Ecologische modellen en mogelijkheden voor aansluiting met remote sensing. Han van Dobben

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ecologische modellen en mogelijkheden voor aansluiting met remote sensing. Han van Dobben"

Transcriptie

1 Ecologische modellen en mogelijkheden voor aansluiting met remote sensing Han van Dobben

2 Waarom modellen? Blik in de toekomst: als alles hetzelfde blijft bij autonome ontwikkeling (bv klimaat) wat als? vragen: scenario's (bv depositie, hydrologie, beheer) Wat zou je willen weten? biodiversiteit (bv als kans op voorkomen per soort of type) koolstof vastlegging vegetatiestructuur, bv als invoer voor andere modellen

3

4 Algemene vorm: uitvoer = f (invoer) Statisch: f is een black box tijd speelt geen rol parameters bepaald met training set met bekende in en uitvoer Dynamisch: f is gebaseerd op proceskennis werkt met tijdstappen parameters uit de literatuur, evt fine tuning (calibratie) met training sets

5 Dynamisch vs statisch Ecologische modellen zijn meestal een combinatie van beide Vaak achter elkaar geschakeld in modelketens (raamwerken) Ik concentreer me nu even op dynamische modellen

6 hydrological model atmospheric model deposition of N, H phreatic level soil water cont evapotranspiration soil chemical model N availability vegetation structure ph N availability plant growth & competition model litterfall vegetation structure vegetation model fauna model vegetation structure biodiversity model Probability probability per species

7 NTM/MOVE/? Calculation of the potential plant biodiversity and the chance of occurrence of vegetation types SUMO3 Simulation of the biomass Effects of management SMART2 Simulation of the soil processes > ph, N and P availability and moisture availability

8 SMART2 Natural vegetation areas only Soil acidification Nutrient cycling Soil solution concentration below root zone Vertical column One layer One year time step Simplified process descriptions Water flow as input data Deposition as input

9 SMART2 SUMO2

10 Hoe wordt een ecologisch model een landschapsmodel? de meeste modellen zijn puntmodellen fluxen gaan alleen omhoog of omlaag, niet opzij ze kunnen wel kaartbeelden genereren maar dat zijn dan verzamelingen punten zonder interactie schaal van de uitvoer = schaal van de invoer grondwatermodellen en faunamodellen hebben wel echte ruimtelijke interactie ruimtelijk vegetatiemodel (met dispersie) is in aanbouw

11

12 Concurrentie Alle functionele typen zijn altijd aanwezig maar in wisselende hoeveelheden Concurrentie om nutriënten gebaseerd op wortelbiomassa Concurrentie om licht gebaseerd op bladbiomassa en hoogte

13 Groei Actuele groei per functioneel type = potentiele groei * set van reductiefuncties: Aact = Amax * RI * RNav * RPav * RMav i, j,t i,j i,j,t i,j,t i,j,t i,j,t *Rman *RT i, j,t i, j,t Aact : actual growth (ton.ha 1.y 1 ) Amax : maximum growth (ton.ha 1.y 1 ) RI : Reduction factor for light availability RNav : Reduction factor for nitrogen availability RPav : Reduction factor for phosphorus availability RMav : Reduction factor for water availability RMan : Reduction factor for management RT : Reduction factor for temperature

14 Successie De verhouding tussen de biomassa's van de functionele typen bepaalt het vegetatietype ( successie) grasland, heide, rietland, struweel, kwelder, licht naaldbos, donker naaldbos, licht loofbos, donker loofbos, onbeheerd bos) Parametrisatie per functioneel type en per vegetatietype, maar expliciet voor de boomsoorten (15)

15

16 Beheer Beheer is afvoer van biomassa maaien (X maal per jaar) plaggen (1X per X jaar) begrazen (keuze uit 15 soorten grazers, met of zonder dichtheidregulatie) bosbeheer branden

