TUSSENRAPPORTAGES GGZ INSTELLINGEN Projectgelden terugdringen Dwang en Drang 2012

Transcriptie

1 TUSSENRAPPORTAGES GGZ INSTELLINGEN Projectgelden terugdringen Dwang en Drang 2012 Rapport met verslag van tussenrapportages terugdringen dwang en drang 2012, uitgevoerd door Linda van den Bos (Projectenwerk), in opdracht van en in samenwerking met Hamp Harmsen, projectleider Dwang en Drang, GGZ Nederland. 26 April

2 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding Respons 4 Hoofdstuk 2 Doelstellingen GGZ instellingen 5 Hoofdstuk 3 Registratie van dwang en drang 3.1. Afdelingen Structurele terugkoppeling Terugkoppeling: doelgroep en 9 frequentie 3.4. Koppeling Planning&Control cyclus Effect van terugkoppeling Zichtbaarheid van cijfers Knelpunten bij registratie 13 Hoofdstuk 4 Cijfers en trends 4.1. Aanwezigheid separeer- en 15 afzonderingsruimtes 4.2. Trend dwangtoepassingen 18 Hoofdstuk 5 Langdurige separatie 22 Hoofdstuk 6 Succesfactoren en knelpunten 6.1. Succesfactoren Knelpunten 26 Hoofdstuk 7 Meetinstrumenten 7.1. Meten is weten Knelpunten 28 Hoofdstuk 8 Nog te bereiken? 29 Bijlagen 1 Overzicht instellingen 30 2 Rapportageformat tussenrapportage

3 HOOFDSTUK 1. INLEIDING 2012 is het laatste jaar waarvoor instellingen, die zorg bieden aan ernstig psychiatrisch patiënten, projectgelden voor het terugdringen van dwang en drang konden aanvragen bij het ministerie van VWS. Hier hebben 62 instellingen gebruik van gemaakt (waaronder een aantal instellingen met meerdere locaties/onderdelen; zie 1.1. Respons). Hiervoor legt iedere instelling twee maal per jaar inhoudelijke verantwoording af aan GGZ Nederland middels het inleveren van een tussen- of slotrapportage. In dit verslag zijn de hoofdlijnen van de tussenrapportages 2012 van deze instellingen verwerkt. Het doel is om inzicht te verschaffen in de stand van zaken in GGZ-instellingen in Nederland, met betrekking tot ontwikkelingen aangaande het verder terugdringen van dwangtoepassingen. Evenals voor het projectjaar 2011 werd ook voor 2012 aan instellingen een grotendeels gestandaardiseerd format met evaluatievragen (een combinatie van gesloten en open vragen) aangeboden. Wel worden er ieder half jaar andere accenten gelegd. De ingevulde formulieren leveren veel informatie op om een beeld te schetsen. Het vergelijken tussen 2011 en 2012 is beperkt mogelijk, omdat er in rapportages (18%) meer zijn verwerkt; door de relatief kleine aantallen wordt het beeld vertekend. De rapportages die zijn aangeleverd zijn over het algemeen uitgebreid en volledig. De instellingen zijn in beweging, er is al veel gerealiseerd en de ambities zijn hoog. Daarnaast worden ook knelpunten benoemd die de voortgang belemmeren. Een belangrijke graadmeter voor het monitoren van de voortgang in instellingen, als het gaat om reductie van dwang en drang, zijn de doelstellingen die zij zelf opstelen en de mate waarin deze zijn behaald. Voor het projectjaar 2012 hebben alle instellingen diverse doelstellingen opgesteld, die vaak de termijn van een jaar overschrijden. Projecten en hun voortgang zijn eveneens niet altijd te koppelen aan een bepaalde periode of strak binnen een jaar te plaatsen en lopen vaak langer door. De meeste instellingen hebben een verruimd voortgangsbericht geschreven, waarin wordt gekeken naar behaalde resultaten in het verleden, reeds gerealiseerde zaken in het jaar 2012 en te verwachten resultaten in de nabije toekomst. Aangezien het in dit verslag gaat om de algemene en meest recente stand van zaken in de instellingen en de te herkennen trends, is bij de analyse van kwalitatieve gegevens geen rekening gehouden met de eindtermijn van Kwantitatieve gegevens zijn wel per opgegeven periode weergegeven. De focus in 2012 lag op de fase voorafgaand aan klinische opname en behandeling (preventie, FACT) en op de meest intensieve cliënten die veelvuldig en/of langdurig diverse vrijheidsbeperkende interventies ondergaan, met de nadruk op separaties. In de rapportages van 2011 is door instellingen uitgebreid verslag gedaan van de succesfactoren en knelpunten die door instellingen ervaren worden. In 2012 is alleen gevraagd naar nieuwe knelpunten en succesfactoren ten opzichte van Grote instellingen hebben vaak meerdere locaties, waarbij er (grote) verschillen tussen de diverse locaties waarneembaar zijn. Twee instellingen hebben een slotrapportages per locatie aangeleverd, waardoor er geen overallbeeld van de gehele instelling werd geschetst. 3

4 Het gaat hierbij om de Parnassia Bavo Groep; zij hebben vier tussenrapportages voor vier zorgbedrijven aangeleverd. Ook het Erasmus Medisch Centrum heeft twee afzonderlijke rapportages aangeleverd, zowel voor het aanbod psychiatrie als de kinderkliniek. De afzonderlijke rapportages zijn ook afzonderlijk verwerkt. Dit rapport is verdeeld in een aantal hoofdstukken. In de inleiding staan de responsgegevens vermeld, alsmede een aantal opmerkingen bij de gegevensverwerking. In hoofdstuk twee wordt weergegeven of de instellingen hun doelstellingen hebben behaald, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen hoofd- en subdoelstellingen. Hoofdstuk drie schetst een beeld van de wijze van registratie en terugkoppeling van gegevens van vrijheidsbeperkende interventies, gevolgd door kwantitatieve gegevens en cijfermatige trends in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 is gewijd aan langdurige separatie en in hoofdstuk 6 worden succesfactoren en knelpunten benoemd die van invloed zijn op het verminderen van dwang en drang. Het zevende hoofdstuk gaat over succesvol ingezette meetinstrumenten en het laatste hoofdstuk geeft aan waar instellingen denken dat nog winst valt te behalen als het gaat om het verder terugdringen van dwang en drang. Bij alle onderdelen is ook de betreffende vraagstelling opgenomen. Het geheel is aangevuld met enkele bijlagen Respons Er zijn 62 instellingen in Nederland die van het Ministerie van VWS (en uitgevoerd door GGZ Nederland) in 2012 projectgelden hebben ontvangen voor het terugdringen van dwang en drang in de psychiatrie. 60 Instellingen hebben de tussenrapportage ingeleverd (97%). Centrum Mailiebaan Verslavingszorg (Victas vanaf 2013) heeft geen tussenrapportage ingeleverd, omdat de activiteiten nog niet gestart zijn; zij leveren wel een slotrapportage aan. Er zijn 64 rapportages aangeleverd die afzonderlijk verwerkt zijn. De 60 instellingen geven aan het volgende aanbod te verzorgen: Tabel 1. Aanbod instellingen n % Psychiatrie 33 52% Forensische psychiatrie 15 23% Kinder/jeugdpsychiatrie 26 41% PAAZ 17 27% PUK 4 6% Een totaaloverzicht van de instellingen staat vermeld in bijlage 1. 4

