria van der Hoeven, minister van Economische Zaken 3 Van stage tot ijssalon in Shanghai Succesverhaal van een jonge Nederlandse ondernemer in China 7 Nieuws NL EVD Internationaal 8 No guts, no glory! Interview met Marja van Bijsterveldt, staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 10 Zeeuwse samenwerking met Shanghai Interview met Jelle Marchand, directeur Economisch College Zeeland 32 Integrale aanpak voor internationale stages 33 Internationalisering en ondernemerschap gaan hand in hand bij ROC Flevoland 34 nawoord 35 Overzicht van in 2009 gestarte PIB projecten 37 Wereld Proeftuinen voor internationalisering in het mbo Nieuwe regeling voor samenwerking met Turkije, India, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk 12 RAAK heeft nu ook internationale variant Nieuwe regeling voor internationalisering in het hbo 13 CLOSE-UP: De ondernemer Topcateraar verovert China met studentenleger 14 Nederlandse studenten promoten hun wateropleidingen tijdens de World Expo ROC Eindhoven creëert Chinese dynamiek in regio 17 CLOSE-UP: De student. Hard bed, leerzame tijd Check-IT biedt IT-studenten unieke kans in China 18 COVERSTORY: Nederland vertegenwoordigen op de World Expo in Shanghai Stageproject Happy Street 20 Goed voorbereid op stage Verspreiding van de Module Internationale Oriëntatie ontwikkeld door ROC Aventus 24 Hogeschool INHolland brengt internationalisering en mkb bij elkaar 25 Euregionale samenwerking op het gebied van arbeidsmarkt en opleiding 26 CLOSE-UP: De docent Gedreven stagebegeleider bewaakt leerdoelen en levensgeluk 28 Internationale samenwerking in de microreactortechnologie 30 Grenzeloos duurzaam 31 Legenda iconen Zorg / Hulpverlening Horeca / Toerisme / Hospitality Sectorbreed Creativiteit Sport / Veiligheid Economie / Handel / Business / Management Landbouw Onderwijs Techniek / Logistiek / Bouwkunde 4 Go Abroad 4, juni 2009 Go Abroad 4, juni

4 Van stage tot ijssalon in Shanghai Succesverhaal van een jonge Nederlandse ondernemer in China Go Abroad goes to Asia! China, onderwijs en ondernemen De 24-jarige Nederlandse Bing van der Lande vertrok in de zomer van 2007 voor stage en studie naar Shanghai in het kader van zijn studie Trade Management gericht op Azië aan de Hogeschool van Rotterdam. Bij terugkomst in september 2008 was hij een bijzondere ervaring rijker én eigenaar van ijssalon Bing in Shanghai. De ijssalon is inmiddels verkocht, Bing is klaar met zijn studie in Rotterdam en volgt nu een master aan de IE Business School in Madrid. Jonge student en hip ijs Tijdens een vakantie in China zag Bing een ijsverkoper ijs bereiden in een grote wok, wat een show en een beleving op zich was. Samen met zijn toenmalige Chinese zakenpartner Kelvin Yang zette Bing in mei 2008 de ijssalon Bing (het Chinese woord voor ijs) op. Het ijs dat ze maakten onderscheidde zich van andere ijsjes en de uitstraling van de ijssalon was fris, strak en hip en paste helemaal in het straatbeeld van de opkomende trendy wijk waar de salon gesitueerd was. Al met al goede factoren voor een succes. Daarnaast is het devies van Bing: Gewoon doen! Aanpakken en vooral niet bang zijn om te falen. De samenwerking met de Chinese Kelvin maakte het een en ander soms ook gemakkelijker, maar het blijft toch gewoon durven. voor zijn eigen zaak. In zijn studie werd veel aandacht besteed aan het beheersen van de taal, wat onmisbaar is voor het zakendoen in China. Bing vult aan dat hij vanuit de studie een sterk internationaal bewustzijn heeft meegekregen en tot inzien is gekomen dat de wereld eigenlijk klein is en geen grenzen kent: Als je een idee hebt of een goed product, kun je dat overal verkopen, als je het maar doet en bereid bent hard te werken. Zeer belangrijk zijn zelfinzicht en zelfvertrouwen. Een veelbelovende internationale toekomst... Na zijn avonturen in Shanghai en momenteel in Madrid ziet Bing zichzelf over een jaar of vijf als ondernemer in China of in ieder geval in Azië: China groeit uit tot een sterke mogendheid en het zou zonde zijn om de kennis en ervaring die ik nu heb opgebouwd te laten liggen. Hij voegt hieraan toe dat hij ontzettend blij is dat hij de opleiding Asian Trade and Management heeft gekozen en afgerond. Deze studie en zijn buitenlandse stage hebben hem namelijk de kans geboden de eerste stappen te zetten en te zijn waar hij nu is: een jonge ondernemer, oprichter van een al succesvolle zaak in Shanghai, die zich nu verder toelegt op een internationale carrière. Vaak heerst het idee dat een zaak opzetten in het buitenland moeilijk zou zijn door de cultuurverschillen. Bing ervoer het op afstand gemotiveerd houden van personeel en de andere normen en waarden die Chinezen er op na houden wat betreft hygiëne dan ook als grootste uitdagingen. Enorm blij verrast was Bing echter door de snelheid waarmee zaken in China geregeld worden: Een zaak verbouwen? Vraag wat rond en binnen een dag heb je een aannemer aan het werk die de offerte bij wijze van spreken op een pakje sigaretten heeft neergekrabbeld. Tijdens zijn stage bij Randstad in Shanghai kwamen alle facetten van het opzetten van een eigen zaak aan bod. Deze kennis heeft Bing vervolgens kunnen toepassen Bing van der Lande met een Chinese werknemer 6 7

5 Nieuws NL EVD Internationaal Uniek stageproject tijdens de Wereldtentoonstelling Shanghai Op initiatief van de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zet Nederland mbo- en hbo-studenten in op het Nederlandse paviljoen op de wereldtentoonstelling in Shanghai. De 152 studenten, afkomstig van 22 onderwijsinstellingen, lopen tijdens de World Expo in 19 verschillende functies stage: van chefkok en vip gastheer tot camerajournalist en host. Samen met het team professionals vormen de studenten het visitekaartje voor zo n 7 miljoen te verwachten bezoekers op het Nederlandse paviljoen. Na een intensieve selectieprocedure zijn de studenten met een Chinese taal- en cultuurtraining en teambuilding voorbereid op hun stageperiode in Shanghai. De eerste groep Nederlandse studenten is op 10 april naar China vertrokken. Naast de unieke leerervaring voor de studenten om te werken op de grootste World Expo ooit wordt de studenten een extra ervaring aangereikt. De Nederlandse studenten gaan intensief samenwerken met Chinese studenten. De samenwerking bevordert de wederzijdse kennis op het gebied van cultuur en vakmanschap, wat voor de studenten en de daaraan gekoppelde onderwijsinstellingen in de toekomst van waarde zal zijn. Het is de eerste keer dat op deze schaal een internationale samenwerking tussen Nederlandse en Chinese studenten tot stand wordt gebracht. Het stageproject wordt onder leiding van de organisatie NL EVD Internationaal uitgevoerd door de stichting Skills Netherlands en de MBO Raad. Skills Netherlands heeft de werving en selectie van de studenten ter handen genomen en is verantwoordelijk voor de voorbereiding van de studenten. Op het Nederlandse paviljoen sturen ruim 40 professionals, waaronder medewerkers van Maison van den Boer en De Vries en Partners, de studenten aan. De vakinhoudelijke stagebegeleiding van zowel de mbo- als de hbo-studenten wordt gecoördineerd door de MBO Raad. Hiervoor zijn zeven stagebezoekers geselecteerd die de contacten onderhouden tussen de scholen, de studenten en de leermeesters in Shanghai en op die manier de studievorderingen van de studenten tijdens hun stage volgen. Meer informatie over dit project kunt u vinden op: Projectleidersbijeenkomst 15 april 2010 De bijeenkomst vond plaats bij NL EVD Internationaal in Den Haag. Vanuit het hele land waren ongeveer 60 project leiders en andere betrokkenen bij internationalisering van het beroepsonderwijs aanwezig. De bijeenkomst werd geopend door Henri Geursen, voorzitter van de Dutch Trade Board werkgroep onderwijs. Daarna werd in workshops gediscussieerd over concrete aanbevelingen over internationalisering in het beroepsonderwijs, gericht aan verschillende actoren, waaronder bijvoorbeeld de eigen instelling en de ministeries van EZ en OCW. In de tweede ronde van de workshops werden ervaringen uitgewisseld in drie verschillende groepen. Gesproken werd over internationalisering anders dan stages, succesvolle workshop mbo projectleiders op PIB projectleiders bijeenkomst prijsuitreiking Beste Leerbedrijf Internationaal 2009 samenwerking en hoe motiveer je studenten naar bijvoorbeeld moeilijke landen. De dag werd afgesloten met een gezamenlijke lunch. Voor het verslag van de bijeenkomst kunt u de PIB website bekijken: Prijs Beste Leerbedrijf Internationaal 2010 Sinds 2008 wordt binnen PIB de prijs Beste Leerbedrijf Internationaal uitgereikt door NL EVD Internationaal in nauwe samenwerking met de MBO Raad, Colo en de Kamer van Koophandel. De prijs is door het ministerie van Economische Zaken in het leven geroepen om bedrijven in het zonnetje te zetten die mbo-leerlingen in hun organisatie opnemen om tijdens de studie internationale ervaring te laten opdoen. Voor de prijs Beste Leerbedrijf Internationaal 2010 zijn 4 bedrijven geselecteerd uit 10 voordrachten: Hilton Worldwide, Landal GreenParks B.V., Insure ATM B.V. en van Ameijde. De winnaar wordt bekend gemaakt tijdens de borrel internationaal ondernemen tijdens de 1EZ week op 2 november. Voor meer informatie over de prijs kunt u de website bezoeken: Tijdschrift Buitenlandse Markten Dit was het laatste nummer van de Go Abroad!, maar NL EVD Internationaal blijft natuurlijk informeren over internationale onderwijssamenwerking. Vanaf 23 juli 2010 verschijnen de verhalen over internationale onderwijsprojecten en stages in het tijdschrift Buitenlandse Markten; het magazine van NL EVD Internationaal. BM is een maandblad dat schrijft over exporterende Nederlandse ondernemers. Zo staat er bijvoorbeeld in elke uitgave een groot interview met een ondernemer. Ook heeft BM veel aandacht voor sectoren waar kansen liggen voor internationaal actieve ondernemers. Via agentschapnl.nl/bm is het mogelijk om een gratis abonnement te nemen op het magazine. Meer informatie: 8 9