17

18 Hoe krijg je een model aan het draaien? parametrisatie calibratie initialisatie validatie = opzoeken parameter waarden = fine tuning parameter waarden = toekennen initiele waarden aan toestandsvariabelen = confronteren modeluitkomsten met waarnemingen gevoeligheidsanalyse = regressie van uitvoer op parameters of invoer onzekerheidsanalyse = bepalen van de onzekerheid in de uitvoer, gegeven de onzekerheid in de invoer

19 Validatie (1) y = x R 2 = N simulated N field Measured (N field) and simulated (N simulated) N content (in mg/g) of leaves for 169 forest sites in The Netherlands. All major tree species in The Netherlands are present in the dataset. The thin black line represents the ideal 1:1 line, the dark black line the regression line.

20 Validatie (2) simul. Linear (0) Measured (blue) and simulated (yellow) aboveground biomass production for the Ossekampen, a grassland site near Wageningen. The black line gives the linear regression for the field data, which can be regarded as the long term average. This is a former agricultural grassland where manuring stopped in 1958 (the start of the monitoring and the model run). The site is mown twice a year.

21 Forest reserve, biomass biomass (tons/ha) pine oak herb dwarfshrub shrub beech year

22 Heathland, biomass 15 biomass (tons/ha) 10 5 herb dwarfshrub shrub birch pine year

23 Waar kan RS een rol spelen? Bijeen brengen van vraag en aanbod belangrijke taak voor de komende jaren (?) Vraag vooral bij opschaling van punt naar vlak: toestandvariabelen moeten initiele waarden hebben worden nu meestal geschat: ofwel uit generieke geografische bestanden bv top.krt, BGT, ofwel door initialisatie runs eigenlijk moet je ook hun onzekerheid kennen vlakdekkend valideren is momenteel vrijwel niet mogelijk en het moet eigenlijk ook in tijdreeksen!!

24 Vraagkant? voor SUMO: biomassa hoogte N gehalte (P gehalte, BC gehalte) vegetatiestructuur (=verticale verdeling van de [blad]biomassa) beheer voor SMART: in Nederland, regionaal: bodemtype (7 klassen), GT, FGR, vegetatietype (5 klassen) elders: vochtvoorziening, chemische data

25 Aanbodkant? biomassa (uit NDVI) LAI gap fraction vegetatiestructuur(?), vegetatietype C/N, N gehalte chlorophyll concentratie verdamping(?) bodemvocht(?)

26 Discussie... Wageningen UR

Developments in SWAT modelling

Developments in SWAT modelling Developments in SWAT modelling Erik Querner Environmental Modelling SWAT model SWAT use in the Limpopo basin > SWAT CUP New developments: Link SIMGRO SWAT Rainfall runoff module for shallow groundwater

Nadere informatie

Waterwijzer Natuur. Effecten van waterbeheer en klimaatverandering op de natuur

Waterwijzer Natuur. Effecten van waterbeheer en klimaatverandering op de natuur 1 Remco van Ek (Deltares) Janet Mol (Alterra) Han Runhaar (KWR) Flip Witte (KWR) Waterwijzer Natuur Effecten van waterbeheer en klimaatverandering op de natuur 2 Waarom een robuust vegetatiemodel nodig?

Nadere informatie

Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling??

Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling?? Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling?? Rudy van Diggelen Foto Hans Dekker http://www.portaalnatuurenlandschap.nl/assets/werkwijze-monitoring-beoordeling-natuurnetwerk-n2000-05032014.pdf

Nadere informatie

Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of Houthandel Wijers vof (09.09.14)

Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of Houthandel Wijers vof (09.09.14) Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of (09.09.14) Content: 1. Requirements on sticks 2. Requirements on placing sticks 3. Requirements on construction pallets 4. Stick length and

Nadere informatie

Outline A PERMANENT PASTURE LAYER BASED ON OPEN DATA 11/24/2014. The creation and monitoring of a permanent pasture layer