5 HOOFDSTUK 2. DOELSTELLINGEN GGZ-INSTELLINGEN Aan iedere instelling is gevraagd om de doelstellingen, zoals aangegeven in het projectplan behorend bij de aanvraag voor projectgelden 2012, te beschrijven en aan te geven in welke mate deze zijn behaald. V R A A G 1 Wat is de hoofddoelstelling van het project in 2012? (overnemen uit projectplan) 2 Is deze hoofddoelstelling al behaald? [ ] Ja [ ] Nee. Welke onderdelen zijn wel behaald: Welke onderdelen zijn niet behaald: 3 Wat zijn de subdoelstellingen van het project in 2012? (overnemen uit projectplan) 4 Zijn alle subdoelstellingen behaald? Geef per subdoelstelling aan of deze behaald is of niet en beschrijf de stand van zaken. [ ] Ja [ ] Nee. Welke onderdelen zijn wel behaald: Welke onderdelen zijn niet behaald: Er is duidelijk onderscheid gemaakt tussen de hoofddoelstelling (in de meeste gevallen een kwantitatieve doelstelling (reductie van dwang en drang in maat en getal)) en subdoelstellingen. Hoofddoelstelling Alle 64 instellingen hebben een hoofddoelstelling geformuleerd; 21 (33%) instellingen geven aan dat zij deze hoofddoelstelling reeds behaald hebben. Bij 41 instellingen (64%) is dit nog niet het geval. Twee (3%) instellingen hebben deze vraag niet beantwoord; wel hebben zij de subdoelstellingen uitgewerkt. De doelstellingen zijn ook niet altijd gericht op het kalenderjaar waarvoor projectgelden zijn ontvangen, maar lopen vaak langer door of zijn gericht op een langere projectperiode als geheel. Op de vraag welke onderdelen wel en niet behaald zijn, heeft ongeveer de helft van de instellingen antwoord gegeven (n=35). De gegeven antwoorden zijn zeer wisselend en inconsistent qua inhoud en zijn daarom niet verder uitgewerkt. De hoofddoelstelling was niet in alle gevallen even SMART geformuleerd. Ook bestaat een hoofddoelstelling vaak uit meerdere onderdelen (een combinatie van kwalitatief en kwantitatief). Het merendeel van de instellingen (n=49, 77%) heeft een hoofddoelstelling die (onder andere) gericht is op het reduceren van dwang en drang. Bij 33 instellingen is er sprake van een meetbare doelstelling, uitgedrukt in een percentage. Er zit veel variatie en deze meetbare hoofddoelstelling. De percentages variëren van 5-50% reductie en ook wordt er onderscheid gemaakt in de aard van de vrijheidsbeperkende interventie en de periode waarover de hoofddoelstelling bereikt dient te worden. Differentiatie naar verschillende afdelingen wordt ook aangegeven. Het merendeel van de hoofddoelstellingen is gericht op reductie van separatie (in aantal en/of duur, n=30). Daarbij noemen 3 instellingen dat zij separeervrij willen zijn. Daarnaast hebben 19 instellingen een meer kwalitatieve hoofddoelstelling (in 4 gevallen gecombineerd met een kwantitatieve hoofddoelstelling) aangegeven. Deze zijn wisselend 5

6 van inhoud en gericht op het verbeteren van de kwaliteit van zorg, preventie, samenwerking en/of inzet van interventies. Instellingen die aangesloten zijn bij de K7 (7 instellingen voor kinder- en jeugdpsychiatrie) hebben naast de eigen instellingsdoelstellingen, ook de gezamenlijke K7 doelstellingen weergegeven. Deze zijn niet meegenomen in de totaaltelling van de (sub)doelstellingen. Subdoelstellingen Door alle 64 instellingen zijn aanvullende subdoelstellingen geformuleerd. In totaal zijn er 527 subdoelstellingen opgesteld. In 2010 waren dit er 268 en in Instellingen hebben tussen de 1 en 24 subdoelstellingen aangegeven (met een gemiddelde van 8 subdoelstellingen per instelling). Vrijwel alle subdoelstellingen zijn kwalitatief van aard en moeilijk meetbaar. Aan instellingen is daarom zelf gevraagd om aan te geven of de subdoelstelling (al) behaald is. Het antwoord deels werd ook vaak gegeven. Daar waar niet duidelijk was of een subdoelstelling behaald is, is niet duidelijk gescoord. Bij het indienen van deze tussenrapportages was de helft van de subdoelstellingen behaald. Tabel 2. behaalde subdoelstellingen, aantallen n % Subdoelstelling behaald % Subdoelstelling deels behaald % Subdoelstelling niet behaald % Niet duidelijk of niet bekend 19 4% Totaal % Vele instellingen hebben uitgebreid toelichting gegeven op de subdoelstellingen, de wijze waarop er mee wordt omgegaan en de stand van zaken met betrekking tot realisatie. Ten opzichte van voorgaande rapportages is er steeds meer verfijning in doelstellingen en activiteiten. Het is niet eenvoudig hier een goed geaggregeerd beeld van te schetsen. Voor dit verslag, wat algemeen van aard is, wordt dit niet verder uitgewerkt. 6

7 HOOFDSTUK 3. REGISTRATIE VAN DWANG EN DRANG Cijfers vormen een belangrijke informatiebron om niet alleen de aard en het aantal dwangtoepassingen in beeld te brengen, maar ook ok om verbeteracties in gang te zetten en beleid te ontwikkelen. Met de Argus dataset worden vrijheidsbeperkende interventies per instelling geregistreerd. Een voorwaarde voor het verkrijgen van projectgelden in 2012 is het werken met de Argus dataset. De vraagstelling rondom registratie van dwang en drang is daarom ook vereenvoudigd ten opzichte van voorgaande jaren; er is niet meer gevraagd of instellingen gebruik maken van de Argus dataset. In overleg met GGZ Nederland gebruikt 1 instelling het MITS-registratiesysteem (Monitor Informatiesysteem Ter beschikking Stelling) Afdelingen Wel van belang is om te weten of de activiteiten van instellingen zich richten op alle afdelingen of dat er sprake is van geselecteerde afdelingen (projectafdelingen). 56 (89%) instellingen geven aan dat alle afdelingen betrokken zijn bij de activiteiten; in 2011 was dit 78%. 8 instellingen benoemen specifieke afdelingen, zoals afdelingen waar een separeer is, dwang en drang gevoelige afdelingen of specifiek benoemde afdelingen. V R A A G 5 Richt het project zich op alle afdelingen waar dwangmiddelen worden toegepast? [ ] Ja [ ] Nee Op welke afdelingen is dit wel aan de orde?: Op welke afdelingen is dit niet aan de orde?: Er is een stijgende tendens waarneembaar: bij de slotrapportage 2010 gaf de helft van de instellingen aan dat de activiteiten zich richten op alle afdelingen, bij de slotrapportage 2011 is dat ruim driekwart en bij deze tussenrapportage 89%. Dit beeld is mogelijk vertekend door het gerichter vragen in 2011 en 2012 middels het rapportageformat en door meer ontvangen tussenrapportages Figuur 1. Projectactiviteiten op alle afdelingen in 2010, 2011 en Projectactiviteiten op alle afdelingen 10 0 TR 2010 SR 2010 TR 2011 SR 2011 TR