6 No guts, no glory! Interview met Marja van Bijsterveldt, staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Ook dit jaar was Marja van Bijsterveldt weer aanwezig bij de start van Skills Masters op 4 maart te Ahoy en wenste ze de deelnemers aan deze beroepenwedstrijd veel succes. Ook ontmoette zij daar de studenten die in het kader van hun stage zullen gaan werken op het Nederlandse paviljoen tijdens de World Expo te Shanghai. Dit was een goede aanleiding om haar aan het woord te laten over de internationalisering van het Nederlandse beroepsonderwijs. Wat is eigenlijk de meerwaarde van een buitenlandse stage? Een stage in het buitenland is een grote stap en een groot avontuur. Je verbreedt letterlijk en figuurlijk je horizon. Je ontmoet nieuwe mensen, je krijgt nieuwe ideeën. En vaak ontdek je dat je tot meer in staat bent dan je ooit had gedacht. Je leert ook veel over de cultuur en de gewoonten van het land waar je stage loopt. Vaak gaat het er op de werkvloer toch weer anders aan toe dan bij ons. Al met al is een buitenlandse stage een ervaring die je van je leven niet meer vergeet. Je leert er zoveel van, daar heb je de rest van je leven plezier van. Daar komt nog bij dat de wereld niet ophoudt aan de grens van Nederland. Nederland is geen eiland en de arbeidsmarkt wordt steeds meer een wereldmarkt. Vooral studenten op mbo 3 en 4 in sectoren als toerisme, horeca en handel merken dat. Gelukkig pakken steeds meer roc s, aoc s en vakinstellingen de handschoen op en ontwikkelen zelf internationale activiteiten. Niet als een luxe extraatje, maar als belangrijk onderdeel van de opleiding. Wat kunnen docenten, studenten en managers in het mbo doen om internationaler te worden? Laat ik beginnen bij de studenten. Die moeten zich durven openstellen voor een nieuwe ervaring. Zo n buitenlandse stage is hartstikke spannend, maar het levert je ook een gouden ervaring op: no guts, no glory! Het helpt natuurlijk wel als docenten ook enthousiast zijn en hun studenten op weg helpen. Bijvoorbeeld door ze te wijzen op internationale beroepenwedstrijden als EuroSkills en World Skills, of op stagemogelijkheden tijdens de World Expo die dit jaar in Shanghai staat. Schoolleiders moeten het overzicht hebben over de wegen die er zijn om een buitenlandse stage te regelen. Er zijn, ook nu het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs (PIB) is afgelopen, nog allerlei mogelijkheden, zoals het Leonardo da Vinci programma, het uitwisselingsprogramma BAND met Duitsland of het project Wereld Proeftuinen. Zo n buitenlandse stage is hartstikke spannend, maar het levert je ook een gouden ervaring op: No guts, no glory! In welke landen kunnen studenten nou het beste een stage doen als ze zich als professional willen ontwikkelen? Voor alle opleidingen zijn er binnen Europa natuurlijk mooie kansen. Buiten Europa, bijvoorbeeld in Turkije of in een booming economy als India, is het goed om een duidelijk beeld te hebben van wat er kan. In Turkije hebben we al een stevig fundament gelegd voor stage- en uitwisselingsprogramma s. Je moet als student wel echt je bijdrage kunnen leveren ter plekke én er zelf ook van leren. In de scheepvaart en transport en in groen onderwijs bijvoorbeeld is er in India en Turkije van alles mogelijk. Welke trends signaleert u als we kijken naar de afgelopen drie jaar? Wat we zien, is dat meer mbo-studenten een buitenlandse stage zijn gaan doen. Goed nieuws dus! Het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs heeft daar zeker aan bijgedragen. En we zien dat steeds meer mensen zich het belang van internationale stages realiseren. Als de economie straks weer aantrekt, helpt dat ook mee. Dan krijgen werkgevers meer armslag en zullen ze weer willen investeren in stagiairs uit het buitenland. Tot slot wordt de meeneembaarheid van studiefinanciering in het mbo uitgebreid naar de hele EER (Europese Economische Ruimte), inclusief Zwitserland. Wat vindt u van het Shanghai stageproject? Heel bijzonder vind ik dat 138 mbo-studenten en 14 hbo-studenten stage gaan lopen tijdens de World Expo in Shanghai. Een grootschalig project, waarvoor de allerbeste studenten van 22 verschillende onderwijsinstellingen zijn geselecteerd. De Nederlandse studenten worden gekoppeld aan een Chinese buddy. Geweldig om te merken hoeveel talent en enthousiasme deze studenten uitstralen. Ze moeten er flink tegenaan in China, maar ik weet zeker dat ze het hartstikke goed gaan doen. Dat is meteen goede pr voor het Nederlandse beroepsonderwijs! Wat zijn nu de unique selling points van ons beroepsonderwijs? Waarin onderscheiden we ons van andere landen? In Nederland studeren er ca studenten aan een beroepsopleiding. Dat is flink in vergelijking met andere landen. Onderwijsinstellingen, werkgevers en werknemers werken in Nederland nauw samen. We zijn er scherp op dat jongeren een opleiding volgen die bij ze past én waar behoefte aan is. Zodat ze, als ze hun diploma hebben gehaald, ook meteen aan de slag kunnen in hun vak. Wat zijn de kansen in de samenwerking tussen het Nederlandse en Chinese onderwijs? In het hoger onderwijs wordt al intensief samengewerkt. Maar in het mbo moeten we het netwerk nog verder opbouwen. Daarom ben ik ook zo blij dat al die studenten ons gaan vertegenwoordigen in Shanghai. Ik hoop dat het Nederlandse paviljoen op de World Expo een heuse kraamkamer zal worden voor nieuwe initiatieven. We richten ons speciaal op de thema s water en gezondheid. En verder moeten we het gewoon maar durven laten gebeuren en de boel vooraf niet teveel inkaderen. Marja van Bijsterveldt en een aantal Shanghai stagiairs en met links Jan van Zijl (voorzitter MBO Raad) en rechts Ewald van Vliet (voorzitter Skills Netherlands) 10 11

7 Wereld Proeftuinen voor internationalisering in het mbo Nieuwe regeling voor samenwerking met Turkije, India, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk RAAK heeft nu ook internationale variant Nieuwe regeling voor internationalisering in het hbo De internationalisering van het beroepsonderwijs blijft een belangrijk thema. Het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs heeft in november 2009 zijn laatste ronde gehad en wordt opgevolgd door een nieuw programma voor het stimuleren van de buitenland ervaring in het mbo: Wereld Proeftuinen. Wereld Proeftuinen is een gezamenlijk initiatief van de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Dankzij een prikkel subsidie kan een financiële bijdrage worden geleverd om de samenwerking met een buitenlands stagebedrijf en/of opleidingsinstelling te starten of te versterken. Het gaat hierbij om vier landen binnen en buiten Europa, te weten Turkije, India, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Het programma is gestart in januari 2010 en loopt door tot en met december CINOP heeft in oktober 2009 een vooronderzoek gepubliceerd over het hoe en waarom van Wereld Proeftuinen. In dit onderzoek kwam naar voren dat veel docenten de internationale focus van hun instelling willen vergroten. De argumenten hiervoor werden geclusterd in vijf thema s: versterking van de onderwijsinnovatie; versterking van de kerncompetenties van de student; versterking van de competenties van de docenten; instroom nieuwe studenten en internationaal doorlopende leerlijnen. Daarnaast werd inzicht verworven in hindernissen die internationalisering bemoeilijken, namelijk: geografische afstand, taalbarrières en belemmerende wetgeving aan Nederlandse zijde voor wat betreft inkomende mobiliteit; studenten uit het buitenland die hier komen studeren en/of stagelopen. De twee woorden die Wereld Proeftuinen typeren zijn verkenning en inspiratie. Verkenning omdat nieuwe samenwerkingsinitiatieven voor studentenstages worden gesubsidieerd. Inspiratie omdat deelnemers vertellen wat deze buitenlandervaring hen heeft opgeleverd en andere deelnemers aanmoedigen om ook eens hun blik buiten onze landsgrenzen te werpen. Informatie over de mogelijkheden per land staan beschreven op de website van Wereld Proeftuinen. Tevens wordt op de site aandacht besteed aan enkele eerdere projecten die in de vier prioritaire landen zijn uitgevoerd, waarin studenten en coördinatoren vertellen over hoe het project georganiseerd was en wat het hen heeft gebracht. Vanaf oktober 2010 zal via de site verslag gedaan worden van de educatieve reis naar India die dan zal plaatsvinden. Afgevaardigden van de ministeries van OCW en LNV zullen samen met een groep coördinatoren internationaal van diverse roc s en aoc s een aantal bedrijven en opleidingsinstellingen bezoeken om nieuwe contacten te leggen voor toekomstige kennisuitwisseling en studentenstages. Voor meer informatie over Wereld Proeftuinen kunt u contact opnemen met Wouter Smit (info@wereldproeftuinen.nl) of de website raadplegen: Het onderzoek is te downloaden via of via de website van het ministerie van OCW. Het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs heeft in de afgelopen jaren de internationalisering in het mbo en hbo gestimuleerd. De opvolger van PIB voor het hbo is de regeling RAAK-internationaal, bekostigd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en uitgevoerd door de Stichting Innovatie Alliantie (SIA). Het hbo kent diverse RAAK-regelingen om de netwerk vorming en kenniscirculatie tussen onderwijsen beroepen veld te faciliteren. Sinds december 2009 bestaat er ook een internationale variant. RAAKinternationaal biedt de hogeschool en het werkveld ondersteuning voor verdere en vooral ook duurzame internationalisering. Door onderzoek, studenten- en docentenmobiliteit te verbinden aan de ontwikkeling van duurzame inter nationale netwerken verwerven internationaliseringactiviteiten een structurele, heldere positie binnen opleidingen en hogescholen. De partners in de beroepspraktijk krijgen verder internationale kennis en ervaring en vinden antwoord op hun internationaal georiënteerde vragen. Binnen RAAK-internationaal is er veel mogelijk. Een hoge school kan zelf kiezen of ze samenwerkt met private of publieke partners, of beide. Het onderwerp waarop de samenwerking/het onderzoek zich richt sluit aan bij regionale zwaartepunten, zoals grote steden problematiek of toerisme, of vindt bijvoorbeeld aansluiting bij landelijke foto gemaakt door Hogeschool Utrecht innovatiethema s als energie en water. Ook de keuze voor internationale partners staat vrij, zo lang duidelijk is dat deze partners bijdragen aan de oplossing van het vraagstuk waar het consortium aan gaat werken. De eerste ronde RAAK-internationaal heeft de behoefte aan diversiteit mooi inzichtelijk gemaakt. Iedere hogeschool kiest haar eigen speerpunten, thema s en (internationale) partners. Zo heeft SIA aanvragen ontvangen die zich richten op de zorg, op de creatieve sector, op handel met het buitenland en op de technische sector. En de internationale partners bevinden zich in de buurlanden België en Duitsland, maar bijvoorbeeld ook in Japan, Australië of de Verenigde Staten. Twaalf van de vierentwintig aanvragen hebben van de beoordelingscommissie een positief advies gekregen en deze projecten gaan nu starten. Het Ministerie van OCW wil ook de komende vier jaar de internationalisering in het hbo stimuleren. Daartoe heeft het departement internationalisering in de nieuwe Regeling Bevordering Kennisfunctie Hogescholen opgenomen. Deze regeling is op 1 maart 2010 gepubliceerd in de Staatscourant. In april is bekend geworden dat SIA deze nieuwe regeling mag gaan uitvoeren. Voor vragen over RAAK-internationaal kunt u zich richten tot Joris Paulussen (paulussen@hbo-raad.nl) of de SIA website raadplegen:

