HERSENONTWIKKELING, COMMUNICATIE EN MOEILIJK VERSTAANBAAR GEDRAG

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "HERSENONTWIKKELING, COMMUNICATIE EN MOEILIJK VERSTAANBAAR GEDRAG"

Transcriptie

1 HERSENONTWIKKELING, COMMUNICATIE EN MOEILIJK VERSTAANBAAR GEDRAG Symposium Verder met je (klein)kind. Zaterdag 13 oktober 2012, Ede. Hans van Dam, docent en consulent nah

2 PROGRAMMA Hersenen algemeen Hersenen in ontwikkeling Als epilepsie in de ontwikkeling valt.. Specifieke gevolgen vroeg hersenletsel, Specifieke gedragingen bij hersenverandering Hoe gedrag te begrijpen? (dreigende) overvraging Stress

3 HERSENEN WIJ ZIJN ONZE HERSENEN Dick Swaab, hoogleraar neurobiologie Alles wat wij doen, denken, voelen loopt via onze hersenen. Met die kanttekening dat er geen orgaan is dat zo gevoelig is voor invloeden van buitenaf.

4 HERSENEN: ZEER INGEWIKKELD NETWERK Hersenen vormen een ingewikkeld nietlineair netwerk van 100 miljard cellen en 900 miljard steuncellen. Er zijn ruim 1000 maal meer contactpunten dan cellen. De totale bedrading omvat ongeveer kilometer. Centrale taak: informatieverwerking.

5 HET BEWUSTZIJN: EEN VALSE BEDRIEGER!

6

7 VRAAG WIENS HERSENEN VAN DE VOLGENDE PERSONEN ZIJN INTERESSANT OM VEEL OVER DE NORMALE WERKING VAN DE HERSENEN TE WETEN TE KOMEN???

8

9

10

11

12 WIENS HERSENEN??

13

14

15 HERSENEN IN ONTWIKKELING (1) Hersenontwikkeling is vanaf het begin bepaald door aanleg en omgeving. Hormonale invloeden zijn belangrijk (o.a. schildklier), evenals alcohol, roken, voedingstoestand, medicijngebruik. Langdurige heftige stress beïnvloeden hersenontwikkeling mishandeling en verwaarlozing geven veel stress in het brein!

16 HERSENEN IN ONTWIKKELING (2) Aanmaak hersencellen in hoog tempo tijdens zwangerschap en, in wat lager tempo, na de geboorte. Rondom vierde levensjaar is 90% van de hersencellen aanwezig. De organisatie (rijping) gaat nog door tot 25. De ontwikkeling gaat bottum-up

17 BOTTUM-UP ONTWIKKELING

18 HERSENEN IN ONTWIKKELING (3) Testosteron stilmuleert de ontwikkeling van de rechterhersenhelft ten koste van de linker hersenhelft (Martine Delfos). Zo ontstaan verschillen tussen jongens en meisjes sexegebonden voorkeurgedrag Verschillen ook in stoornissen, bijvoorbeeld dyslexie 60-80% jongens.

19 HERSENEN IN ONTWIKKELING (4) De hersenen van meisjes ontwikkelen sneller dan van jongens (o.i.v. oestrogeen) In het algemeen zijn functies bij meisjes meer over de hersenen verdeeld. De rechterhersenhelft ontwikkelt zich sneller dan de linkerhelft (evolutionair logisch) De linker hersenhelft ontwikkelt zich deels vanuit de rechter hersenhelft

20 HERSENEN EN IMMUUNSYSTEEM Hersenontwikkelingsstoornissen en aanhoudende stress verhogen kans op ontregeling afweersysteem a. Onderreactie: vatbaar voor ziekten, moeilijker herstel, vaker bij jongens b. Overreactie: allergieën en autoimmuunziekten, vaker bij meisjes. c. Onrijpheid: atopisch syndroom (voedselallergie, atypisch exceem), vaker bij jongens, vanwege trage rijping.

21 OMGEVINGSINVLOEDEN Hersenen zijn aangelegd op invloed van buitenaf. In rijpingsperiode bijzondere gevoeligheid Gedoseerde stimulering in veilige omgeving optimaliseert ontwikkeling Verkeren in angst en onveiligheid remt ontwikkeling en kunnen venijnige hersenveranderingen veroorzaken.

22 VERMINDERDE GROEI BIJ ERNSTIGE VROEGE VERWAARLOZING

23 GEVOLGEN (1) Langdurige stress in de hersenen Remmen van groei hersenen: stresshormoon (cortisol) drukt groeifactoren en remt dus hersengroei) Verstoring genetisch geplande organisatie van de hersenen. Hyperarousal scannen omgeving! Verminderd denken Emotieregulatiestoornissen

24 GEVOLGEN (2) Hersenen reageren met aanpassingsgedrag altijd veiligheidzoekend gedrag! Bijvoorbeeld: agitatie, agressie, uitproberen, uitlokking, automutilatie, dissociatie. Gedragingen én adaptatiegedrag vaak gerelateerd aan ontwikkeling die gaande is tijdens ontstaan van ontsporing. Gedragingen vaak verkeerd begrepen!!

25 ALS EPILEPSIE ONTSTAAT. Ernstige epilepsie kan de hersenontwikkeling verstoren, omdat het brein in een ander patroon schiet. Wat gezamenlijk vuurt, gaat patroon vormen (fire together, wire together). Bijvoorbeeld frontaalepilepsie: veel verbindingen die herhaaldelijk worden geactiveerd, gaan patroon vormen EN KUNNEN STRUCTUUR VERANDEREN!

26 MIJN HOOFD..

27 HERSENENFUNCTIES NIET GELOKALISEERD! Hersenen realiseren hun functies NIET op basis van lokalisatie (voor elke functie een aparte hersengebied), maar door efficiënte samenwerking van diverse hersengebieden. De verbindingen zijn essentieel. Timing en snelheid van prikkeloverdracht moet nauwkeurig zijn afgesteld.