8 3.2. Structurele terugkoppeling V R A A G 6 Vindt er in uw instelling structurele terugkoppeling van gegevens plaats? [ ] Ja [ ] Nee, waarom niet: [ ] Er wordt incidenteel teruggekoppeld 60 Instellingen geven aan dat zij een periodieke terugkoppeling verzorgen (94%). Dit is ongeveer gelijk aan de uitkomst van de slotrapportages Een incidentele terugkoppeling wordt door 4 instellingen verzorgd. Het aantal instellingen wat een structurele terugkoppeling verzorgt, zoals aangegeven in de afgelopen 5 meetmomenten, staat vermeld in figuur 2. Figuur 2. Structurele terugkoppeling in 2010 en Structurele terugkoppeling 0 TR 2010 SR 2010 TR 2011 SR 2011 TR

9 3.3. Terugkoppeling: doelgroepen en frequentie Bij alle 64 instellingen, ongeacht structurele (60) of incidentele (4) terugkoppeling, is gekeken voor welke doelgroepen een terugkoppeling wordt verzorgd. 7 Aan welke doelgroep en met welke frequentie vindt terugkoppeling plaats? V R A A G Doelgroep: Raad van Bestuur Directie Geneesheer directeur Projectorganisatie Stafafdeling: Cliëntenraad Familieraad M&M-commissie Psychiaters Artsen Management Teamleiders Aandachtsfunctionaris Medewerkers op afdeling Overig: Jaar Half jaar Kwartaal 2 maand Maand Week anders De terugkoppeling naar alle afzonderlijke doelgroepen laat een minimale afwijking (max 4% per doelgroep) zien ten opzichte van voorgaande rapportages. Er wordt een brede terugkoppeling wordt verzorgd aan betrokken doelgroepen (tabel 3). Tabel 3. Doelgroepen (n=64)* n % Raad van Bestuur 59 92% Directie 51 80% Geneesheer-directeur 61 95% Projectorganisatie 56 88% Stafafdeling 38 59% Cliëntenraad 52 81% Familieraad 26 41% M of M commissie 46 72% Psychiaters 63 98% Artsen 51 80% Management 62 97% Teamleiders 55 86% Aandachtsfunctionaris 49 77% Medewerkers op de afdeling 60 94% Overig 9 14% *meerdere antwoorden mogelijk De cijfermatige gegevens worden op verschillende momenten en in een verschillende frequentie teruggekoppeld binnen de instelling. Veelal wordt dit gekoppeld aan bestaande rapportagemomenten en overlegstructuren. Ten opzichte van voorgaande rapportages is een stijging te zien bij de terugkoppeling per kwartaal (+9%), per 2 maanden (+10%) en per maand (+11%). 9

10 Tabel 4. Frequentie (n=64)* n % Jaarlijks 32 50% Per half jaar 32 50% Per kwartaal 51 80% Per twee maanden 16 25% Per maand 41 64% Per week 19 30% Anders 17 27% *meerdere antwoorden mogelijk De kruistabel die gemaakt kan worden als van alle instellingen de doelgroep en frequentie van terugkoppeling met elkaar in verband wordt gebracht, ziet er als volgt uit: Tabel 5. Totaaloverzicht doelgroep en frequentie (n=55)* Jaar Halfjaar Kwartaal 2 maand Maand Week Anders Raad van Bestuur, Directie Geneesheer-directeur Projectorganisatie Stafafdeling Cliëntenraad Familieraad M of M commissie Psychiaters Artsen Management Teamleiders Aandachtsfunctionaris Medewerkers op de afdeling Overig Deze tabel geeft veel hogere aantallen aan dan de tabellen 5 en 6, omdat instellingen op meerdere momenten aan meerdere doelgroepen rapporteren. De intensiteit van terugkoppelen wordt duidelijk in deze matrix. Alhoewel de aantallen en verschillen klein zijn, vinden de meeste terugkoppelingen per kwartaal en per maand plaats. Ten opzichte van voorgaande rapportages is de grootste toename ook te zien bij de terugkoppeling per kwartaal en per maand Koppeling Planning & Control cyclus V R A A G 8 Is er sprake van een koppeling van gegevens van dwangtoepassingen aan de P&C-cyclus van uw organisatie? [ ] Ja, op welke wijze: [ ] Nee, waarom niet: Structurele terugkoppeling van gegevens van vrijheidsbeperkende interventies is geen op zichzelf staand iets. Als dit verankerd is aan de Planning&Control cyclus van de organisatie is er sprake van borging. 49 (77%) instellingen geven aan dat er sprake is van een koppeling aan de P&C-cyclus van de organisatie, bij 13 (20%) instellingen is dat (nog) niet het geval. 2 instellingen hebben de vraag niet beantwoord. Op de vraag naar de wijze waarop de koppeling met de P&C-cyclus is georganiseerd, is heel wisselend antwoord gegeven: 10

11 Tabel 6. Wijze van koppeling aan P&C-cyclus (n=49)* n In jaarplannen, halfjaarlijkse of kwartaalgesprekken en de daaruit volgende verbeterplannen 29 Verspreiding van rapporten met Argus cijfers, terugkoppeling 13 Opname in kwaliteitssysteem (NIAZ, HKZ, audits, PDCA-cyclus) 7 Opname in werkoverleg 14 Via commissie MofM, VMS 9 Onderdeel van stuurinformatie, opname in dashboard 4 Opname in Balanced Score Card 2 Bespreekpunt in overleg met verzekeraar 1 *meerdere antwoorden mogelijk Van de 12 instellingen die aangaven dat er nog geen sprake was van een koppeling van aan de Planning en Controlcyclus zijn 6 een PAAZ-afdeling. Zij geven aan dat dwang en drang te weinig voorkomt of dat zij verbonden zijn aan de P&C-cyclus van het ziekenhuis Effect van terugkoppeling V R A A G 9 Kunt u iets zeggen over het effect van terugkoppelen van deze gegevens? Men is in de instellingen wel overtuigd van het (positieve) effect van het terugkoppelen van gegevens. Deze vraag is door 59 van de 64 (92%) instellingen beantwoord. Er is 94 keer (door 53 instellingen) een positief effect genoemd en 8 keer (7 instellingen) zijn andere geluiden weergegeven. Tabel 7. Effect van terugkoppelen van (Argus-)gegevens (n=60)* n Bewustwording, aandacht, het blijft leven, inzicht 41 Op basis van cijfers wordt gestuurd en worden verbeterplannen gemaakt 34 Positief effect op medewerkers: enthousiasme, motivatie 10 Cultuurverandering 3 Leereffect, blinde vlekken worden zichtbaar 2 Gebruik maken van elkaar expertise 1 Verfijning registratie 1 Het heeft een positief effect op alle afdelingen van het ziekenhuis (PAAZ) 1 Zorgt ervoor dat psychiaters op de hoogte zijn van procedures 1 Aantallen dwangregistraties zijn klein ( we roepen ieder kwartaal: 0! ) 3 Het is nog te vroeg hier iets over te zeggen 3 Effect niet overal duidelijk; verschilt per afdeling 1 Terugkoppeling is lastig, omdat het gaat om specifieke situaties 1 *meerdere antwoorden mogelijk Citaat: Er is zo blijvende aandacht voor dwangreductie, we leren er van. De werkwijze wordt steeds mee business als usual. 11