8 CLOSE-UP: DE ONDERNEMER Topcateraar verovert China met studentenleger Maison van den Boer verzorgt de catering op Happy Street, het Nederlandse paviljoen op de World Expo. De Veghelse cateraar, depuis 1906, wordt in deze forse uitdaging bijgestaan door heel veel studenten. Richard Jonker en Norbert van Ommen van Guijlik zijn namens Maison van den Boer hoofdverantwoordelijk voor het Chinese avontuur. De World Expo duurt zes maanden. Jonker is de eerste helft projectmanager, Van Ommen van Guijlik volgt hem de tweede helft op. Wat is op dit moment jullie belangrijkste aandachtspunt? De smaak! De organisatie van de Expo werkt met een lijst met preferred suppliers. Bij hen moeten we alle ingrediënten inkopen. Denk bijvoorbeeld aan de boter voor de stroopwafels: ik heb er al verschillende geproefd, maar de juiste smaak zat er nog niet tussen. Dadelijk vertrekken we opnieuw naar China voor een aantal proeverijen. Het komt goed, maar dat we niet vrij kunnen kiezen uit leveranciers maakt het wel lastiger. Hoe gaan jullie Nederland zometeen in het zonnetje zetten? Het uitgangspunt voor de keuken wordt Dutch with a Chinese twist. We gaan bijvoorbeeld kroketten van Pekingeend serveren en ragout met garnalen. De grote Nederlandse klassiekers zijn natuurlijk ook van de partij. Zo is er een poffertjeskraam en maken we verse stroopwafels. De Expo trekt naar verwachting 70 miljoen bezoekers en we verwachten dat tien procent Happy Street aandoet. Leuk en aardig, maar is het niet bloedlink om op zo n high profile evenement met zoveel studenten te werken? De studenten zijn geselecteerd uit ruim 400 aanmeldingen. We hebben het grootste deel gesproken en iedereen is oprecht enthousiast en gemotiveerd. Dat is voor ons het belangrijkste criterium. Sla snijden kunnen we iedereen wel leren. Maar vergis je niet: sommige van deze studenten hebben ervaring op sterrenniveau. We werken in Nederland ook veel met studenten. Gelet op het niveau van de Nederlandse opleidingen, hebben we alle vertrouwen. Sommige studenten hopen door deze stage bij jullie aan de slag te kunnen. Is dat realistisch? Natuurlijk, daar letten wij ook op. De jonge generatie zit vol goede ideeën en reken maar dat we die nodig gaan hebben in China. Maison van den Boer zou nooit 100 jaar zijn geworden zonder een voortdurende instroom van nieuw talent. Jullie nemen een klein leger aan studenten in jullie kielzog mee. Wat is hun rol? Alle taken die je maar kunt verzinnen: koken, logistiek, bediening etc. De studenten komen van horecagerelateerde opleidingen uit het hele land, de meeste mbo en een aantal hbo. Elke Nederlandse student heeft een Chinese buddy, ook studenten. Al met al lopen er bij ons en bij eventmanager De Vries + Partners, ruim 200 studenten achter en voor de schermen. Tekst: Hedde Meima Foto: De Nieuwe Buren Stageproject Happy Street op initiatief van de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Contactpersonen: Algemeen: christien.dohmen@agentschapnl.nl. Werving, selectie en voorbereiding: vanes@skills-netherlands.nl. Vakinhoudelijke begeleiding: m.hensels@mboraad.nl. Zie ook: 15

9 Nederlandse studenten promoten hun wateropleidingen tijdens de World Expo 2010 In juni reist een groep studenten van verschillende Nederlandse watergerelateerde opleidingen af naar de World Expo 2010 in Shanghai. Tijdens de Holland Water Week promoten zij -als ambassadeur van het Nederlandse wateronderwijs- hun opleiding bij Chinese studenten en docenten. De groep Nederlandse studenten, afkomstig van verschillende hbo- en wo-opleidingen, werkt in multidisciplinaire groepen samen met Chinese studenten aan business cases. Deze business cases belichten diverse aspecten van veilig leven in een veranderende delta. De studenten werken deze cases uit tot creatieve en innovatieve oplossingen om met de gevolgen van bijvoorbeeld klimaatverandering, bodemdaling en fluctuerende grondwaterstanden om te gaan. De groepen presenteren hun eindresultaten op 7 juni in het Nederlandse paviljoen. De Nederlandse studenten worden goed voorbereid op hun taak als ambassadeur en krijgen in Nederland een intensief voorbereidingsprogramma. Tijdens dit programma leren zij meer over de sterktes van de Nederlandse watersector, over culturele verschillen met China, maar ook hoe zij hun resultaten goed kunnen pitchen. Wing-Yan is één van de Nederlandse studenten. Zij vertelt waarom zij aan dit programma deelneemt: Ik heb de Nederlandse nationaliteit, maar mijn ouders komen uit Hongkong. Ik kijk ernaar uit kennis te maken met Chinese studenten en mee te maken hoe hun leven eruit ziet. Ik vind het belangrijk om te laten zien wat ik in mijn opleiding in Nederland leer. En dit project biedt een goede kans om zelf te ervaren hoe het is om internationaal samen te werken. Dit project is de eerste stap waarmee Nederland zich presenteert als hét land om een wateropleiding te volgen. Doel is om ook in andere landen vergelijkbare initiatieven te organiseren en te laten zien dat Nederland beschikt over excellent wateronderwijs. Het project is een gezamenlijk initiatief van Hogeschool Rotterdam en het Netherlands Water Partnership en maakt onderdeel uit van het programma Human Capital Water & Delta. ROC Eindhoven creëert Chinese dynamiek in regio Ook ROC Eindhoven voert een PIB project op China uit. We interviewden projectleider Tinus van de Pas. Wat doen jullie in dit nieuwe PIB project van ROC Eindhoven? ROC Eindhoven werkte al samen met het Anhui College of Industry & Trade te Huainan door voor deze Chinese school een curriculum te ontwikkelen op het gebied van moderne technologie. Met dit nieuwe project zetten we een structurele studentenuitwisseling op voor de opleiding Techniek & Design met korte stages in het lokale bedrijfsleven. Deze opleiding is aan onze school relatief nieuw en bestaat sinds drie jaar. Een kleiner onderdeel van het project is dat de Eindhovense studenten het Nederlands paviljoen Happy Street, een ontwerp van hun beroemde stadsgenoot de architect John Körmeling, nabouwen en een eigen inrichting geven aan de typische Nederlandse huisjes die daar zijn neergezet. Hoe vordert het met het vinden van geïnteresseerde bedrijven voor Chinese stagiairs? Dat gaat heel goed. Het is bijzonder dat ons PIB project in de regio een dynamiek gegenereerd heeft met betrekking tot China en de World Expo en daar ben ik wel trots op. Ons bezoek aan de Chinese school vindt plaats in mei, ten tijde van de start van de Expo. Samen met de Commissaris van de Koningin, de burgemeester van Eindhoven, en in China geïnteresseerde bedrijven en vertegenwoordigers van Brainport Eindhoven, reizen we naar China. Het is voor de bedrijven goed om daarna in hun Nederlandse vestigingen kennis te maken met Chinese stagiairs. Dat is nuttig voor hun activiteiten op China. Wat ook meehelpt, is dat Brainport Chinese kenniswerkers voor Eindhoven gaat werven. Behalve dat dit een goed project is, met een zeker voor de specifieke sector cruciaal doelland China, is het geheim goede PR. Ik werk met een enthousiast projectteam waarvan ook een collega met de PR belast is. Dat doet zij perfect. Behalve dat ze belangrijke stakeholders in de regio heeft weten te interesseren heeft ze er bijvoorbeeld ook voor gezorgd dat de versie van Happy Street van de Eindhovense studenten straks zal worden tentoongesteld in het stadhuis en het project voor een breed publiek zichtbaar zal zijn. Waar liggen de uitdagingen in dit project? Eén uitdaging was zeker de communicatie met China. Ik had daar een goede contactpersoon. Echter vanwege de hiërarchische structuur van haar school kostte afstemming enorm veel tijd en was afspraken maken moeilijk. Daar was wel veel geduld voor nodig, dat ik in het begin niet had. En hoewel we de Chinese school heel zorgvuldig hebben geselecteerd op kwaliteit en geschiktheid is er wel veel verschil in de manier waarop onderwijs wordt gegeven. Waar wij in Nederland vraaggestuurd en competentiegericht leren, een methode die flexibiliteit herbergt, ligt het leren in China vast in boeken. Leerlingen leren zeker veel, maar leren niet zo gemakkelijk initiatief nemen en creativiteit gebruiken, vaardigheden die bij een stage in Nederland straks wel belangrijk zijn. Andersom zullen onze studenten daar ook moeten omgaan met een andere manier van onderwijs. studenten tijdens kick-off project Hoe slagen jullie er als ROC Eindhoven in met dit project zoveel dynamiek in de regio te genereren? Je moet niet vergeten dat wij als Regionaal Opleidingscentrum een bij uitstek regionale functie hebben. Nederlandse studenten als ambassadeur voor Nederlandse wateropleidingen in Shanghai / Wetskills Zie: Contactpersoon: Johan Oost, johan.oost@dhv.com Project: Sino Dutch Training Exchange Eindhoven Huainan Onderwijsinstelling: ROC Eindhoven Contactpersoon: Tinus van de Pas, mmwm.vandepas@roceindhoven.nl 16 17