28 SAMENWERKING Functies in de hersenen zijn niet strikt gelokaliseerd Elke functie wordt gerealiseerd door uitgebreide en efficiënte samenwerking van verschillende hersendelen Hoe ingewikkelder de functie, hoe meer samenwerking in de hersenen nodig is. Dus: hoe kwetsbaarder deze functies zijn

29 INGEWIKKELDE FUNCTIES(1) Empathie (invoelingsvermogen) Vooruit kunnen kijken/zich een beeld van de toekomst kunnen vormen. Nadenken over jezelf en je eigen gedrag (zelfevaluatie) zeker door de ogen van de ander! Aandacht en concentratie Kunnen schakelen van het ene naar het andere onderwerp

30 INGEWIKKELDE FUNCTIES(2) De ander aanvoelen Strategisch denken Weloverwogen beslissen Gedrag uitstellen Interne motivatie Gedrag aanpassen op basis van wisselende omstandigheden Emotieregulering

31 BELANGRIJKE GEDRAGSPROBLEMEN(1) Vertraagde informatieverwerking Behoeften en gedrag niet kunnen uitstellen Gedrag niet kunnen beheersen ontremming, impulsief gedrag Emoties niet kunnen beheersen Egocentrisch denken en handelen Verminderd of ontbrekend ziekte-inzicht Verminderde zelfbijsturing (flexibiliteit)

32 BELANGRIJKE GEDRAGSPROBLEMEN(2) Moeite met ADL en HDL. Initiatiefverlies geen handelen zonder aanzet van buitenaf (Mangel an Antrieb) Emotionele vervlakking, vooral in dagelijkse omgang met anderen (Mangel an Ernstwertung). Niet kunnen kiezen. Niet (goed) kunnen vertellen waarom men iets (niet) doet/deed.

33 BELANGRIJKE GEDRAGSPROBLEMEN(3) Onfatsoenlijk gedrag Dwangmatig gedrag Achterdocht Geheugenproblemen Verminderd probleemoplossend vermogen Somberen, soms tot depressie Euforisch gedrag (kijken door roze bril) Risicogedrag

34 BELANGRIJKE GEDRAGSPROBLEMEN(4) Niet creatief omgaan met tijd en ruimte Motorische en mentale traagheid of onhandigheid Snel uit evenwicht, emotioneel instabiel De ander pijn doen (geen zicht op gevolgen, wel effectief!) Claimend gedrag sterke behoefte aan aandacht, die vaak wordt genegeerd.

35 GEDRAG TE BEGRIJPEN UIT: Verstoring van chemische homeostase in brein Veranderde hersendynamiek De hiërarchische hersenorganisatie. Wetmatigheden in de hersenen (Dreigende) overvraging of ondervraging Omgevingsinvloeden: bedreigend of beschermend nooit neutraal! Stress persoonlijke en omgevingsstress Persoonlijke copingstijl

36 HIERARCHISCHE HERSENORGANISATIE nivo 4 Input nivo 3 Output (reactie) nivo 2 nivo 1 waarneming gedrag

37

38 WEL-DOORDACHT GEDRAG nivo 4 Input nivo 3 Impulsief nivo 2 Output Reactie nivo 1 Waarneming Reactie/gedrag

39 DUS NIET: Gedrag is intentioneel: weloverwogen, strategisch, berekend: Hij doet het express. Normaal gedrag is mogelijk Afwijkend gedrag kan worden afgeleerd Het is een kwestie van motivatie Waar een wil is, is een weg Het is een kwestie van aandacht vragen

40 MAAR: Onvermogen om te realiseren wat logisch, goed, tactisch is! Gedrag is veel meer, of zelfs uitsluitend, gestuurd door impulsen, die meestal een reactie zijn op omgevingsinvloeden of gebeurtenissen in de omgeving Motivatie ontstaat waar iets aantrekkelijk wordt gemaakt of de ervaring van plezierig er is.

41 EN: Gedrag is vrijwel altijd adaptatiegedrag/ veiligheidzoekend gedrag: pogingen zich te handhaven in een situatie die als bedreigend wordt ervaren omdat controle (deels) ontbreekt. Controle en voorspelbaarheid stellen gerust en zijn dus sturend in gedrag Hoe meer hersenschade, hoe meer ongevingsafhankelijkheid.

42 DUS: Zorgvuldig kijken naar niveau waarop iemand functioneert. Niet oordelen! Oog hebben voor wetmatigheden bij hersenschade (verlies hoge functies!) Kritisch kijken naar inrichting omgeving Kritisch kijken naar onszelf: zijn wij beschermende of bedreigende factor?

43 VROEGE HERSENBESCHADIGING: DRIE PROBLEMEN 1. Ontwikkeling die gaande is op moment letsel wordt verstoord vaak aardig gecompenseerd door hoge flexibiliteit jonge hersenen 2. Ontwikkeling die volgt kan vertraagd en anders in volgorde verlopen 3. Laatste rijping (van frontale hersenen, in puberteit) moeizaam/haperend/onvolledig.

44 IN DE PUBERTEIT. Bij hersenbeschadiging in de puberteit vallen de drie problemen samen problematisch! Bij matig en ernstig letsel vaak stagnatie of teruggang van sociaal-emotionele ontwikkeling. Patroon sociaal-emotioneel functioneren na hersenletsel: terugval enig herstel fixatie Bij goede verbale vermogens: groot risico op (zelf)overschatting.

45 DUBBELFUNCTIE FRONTALE BREIN De realisatie van ingewikkelde functies gebeurt deels door het frontale brein zelf en deels door inschakeling aantal andere hersengebieden. Deze dubbelslag is alleen mogelijk als frontale brein is uitgerijpt, dus nog niet in pubertijd! Hoge functies vaak wel van pubers gevraagd, waardoor frontale brein overbelast raakt.

46 AANPASSINGSGEDRAG Hersenen passen zich voortdurend aan (adpatatie) veiligheidzoekend gedrag in situaties van stress, dreigend controleverlies en (dreigend) overvragen. Bij kinderen en jongeren is leven in ontwikkeling, waardoor groot risico op overvagen: door zichzelf en omgeving. Kinderen/jongeren hebben interne drive en ouders stimuleren NORMALE REACTIES!

47 BIJ DREIGENDE OVERVRAGING : Dwangmatig gedrag (ordenen en voorspelbaar maken) Ontkenning van tekortkomingen/stoornissen Voortdurend bezig zijn met eenvoudige taken Ontrekken (steeds naar toilet willen) Claimend vragen om (onnodige) hulp

48 ADAPTATIE BIJ AANWEZIGE OVERVRAGING (1) Prikkelbaarheid, onrust, agitatie Angst en paniek Agressie Aanhoudende ontevredenheid Persoonlijke afwijzing, krenkende kritiek Manipulatief gedrag (wie begrijpt en helpt mij?)