12 3.6. Zichtbaarheid van cijfers Het zichtbaar tonen van de cijfers van dwang en drang binnen de instelling kan bijdragen aan bewustwording en aandacht. V R A A G 10 Worden de cijfers van het aantal en de aard van dwangtoepassingen binnen uw organisatie openlijk zichtbaar gemaakt? [ ] Ja, op welke wijze: [ ] Nee, waarom niet: Deze vraag was bedoeld om inzage te krijgen in de wijze waarop cijfers binnen de instelling openlijk worden gepresenteerd. De antwoorden zijn echter breder geformuleerd en weergegeven in tabel 8. Alle 64 instellingen hebben deze vraag beantwoord. 7 instellingen gaven aan dat de cijfers van dwangtoepassingen (nog) niet zichtbaar worden gemaakt. Cijfers van dwangtoepassingen worden op velerlei manieren zichtbaar gemaakt binnen de organisatie. In veel instellingen wordt het standaard meegenomen in de dagelijkse overleggen, werkbesprekingen, intervisies en functioneringsgesprekken. Tabel 8. Wijze waarop cijfers zichtbaar worden gemaakt (n=57)* n Terugkoppeling in kwartaalrapporten, jaardocumenten, managementinformatie 30 Cijfers en grafieken in een verslag, bespreking hiervan in diverse overleggen 27 Openlijk vindbaar voor betrokkenen in de systemen (op de server, in bestanden in pc) 11 Publicatie op Intranet (waarvan 1 in ontwikkeling) 9 Publicatie op website in ontwikkeling 1 Via een MofM-melding of commissie 6 In personeelsblad 4 Presentatie gegeven 2 Terugkoppeling aan cliëntenraad 2 Ophangen op centrale plaats (bv verpleegpost) 1 In functioneringsgesprekken 1 Benchmark GGNet 1 *meerdere antwoorden mogelijk Wat opvalt ten opzichte van de slotrapportages 2011 is de verdubbeling van de terugkoppeling van cijfers in kwartaalrapporten, jaardocumenten en managementinformatie. 12

13 3.7. Knelpunten bij registratie V R A A G 11 Welke knelpunten ervaart u bij registratie van dwangtoepassingen? Alle 64 instellingen hebben deze vraag beantwoord, waarvan 5 instellingen (8%) aangeven dat zij geen knelpunten ervaren. De overige 59 instellingen (92%) hebben een veelheid aan knelpunten benoemd, die zijn geclusterd en weergegeven in tabel 9. Tabel 9. Knelpunten bij registratie (n=59)* n Technische knelpunten, gebruiksonvriendelijkheid 12 Handmatige registratie, op papier, eigen Excel (waarvan 2 instellingen 8 aangeven dat het door de kleine aantallen wel goed verloopt) Registratie in verschillende systemen 5 Knelpunten ten aanzien van het uitlezen van data en genereren 2 stuurinformatie Registratietrouw, onvolledige registratie 15 Tijdsintensief, hoge werkdruk, administratielast 14 Onvoldoende kennis en kunde (registratiehandleiding, juridische kennis) 1 Definitie- en interpretatieverschillen 8 Ontbreken van goede registratie van dwangtoepassingen bij kinderen 6 tot 12 jaar Niet alle Argus items kunnen geregistreerd worden in het EPD 3 Knelpunten ten aanzien van procedure: invoer, verwerken en output 3 Knelpunt bij overplaatsing cliënt 1 Onderregistratie of registratie-effect 3 Kartrekkers nodig 1 Personele knelpunten (bezetting, verloop) 3 Digitalisering Argus vertraagd door fusie 1 Dwangtoepassingen komen weinig voor, waardoor geen routine ontstaat 4 Twijfel aan betrouwbaarheid van gegevens 1 *meerdere antwoorden mogelijk Technische aspecten Gebruikersgebonden aspecten Inhoudelijke aspecten Procedurele aspecten n Overige 10 Figuur 3. Knelpunten bij registratie in hoofdgroepen Technisch Gebruikersgebonden Inhoudelijk Procedureel Overig 30 13

14 Goede registratie is volledig afhankelijk van een goede en volledige invoer bij de bron: bij de gebruiker van de systemen. De helft van de instellingen benoemt gebruikersgebonden aspecten. Een steeds terugkerend knelpunt is registratie in verschillende systemen. Om een voorbeeld te geven: cliëntgegevens worden geregistreerd in het EPD, er is een aparte incidentregistratie en Argusgegevens worden in weer een ander systeem geregistreerd. Ook handmatige registratie is tijdsintensief en brengt knelpunten met zich mee. De knelpunten kunnen grofweg verdeeld worden over 4 categorieën (zie tabel 9 en figuur 3), die onderling met elkaar samenhangen, maar waarbij alle knelpunten leiden tot eenzelfde zorgpunt, namelijk twijfels aan de betrouwbaarheid van de gegevens. Los van deze specifieke knelpunten geven instellingen aan dat het vergelijken van Argus gegevens over meerdere jaren niet goed mogelijk is, omdat er vele aanpassingen zijn gedaan om de registratie en systematiek te verbeteren. Zo zijn bijvoorbeeld meerdere afdelingen afgelopen jaren gaan registreren en wordt personeel geïnstrueerd ten aanzien van een juiste wijze van registratie. Beide aspecten (kunnen) leiden tot meer registratie, terwijl dit juist niet hoeft te betekenen dat er ook daadwerkelijk meer dwang en drang is toegepast. Bij de landelijke Argus benchmark wordt voor dit aspect gecorrigeerd door rekening te houden met die bedden waar Argus naar de optiek van de projectleiders goed is geïmplementeerd. Wat wel duidelijk wordt, is dat er al met al vele stappen in de goede richting zijn gezet om de processen rondom registratie te verbeteren. 14