10 CLOSE-UP: DE STUDENT Hard bed, leerzame tijd Check-IT biedt IT-studenten unieke kans in China Check-IT, mede bekostigd door het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs, is een samenwerking tussen IT-opleidingen van Nederlandse hbo s en universiteiten en de Software Engineering School van de Xiamen University in China. In het Check-IT Center in Xiamen werken studenten uit beide landen gezamenlijk aan afstudeer- en stageopdrachten voor Nederlandse en Chinese bedrijven en instellingen. Student Reinier Eijkenboom (25) reisde met een eerste lichting studenten naar China om Check-IT voor te bereiden. Samen met Chinese studenten en docenten heeft hij een systeem voor het projectmanagement van Check-IT opgezet. Daarnaast werkte hij aan de marktstrategie om lokale Chinese bedrijven bij Check-IT te betrekken. Gezien de aard van je werkzaamheden in China, lijk je van vele markten thuis. Welke studie volg je daarvoor? Information Management, zeg maar bedrijfskundige informatica, op de Hogeschool Zuid in Sittard. Ik sta als het ware tussen de technische mensen en het management in. Nog een paar weken, dan ben ik afgestudeerd. Hoe kwam je erbij om via Check-IT naar China te gaan? Eind 2008 begon ik over mijn stage na te denken. Ik wilde graag naar het buitenland en had China al in mijn hoofd toen ik van Check-IT hoorde. Ik heb een voorkeur voor groepswerk en dat is precies wat Check-IT biedt. Het is ook fijn dat er een oriëntatiedag is, waarop je een beetje wordt voorbereid op het leven in China. Toch zal het wel wennen geweest zijn in het begin. Zeker weten, vooral aan het slapen en eten. Mijn bed was keihard en in het begin durfde ik alleen de noodles aan te raken. Ik had geen idee wat voor vlees er naast lag. Levers, koeientongen. het duurde even voor ik de moed bij elkaar had geraapt. Lekker hoor, uiteindelijk! In het stageproject werkte je samen met Chinese studenten. Hoe verliep de kennismaking en samenwerking met hen? In het begin verliep het een beetje stug. De Chinezen keken eerst de kat uit de boom. Ze peilden onze in tenties en ideeën over China. Het is belangrijk dat je oprechte interesse hebt. De meeste Chinezen zijn erg trots op hun land. Op ons initiatief zijn we aan teambuilding gaan doen. Dan namen we ze mee naar een biljarttent of karaokebar. Dat konden ze wel waarderen: een stel Nederlanders die ze mee uit namen in hun eigen stad. De sfeer werd toen snel meer open. Dusdanig dat er ook echt vriendschappen zijn ontstaan? Ik heb er twee goede vrienden aan overgehouden. Via Skype en hebben we nog veel contact. Er staat al een afspraak in Peking! Zijn er grote verschillen tussen Reinier voor en na zijn stage in China? Het klinkt misschien een beetje zwaar, maar ik ben echt volwassen geworden door mijn ervaringen in China. Je bevindt je in een volslagen andere cultuur en wordt geconfronteerd met een enorme hoeveelheid uitdagingen en je moet het allemaal zelf doen. Ik was soms hondsmoe op vrijdag en werd dan ineens uitgenodigd voor een etentje bij iemands familie. Daar ga je weer, en maar blijven glimlachen. Al die dingen maken je sterk. Er is heel veel veranderd in mij tijdens die stage. Dat was nooit gebeurd als ik in Nederland was gebleven. Is het ook van invloed geweest op je toekomstplannen? Er lopen twee lijntjes richting een baan in Peking, die ik heel serieus neem. Het leven in China is me goed bevallen. Er is oprecht respect tussen mensen onderling, iets waar ik zelf ook veel waarde aan hecht. Veel steden zijn opvallend schoon. Wie weet wat de toekomst brengt, maar ik heb een sterk vermoeden dat ik nog eens voor langere tijd terugga. Tekst: Hedde Meima Foto: De Nieuwe Buren Project: Check-IT Penvoerende onderwijsinstelling: Hogeschool Leiden Contactpersoon: Frances Rusman, rusman.f@hsleiden.nl 19

11 COVERSTORY Nederland vertegenwoordigen op de World Expo in Shanghai foto: De Nieuwe Buren Stageproject Happy Street Op initiatief van de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zet Nederland 152 mbo- en hbo-studenten in op het Nederlandse paviljoen (Happy Street). Ze lopen in 19 verschillende functies stage: van chefkok en vip gastheer tot camera journalist en host en werken samen met Chinese studenten. Dit stageproject wordt uitgevoerd door de organisatie NL EVD Internationaal in samenwerking met de stichting Skills Netherlands, verantwoordelijk voor de werving, selectie en voorbereiding van de studenten, en de MBO Raad, verantwoordelijk voor de vakinhoudelijke begeleiding van alle stagiairs.