49 ADAPTATIE BIJ AANWEZIGE OVERVRAGING (2) Aanhoudend claimgedrag (kom bij me, help me, stop me) Zich terugtrekken Somberheid, soms tot depressie Automutilatie Risicogedrag/ flirten met het gevaar Weglopen Middelengebruik

50 51

51 LEES BRUCE PERRY!!

52 DANK VOOR UW GEDULDIGE AANDACHT!

53

54 WAT ER GEBEURT ONDER DRUK ACHTEREENVOLGENS: Wegvallen humor Vermindering denken Vermindering van sociaal gedrag Achterocht Dwangmatigheid Hysterisch gedrag. Apathie

ONTWIKKELING VAN HERSENEN EN VERSTORINGEN

ONTWIKKELING VAN HERSENEN EN VERSTORINGEN ONTWIKKELING VAN HERSENEN EN VERSTORINGEN DE FYSIOTHERAPEUT Noord en Groot IJsselland 04.02.2013 in Heerenveen Hans van Dam, docent en consulent nah hv.dam@online.nl PROGRAMMA Hersenen algemeen Hersenen

Nadere informatie

NAH ACHTERGRONDEN EN GEVOLGEN

NAH ACHTERGRONDEN EN GEVOLGEN NAH ACHTERGRONDEN EN GEVOLGEN Symposium Congressen MetZorg 25 mei 2016 Hans van Dam, zelfstandig gevestigd docent en consulent NAH hv.dam@online.nl PROGRAMMA Niet-Aangeboren Hersenletsel Centrale kenmerken

Nadere informatie

GEDRAGSVERANDERINGEN BIJ MENSEN MET EEN HERSENTUMOR

GEDRAGSVERANDERINGEN BIJ MENSEN MET EEN HERSENTUMOR GEDRAGSVERANDERINGEN BIJ MENSEN MET EEN HERSENTUMOR Bijeenkomst Veerhuis 26 oktober 2016 Hans van Dam, vrij gevestigd docent en consulent NAH hv.dam@online.nl PROGRAMMA Onze hersenen Hersentumoren Walt

Nadere informatie

In Balans.met je zelf en binnen je gezin

In Balans.met je zelf en binnen je gezin In Balans.met je zelf en binnen je gezin PROGRAMMA De organisatie Hersenen - Hersenletsel Hersenletsel en gevolgen Moeilijkste hersenfuncties Waar iedereen last van heeft en waarom In balans in het gezin

Nadere informatie

PROBLEEMGEDRAG BIJ NAH

PROBLEEMGEDRAG BIJ NAH PROBLEEMGEDRAG BIJ NAH Congres Omgaan met gedragsveranderingen in ouderenzorg 11.01.2016 Hans van Dam, zelfstandig gevestigd docent en consulent NAH hv.dam@online.nl PROGRAMMA Tien stellingen, waaronder

Nadere informatie

Vertrouwen na hersenletsel, hoe zit dat?

Vertrouwen na hersenletsel, hoe zit dat? Vertrouwen na hersenletsel, hoe zit dat? Hersenen een populair item Hersenen een populair item Hersenen een populair item Hersenen een populair item Hersenen een populair item Hersenen een populair item

Nadere informatie

Parkinsoncafe april 16. Ziekte van Parkinson Cognitie

Parkinsoncafe april 16. Ziekte van Parkinson Cognitie Parkinsoncafe april 16 Irene Vermeulen, Ziekte van Parkinson Cognitie GZ-psycholoog Brabantzorg Programma Dopamine en de hersenen Psychologische gevolgen Cognitie Neuropsychologisch onderzoek Dopamine

Nadere informatie

Ziekte van Huntington

Ziekte van Huntington Ziekte van Huntington Begrijpen van en omgaan met veranderend gedrag Niels Reinders en Henk Slingerland (psychologen) Huntington Café 27 september 2018 Ziekte van Huntington Erfelijke neurologische ziekte

Nadere informatie

Gastspreker deze avond is Pauline Okkerse GZ-psycholoog en orthopedagoog-generalist bij SWZ.

Gastspreker deze avond is Pauline Okkerse GZ-psycholoog en orthopedagoog-generalist bij SWZ. Hoe werken de Hersenen? Een beschadiging aan je hersenen zorgt ervoor dat je hersenen niet meer normaal functioneren. De plaats van de beschadiging bepaalt de gevolgen en de klachten. Naast zichtbare gevolgen

Nadere informatie

Wat is niet aangeboren hersenletsel?

Wat is niet aangeboren hersenletsel? Wat is niet aangeboren hersenletsel? Als hersenen beschadigd raken op latere leeftijd spreken we van (NAH) Niet aangeboren hersenletsel Niet-aangeboren hersenletsel is blijvende schade aan de hersenen

Nadere informatie

Daar staan we: * De cliënt * Evt. de partner en/of * En ik. En dan lukt het mij met mijn kennis niet mw. te douchen of zelfs maar binnen te komen

Daar staan we: * De cliënt * Evt. de partner en/of * En ik. En dan lukt het mij met mijn kennis niet mw. te douchen of zelfs maar binnen te komen Goanu Couperus Daar staan we: * De cliënt * Evt. de partner en/of * En ik En dan lukt het mij met mijn kennis niet mw. te douchen of zelfs maar binnen te komen * We accepteren het als: dat is nou eenmaal

Nadere informatie

Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken?

Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken? osmoconsult & onderwijsvannu Trainingen & Opleidingen Zorg voor leerlingen met een stoornis: optuigen of afschminken? Klaas Jan Terpstra, 27 november 2014 www.osmoconsult.nl 1 Klaas Jan Terpstra Docent

Nadere informatie

gedrag bij NAH (een kwestie van persoonlijkheid of toch niet?) Hennie Snoeren van Deel 1: Training-coaching En GGzBreburg

gedrag bij NAH (een kwestie van persoonlijkheid of toch niet?) Hennie Snoeren van Deel 1: Training-coaching En GGzBreburg Afwijkend gedrag bij NAH (een kwestie van persoonlijkheid of toch niet?) Hennie Snoeren van Deel 1: Training-coaching En GGzBreburg GEDRAG Onder gedrag verstaan we: De acties of de reacties van een persoon

Nadere informatie

Het voelt nu anders. Veranderde emoties na hersenletsel. Niels Farenhorst Klinisch psycholoog