15 HOOFDSTUK 4. CIJFERS EN TRENDS In dit hoofdstuk worden de cijfermatige gegevens weergegeven zoals door de instellingen zijn aangeleverd. Het gaat hier om aantallen separeer- en afzonderingsruimtes en aantallen vrijheidsbeperkende interventies. De vrijheidsbeperkende interventies zijn gevraagd voor het hele kalenderjaar 2011 en de eerste negen maanden van Alle instellingen hebben deze vraag beantwoord; de gegevens zijn gebaseerd op informatie uit 64 instellingen Aanwezigheid separeer- en afzonderingsruimtes Om in kaart te brengen of er wijzigingen plaats vinden in de aantallen separeerruimtes en ruimtes voor afzondering en zo ja welke, is aan alle instellingen gevraagd om aan te geven: - Het aantal separeerruimtes in 2011 en 2012; - Het aantal afzonderingsruimtes in 2011 en 2012; - Het aantal andere mogelijkheden/ruimtes voor afzondering in 2011 en V R A A G 12 Hoeveel separeer- en afzonderingsruimtes zijn er op de afdelingen waar het project aan de orde was? En hoeveel in de gehele instelling? Binnen de scope van het project: Separeers afzonderingsruimtes Andere mogelijkheid/ruimte tot afzondering In de gehele instelling: Separeers afzonderingsruimtes Andere mogelijkheid/ruimte tot afzondering Hierbij werd door 7 instellingen onderscheid gemaakt tussen projectafdelingen en de gehele instelling. Door 5 andere instellingen werd slechts de helft van de vraag beantwoord: de aantallen van de projectafdelingen werden doorgegeven of de aantallen van de gehele instelling. 3 Instellingen hebben de vraag niet beantwoord. Van 49 instellingen zijn de gegevens compleet (77%). In onderstaande 2 grafieken zijn alle aangeleverde en bruikbare gegevens verwerkt. 15

16 Figuur 4. Ruimtes voor separatie & afzondering projectafdelingen (n=60) Ruimtes voor Seperatie & Afzondering - projectafdelingen Separeers Afzonderingsruimtes Overige Ruimtes Figuur 5. Ruimtes voor separatie &* afzondering gehele instelling (n=57) 550 Ruimtes voor Seperatie & Afzondering - gehele instelling Separeers Afzonderingsruimtes Overige Ruimtes 16

17 47 Instellingen gaven aan dat er in 2011 gezamenlijk 436 separeerruimtes in de gehele instelling waren en 384 in 2012 (tweede grafiek). Dit is een daling van 12% (in de slotrapportage 2011 werd een daling van 20% geconstateerd). 13 Instellingen hebben in 2012 minder separeerruimtes dan in 2011 (in de slotrapportage 2011 waren dit er 22). Geen enkele instelling meldt een stijging van het aantal separeerruimtes. Het aantal afzonderingsruimtes is ook gedaald (15 %) en overige ruimtes voor afzonderen zijn gelijk gebleven. Vorig jaar was er sprake van een stijging van respectievelijk 7% en 49%. NB. Het is niet goed mogelijk om deze aantallen te vergelijken met de aangeleverde gegevens in voorgaande rapportages, omdat nu van meer instellingen de aantallen separeer- en afzonderingsruimtes worden aangeleverd (49 instellingen in 2011 en 57 instellingen in 2012). Ter vergelijk: Vorig jaar telden 49 instellingen gezamenlijk 481 separeers in 2010 en 386 in 2011; een daling van 20%. Dit jaar tellen 57 instellingen gezamenlijk 384 separeers. Hieruit kan opgemaakt worden dat de daling heeft doorgezet. 17

18 4.2. Trend dwangtoepassingen Aan de instellingen is gevraagd de volgende gegevens aan te leveren (zie voor de volledige vragenlijst bijlage 2): 13 Geef het aantal vrijheidsbeperkende interventies aan voor de afdelingen waar het project aan de orde was en voor de gehele instelling in 2011 en 2012*. Geef aan of er sprake is van een toe- of afname. Project: * Afname/toename % Separaties Aantal gestart Duur ( uren) Afzonderingen Aantal gestart Duur (uren) Fixaties Aantal gestart Duur (uren) Dwangmedicatie Aantal Vocht & voeding Aantal V R A A G 14 Geef een toelichting op en verklaring voor de veranderingen (toe- of afname) in 2012 ten opzichte van * Vermeld hier de gegevens van de eerste 9 maanden van 2012 (niet extrapoleren). Gehele instelling: * Afname/toename % Separaties Aantal gestart Duur (uren) Afzonderingen Aantal gestart Duur (uren) Fixaties Aantal gestart Duur (uren) Dwangmedicatie Aantal Vocht & voeding Aantal Per item is de respons wisselend (zie tabel 10). Ook zijn er een aantal aspecten die van invloed zijn op de betrouwbaarheid en vergelijkbaarheid van de gegevens. Het meest verwarrend voor instellingen was het uitvragen naar cijfers over een heel kalenderjaar 2011 met daarnaast cijfers over de eerste negen maanden van Terecht merken veel instellingen op dat deze niet met elkaar vergeleken mogen worden. Een aantal instellingen heeft daarom de cijfers gecorrigeerd door 2012 te extrapoleren of de eerste negen maanden van 2011 te gebruiken. Bij de overige instellingen zijn de gegevens van de eerste negen maanden van 2012 geëxtrapoleerd naar heel Dit alles met het doel een trendlijn per instelling in beeld te krijgen. De verwachting is dat de slotrapportage 2012, waarin gevraagd gaat worden naar gegevens van hele kalenderjaren, een betrouwbaarder beeld zal geven. Daarnaast zijn de volgende knelpunten bij de cijfers geconstateerd: - Bij de aantallen separaties en afzonderingen heeft 1 instelling het aantal episodes vermeld; - Bij de duur van separaties en afzonderingen hebben 2 instellingen de gemiddelde duur weergegeven in plaats van de totale duur in uren; De instellingen hebben zelf kanttekeningen geplaatst bij de betrouwbaarheid van de gegevens. De aantallen zelf zijn in dit verslag ook minder van belang, betrouwbare cijfers worden immers gegenereerd door het Argus casusregister. Wel van belang zijn de trends op het gebied van aantallen vrijheidsbeperkende interventies die door de instellingen worden geregistreerd en ervaren. 18

19 Tabel 10. Trends (n=64) Respons (n) Trend n % Aantal gestarte separaties 60 (94% van totaal) Daling % Stijging % Gelijk 1 2 % 0 of n.v.t. 1 2 % Niet bekend 4 6 % Duur separaties in uren 54 (84% van totaal) Daling % Stijging % Gelijk 0 0 % 0 of n.v.t. 0 0 % Niet bekend % Aantal gestarte afzonderingen 52 (81% van totaal) Daling % Stijging % Gelijk 0 0 % 0 of n.v.t % Niet bekend % Duur afzonderingen in uren 41 (64% van totaal) Daling % Stijging % Gelijk 1 2 % 0 of n.v.t. 6 9 % Niet bekend % Aantal gestarte fixaties 53 (83% van totaal) Daling % Stijging % Gelijk 0 0 % 0 of n.v.t % Niet bekend % Duur fixaties in uren 44 (69% van totaal) Daling % Stijging % Gelijk 0 0 % 0 of n.v.t % Niet bekend % Dwangmedicatie 52 (81% van totaal) Daling % Stijging % Gelijk 0 0 % 0 of n.v.t. 3 5 % Niet bekend % Vocht en voeding 41 (64% van totaal) Daling 9 14 % Stijging 7 11 % Gelijk 0 0 % 0 of n.v.t % Niet bekend % De aantallen vermeld in kolom n zijn de instellingen die zowel van 2011 als 2012 gegevens hebben aangeleverd. Daarnaast zijn er een aantal instellingen (opgenomen onder niet bekend ) die wel gegevens van 2012 hebben aangeleverd, maar niet van 2011, of andersom. Deze gegevens zijn verder niet verwerkt, omdat hiermee geen trend aangegeven kan worden. 19