12 Marina: Geen idee, een kroket bestaat toch alleen maar in Nederland? Hedde Meima in gesprek met de studenten Het gemoed van Marina de Frankrijker, Diane Baunbag en Arno Pol schommelt tussen vreugde, spanning en concentratie. Als drie van de 152 gelukkigen, reizen ze in april af naar Shanghai voor een opmerkelijke stage op Happy Street, het Nederlandse paviljoen op de World Expo Ik heb zelden iets zo graag gewild. Ze zien er opvallend verzorgd uit, alle 152, samengekomen in Ahoy voor een laatste informatiedag. De meeste meisjes in mantel- of broekpak, de jongens in overhemd of pak. Verplicht was het niet, maar dit selecte gezelschap, grotendeels mbo, deels hbo, gaat dadelijk Nederland vertegenwoordigen op de World Expo, en dat doe je niet op je gympen. Dat de kersverse ambassadeurs al tijdens de voorbereiding in hun rol duiken, mag een goed teken worden genoemd. Het intensieve dagprogramma zit erop, maar Marina de Frankrijker, Diane Baunbag en Arno Pol hebben nog puf. Een interview? Natuurlijk, graag. Nog even snel de maten laten opnemen voor de werkkostuums en daar schuiven ze al aan. Arno heeft, met vertrekplaats Emmen, de langste dag achter de kiezen. De wekker ging om vijf uur. De twintigjarige student Facilitair Leidinggeven aan het Drenthe College zal in Shanghai als sous chef de koks aansturen. Hij zal in die hoedanigheid Marina nog vaak tegengekomen. De negentienjarige ( Ik word twintig in Shanghai! ) studeert Facilitair Management aan de Haagse Hogeschool. In Shanghai fungeert ze als assistent-inkoper. Zonder haar geen bevoorrade keuken. Diane, tenslotte, studeert International Leisure and Tourism Management aan het ROC Aventus in Amersfoort. De twintigjarige is in Shanghai gastvrouw op het VIPdek. Alle drie werken ze onder leiding van cateraar Maison van den Boer. Jullie kiezen niet voor de makkelijke weg. Er is bijna geen land dat qua cultuur verder afstaat van Nederland dan China. De stage zelf is ook ambitieus. Jullie fungeren feitelijk als ambassadeurs voor Nederland, dus er zal heel kritisch naar jullie functioneren gekeken worden. Waarom hebben jullie gekozen voor zo n uitdagende stage? Arno: Ik ging vooral voor de naam Maison van den Boer. Op het gebied van catering is Maison van den Boer marktleider. De stage bood een unieke kans om daar binnen te komen. Dat deze kans zich in China afspeelt, vind ik alleen maar geweldig. Marina: De Chinese economie groeit keihard. Als je het wilt maken in het bedrijfsleven, moet je daar nu zijn. Ik wil later misschien wel werken in China. Diane: Nou, ik zou er niet willen wonen. Voor mijn richting liggen daar ook niet zoveel kansen. Ik hoop er vooral veel bedrijven tegen te komen waarmee ik kan netwerken. Ik sta op het VIPdek en daar komen veel interessante mensen. Arno: Het staat natuurlijk ook nog eens supergoed op je CV. Diane, lachend: Vergeet het fotomomentje met Willem-Alexander ook niet! Marina: En Obama, en Clinton. Arno: Even samen een kroketje eten. Diane: Wat is kroket eigenlijk in het Engels? Een heldere motivatie, maar dat was vast niet genoeg om in aanmerking te komen voor de stage. Was het lastig om tot de happy few op Happy Street door te dringen? Diane: Nou, er hadden zich meer dan 1000 studenten opgegeven. Marina: Je kon je opgeven door een CV en motivatie op te sturen. Arno: Vervolgens kwam er een oproep voor een soort testdag. Daar hebben we allerlei opdrachten gedaan. Diane: Het lastige was dat je vaak niet wist wat er getest werd. Dan moest je bijvoorbeeld met een groep een papieren toren bouwen en dan ging het eigenlijk om zaken als een positieve houding en geduld. Marina: Wie er als een muurbloempje bij ging staan en wie zich als leider ontpopt... Arno: Taal was ook heel belangrijk. Je moest vijf minuten in het Engels over een onderwerp naar keuze praten. Marina: Waar heb jij het over gedaan? Arno, nuchter: De bitterbal. Ik ben kok, ik weet wat er allemaal in zit. Diane: Ik had aan het einde van de dag geen idee of ik door was. Arno: Ik ook niet. De volgende dag heb ik nagels lopen bijten achter de computer. Ik was echt extreem blij toen het goede nieuws kwam. En dan ineens wordt het realiteit. Wat voor ideeën sluipen er dan in je hoofd? Arno: Ik ben vooral gefocust op de werkzaamheden. Kan ik in een andere cultuur laten zien wat ik in mijn mars heb? We werken samen met Chinese buddy s, die ons wegwijs maken in het Chinese leven. Die kunnen wel een beetje Engels, maar het zal ook veel handen-en-voetenwerk worden. Marina: Het gaat er daar heel anders aan toe dan in Nederland. Het is een kans om je te bewijzen in een totaal andere cultuur. Arno: Ook naar jezelf toe. Diane: Ik heb al twee eerdere stages in het buitenland gedaan. Ik weet dat ik het kan. Ik ben nu vooral bezig met het opdoen van nuttige contacten. Happy Street Arno: En zo min mogelijk Chinezen tegen het zere been schoppen. Diane: Niet te direct zijn. Arno: Uitkijken met kritiek. Marina, lachend: Wat zijn we weer goed voorgelicht! Alle lof voor jullie serieuze aanpak en motivatie. Tegelijkertijd zullen de gedachten ook wel eens uitgaan naar jullie vrije tijd in Shanghai. Wat voor voorstelling hebben jullie daarvan? Waar verheug je je het meest op? Arno: We werken 40 uur per week, maar daarna zijn we ook echt twee volle dagen vrij. Ik hoorde dat er goede discotheken in Shanghai zijn. Hopelijk kunnen onze buddy s ons een beetje wegwijs maken. Diane: Het is ook wel goed voor de teambuilding dat we snel eens aan het bier gaan. Wat was bier nog maar weer? Arno: Pijiu, ofzo Diane: Ah ja, en proost was Ganbei! Arno: Het blijft lastig om je er een voorstelling van te maken. Marina: We duiken zometeen het onbekende in en dat is toch eigenlijk precies wat we willen? Diane: Ja, inderdaad, de kick van het onbekende. Arno: Om er als een sterker en wijzer mens weer uit te komen. Tekst: Hedde Meima Stageproject Happy Street op initiatief van de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Contactpersonen: Algemeen: christien.dohmen@agentschapnl.nl. Werving, selectie en voorbereiding: vanes@skills-netherlands.nl. Vakinhoudelijke begeleiding: m.hensels@mboraad.nl. Zie ook:

13 Goed voorbereid op stage Verspreiding van de Module Internationale Oriëntatie ontwikkeld door ROC Aventus Hogeschool INHolland brengt internationalisering en mkb bij elkaar In de Go Abroad! van januari 2009 is Anja Vondenhoff, grondlegster van de Module Internationale Oriëntatie op ROC Aventus te Apeldoorn aan het woord gekomen. De module is ontwikkeld om studenten gedegen voor te bereiden op stage in het buitenland, waarbij het ideaalplaatje een exacte match is tussen student, stage en land. Een jaar later spreken wij Anja weer over de module, ditmaal om te kijken wat de stand van zaken is. Een groep van 120 hbo-studenten is terug uit China van een uitwisselingsproject, deels gefinancierd door PIB, onder de uitdagende titel Expeditie INChina. In het kader van hun hbo-opleiding aan Hogeschool INHolland moesten de studenten opdrachten uitvoeren voor het midden- en kleinbedrijf en hebben zij college gevolgd aan verschillende Chinese universiteiten. Anja vertelt dat de module is verankerd binnen de sector Horeca, Toerisme en Recreatie. Bij de overige sectoren van Aventus is de zelfstudie module verplichte kost om in aanmerking te kunnen komen voor een Leonardo da Vinci beurs. Daarnaast is samenwerking gestart met ROC Deltion in Zwolle en de module is daar reeds geïmplementeerd. Op de vraag in hoeverre PIB heeft bijgedragen aan de module antwoordt zij zonder twijfel dat PIB de ontwikkeling van de basismodule bij ROC Aventus en de implementatie bij ROC Deltion Zwolle mogelijk heeft gemaakt. Anja heeft op verzoek van Deltion de module geschikt gemaakt voor de verschillende sectoren bij Deltion. De module wordt ook in het Engels gegeven en is daardoor breder inzetbaar. Daarnaast heeft zij voor Deltion, met steun vanuit PIB, een zelfstudiemodule ontworpen, een verplicht onderdeel dat door de studenten die naar het buiten land willen met succes afgerond dient te worden om in aanmerking te komen voor een Leonardo da Vinci subsidie. Deze module is vervolgens ook toepasbaar gemaakt voor ROC Aventus. Anja geeft aan dat de module ontwikkeld kan worden voor andere scholen, maar het is wel maatwerk. Daarnaast is het van belang dat een onderwijsinstelling continuïteit kan waarborgen bij het invoeren van de module. Anders zal het effect verloren gaan. De kracht van de module komt pas naar voren als die is verankerd binnen het reguliere aanbod en een solide basis vormt voor een goed vervolg. Zie voor de module: (kopje publicaties ). Voor meer informatie over de Module Internationale Oriëntatie kunt u contact opnemen met Anja Vondenhoff, a.vondenhoff@aventus.nl De student-expeditieleden kozen er bewust voor om zich internationaal te oriënteren en meer over China te leren. De studenten komen vanuit diverse studierichtingen binnen de hogeschool, die in aanmerking kwamen voor de minor (keuzevak) Expeditie INChina. Voorafgaand aan de expeditie konden bedrijven zich als INHolland Partner aanmelden en actief deelnemen aan het onderwijsprogramma. Voor de bedrijven een kans om de studenten te ondersteunen en direct in contact te komen met de internationaal georiënteerde hbo-talenten die binnenkort voor de arbeidsmarkt beschikbaar komen. In totaal zijn 24 studententeams uit verschillende studiedisciplines uitgezonden. De teams zijn op een actieve manier aan de slag gegaan met vraagstukken voor organisaties die zaken willen doen in of met China. De kick-off van het project vond plaats op 26 januari dit jaar. De heer Luo Ping, afgevaardigde van de Chinese Ambassade, gaf het startsein. Bedrijven moeten anticyclisch investeren. Niet wachten op betere tijden, maar nu de talenten voor de toekomst aan je binden is het devies. Het onderwijsprogramma loopt tot juni 2010, en wordt afgesloten met een captainsdinner waar de studenten hun resultaten aan bedrijven en sponsors presenteren. Vanwege het succes, er waren meer dan 500 aanmeldingen, start INHolland gelijk weer met de voorbereidingen voor de expedities naar nieuwe bestemmingen voor Naast China staan er meer werelddelen, waaronder Brazilië, op het programma. Hogeschool INHolland heeft deze minor ontwikkeld om studenten een ultieme kans te geven hun toekomst en internationale kennis te verrijken. Geert Dales, voorzitter van het College van Bestuur: INHolland leidt haar studenten op tot professionals die na hun afstuderen met gedegen kennis van internationale ontwikkelingen en crosscultureel vaardig aan hun loopbaan beginnen. Uit meer dan 500 aanmeldingen werden de topstudenten geselecteerd uit alle studierichtingen en afkomstig van alle INHolland vestigingen. Voor de komende expedities biedt INHolland bedrijven weer de mogelijkheid geselecteerde hbo-studenten inhoudelijk en financieel te ondersteunen. Hiermee investeert een onderneming in talent en kan een marktverkenning worden verkregen tegen kostprijs. Ook staat een bedrijf maatschappelijk in de spotlights en is het een uitgelezen kans om toe te treden tot een nieuw zakelijk netwerk. Project: Expeditie INChina Onderwijsinstelling: Hogeschool INHolland Contactpersoon: Johan Mulder, expeditie.partner@inholland.nl 24 25