Het voelt nu anders. Veranderde emoties na hersenletsel. Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Het voelt nu anders Veranderde emoties na hersenletsel Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Anderen zeiden: Ik ben nu eerder emotioneel Mijn stemmingen wisselen snel Ik erger mij overal aan Ik ben onzeker

Nadere informatie

Fijn, mijn kind heeft een puberbrein

Fijn, mijn kind heeft een puberbrein Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkelingsgebieden Ontwikkeling A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek

Nadere informatie

GEDRAGSVERANDERINGEN EN EMOTIES

GEDRAGSVERANDERINGEN EN EMOTIES GEDRAGSVERANDERINGEN EN EMOTIES Motoriek Gevoel HOE? HOE? Taal-Motoriek Taal-Sensoriek GEDRAGSVERANDERINGEN EN EMOTIES 1 GEDRAGSVERANDERINGEN EN EMOTIES OVERZICHT Persoonlijkheidskenmerken Ontkenning en

Nadere informatie

HERSENBESCHADIGING. Hippocrates (ca v.chr)

HERSENBESCHADIGING. Hippocrates (ca v.chr) AANGEBOREN EN NIET-AANGEBOREN HERSENBESCHADIGING HET DIENT ALGEMEEN BEKEND TE ZIJN DAT DE BRON VAN ONS PLEZIER, ONZEVREUGDE, GELACH EN VERMAAK, ALS VAN ONZE SMART, PIJN, ANGST EN TRANEN, GEEN ANDERE IS

Nadere informatie

HERSENEN BIJ DEMENTIE: EEN VALSE BEDRIEGER

HERSENEN BIJ DEMENTIE: EEN VALSE BEDRIEGER HERSENEN BIJ DEMENTIE: EEN VALSE BEDRIEGER Symposium Dementie en euthanasie NVVE 12 april 2019, Amersfoort. Hans van Dam, docent en consulent hersenaandoeningen en levenseindevragen. hv.dam@online.nl PROGRAMMA

Nadere informatie

Vergeetachtig of dement?

Vergeetachtig of dement? Dementie Riëtte Oudenaarden, verpleegkundig specialist geriatrie Vergeetachtig of dement? 2 1 Vergeetachtig of dement? 3 Dementie is meer dan vergeten Verstoring op meerdere domeinen. Lichamelijke problemen

Nadere informatie

De wondere wereld van de dementie, Gebaseerd op de neurowetenschappen WEL-DOORDACHT GEDRAG

De wondere wereld van de dementie, Gebaseerd op de neurowetenschappen WEL-DOORDACHT GEDRAG De wondere wereld van de dementie, Gebaseerd op de neurowetenschappen WEL-DOORDACHT GEDRAG Impulsief reactie inzicht in situaties zelfinzicht sociaal aanvoelen hogere hersenfuncties medemens aanvoelen

Nadere informatie

Fijn, mijn kind heeft een puberbrein

Fijn, mijn kind heeft een puberbrein Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkeling Ontwikkelingsgebieden A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek

Nadere informatie

AUTISME EN CONFLICTHANTERING. Anneke E. Eenhoorn

AUTISME EN CONFLICTHANTERING. Anneke E. Eenhoorn AUTISME EN CONFLICTHANTERING Anneke E. Eenhoorn UITGANGSPUNT UITGANGSPUNT DRIE VOORBEELDEN Rosa van 8 jaar. Na een ogenschijnlijk gewone dag op school, haalt ze fel uit Mike van 11 jaar. Na een kleine

Nadere informatie

KINDEREN & JONGEREN MET NAH. Werkbezoek regio Hart van Brabant 28 maart 2017

KINDEREN & JONGEREN MET NAH. Werkbezoek regio Hart van Brabant 28 maart 2017 Hartelijk welkom KINDEREN & JONGEREN MET NAH Werkbezoek regio Hart van Brabant 28 maart 2017 PROGRAMMA PLENAIR GEDEELTE 12.00 uur : Inloop & Ontvangst 12.15 uur : Elkaar ontmoeten tijdens de lunch 13.00

Nadere informatie

Betrokken bij Buiten. Het puberbrein als basis. Welkom. 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl

Betrokken bij Buiten. Het puberbrein als basis. Welkom. 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl Betrokken bij Buiten Welkom Het puberbrein als basis 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl Pubers Welk (puber)gedrag valt jou het meest op? We zijn allemaal puber geweest Leef je in!

Nadere informatie

Heleen Schoots-Wilke

Heleen Schoots-Wilke Heleen Schoots-Wilke Principe 7 Principe 7 Leerlingen: Heb vertrouwen in je zelf Maak het jezelf niet te gemakkelijk Docenten: Geef vertrouwen Zorg voor voldoende uitdaging Stress. 100 biljoen neuronen

Nadere informatie

Rijksuniversiteit Groningen

Rijksuniversiteit Groningen De adolescentiefase: over puberen, hersenontwikkeling, studiekeuze, risicogedrag en de relatie met ouders. Dr. Saskia Kunnen i.s.m. Dr. Anna Lichtwarck-Aschoff Afdeling Ontwikkelingspsychologie Rijksuniversiteit

Nadere informatie

Workshop Het puberende brein

Workshop Het puberende brein Workshop Het puberende brein Stellingen Eens Oneens Meisjes komen eerder in de puberteit dan jongens! Verschil puberteit en adolescentie Puberteit onderdeel van de adolescentie seksuele volwassenwording.

Nadere informatie

Leven met een amputatie. Chris Leegwater Vinke Psycholoog

Leven met een amputatie. Chris Leegwater Vinke Psycholoog Leven met een amputatie Chris Leegwater Vinke Psycholoog Amputatie 2 Amputatie is voor de geamputeerde meestal een ernstig trauma, niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk. Naast het verlies van de

Nadere informatie

Mieke Bellinga Mariëlle Witteveen Studiemiddag SPV oktober 2016

Mieke Bellinga Mariëlle Witteveen Studiemiddag SPV oktober 2016 Mieke Bellinga Mariëlle Witteveen Studiemiddag SPV oktober 2016 Prevalentie Verschillen jongens en meisjes Seksuele ontwikkeling Empathie/emotieregulatie/trauma Comorbiditeit Handleiding Witteveen Wat

Nadere informatie

Vertrouw ik jou? Over hersenletsel en argwaan. Jan Voortman MBA directeur Professionals in NAH, Lochem

Vertrouw ik jou? Over hersenletsel en argwaan. Jan Voortman MBA directeur Professionals in NAH, Lochem Vertrouw ik jou? Over hersenletsel en argwaan Jan Voortman MBA directeur Professionals in NAH, Lochem Inhoud Voorstellen Argwaan, waar hebben we het dan over? Argwaan en ons brein Argwaan na ontstaan van

Nadere informatie

Gedragsproblematiek bij dementie: een uitdaging!?