Outline A PERMANENT PASTURE LAYER BASED ON OPEN DATA 11/24/2014. The creation and monitoring of a permanent pasture layer A PERMANENT PASTURE LAYER BASED ON OPEN DATA The creation and monitoring of a permanent pasture layer 20 th of November 2014, Marcel Meijer Outline Open Data in the Netherland Greening elements Calculating

Nadere informatie

Verlies van bomen in grote delen van Europa

Verlies van bomen in grote delen van Europa Verlies van bomen in grote delen van Europa Maar sommige boeren hebben bomen in stand gehouden... En anderen hebben zelfs pas bomen geplant. Wat zit aarachter? Welke incentives kun je geven? Wat is optimaal?

Nadere informatie

BIJENLANDSCHAP OP DE KAART. Koos Biesmeijer Naturalis Biodiversity Center

BIJENLANDSCHAP OP DE KAART. Koos Biesmeijer Naturalis Biodiversity Center BIJENLANDSCHAP OP DE KAART Koos Biesmeijer Naturalis Biodiversity Center Koos.biesmeijer@naturalis.nl BIJENLANDSCHAP OP DE KAART Bijen op de kaart figuurlijk letterlijk Bijenlandschap op de kaart BIJEN

Nadere informatie

Impact van verhoogde biomassaoogst op nutriëntenvoorraad

Impact van verhoogde biomassaoogst op nutriëntenvoorraad Impact van verhoogde biomassaoogst op nutriëntenvoorraad Luc De Keersmaeker INBO Afdeling Beheer en Duurzaam gebruik Onderzoeksgroep Ecosysteembeheer Inhoud Terminologie en definities (Luc) Summier: globale

Nadere informatie

Het in kaart brengen van veranderingen in landbouwintensiteit op grote schaal , dr.ir. Arnaud Temme

Het in kaart brengen van veranderingen in landbouwintensiteit op grote schaal , dr.ir. Arnaud Temme Het in kaart brengen van veranderingen in landbouwintensiteit op grote schaal 16-12-2011, dr.ir. Arnaud Temme Landbouwintensiteit waarom onze bodemkundige interesse? Bodemvormende factor Phenotypes reflect

Nadere informatie

SMS-200/300/400 tapes & ribbons

SMS-200/300/400 tapes & ribbons SMS-200/300/400 tapes & ribbons ST700 Series Premium Industrial Vinyl Application: General industrial labels Outside durability Average 7 to 10 years Adhesive: Permanent Acrylic Users Temp.: Between -40

Nadere informatie

Eerste fase van de ontwikkeling van het Successie Model SUMO 1

Eerste fase van de ontwikkeling van het Successie Model SUMO 1 Eerste fase van de ontwikkeling van het Successie Model SUMO 1 Verbetering van de vegetatiemodellering in de Natuurplanner G.W.W. Wamelink J.P. Mol-Dijkstra H.F. van Dobben J. Kros F. Berendse Alterra-rapport

Nadere informatie

Bedrijven & Biodiversiteit = 3!

Bedrijven & Biodiversiteit = 3! Bedrijven & Biodiversiteit... 1+ 1 = 3! Context, praktijk en kansen 6 Oktober 2016, Robbert Snep Verspreiding van bedrijventerreinen in Nederland Bedrijventerrein ?? ?? Infra-rood beeld: rood is bomen,

Nadere informatie

Fauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen

Fauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen Fauna in de PAS Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen De Programatische Aanpak Stikstof Natuurdoelen en economische ontwikkelingsruimte 1600

Nadere informatie

De drie grote oorzaken van achteruitgang insecten en wat er aan te doen. Henk Siepel

De drie grote oorzaken van achteruitgang insecten en wat er aan te doen. Henk Siepel De drie grote oorzaken van achteruitgang insecten en wat er aan te doen. Henk Siepel Drie hoofdoorzaken van achteruitgang: Frequentie landgebruik in agrarisch gebied Verspreiding van pesticiden Doorlopende