14 Euregionale samenwerking op het gebied van arbeidsmarkt en opleiding In de vorige Go Abroad! deden wij een oproep voor inspirerende voorbeelden van samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. ROC Nijmegen reageerde hierop enthousiast om het project Ler(n)ende Euregio onder de aandacht te brengen. Het project is gestart in de zomer van 2009 en loopt door tot Alle zeven ROC s uit de Rijn-Waal regio en Helicon opleidingen uit Nijmegen werken eraan mee in samenwerking met ongeveer dertig Duitse Beroepscolleges en ondernemers uit de regio. De financiering komt van de provincies Gelderland, Brabant en de deelstaat Noordrijn-Westfalen. De coördinatie van het project is in handen van ROC Nijmegen. Wij belden met algemeen projectmanager, Ed Clevers, van ROC Nijmegen en vroegen naar de totstandkoming van het project en de huidige stand van zaken. Doel van het project is om een kansrijke euregionale arbeidsmarkt te stimuleren, waarbij onderwijs en bedrijfsleven samenwerken. Het Kenniscentrum Beroeps Arbeidsmarkt (KBA) heeft onlangs een onderzoek afgerond met een focus op de arbeidsmarkt in de Rijn-Waal regio. Daarbij is gekeken naar vacatures, trends, innovatie en ontwikkelingen op de langere termijn. Hieruit kwam naar voren dat een aantal kaders in de komende jaren van groot belang is. Dit zijn de detailhandel, horeca en toerisme, zorg, techniek, ICT-multimedia en transport-logistiek. Daarnaast staan drie thema s centraal waaraan in alle projecten aandacht zal worden besteed, namelijk tweetaligheid, interculturele vaardigheden en ondernemerschap. ROC Nijmegen faciliteert de opzet van een platform op deze thema s voor scholen en ondernemers. Doel van het platform is om samen een opleiding te ontwikkelen die aansluit bij de vraag uit het bedrijfsleven. Een voorbeeld hiervan is het platform dat is opgezet rond de opleiding detailhandel van het ROC Graafschap college uit Doetinchem. Dit college heeft een samenwerkingsverband opgestart met het Duitse Berufskolleg Bocholt. Beide scholen zullen een deel van hun detailhandelopleiding aanpassen, om zo tot een gezamenlijk programma te komen. Uit de adviesraad van de ondernemers in detailhandel is de vraag gekomen om studenten beter op te leiden in de omgang met klanten en het verbeteren van de waarde kennis van producten. Deze behoefte wordt nu vertaald naar concrete aanpassingen in het curriculum van de Duitse en Nederlandse studenten. Veertig Nederlandse en veertig Duitse leerlingen volgen nu dit traject, waarvan een zeven weken durende voltijd stage in het buurland onderdeel is. Naast ontwikkelen van samenwerking in de eerder genoemde kaders is mobiliteitsbevordering een ander belangrijk onderdeel van het Ler(n)ende Euregio project. Mobiliteitsbevordering is met name gericht op scholen die nog geen partner hebben in Duitsland. Aan de hand van een korte uitwisseling kunnen scholen kennis met elkaar maken. Op deze manier zullen in de komende drie jaar zesduizend personen (studenten, docenten en praktijkbegeleiders) in het buurland ervaring opdoen. Zo kunnen werkgevers goed zien wat een werknemer in de praktijk kan en zullen werknemers een extra voor sprong hebben bij het betreden van de arbeidsmarkt. Tevens wordt gewerkt aan een Euregionaal keurmerk/gutesziegel voor de bedrijven. Daarmee kunnen bedrijven aangeven dat zij Euregionaal geschoold personeel in dienst hebben. Dat is handig voor bijvoorbeeld Duitse Horeca-bedrijven die Nederlandse klanten over de vloer krijgen. Het ontwikkelen van een bi-diploma is een derde onderdeel van het project. De heer Clevers geeft aan dat zowel Nederland als Duitsland het project politiek steunen en het proces verder willen stimuleren. Een regionaal certificaat wordt ontwikkeld dat door belangrijke actoren in zowel Duitsland als Nederland zal worden erkend. Het gaat hierbij dan om de kenniscentra in Nederland, de Kamer van Koophandel en diens Duitse equivalent. Deze bi-diplomering is van groot belang om het functionele en materiële effect op regionale werknemers te vergroten. projectmedewerker Renie Hesseling (links op de foto) en projectmanager Ed Clevers (rechts) met brochure Ler(n)ende Euregio voor landkaart Euregio RijnWaal één van de producten uit een eerder Euregionaal project: een Nederlandse beschrijving van het Duitse middelbaar beroepsonderwijs Voor meer informatie over het project Ler(n)ende Euregio kunt u contact opnemen met Ed Clevers, ROC Nijmegen (e.clevers@roc-nijmegen.nl) of de website van het project bezoeken:

15 CLOSE-UP: DE docent Gedreven stagebegeleider bewaakt leerdoelen en levensgeluk Met 152 studenten uit alle windstreken van Nederland op stage naar de World Expo in China. Om dit in goede banen te leiden, zijn docenten nodig die hoog scoren op flexibiliteit en enthousiasme. André Duijghuisen van de Hotelschool Venlo greep de uitdaging met beide handen aan. In het dagelijkse leven is Duijghuisen teammanager van de afdeling Horeca. Hij doceert ook nog graag. Al vijftien jaar is hij werkzaam bij Gilde Opleidingen uit Venlo, ook als stagebegeleider. In die laatste hoedanigheid is hij een actief voorvechter van de buitenlandstage. Menig student is door u persoonlijk over de grens geduwd? Ha, we zitten wel vlak bij de grens, maar onze aanpak is net even wat vriendelijker. We laten regelmatig enthousiaste oud-stagiairs vertellen over hun ervaringen. Ook adviseren we leerlingen over subsidie mogelijkheden. We proberen het op allerlei manieren te stimuleren en steeds meer leerlingen gaan het avontuur ook echt aan. Waarom vindt u dit zo n goede ontwikkeling? Ik haal mijn voldoening uit het feit dat leerlingen hier als pubers binnenkomen en als zelfverzekerende jongvolwassenen de deur weer achter zich dichttrekken. Een stage in den vreemde, al is het de Randstad, kan enorm bijdragen aan die persoonlijke ontwikkeling. Haal ze maar een keer onder de vleugels van hun dorpje in Limburg vandaan. U bent één van de zeven stagebegeleiders op de World Expo in Shanghai. Wat gaat u daar precies doen? In totaal gaan er 152 studenten van 22 scholen stage lopen op de World Expo. Ik ga er twee keer een week heen om te kijken hoe het met hen gaat. Zitten ze wel lekker in hun vel? Wordt er gewerkt aan de leerdoelen uit het persoonlijke ontwikkelingsplan? Op beide vlakken houd ik een vinger aan pols door met de stagiair en de leermeester ter plekke te praten. Is dat niet lastig als u de leerlingen niet kent? Van onze school gaan maar liefst achttien leerlingen mee, waar ik enorm trots op ben. Natuurlijk kunnen leerlingen van andere scholen sceptisch zijn: ik ken jou niet, waarom zou ik jou vertellen of het goed of slecht gaat? Daarom maken we al eerder kennis. Het project is uniek in zijn omvang, maar ook in zijn gedegen voorbereiding. Wat zijn dan wel de grote uitdagingen? De leerlingen hebben veel in hun mars, daar zijn ze uitgebreid op getest. Maar er kan wel een spanningsveld ontstaan tussen het voorzien in goede zorg voor alle gasten en de hogere leerdoelen van de stagiairs. Het is niet de bedoeling dat iemand twee dagen staat schoon te maken omdat een stressvolle situatie dat nu eenmaal vereist. Uiteraard is dit ook goed besproken met het leerbedrijf, maar de leerlingen zullen hier zelf ook assertief in moeten zijn. Wat hoopt u zelf van dit avontuur mee te pikken? Qua samenwerking tussen scholen, instanties en de overheid is dit project heel inspirerend. Hetzelfde geldt voor de manier waarop we samen nadenken over de competenties en leerdoelen. Ach, en natuurlijk slingeren er al wat boekjes en plattegronden van Shanghai door het huis. Een grote stad, veel wolkenkrabbers, veel meer weet ik er nog niet van. Vraag me over een half jaar nog eens! Tekst: Hedde Meima Foto: De Nieuwe Buren Stageproject Happy Street op initiatief van de ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Contactpersonen: Algemeen: christien.dohmen@agentschapnl.nl. Werving, selectie en voorbereiding: vanes@skills-netherlands.nl. Vakinhoudelijke begeleiding: m.hensels@mboraad.nl. Zie ook: 29