Gedragsproblematiek bij dementie: een uitdaging!? Gedragsproblematiek bij dementie: een uitdaging!? Martin Smalbrugge, specialist ouderengeneeskunde & onderzoeker Sandra Zwijsen, psycholoog & onderzoeker Wat gaan we vandaag doen? Warming up Gevolgen gedragsproblematiek

Nadere informatie

Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP. Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen

Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP. Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen Ontwikkelingsfasen bij kinderen. 3 Basisbehoeften van kinderen.

Nadere informatie

Mijn kind heeft een LVB

Mijn kind heeft een LVB Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar

Nadere informatie

Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum

Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum Inhoud Definitie gezond Biopsychosociaal model Psychische gezondheid Stress

Nadere informatie

Onbegrepen gedrag. Trudy Jacobs en Maartje Willems Geriatrie Radboudumc. /

Onbegrepen gedrag. Trudy Jacobs en Maartje Willems Geriatrie Radboudumc. / Onbegrepen gedrag Trudy Jacobs en Maartje Willems Geriatrie Radboudumc. Trudy.Jacobs@radboudumc.nl / maartje.willems@radboudumc.nl 2018 Definitie: Alle gedrag van de patiënt dat door deze patiënt en/of

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek. Prof. Dr. Dick Swaab Wij zijn ons brein

Wetenschappelijk onderzoek. Prof. Dr. Dick Swaab Wij zijn ons brein Wetenschappelijk onderzoek Prof. Dr. Dick Swaab Wij zijn ons brein Gedrag - Agressie Ja Homofilie door inwerking aanwezige testosteron op brein Ja en Nee Adolescentie (10-25 jaar) is de ontwikkelfase

Nadere informatie

1. Overzicht neuropsychologische revalidatie. 2. Ziekte inzicht. 3. casus. 4. Specifieke cognitieve problemen. 5. Relevante informatie

1. Overzicht neuropsychologische revalidatie. 2. Ziekte inzicht. 3. casus. 4. Specifieke cognitieve problemen. 5. Relevante informatie 18 mei 2017 1. Overzicht neuropsychologische revalidatie 2. Ziekte inzicht 3. casus 4. Specifieke cognitieve problemen 5. Relevante informatie Klinische Neuropsychologie wetenschappelijk onderzoek diagnostiek

Nadere informatie

Vader-zijn! Hersteld Hervormde Gemeente, Kruiningen.

Vader-zijn! Hersteld Hervormde Gemeente, Kruiningen. Vader-zijn! Hersteld Hervormde Gemeente, Kruiningen Bedankt pa, omdat je ondanks alle drukte een avond tijd wilt nemen om over jou en mij na te denken! Gr. Planning van de avond: -even voorstellen -waar

Nadere informatie

Wat is puberteit? Het Puberbrein; Brein, leefstijl en leren. Definities. Definities. Wat gaan we doen? Definities. Dr.

Wat is puberteit? Het Puberbrein; Brein, leefstijl en leren. Definities. Definities. Wat gaan we doen? Definities. Dr. Het Puberbrein; Brein, leefstijl en leren Wat is puberteit? Dr. Renate de Groot" Centre for Learning Sciences and Technologies" (CELSTEC)" Open Universiteit Weekend van de Wetenschap 2012 Definities Definities

Nadere informatie

Informatiefolder delier

Informatiefolder delier Informatiefolder delier Informatiefolder delier Het gedrag en de reactie van uw partner, familielid, vriend(in) of kennis zijn anders dan u gewend bent. Hij of zij is onrustig, begrijpt u niet, geeft vreemde

Nadere informatie

Acute (Fase na) Niet- Aangeboren Hersenletsel. Dr. S. Rasquin 14 januari 2015

Acute (Fase na) Niet- Aangeboren Hersenletsel. Dr. S. Rasquin 14 januari 2015 Acute (Fase na) Niet- Aangeboren Hersenletsel Dr. S. Rasquin 14 januari 2015 s.rasquin@adelante-zorggroep.nl Doel en opbouw presentatie Doel: Herkennen van symptomen in de acute fase na NAH Opbouw: Cognitie

Nadere informatie

AGRESSIE. Basis emoties. Basis emoties. Basis emoties 28-3-2012. Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman

AGRESSIE. Basis emoties. Basis emoties. Basis emoties 28-3-2012. Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman Basis emoties AGRESSIE en psychiatrische sen Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman Basis emoties Basis emoties Psychofysiologische reactie op een prikkel Stereotype patroon van motoriek,

Nadere informatie

Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH) De Wielingen, Lindenhof en Reigerbos

Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH) De Wielingen, Lindenhof en Reigerbos Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH) De Wielingen, Lindenhof en Reigerbos Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH) De Wielingen, Lindenhof en Reigerbos Wat is de definitie van Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH)?

Nadere informatie

Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling. dr. C.A. Loth

Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling. dr. C.A. Loth Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling in de GGz dr. C.A. Loth Cijfers 1,2 miljoen alcoholisten/problematische drinkers 1,8 miljoen dagelijkse gebruikers benzo s, 22 % gebruikt

Nadere informatie

AGRESSIE. Basis emoties. Basis emoties. Agressie - sociologisch. Agressie - biologisch. Agressie en psychiatrie 16-3-2014

AGRESSIE. Basis emoties. Basis emoties. Agressie - sociologisch. Agressie - biologisch. Agressie en psychiatrie 16-3-2014 Basis emoties AGRESSIE en psychiatrische stoornissen Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman Basis emoties Psychofysiologische reactie op een prikkel Stereotype patroon van motoriek,

Nadere informatie

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud

Nadere informatie

Neurorevalidatie ITON IN VOGELVLUCHT

Neurorevalidatie ITON IN VOGELVLUCHT Neurorevalidatie ITON IN VOGELVLUCHT ITON ITON: instituut voor toegepaste neurowetenschappen Hoofddocent: Dr. Ben van Cranenburgh Inhoud presentatie Cijfers t.a.v. CVA Anatomie,informatieverwerking e.d.