20 Bij de cijfers die door de instellingen zijn aangeleverd, is ook een toelichting gegeven ter verklaring van de veranderingen van de eerste negen maanden ten opzichte van het voorgaande jaar Werden er bij de slotrapportage 2011 nog 65 factoren genoemd die een toename van dwang en drang konden verklaren, bij deze tussenrapportage zijn dat er 42. De belangrijkste factor voor toename van dwang en drang is nu de zwaarste cliëntpopulatie die overblijft, de uitschieters. Andere verklarende factoren voor de toename van dwang en drang zijn hieronder weergegeven: Toename dwang en drang door: - cliëntfactoren: uitschieters, zwaardere cliëntpopulatie (22) - registratie-effect (9) - reorganisatie en onrust (3) - toename dwangmedicatie om separatie te voorkomen (2) - fixatie als alternatief voor separatie (1) - personeelsgebrek (2) - toename gedwongen opnames (1) - crisisfunctie van de afdeling (1) - toename gastplaatsingen, doordat andere instellingen separeers sluiten (1) Ten opzichte van de slotrapportage 2011 worden er nu twee keer zo veel factoren genoemd die de daling van dwang en drang kunnen verklaren (Slotrapportage 2011: 32; deze tussenrapportage 2012: 64). De daling is voor een belangrijk deel te danken aan bewustwording en cultuurverandering, inzet van diverse interventies en de mogelijkheden die zijn gecreëerd door het dwang en drangproject(-gelden). Daling van dwang en drang door: - Inzet van diverse interventies en alternatieven (12) - Cultuurverandering, bewustwording, blijvende aandacht (16) - Dwang en drangprojecten (en continuering ervan), projectgroep, subsidie (7) - Goede Argusregistratie (al dan niet met terugkoppeling (6) - Gebouw en ruimte: gebruik comfortroom, chillroom, veilige kamer (3) - Gestructureerde werkwijze rond dwang en drang (2) - Sluiting van separeers/afzonderingsruimtes (2) - Eerder desepareren (samen met collega-instelling (1)) (2) - Meer 1-op-1 begeleiding, intensivering (2) - Meer preventie (2) - Start ICU (1) - Nieuw gebouw (2) - Cliëntfactoren: minder problematische casuïstiek (1) - Minder agressie (1) - Inzet sleutelfiguren, de driehoek psychiater-manager-aandachtsfunctionaris (1) - Zorgvuldige evaluatie met cliënt (1) 20

21 Bij deze vraag zijn door instellingen ook een aantal overige opmerkingen geplaatst: - Grootste reductie is in het verleden al bereikt; de huidige patiëntencategorie is moeilijk te beïnvloeden (n=3) - Een veelheid van factoren is van invloed op toe- en afname van dwangtoepassingen: organisatiefactoren, cliëntfactoren, maar ook financiële factoren; - Onvoldoende betrouwbare en vergelijkbare cijfers: o in verband met nieuwbouw, reorganisatie, fusie (2) o door het overstappen naar een ander registratiesysteem of gebruik van verschillende systemen (3) o 2012 is het eerste registratiejaar (1) o Argusregistratie vindt maar op 1 afdeling plaats (1) - Dwang en drang komt weinig voor, aantallen zijn klein (3) - Bij middelenmisbruik is er geen ander alternatief dan separatie - Cijfers genereren lukt nog onvoldoende, volgt bij slotrapportage (4) 21

22 HOOFDSTUK 5. LANGDURIGE SEPARATIE Allereerst is aan instellingen gevraagd om het aantal cliënten te vermelden wat in de eerste negen maanden van 2012 gesepareerd is geweest. V R A A G 15 Geef het totaal aantal cliënten in 2012* aan dat is gesepareerd binnen de afdelingen waar het project aan de orde was (benoem hier het aantal cliënten en bij vraag 16 het aantal separaties; een cliënt kan immers meerdere separaties ondergaan). 16 Categoriseer alle separaties die in 2012* hebben plaatsgevonden naar de duur van de separatie, conform de normen van de IGZ. (benoem hier het aantal separaties en bij vraag 15 het aantal cliënten; een cliënt kan immers meerdere separaties ondergaan). Duur Het aantal separaties met een duur van minder dan 84 uur in 1 week Het aantal separaties waarbij de cliënt in 1 week meer dan 84 uur (= de helft van 7 x 24 uur) in de separeerruimte heeft doorgebracht. Het aantal separaties waarbij de cliënt in 3 weken meer dan 252 uur (= de helft van 21 x 24 uur) in de separeerruimte heeft doorgebracht. Het aantal separaties waarbij de cliënt in 6 weken meer dan 504 uur (= de helft van 42 x 24 uur) in de separeerruimte heeft doorgebracht. Het aantal separaties waarbij de cliënt in 13 weken (grosso modo 3 maanden) meer dan 1092 uur (= de helft van 91 x 24 uur) in de separeerruimte heeft doorgebracht. Totaal (dient overeen te komen met getal in vraag 13) Aantal separaties* % 100% * Vermeld hier de gegevens van de eerste 9 maanden van 2012 (niet extrapoleren). 10 van de 64 instellingen (16%) hebben deze vraag niet beantwoord. 1 instelling geeft aan dat er binnen de instelling geen separeer aanwezig is (een PAAZ afdeling) en 1 instelling geeft aan dat het niet van toepassing is. Door drie instellingen is het antwoord 0 gegeven. De overige 49 geven aan dat zij gezamenlijk 3053 cliënten gesepareerd hebben in de eerste negen maanden van 2012 (dit is bijna 9% minder dan in de eerste negen maanden van 2011). In verband met de focus zoals in de beleidsregel 2012 gesteld en om de langdurige separaties globaal in kaart te brengen, is vervolgens gevraagd naar de duur van separaties. Bij de vraagstelling is uitgegaan van de definities die gehanteerd worden door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) in het toetsingskader 2013 Het beantwoorden van deze vraag levert bij een deel van de instellingen problemen op. 10 instellingen hebben deze vraag niet beantwoord (terwijl zij bij vraag 13 (duur separaties) wel een antwoord hebben ingevuld). Als toelichting werd gegeven dat deze gegevens nog niet uit de data berekend konden worden. 5 instellingen geven aan dat zij geen separeers hebben of geen separaties hebben gehad en 1 instelling heeft het format van de tussenrapportage van 2011 gebruikt, waarin deze vraag niet was opgenomen. 22