16 Internationale samenwerking in de microreactortechnologie Grenzeloos duurzaam Hogeschool Zuyd, faculteit Life Sciences, heeft in samenwerking met het Nederlandse bedrijf Chemtrix een cursus opgezet op het gebied van micro reactortechnologie (MRT). Deze technologie is het samenvoegen van chemische stoffen op een efficiënte en gecontroleerde manier. Dit is reproduceerbaar en bovendien veiliger dan conventionele methoden (een mini-fabriek). MRT werkt als een stroomversneller. De technologie is zeer revolutionair en innovatief waardoor het chemische onderzoek en de producten grote veranderingen ondergaan hebben. De cursus was opgezet om technici en chemici nader tot elkaar te brengen en was een groot succes. Nu wordt die ook aan studenten van de hogeschool zelf aangeboden. zoek naar aminozuren analyseren of leven op Mars mogelijk is geweest of nu kan zijn. Volgens PIB projectleider Gino van Strydonck is het mooie aan de EU-missie dat de chemicus uit zijn laboratorium wordt gehaald en de technicus van zijn of haar eiland. Kennis wordt gedeeld, zowel nationaal als internationaal. Een van de doelstellingen van het MRT project wordt hierbij dus in praktijk gebracht: samenwerking en het verbinden van de eilandjes. Dat is, buiten het gehele project om, al revolutionair. Het eigen curriculum internationaliseren om zo meer studenten uit het buitenland aan te trekken en dus ook meer studenten naar het buitenland te kunnen laten gaan? Dát is de gedachte achter het PIB project gestart aan de Faculteit Natuur en Techniek van de Hogeschool Utrecht. Naast het ontwikkelen van een zestal programma s die in het Engels gedoceerd zullen worden, richt de faculteit een expertisecentrum in rond duurzaamheid met betrokkenheid van verschillende bedrijven. Aandacht voor duurzaamheid moet voor de studenten van de Faculteit Natuur en Techniek een tweede natuur worden, evenals het leren over de grenzen. foto gemaakt door Hogeschool Utrecht De kennis die de hogeschool hiermee vergaart, wordt internationaal gedeeld. In het kader van het PIB project is een studentenuitwisseling in gang gezet met de Spaanse counterpart van TNO in Tarragona. Daarnaast zal een student aan de Dublin City University een stage gaan lopen op het gebied van MRT. Met buurlanden Duitsland en België bevindt de hogeschool zich in de verkennende fase wat betreft samenwerking. De vergroting van het internationale netwerk is niet alleen een goede impuls voor hogeschool Zuyd en andere hogescholen, maar ook voor de gehele regio en uiteindelijk heel Nederland. Daarnaast maakt PIB het mogelijk voor studenten, die vaak de neiging hebben regionaal te blijven, hun horizon internationaal te verbreden. Als spin-off van het MRT project werkt de hogeschool mee aan de EU-missie naar Mars in Alle EU landen nemen deel aan de missie. De voorbereidingen vinden plaats op Europees en nationaal niveau, waarbij samengewerkt wordt door kennisinstellingen en bedrijven. Nederland zal door middel van onder faculteit Life Sciences Door bedrijven uit de regio en de provincie Utrecht is de Faculteit Natuur en Techniek benaderd om drie presentaties te geven op de Wereldtentoonstelling in Shanghai over deze samenwerking met bedrijven. Op 28 en 29 mei zullen drie showcases worden gepresenteerd door studenten en docenten van de faculteit. Aandacht wordt gegeven aan map table (een computer in een tekentafel, waarmee personen met elkaar kunnen communiceren over ruimtelijke ordening), happy healthy school (een fictieve Chinese groene school ontworpen door studenten), en windmolenenergie & duurzaamheid (uitleg over verschillen tussen windenenergie projecten in Nederland en China). Projectleider Daan Kuipers geeft aan dat Chinese bedrijven zijn uitgenodigd voor deze presentaties en dat er hopelijk vele visitekaartjes uit gewisseld kunnen worden. Want uiteindelijk is het doel om stageplekken te verwerven bij verschillende bedrijven in China voor de studenten van de faculteit. Tijdens de voorbereidingen is al een klein succes geboekt, de eerste student gaat binnenkort stage lopen in Shanghai. Het bezoek aan Shanghai wordt tevens gebruikt om niet alleen het stagenetwerk uit te breiden, maar ook de samenwerking met onderwijsinstellingen. Na Shanghai zullen ook Beijing en Hong Kong bezocht worden. Studenten en docenten zullen samen bedrijven en onderwijsinstellingen bezoeken om daar de opleidingen van de faculteit te presenteren Daan Kuipers vertelt dat hij nu al heeft gemerkt dat het opbouwen van relaties met Chinese partners vooral berust op vertrouwen. Het is van belang relaties rustig op te bouwen, daarom zal in het najaar nog een bezoek gepland worden om een follow-up te geven aan de bezoeken in mei. In november worden alle indrukken en uitkomsten gepresenteerd tijdens de China dag die in het kader van het PIB project zal worden georganiseerd op de hogeschool. Op die manier kan kennis gedeeld worden met andere faculteiten en instellingen. Tenslotte, vertelt Daan Kuipers, zit de verduurzaming van het project erin dat programma s binnen de faculteit geïnternationaliseerd worden. Hierdoor zal de instroom van buitenlandse studenten naar de faculteit toenemen en zullen dus meer Nederlandse studenten ook aan de buitenlandse instellingen kunnen werken. Deze instellingen werken met quota s, dus door internationalisering at home wordt ook indirect gewerkt aan internationalisering abroad. Project: Microreactortechnologie Innovatieve internationalisering voor studenten en docenten van de faculteit Life Sciences. Onderwijsinstelling: Hogeschool Zuyd Contactpersoon: Gino van Strydonck, g.v.strijdonck@hszuyd.nl Project: Grenzeloos Duurzaam Onderwijsinstelling: Hogeschool Utrecht, Faculteit Natuur en Techniek Contactpersoon: Daan Kuipers, daan.kuipers@hu.nl 30 Go Abroad 4, juni

17 Zeeuwse samenwerking met Shanghai Interview met Jelle Marchand, directeur Economisch College Zeeland Integrale aanpak voor internationale stages Jelle Marchand Het Economisch College Zeeland heeft met behulp van PIB het SMILE plus project opgezet. Het project heeft als voornaamste doel het opzetten en verduurzamen van een internationale stage in Shanghai e.o., in samenwerking met de Shanghai Commercial Accounting School, MKB bedrijven, MV Economisch Impuls Zeeland, Kamer van Koophandel China Desk en CBA. Go Abroad! belt met Jelle Marchand, de directeur van het Economisch College Zeeland. Wat doet ROC Zeeland binnen de opleidingen op het gebied van internationalisering? In de breedte zijn er vele aspecten op het gebied van internationalisering binnen de school, zoals internationale projecten met Duitse en Belgische scholen. De meest simpele vorm van internationalisering zijn de buitenlandse stages, alsook stages waarbij de leerlingen langere tijd, samen met begeleiders, in het buitenland verkeren. Bij ROC Zeeland worden er ook lessen gegeven door Duitse docenten en ROC Zeeland participeert in een uitwisselingsproject met community colleges in de USA voor docenten dat al 15 jaar loopt. Wat zijn de uitdagingen op bestuurlijk niveau ten aanzien van internationalisering binnen ROC Zeeland? De mobiliteit van docenten van ROC Zeeland is laag. De onderwijsinstelling moet zelf dan ook zorg dragen dat deze lage mobiliteit wordt omgezet in een hogere mobiliteit. Internationalisering kan daarin een stimulerende factor zijn. Daarnaast is ook het stimuleren van internationalisering van studenten een taak van de school, maar het moet wel zinvol zijn en aansluiten bij de student en de studie. Hoe denkt u over verplicht internationalisering binnen het curriculum? Enerzijds zou het vanzelfsprekend moeten zijn binnen een aantal opleidingen. Anderzijds is het niet altijd even eenvoudig. Dat heeft te maken met de kosten die ermee gemoeid zijn, alsook het feit dat niet iedereen een buitenlandstage wil of kan volgen. Daarom zijn andere vormen van internationalisering ook van belang. Dat kan prima met de huidige moderne communicatiemiddelen. Waarom kiest de economische sector voor China? China is een opkomend land met een voor ons onbekende cultuur. Als Europa en als Nederland dienen wij rekening te houden met China en kunnen wij veel van China leren en andersom geldt hetzelfde. In Shanghai zijn al vele Nederlandse hbo s en universiteiten actief, de mbo s staan nog aan het begin van de toetreding. Wat zijn de uitdagingen met betrekking tot de samen werking met China? In Nederland kent een project directe lijnen, in China zijn er veel schakels, vooral op het gebied van regelgeving. De onderhandelingen zijn complex. Alles kost daarom meer tijd, je hebt een lange adem nodig. Samenwerking is vaak op basis van vertrouwen. Daarnaast is het van belang om een breed draagvlak te creëren onder alle betrokkenen van het project. Tamara de Kock: De uitdaging van China is om te zien hoe alles daar werkt. We gaan daar een aantal keer op een school kijken en bij bedrijven. Op die manier kun je goed de verschillen zien tussen het Nederlandse en Chinese onderwijs en de bedrijven. Tim Gorter: Op school hebben we veel voorbereidingen gericht op de Chinese cultuur en de verschillen met Nederland, over wat je wel mag doen of juist niet. Ik vind het heel interessant om straks te zien hoe Chinezen les krijgen en hun cultuur van dichtbij mee te maken. ROC Drenthe College is al geruime tijd bezig met het verzorgen van stages in het buitenland. En met succes, zo is het aantal stages de laatste jaren toegenomen. Steeds meer jongeren kiezen voor een stage in het buitenland. Het Drenthe College bestaat uit verschillende beroepsclusters. Ieder cluster geeft de buitenlandse stage vorm op haar eigen manier. Om hier eenduidigheid in te krijgen en om ervoor te zorgen dat er een standaardpakket informatie klaar ligt voor iedere student, heeft het Drenthe College een subsidieaanvraag ingediend bij PIB. Doel van de aanvraag: integrale aanpak voor inter nationale stages. En tegelijkertijd het internationale netwerk uitbreiden. De aanpak werkt. Sinds de start van het project in september 2009 is het netwerk op het gebied van internationalisering flink uitgebreid, zowel intern als extern. Door met andere clusters binnen het Drenthe College te communiceren over de mogelijkheden op het gebied van internationalisering zijn steeds meer clusters actief betrokken bij internationalisering. Via ROC Landstede Zwolle, dat al geruime tijd aan de slag is met internationale activiteiten, zijn bruikbare tips ontvangen om internationalisering binnen het Drenthe College naar een hoger niveau te tillen. Ook is er dankbaar gebruik gemaakt van de ervaringen die buitenlandse scholen hebben, waaronder SoSu (Social og Sundehedsskolen Arhus (Denemarken), en AWO Preetz (Duitsland). Een aantal bijeenkomsten in het buitenland is bezocht waardoor het Drenthe College in contact is gekomen met een aantal buitenlandse partners. Buitenlandse partners uit Denemarken, Duitsland, Oostenrijk, Italië en Spanje hebben zich bereid verklaard voor het komende schooljaar studenten of docenten te willen ontvangen. Om alles in goede banen te leiden is er een stappenplan opgesteld. Hierin wordt stap voor stap beschreven hoe de werkwijze is bij een buitenlandse stage. Van het voornemen van een student om op buitenlandstage te gaan tot de terugkomst. Per stap is vermeld welke handelingen plaats moeten vinden en door wie binnen de organisatie deze uitgevoerd moeten worden. Daarnaast is voor studenten een handboek ontwikkeld. Dit is mede tot stand gekomen door middel van gesprekken met studenten die op stage zijn geweest. Waar loop je tegenaan in je stage in het buitenland? Wat ging er goed? Hoe kan het nog beter? De kwaliteit van de stage is hierdoor verbeterd; een student weet van te voren wat van hem verwacht wordt en hoe hij moet handelen in bepaalde situaties. Met name het cluster Zorg & Welzijn heeft het handboek voor studenten ontwikkeld, maar het is zo opgesteld dat het is te gebruiken binnen alle andere clusters. Cluster Zorg & Welzijn fungeert nu als testcluster voor het project, om het beheersbaar en overzichtelijk te houden. Het bureau internationalisering is ook ondergebracht in dit cluster. Het uiteindelijke doel is dat de geleverde producten kunnen worden overgenomen door alle clusters binnen het Drenthe College. Project: SMILE plus Onderwijsinstelling: Economisch College Zeeland Contactpersoon: Jelle Marchand, jelle.marchand@roczeeland.nl 32 Project: Oprichten bureau internationalisering Onderwijsinstelling: ROC Drenthe College Contactpersoon: Lambert Smit, l.smit01@drenthecollege.nl 33