Nadere informatie

Workshop JONGENS. aanpakken! Otto de Loor, o.deloor@aps

Workshop JONGENS. aanpakken! Otto de Loor, o.deloor@aps Workshop JONGENS. aanpakken! Otto de Loor, o.deloor@aps Schoolsucces van jongens en meisjes in het HAVO en VWO (21 febr. 2011) Coenen, Meng en Van der Velde, Universiteit van Maastricht Willen & Kunnen

Nadere informatie

Op zoek naar herstel

Op zoek naar herstel Op zoek naar herstel Herstel en herstelondersteunende zorg voor mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag en hun begeleiders Door Jos Dröes Stichting Rehabilitatie 92 Het probleem (?) mijn cliënten zijn

Nadere informatie

NAH heb je samen!? Werkconferentie Gluren bij de buren Annemieke Engele, Ergotherapie Carmen Zwaga, Maatschappelijk werk

NAH heb je samen!? Werkconferentie Gluren bij de buren Annemieke Engele, Ergotherapie Carmen Zwaga, Maatschappelijk werk NAH heb je samen!? Werkconferentie Gluren bij de buren. 07-10-2015 Annemieke Engele, Ergotherapie Carmen Zwaga, Maatschappelijk werk autoongeluk val op hoofd tumor NAH beroerte infectie zuurstofgebrek

Nadere informatie

03-02- 15. Omgeving / \ / \ / \ + - + - + - Func1oneren. Guns-g is

03-02- 15. Omgeving / \ / \ / \ + - + - + - Func1oneren. Guns-g is WEL-DOORDACHT GEDRAG Hogere hersenfunc-es: Impulsief nivo 4 nivo 3 nivo 2 nivo 1 reactie inzicht in situa1es zelfinzicht sociaal aanvoelen medemens aanvoelen geweten als. dan. (abstrac1e) besef van 1jd

Nadere informatie

Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café

Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Yvonne Kuijsters Kennismaken met mindfulness Wat is mindfulness Wat brengt het mij, wat heb ik eraan? Aandacht Aandacht is een vorm van oplettendheid.

Nadere informatie

Vrouwen en autisme. Lezing 26 mei 2016 bij autismecafé i.o.v Carrefour NOP Emmeloord. Mariëlle Witteveen Mieke Bellinga. www.deuvel.

Vrouwen en autisme. Lezing 26 mei 2016 bij autismecafé i.o.v Carrefour NOP Emmeloord. Mariëlle Witteveen Mieke Bellinga. www.deuvel. Vrouwen en autisme Lezing 26 mei 2016 bij autismecafé i.o.v Carrefour NOP Emmeloord Mariëlle Witteveen Mieke Bellinga Even voorstellen Uitleg autisme Waarneming Informatieverwerking Prikkels Autisme bij

Nadere informatie

Opbouw praatje. Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie

Opbouw praatje. Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie DEMENTIE Opbouw praatje Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie Definitie dementie Dementie is een syndromale diagnose, een ziekte

Nadere informatie

Licht verstandelijk beperking? Hoe herken je mensen met een licht verstandelijke beperking. Hoe kom je samen verder?

Licht verstandelijk beperking? Hoe herken je mensen met een licht verstandelijke beperking. Hoe kom je samen verder? Licht verstandelijk Hoe herken je mensen met een licht verstandelijke beperking. Hoe kom je samen verder? Wat gaan we doen: Signalen van een licht verstandelijke beperking Wat is een licht verstandelijke

Nadere informatie

Delirium op de Intensive Care (IC)

Delirium op de Intensive Care (IC) Deze folder is bedoeld voor de partners, familieleden, naasten of bekenden van op de Intensive Care (IC) afdeling opgenomen patiënten. Door middel van deze folder willen wij u als familie* uitleg geven

Nadere informatie

Acuut optredende verwardheid Delier

Acuut optredende verwardheid Delier Acuut optredende verwardheid Delier Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen in ons ziekenhuis vanwege ziekte, ongeval en/of operatie. Zoals u vermoedelijk hebt gemerkt, is zijn of haar reactie

Nadere informatie

Omgaan met veranderend gedrag bij personen met dementie.

Omgaan met veranderend gedrag bij personen met dementie. Omgaan met veranderend gedrag bij personen met dementie. Inleiding 1. Wat is veranderend gedrag 2. Ontstaan 3. Omgaan met: stappenplan 4. Verschillende vormen 5. Besluit 1. Wat is veranderend gedrag Ook

Nadere informatie

Tactus Verslavingszorg. Programma. Tactus op De Rede. Gamen & Internet. Gamen. Bianca Swart Preventiewerker

Tactus Verslavingszorg. Programma. Tactus op De Rede. Gamen & Internet. Gamen. Bianca Swart Preventiewerker Tactus Verslavingszorg Stedendriehoek, Twente, Zwolle/Noord Veluwe en Flevoland Informatie, advies en hulp Alcohol, drugs, medicijnen, gamen, gokken Bianca Swart Preventiewerker Preventie basisonderwijs

Nadere informatie

Parkinson en neuropsychiatrie

Parkinson en neuropsychiatrie Parkinson en neuropsychiatrie Rosalie van der Aa- Neuropsycholoog Altrecht Opbouw Onze Hersenen en Parkinson Neuropsychiatrie Adviezen Onze Hersenen en Parkinson de ziekte van Parkinson: 2 de neurodegeneratieve

Nadere informatie

Omgaan met aandacht- en geheugenproblemen. Café Brein, Uden en Oss, September 2014

Omgaan met aandacht- en geheugenproblemen. Café Brein, Uden en Oss, September 2014 Omgaan met aandacht- en geheugenproblemen Café Brein, Uden en Oss, September 2014 Hersenletsel.. En dan? Helaas is er nog te weinig bekendheid rondom niet-aangeboren hersenletsel (NAH) Filmpje SWZ Wat

Nadere informatie

Omgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening. Sjaak Boon www.bureauboon.nl

Omgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening. Sjaak Boon www.bureauboon.nl Omgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening Sjaak Boon www.bureauboon.nl Sombere stemming Verminderde interesse in activiteiten Duidelijke gewichtsvermindering Slecht

Nadere informatie

Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant

Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Inleiding - Stellingen. - Ontstaan psychiatrische aandoeningen. - Wat zien naastbetrokkenen. - Invloed van borderline op

Nadere informatie

Ouders gebruiken voor het temperament van hun kind(eren) spontaan woorden als

Ouders gebruiken voor het temperament van hun kind(eren) spontaan woorden als 1 Temperament van het kind en (adoptie)ouderschap Sara Casalin Ouders gebruiken voor het temperament van hun kind(eren) spontaan woorden als verlegen, blij, impulsief, zenuwachtig, druk, moeilijk, koppig,