23 Verder hebben een aantal instellingen aangegeven dat de definitie van de IGZ niet bruikbaar is voor het achteraf berekenen van het aantal langdurige separaties, omdat er sprake is van en dubbele definitie; er wordt gevraagd naar zowel een periode (bv een week) als separatie uren in die periode (84 uur; de helft van de tijd ). Dit zijn twee verschillende factoren met verschillende rekenregels. Er zijn cliënten die buiten de definitie vallen en waarvan instellingen niet weten hoe deze te berekenen en registreren bij vraag 16. Wat te doen met cliënten die wel 3 weken gesepareerd zijn geweest (volgens Argusdefinitie), maar de helft van de tijd niet halen? Ook een cliënt die gedurende lange tijd s nachts gesepareerd wordt, valt buiten deze definitie, omdat niet de helft van de tijd bereikt wordt. Dit kan verklaren waarom bij 9 instellingen het totaal aantal separaties, zoals aangegeven bij vraag 13, niet overeen komt met het totaal aantal separaties zoals aangegeven bij vraag 16. Van de 48 instellingen die deze vraag hebben ingevuld, ziet de verdeling van de duur van separaties volgens de IGZ definitie, er als volgt uit: Tabel 11. Langdurige separaties (n=48) Duur n Duur van minder dan 84 uur in 1 week 6243 In 1 week meer dan 84 uur 1212 In 3 weken meer dan 252 uur. 525 In 6 weken meer dan 504 uur 155 In 13 weken (grosso modo 3 maanden) meer dan 1092 uur 12 Totaal < 84 uur 84 uur in 1 week uur in 504 uur in 3 weken 6 weken >1092 Ook is gevraagd naar de inzet van het CCE of een vergelijkbare partij bij langdurige separatie. V R A A G 17 Heeft u in 2012 gebruik gemaakt van het CCE of een kwalitatief vergelijkbare externe partij bij langdurige separatie? [ ] Ja, bij hoeveel casussen: [ ] Nee Knelpunt bij deze vraag is dat instellingen ook om een andere reden externe consultatie hebben ingeschakeld dan langdurige separatie (bijvoorbeeld langdurige insluiting op eigen kamer of vastgelopen situaties). 7 van de 64 instellingen hebben deze vraag niet beantwoord; van 3 is bekend dat zij niet separeren. 18 Instellingen (28%) hebben aangegeven dat zij het CCE of een vergelijkbare partij in 2012 ingeschakeld hebben bij 44 casussen. 23

24 HOOFDSTUK 6. SUCCESFACTOREN EN KNELPUNTEN Bij de tussenrapportage 2012 is, in tegenstelling tot voorgaande jaren, alleen gevraagd naar andere succesfactoren en knelpunten dan vermeld in Ook is vooraf geen onderscheid gemaakt in categorieën. 18 Welke succesfactoren, anders dan in 2011, hebben in uw organisatie bijgedragen aan reductie van dwang en drang? Succesfactoren: V R A A G En welke knelpunten, anders dan in 2011, werken hierbij belemmerend? Knelpunten: 6.1. Succesfactoren Door 52 instellingen (81%) zijn gezamenlijk 172 succesfactoren benoemd. Deze vraag is door 11 instellingen (17%) niet ingevuld, wat kan betekenen dat zij geen aanvullingen hebben ten opzichte van het voorgaande jaar. 1 instelling(2%) benoemt specifiek dat er geen aanvullende succesfactoren zijn. Er zit veel variatie in de genoemde succesfactoren. Het effect van de inzet van de afgelopen jaren lijkt zichtbaar bij de genoemde factoren als we kijken naar borging in de organisatie, bewustwording en cultuuromslag. Evenals bij voorgaande jaren blijft deskundigheidsbevordering hoog scoren. Ook de mix van interventies om dwang en drang te voorkomen is een duidelijke succesfactor. Citaat: Het niet willen separeren zit in de cultuur van het team. Door niet te separeren is het na verloop van tijd ook uit het systeem bij medewerkers, het staat niet meer vooraan in het overwegen van opties bij oplopende spanning of dreigende escalatie. Uitgesleten. 24

25 Tabel 12 geeft het totaalbeeld van alle door de instellingen genoemde succesfactoren, ter aanvulling op Tabel 12. Succesfactoren (n=52)* n Borging binnen de organisatie 16 Bewustwording, aandacht 12 Samenwerking (intern, extern) 8 Cultuuromslag 7 Inzet van projecten, subsidie, bereikte resultaten 6 Consultatieteam 2 Scholing, training, kennis delen, intervisie 25 Kartrekker, projectleider, aandachtsfunctionaris, eigen trainers 9 Inzet verpleegkundig specialisten, specialistische pool 4 Extra personeelsinzet, 1 op 1 begeleiding 4 Betrokkenheid, motivatie, enthousiasme 3 Ervaringsdeskundige 2 Alternatieven, inzet/mix interventies 17 Dagprogramma cliënten 8 Keuze voor inhoudelijke methodiek (triple C, WKS model, NVR, DGT) 6 Familie (ouders) betrekken 6 Gastvrije zorg, 1 e 5 minuten 4 Patiënt betrekken 2 Betere registratie (Argus) en terugkoppeling, meetinstrumenten 7 Signaleringsplan, crisismonitor, vroegsignalering 4 Evaluatie 3 Bouwkundige aanpassingen (nieuwbouw, comfortroom, open balie) 7 Afzonderingskamers afgeschaft, minder bedden 2 Overig (vrijwilligersgroep ouderen, externe prikkels IGZ, rol cliëntenraad, 8 Bopz-commissie, toetsing en audits, meer veiligheidsgevoel, beleidsplan suicidaliteit, cliënttevredenheid) *meerdere antwoorden mogelijk Organisatie 51 Mens 47 Cliëntgericht 43 Meten is weten 14 Faciliteiten 9 Overig 8 25

26 6.2. Knelpunten 52 instellingen (81%) hebben in totaal 116 knelpunten aangegeven bij deze vraag. 2 instellingen (3%) benoemen specifiek dat er geen andere knelpunten zijn dan bij 2011 benoemd en 10 instellingen 16%) hebben de vraag niet beantwoord. Tabel 13. Knelpunten (n=52)* n Bezuinigingen 14 Reorganisatie 10 Ambulantisering, beddenafbouw, van klinisch naar outreachend 6 Einde projectstatus, einde aanvullende financiering 2 Onvoldoende borging 4 Organisatie 41 Onvoldoende samenhang en samenwerking 2 Productie versus innovatie 1 Andere prioriteiten 1 Verschillende ontwikkelingsstadia per afdeling 1 Discontinuïteit, personeelsverloop 18 Discontinuïteit t.a.v. kartrekkers, wisseling projectleider 6 Betrokkenheid, prioriteit 3 Werkdruk, administratiedruk 4 Mens 40 Geen tijd 5 Bij onrust terug naar oude cultuur, doorbreken patronen niet eenvoudig 4 Zware problematiek, ernstige cliëntpopulatie 10 Nog geen ervaringsdeskundigheid ingezet 1 Toename agressie 1 NVR is pril, arbeidsintensief 2 Cliëntgericht 16 1-op-1 begeleiding niet altijd haalbaar1 1 Flexwerkers gaan niet mee in scholing 1 Argus niet digitaal 1 Onvoldoende stuurinformatie 2 Signaleringsplan beter inzetten 1 Meten is weten 5 Crisismonitor in aanloopfase 1 Beperkingen gebouw 8 Geen IC, geen comfortroom 3 Er zijn nog separeers 1 Faciliteiten 13 ICT onvoldoende, geen laptops 1 Kleine aantallen dwang en drang 1 Overig 1 Citaat: Bezuinigingen hebben op verschillende plaatsen voor veel onrust gezorgd. Onrust leidt vaak tot terugval oude patronen, waardoor kans op dwang en drang uiteindelijk toeneemt. Alle genoemde knelpunten zijn een aanvulling op de genoemde knelpunten bij de rapportages van Daarom is het trekken van conclusies uit deze aantallen niet goed mogelijk. Een groot deel van de knelpunten zijn gerelateerd aan de organisatie. Bezuinigingen en interne reorganisatie (met bijbehorende onrust) wordt door 20 instellingen als knelpunt benoemd. Daarnaast blijft discontinuïteit bij medewerkers een belangrijk knelpunt. Door 10 instellingen wordt de complexe cliëntpopulatie als knelpunt aangegeven. 26