18 Internationalisering en ondernemerschap gaan hand in hand bij ROC Flevoland Nawoord Internationaal ondernemerschap en zelfstandigheid staan voorop bij het International Students Company Festival in Riga, volgens Angèle Sijsling, afdelingsmanager Ondernemerschap bij ROC Flevoland. Ruim 500 studenten uit verschillende Europese landen komen jaarlijks samen in Riga om het beste studentenbedrijf van Europa te kiezen. ROC Flevoland was dit jaar met 24 studenten, verdeeld over 4 College Companies, aanwezig in de Letse hoofdstad. Dit is voor onze studenten een once in a lifetime experience. Niet alleen leren onze studenten wat internationaal ondernemen allemaal met zich meebrengt, ook op het gebied van persoonlijke ontwikkeling is deze buitenland ervaring van grote waarde. Met dit laatste nummer van Go Abroad! is een einde gekomen aan de reeks van vijf. Na de laatste ronde van de subsidieregeling PIB van november 2009 houdt namelijk ook Go Abroad! op te bestaan. PIB heeft de afgelopen jaren meer dan 80 projecten ondersteund en daarmee de internationalisering in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs een stevige impuls gegeven. Middels de afleveringen van Go Abroad! zijn successen gedeeld en de mensen achter de projecten aan u voorgesteld. Met dit tijdschrift ontstonden goede nieuwe projectideeën, mede door uitbreiding en verdieping van bestaande initiatieven. Angèle geeft aan dat de reis naar het buitenland voor veel studenten al een belevenis op zich is. De studenten maken kennis met een heel andere cultuur en zien hoe student bij de presentatiestand op het International Students Company Festival Project: College Companies Onderwijsinstelling: ROC Flevoland Contactpersoon: Angèle Sijsling, sijslinga@rocflevoland.nl hun collega studenten uit andere landen les krijgen en vooral ook ondernemerschap ervaren. Het is mooi om te zien dat een groep studenten in zo n situatie naar elkaar toe groeit, wanneer iemand het ergens moeilijk mee heeft dan is er altijd wel een ander die opstaat en hem of haar daarmee helpt. De saamhorigheid en het onderling samenwerken zijn geen dingen die je studenten kunt leren, zoiets moet ontstaan. Via een pitch en een presentatiestand laten de studenten zien waar hun College Company voor staat en welk product ze verkopen. Verkooptechniek, presentatie en motivatie spelen een belangrijke rol bij de beoordeling van de studentenbedrijven. De wil om te winnen is tijdens de wedstrijd voelbaar aanwezig, maar er is ook ruimte voor de ondernemersgeest, zegt Angèle. Eén van onze College Companies heeft in Riga plannen gemaakt om het assortiment uit te breiden met het product van een Lets studentenbedrijf. Als afsluiting van het International Students Company Festival had de organisatie een ridders- en jonkvrouwenfeest georganiseerd in een heus kasteel. De meerwaarde van dit soort reizen zit in de zelfstandigheid die van de studenten wordt gevraagd. Voor veel studenten is het dan ook een echte eye-opener. Eigenlijk zou iedere student van ROC Flevoland dit moeten kunnen meemaken. De PIB subsidie die aan ROC Flevoland wordt gegeven bestemd voor dit soort initiatieven wordt direct gebruikt waarvoor die is bestemd: de student! Tot ziens Good bye Au revoir Auf wiedersehen Adiós Arrivederci Zai Jian Adjö så länge! De afgelopen jaren hebben wij in het kader van het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs met veel plezier aan de Go Abroad! gewerkt. Dit gebeurde in zeer nauwe en prettige samenwerking met het Amsterdamse leerbedrijf De Nieuwe Buren, dat verantwoordelijk was voor de vormgeving, en de vele docenten, studenten, ondernemers en onderwijsmanagers die bij PIB betrokken waren. Wij willen iedereen van harte bedanken voor deze plezierige samenwerking. Met het einde van de in 2007 gestarte initiatieven PIB en Go Abroad! begint in 2010 een nieuw tijdperk waar we voortbouwen op de ervaringen van afgelopen jaren. Zo is tijdens de PIB projectleidersbijeenkomst op 15 april 2010 door vertegenwoordigers van de onder wijsinstellingen de wens geuit om het mede door PIB opgebouwde netwerk in stand te houden. Er is een brede behoefte in het onderwijsveld om ervaringen met internationalisering te blijven delen. Hieraan zal gehoor worden gegeven. De vorm waarin dit gaat gebeuren moet nog verder gestalte krijgen, maar het staat vast dat NL EVD Internationaal hier een faciliterende rol in zal spelen. Wij hopen dus weer gauw van ons te laten horen. Het PIB team (Christien Dohmen, Renske Heemskerk, Naomi Smeele) 34 35

19 Overzicht van in 2009 gestarte PIB projecten Najaarsronde 2009 Voorjaarsronde 2009 ROC Nijmegen Nijmegen: euregionale winkelstad (Duitsland) Hogeschool Utrecht Challenges in improving Dutch Turkish Business Relations (Turkije) ROC Eindhoven Sino Dutch Training Exchange Eindhoven Huainan (China) Hogeschool Utrecht Grenzeloos Duurzaam (China) 2010 ROC Nova College Nova Enterprise ondernemend in Export (Duitsland, Turkije, Verenigd Koninkrijk, Schotland) Saxion Hogeschool Verkenning Beroepspraktijk IPO China (China) 2010 ROC Flevoland Internationale College Companies en Internationale MBOstarters (Europa) Hogeschool Rotterdam Consulting Real World Clusters in Emerging Markets (Turkije) ROC West-Brabant Find your destination abroad (Kenia) Hogeschool van Amsterdam Een internationaal stagenetwerk (Zweden, Noorwegen, Finland, Ierland, Verenigd Koninkrijk, Spanje) Hogeschool Rotterdam Internships in Latin America (Mexico, Chili, Argentinië, Costa Rica) 2010 Saxion Hogeschool WaterWorks in Roemenië (Roemenië) 2010 NHTV Voluntourism: Change your World! (Peru) Lentiz Onderwijsgroep Project YunnaNetherlands: Greenports (China) Fontys Hogescholen Logistic Advisory Group (L.A.G.) (India) Alfa-College Gronin gen MBO-HBO: leerlijn internationale stages in Suriname en Zuid-Afrika (Suriname, Zuid-Afrika) Stichting Hogeschool Zuyd Microreactortechnologie Innovatieve internationalisering voor studenten en docenten van de faculteit Life Sciences (Spanje, Verenigd Koninkrijk) Helicon/ De Groene Campus Ondernemen in een opkomende markt (Oekraïne) ROC Zeeland SMILE Plus (China) ROC Drenthe College Oprichten bureau internationalisering (Nederland) Fontys Hogescholen Fontys IIPD-project (Nederland) Hogeschool Leiden Check-IT (China) Hogeschool INHolland Expeditie INChina (China) Haagse Hogeschool Treffpunkt Haagse Hogeschool (Duitsland) Zadkine Internationalisering met Shanghai (China) NB: Voor een compleet overzicht van alle PIB projecten zie de digitale landkaart op

20 De Nieuwe Buren anders dan anderen! Eigenlijk wat ieder ander communicatie bureau ook zegt. Waarom zijn wij nou echt anders? Wij zijn het enige studentenbedrijf in de Nederlandse media wereld. En dat is nog niet eens wat ons echt uniek maakt. Wat ons echt uniek maakt is dat om de 6 maanden het halve team verwisseld wordt. Je zou wel kunnen zeggen dat we bij de tijd blijven. De Nieuwe Buren zijn de nieuwste generatie, daarom doen we altijd extra ons best. We willen onszelf graag bewijzen. Tegenover u, maar ook tegenover onszelf. Als wij goed werk leveren kunnen wij dit met trots in ons portfolio stoppen. Het is altijd weer een uitdaging om een communicatie probleem op te lossen. Wij vinden altijd wel een originele uitweg. De Nieuwe Buren blijft altijd jong en maakt graag gewaagde communicatie. Wilt u zich hier niet aan wagen? Dan kunt u ook hier ook gewoon terecht voor huisstijlen, campagnes, websites en haast iedere andere bekende vorm van reclame. Zoals dit magazine. Deze hebben we namelijk ook gemaakt. Als buren komen we graag eens kennismaken. Misschien maken wij dan nog wel eens communicatie dat in uw straatje past