Nadere informatie

Het kind of de jongere met hersenletsel en het gezin in de participatie / chronische fase

Het kind of de jongere met hersenletsel en het gezin in de participatie / chronische fase Het kind of de jongere met hersenletsel en het gezin in de participatie / chronische fase Symposium Traumatisch Hersenletsel Kinderen en Jongeren 31 oktober 2018 Drs. Y. Boom MSc. - Neuropsycholoog Disclosure

Nadere informatie

Doelstellingen van PAD

Doelstellingen van PAD Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking

07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking Na vanmiddag Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij ouderen met e Weet u hoe vaak angst en depressie voorkomen, Weet u wie er meer risico heeft om een angststoornis of depressie te ontwikkelen,

Nadere informatie

Autisme, wat weten we?

Autisme, wat weten we? Autisme, wat weten we? Matt van der Reijden, kinder- en jeugdpsychiater & geneesheer directeur Dr Leo Kannerhuis, Oosterbeek 1 autisme agenda autisme autisme en het brein: wat weten we? een beeld van autisme:

Nadere informatie

Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening

Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening 1. Wat is stress? 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek 3. Problematiek

Nadere informatie

Psychosociale gevolgen van hersenmetastasen. Vera van Berkel, GZ-psycholoog i.o Marieke Damen, Klinisch psycholoog i.o.

Psychosociale gevolgen van hersenmetastasen. Vera van Berkel, GZ-psycholoog i.o Marieke Damen, Klinisch psycholoog i.o. Psychosociale gevolgen van hersenmetastasen Vera van Berkel, GZ-psycholoog i.o Marieke Damen, Klinisch psycholoog i.o. (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met

Nadere informatie

Hersenletsel is een gezinskwestie M.D. Lezak

Hersenletsel is een gezinskwestie M.D. Lezak Hersenletsel is een gezinskwestie M.D. Lezak Resultaten van het onderzoek naar de kwaliteit van leven van de partner van een persoon met NAH 29 mei 2010 Dag voor partners Professionals in NAH Welkom Wie

Nadere informatie

Er wel/niet zijn voor je pleegkind. Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede

Er wel/niet zijn voor je pleegkind. Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede Er wel/niet zijn voor je pleegkind Symposium Pleegzorg Waar blijft het kind 19 juni 2014 Ede 22-6-2014 de Zeeuw & Brok Inhoud 1. Lawaaiboek 2. Zorg voor het kind: houdt rekening met gevolgen van Verlating

Nadere informatie

Om NAH te omschrijven maken we gebruik van de definitie van Horizon:

Om NAH te omschrijven maken we gebruik van de definitie van Horizon: Wat is NAH (niet aangeboren hersenletsel)? Om NAH te omschrijven maken we gebruik van de definitie van Horizon: "Niet-Aangeboren Hersenletsel is een hersenletsel ten gevolge van welke oorzaak ook, anders

Nadere informatie

Resultaten van het onderzoek naar de. kwaliteit van leven. van de partner van een persoon met NAH

Resultaten van het onderzoek naar de. kwaliteit van leven. van de partner van een persoon met NAH Resultaten van het onderzoek naar de kwaliteit van leven van de partner van een persoon met NAH Meer zicht krijgen op de impact van NAH op het leven van de partners van mensen met NAH. Vanuit dit inzicht

Nadere informatie

EQ - emotionele intelligentie in kaart

EQ - emotionele intelligentie in kaart EQ - emotionele intelligentie in kaart 24-3-2014 BASISPROFIEL Laan van Vlaanderen 323 1066 WB Amsterdam INTRODUCTIE Het EQ rapport brengt iemands emotionele intelligentie in kaart. Dit is het vermogen

Nadere informatie

Hoe de rijke leeromgeving bijdraagt aan de ontwikkeling van het kinderbrein! Over de breinontwikkeling van jonge kinderen.

Hoe de rijke leeromgeving bijdraagt aan de ontwikkeling van het kinderbrein! Over de breinontwikkeling van jonge kinderen. Kinderkoppie, Hoe de rijke leeromgeving bijdraagt aan de ontwikkeling van het kinderbrein! Over de breinontwikkeling van jonge kinderen. Bronnen Breinhype of Breinfeiten? Breinwetenschap Snelle wetenschap

Nadere informatie

Acute verwardheid (delirium) op de Intensive Care

Acute verwardheid (delirium) op de Intensive Care Acute verwardheid (delirium) op de Intensive Care Op dit moment verblijft uw partner of familielid op de afdeling Intensive Care. Dit is een afdeling waar (ernstig) zieke mensen worden behandeld en verzorgd.

Nadere informatie

Grensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie

Grensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie

Nadere informatie

Omdat een Open Generatie Verleden verhindert om Jezelf te zijn! Dit geldt zowel voor ons individueel als als leefgemeenschap

Omdat een Open Generatie Verleden verhindert om Jezelf te zijn! Dit geldt zowel voor ons individueel als als leefgemeenschap Omdat een Open Generatie Verleden verhindert om Jezelf te zijn! Dit geldt zowel voor ons individueel als als leefgemeenschap Met het afsluiten van een open generatie verleden biedt je jezelf als mens de

Nadere informatie

PUBERS EN SOCIALE MEDIA

PUBERS EN SOCIALE MEDIA P u b e r s e n g e n o t m i d d e l e n P R O G R A M M A PUBERS EN Eef Hollman Adviseur Gezondheidsbevordering GGD HM Puberteit Puberbrein Populaire Genotmiddelen Preventie Als er meer hulp nodig is

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu. Kleine-Levin syndroom

Kinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu. Kleine-Levin syndroom Kleine-Levin syndroom Wat is het Kleine-Levin syndroom? Het Kleine-Levin syndroom is een aandoening waarbij jongeren bij periodes last hebben van een sterk toegenomen slaapbehoefte gevolgd door een periode

Nadere informatie

Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn

Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn Puberteit en ASS; een goede combinatie? Anneke E. Eenhoorn Gedrag komt nooit alleen. Vier factoren spelen een rol bij het ontstaan en in stand houden van gedrag. Kindfactor Opvoedvaardighedenfactor Ouderfactor

Nadere informatie

Relatie tussen Mindfulness, veranderen en leren.