27 HOOFDSTUK 7. MEETINSTRUMENTEN 7.1. Meten is weten Door inzicht te verkrijgen in de mate van dwang en drang, kunnen verbeteracties in gang gezet worden. Hiervoor zijn betrouwbare metingen en registratie noodzakelijk. V R A A G 19 Welke meetinstrumenten worden in uw organisatie succesvol ingezet ter vermindering van dwang en drang? En welke knelpunten zijn hierbij te benoemen? Meetinstrumenten [ ] ARGUS [ ] MITS [ ] SOAS-R [ ] Crisismonitor (inclusief alle onderdelen) [ ] Overig: Knelpunten: Aan de instellingen is gevraagd welke meetinstrumenten succesvol zijn ingezet om dwang en drang te verminderen. 56 (88%) instellingen geven aan dat de Argusdataset als succesvol wordt ervaren om vrijheidsbeperkende interventies in kaart te brengen, 2 (3%) instellingen gebruiken MITS en 2 (3%) instellingen hebben geen antwoord gegeven op de vraag. Van de 64 instellingen geven er 13 aan (20%) dat SOAS-R een bijdrage levert aan het verminderen van dwang en drang. De crisismonitor wordt door 7 instellingen gebruikt (11%) Daarnaast geeft bijna de helft van de instellingen aan (n=31) dat zij (ook) andere meetinstrumenten gebruiken: Tabel 14. Overige succesvol ingezette meetinstrumenten Aantal malen genoemd Instrumenten: risicotaxatie-instrumenten, (onderdelen van de) 15 crisismonitor (BVC, Kennedy, BPRS, SDAS), crisiskaart Methoden: risico-inventarisatie, signaleringsplannen, vroegsignalering, 7 PANNS Registratie van incidenten (VIM, M&M, eigen MIZ, eigen Excel, 10 checklist agressie Overige instrumenten (IRIS schalen, HKT-30, CMAI, DOS, asdaq, 6 Hamilton, EssenCES, Vpacon/Stacon) Totaal instellingen 31 *meerdere antwoorden/meetinstrumenten per instelling mogelijk 27

28 Knelpunten 5 instellingen (8%) geven specifiek aan dat zij geen knelpunten kunnen benoemen ten aanzien van het gebruik van meetinstrumenten. Door 52 (81%) instellingen werden gezamenlijk 67 knelpunten benoemd en 7 instellingen (11%) hebben de vraag niet beantwoord. Er wordt een veelheid en diversiteit aan knelpunten genoemd. Er is veel overlap met de knelpunten die genoemd zijn bij de registratie van dwangtoepassingen. (tabel 9). Tabel 15. Knelpunten bij in zet meetinstrumenten (n=44)* n Ingewikkelde software, trage systemen, geen koppeling 9 Technische Ontbreken van digitaal systeem, handmatige registratie 2 aspecten Het uitlezen van data en genereren van stuurinformatie is lastig 2 13 Registratietrouw, onvolledige registratie 8 Tijdsintensief, hoge werkdruk, administratielast 9 Gebruikersgebonden Personele wisselingen 1 aspecten 22 Onvoldoende kennis, behoefte aan scholing 4 Inhoudelijke knelpunten meetinstrumenten 19 Fouten uit systemen halen, controle van data 1 Inhoudelijke Ontbreken van goede registratie van dwangtoepassingen bij kinderen tot 12 4 aspecten 24 jaar Knelpunten ten aanzien van procedure: invoer, verwerken en output 3 Procedurele aspecten 3 Onvoldoende routine door weinig dwang en drang 4 Andere prioritering binnen organisatie 1 Overige 5 *meerdere antwoorden mogelijk Vrijwel alle knelpunten hebben invloed op de betrouwbaarheid van gegevens. Het is niet duidelijk in welke omvang dit het geval is. Figuur 6. Knelpunten meetinstrumenten Technisch Gebruikersgebonden Inhoudelijk Procedureel Overig 28

29 HOOFDSTUK 8. NOG TE BEREIKEN? Als laatste is aan alle instellingen gevraagd om aan te geven op welke punten nog winst valt te behalen binnen de eigen instelling. VRAAG 20 Op welke punten is bij uw instelling nog winst te behalen bij het verder terugdringen van dwang en drang? Deze vraag is door 56 instellingen (88%) beantwoord. Gezamenlijk hebben zij 147 zeer diverse punten genoemd, waarvan zij aangeven dat er nog winst te behalen is in de eigen instelling. In onderstaande tabel worden alle genoemde punten vermeld. Tabel 16. Punten waarop nog winst valt te behalen (n=56)* n Samenwerking ambulant klinisch crisisdienst multidisciplinair 16 Borging in de organisatie 9 In- en externe consultatie 5 Gezamenlijke visie, positieve visie 3 Samenwerking school, samenwerking verwijzers 2 Rust in de organisatie 1 Aanpassing en verbetering scholing 8 Blijvende aandacht en bewustwording 6 Mentaliteit en cultuur 5 Verbeteren personele bezetting 2 leiderschap 1 Inzet vrijwilligers 1 Verbeteren gastvrijheid 1 Ontwikkeling IC, HIC 10 Inzet en integratie interventies 8 Familieparticipatie, rooming in, ouders betrekken 7 Inzet ervaringsdeskundigheid 5 Meer 1-op-1 begeleiding 2 Meer preventie 2 Verbeteringen t.a.v. fixatie 2 Meer aanwezigheid op de groep ( computer on wheels ) 1 Intensieve dagbesteding 1 Uitbannen eenzame opsluiting 1 Evaluatie van separatie 1 Verbeteringen t.a.v. Argus en terugkoppeling 7 Verbeteringen t.a.v. metingen: agressie meten, crisismonitor, BVC, Kennedy, 7 Vroegsignalering en signaleringsplannen 6 Handelingen goed registreren in EPD 1 Bouwkundige aanpassingen, aandacht omgeving 10 Andere ruimtes creeren: comfortroom, rustruimte, time outruimte 5 Separeers sluiten 4 Separeers aanpassen 3 Doorplaatsing versoepelen 2 Meer sturen op kwaliteit van zorg 1 Kliniek voor dubbeldiagnostiek 1 *meerdere antwoorden mogelijk Organisatie 36 Mens 24 Cliëntgericht 41 Meten is weten 21 Faciliteiten 22 Overig 3 29