Relatie tussen Mindfulness, veranderen en leren. Relatie tussen Mindfulness, veranderen en leren. Inez Dirkzwager I.Dirkzwager@vumc.nl VUmc Amstel Academie http://www.vumc.nl/afdelingen/amstelacademie/ http://www.vumc.nl/afdelingen/amstelacademie/expertisecentrum/

Nadere informatie

Ondersteuning bij leven met een beperking

Ondersteuning bij leven met een beperking Ondersteuning bij leven met een beperking Niet-aangeboren hersenletsel MEE Niet-aangeboren hersenletsel Raad en daad als het om mensen met NAH gaat Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) overkomt je. Door

Nadere informatie

Wacht maar tot ik groot ben!

Wacht maar tot ik groot ben! www.geerttaghon.be Wacht maar tot ik groot ben! Omgaan met agressie bij kleine kinderen Geert Taghon 2013 Ontwikkeling kleine kind De wereld leren kennen en zich hieraan aanpassen (adaptatie) Processen

Nadere informatie

ASS en ouder worden. praten. met een professional op het gebied van ASS.

ASS en ouder worden. praten. met een professional op het gebied van ASS. ASS en ouder worden Inleiding Vroeger dachten we bij ASS alleen aan kinderen, de laatste tijd beseffen we dat deze kinderen volwassen worden. Pas heel recentelijk wordt ook aandacht besteed aan ASS bij

Nadere informatie

NAH EN DEPRESSIE: EEN GORDIAANSE KNOOP? Congressenmetzorg , Ede Hans van Dam, docent en consulent nah

NAH EN DEPRESSIE: EEN GORDIAANSE KNOOP? Congressenmetzorg , Ede Hans van Dam, docent en consulent nah NAH EN DEPRESSIE: EEN GORDIAANSE KNOOP? Congressenmetzorg 15-12-2017, Ede Hans van Dam, docent en consulent nah hv.dam@online.nl PROGRAMMA NAH en psychiatrie - een mijnenveld? Depressie en NAH de valkuilen.

Nadere informatie

Invloed van omgevingsfactoren op gedrag

Invloed van omgevingsfactoren op gedrag Invloed van omgevingsfactoren op gedrag Congres StudieArena maandag 11 januari 2016 gedragsveranderingen in de ouderenzorg Marga van Oort, Wilma Lanke, Linda Willems alle rechten voorbehouden Bronnen:

Nadere informatie

ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt)

ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt) ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt) Naam:.. Datum: - - Kruis bij elke vraag het antwoord aan dat de afgelopen zeven dagen

Nadere informatie

Checklijst voor Cognitieve en Emotionele problemen na een Beroerte (CLCE-24)

Checklijst voor Cognitieve en Emotionele problemen na een Beroerte (CLCE-24) Checklijst voor Cognitieve en Emotionele problemen na een Beroerte (CLCE-24) Voor de domeinen cognitie, communicatie en psycho-emotioneel kan de checklijst voor Cognitie en Emotionele problemen na een

Nadere informatie

Plaatsbepaling. Oorzaken van hersenletsel. Indeling gevolgen. Gevolgen van hersenletsel. Gevolgen van hersenletsel 21-04-15

Plaatsbepaling. Oorzaken van hersenletsel. Indeling gevolgen. Gevolgen van hersenletsel. Gevolgen van hersenletsel 21-04-15 Probleemgedrag bij niet aangeboren hersenletsel Plaatsbepaling Matser: Aantal patiënten met traumatisch hersenletsel is drie maal zo hoog als het aantal mensen met schizofrenie, bipolaire stoornissen en

Nadere informatie

De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de

De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de Rick Helmich Cerebral Reorganization in Parkinson s disease (proefschrift) Nederlandse Samenvatting De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht

Nadere informatie

Neuropsychologisch onderzoek Op de afdeling Medische Psychologie

Neuropsychologisch onderzoek Op de afdeling Medische Psychologie Neuropsychologisch onderzoek Op de afdeling Medische Psychologie Albert Schweitzer ziekenhuis Medische Psychologie februari 2014 pavo 0356 Inleiding U bent door uw specialist verwezen naar de afdeling

Nadere informatie

Het puberbrein; werk in uitvoering. Anneke E. Eenhoorn

Het puberbrein; werk in uitvoering. Anneke E. Eenhoorn Het puberbrein; werk in uitvoering Anneke E. Eenhoorn Bij 12 begint het pas! Uitspraak van Nelis en Sark in Puberbrein binnenstebuiten Hoe zo? Tot 12 jaar moeten ouders hun kinderen goed begeleiden, daarna

Nadere informatie

Test je kennis van het brein!

Test je kennis van het brein! 2 4 2015 Wat kun je als schoolpsycholoog met kennis over het brein? Dr. Sanne Dekker Centrum Brein & Leren, Vrije Universiteit Amsterdam & Het ABC Schoolpsychologencongres, 13 maart 2015 Over het brein

Nadere informatie

Geen brein hetzelfde ONTWIKKELINGEN OVER EN IN HET BREIN. Neuronen. Bouw hersenen. Basiswerking. Basiswerking. Café Brein Breda 23-01-2015

Geen brein hetzelfde ONTWIKKELINGEN OVER EN IN HET BREIN. Neuronen. Bouw hersenen. Basiswerking. Basiswerking. Café Brein Breda 23-01-2015 Geen brein hetzelfde 2 ONTWIKKELINGEN OVER EN IN HET BREIN 23-1-2015 Dr. Henk Eilander, klinisch neuropsycholoog Bouw hersenen Neuronen 3 4 10-100 miljoen zenuwcellen, verschillende types Ongeveer 4x zoveel

Nadere informatie

weken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen Het is aangetoond dat compensatietraining (het aanleren van

weken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen Het is aangetoond dat compensatietraining (het aanleren van Richtlijn Cognitieve revalidatie Niveau A (1) Het is aangetoond dat.. Aandacht Het is aangetoond dat aandachtstraining gedurende de eerste 6 weken na het ontstaan van het hersenletsel niet zinvol is. Geheugen

Nadere informatie

Verschil tussen Alzheimer en Dementie

Verschil tussen Alzheimer en Dementie Verschil tussen Alzheimer en Dementie Vaak wordt de vraag gesteld wat precies het verschil is tussen dementie en Alzheimer. Kort gezegd is dementie een verzamelnaam voor een aantal verschijnselen. Deze

Nadere informatie