Nadere informatie

Ruimtelijke vergelijking van gemodelleerde biomassa met NDVI

Ruimtelijke vergelijking van gemodelleerde biomassa met NDVI Ruimtelijke vergelijking van gemodelleerde biomassa met 2 Alterra-rapport 893 Ruimtelijke vergelijking van gemodelleerde biomassa met Onderzoek ter verbetering van de modellering in de Natuurplanner van

Nadere informatie

Launch post-deforestation Land Use Land Cover (LULC) map. Forest Cover Monitoring Unit 03 Augustus Paramaribo, Suriname

Launch post-deforestation Land Use Land Cover (LULC) map. Forest Cover Monitoring Unit 03 Augustus Paramaribo, Suriname Launch post-deforestation 2000-2009 Land Use Land Cover (LULC) map Forest Cover Monitoring Unit 03 Augustus 2016 - Paramaribo, Suriname 1 Opbouw Introductie Methode van de post-deforestation 2000-2009

Nadere informatie

Programma. Beheerplan Elperstroomgebied

Programma. Beheerplan Elperstroomgebied Beheerplan Elperstroomgebied Alie Alserda Pietop t Hof Christina Schipper Rienko van der Schuur 1 Elperstroomgebied Natura 2000 14 mei 2013 Programma Inleiding Doelen Knelpunten Activiteiten Aanvullend

Nadere informatie

Actuele vullingsgraad bodem. Kennisdag Zoetwater 15 mei 2018

Actuele vullingsgraad bodem. Kennisdag Zoetwater 15 mei 2018 Actuele vullingsgraad bodem Kennisdag Zoetwater 15 mei 2018 Belang van bodemberging voor waterbeheer Neerslag Verdamping Bodemvocht Bodemberging bodemfysische eigenschappen Onverzadigde bodem Waterstand

Nadere informatie

ecognition: Monitoring van gewassen met satellietbeelden

ecognition: Monitoring van gewassen met satellietbeelden ecognition: Monitoring van gewassen met satellietbeelden Corné van der Sande Netherlands Geomatics and Earth Observation BV Trimble Gebruikersdag 5 juni 2014, 12:00-12:30 Inhoud 1.NEO 2.Veel data 3.Teeltinformatie

Nadere informatie

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal Jan Peter Lesschen Kimo van Dijk en Oene Oenema Introductie Bodemvruchtbaarheid ongelijk verdeeld in de wereld Natuurlijke

Nadere informatie

Voorspel uw toekomstige. afzet met Sales & Operations Planning. Rene van Luxemburg. Ilja Kempenaars

Voorspel uw toekomstige. afzet met Sales & Operations Planning. Rene van Luxemburg. Ilja Kempenaars Voorspel uw toekomstige Rene van Luxemburg Ilja Kempenaars afzet met Sales & Operations Planning Break-out sessie Break-out sessie S.&.O.P. & Forecasting Forecast Pro applicatie Effectief? Ja! Duur? Nee!

Nadere informatie

REACH. Meetgegevens zijn nuttig onder REACH

REACH. Meetgegevens zijn nuttig onder REACH Meetgegevens zijn nuttig onder REACH Maar... Blootstellingschatting g onder REACH Schatten of meten? Voorkeur kwaliteit Efficientie/gemaki Goede Betrouwbaar Hoog Metingen Representatief Stof zelf Voldoende

Nadere informatie

Project WaterWijzer Landbouw en gebruik satellietdata (bijv. Groenmonitor) Mirjam Hack en Allard de Wit 22 april 2014

Project WaterWijzer Landbouw en gebruik satellietdata (bijv. Groenmonitor) Mirjam Hack en Allard de Wit 22 april 2014 Project WaterWijzer Landbouw en gebruik satellietdata (bijv. Groenmonitor) Mirjam Hack en Allard de Wit 22 april 2014 WaterWijzer Landbouw = Vervanging HELP HELP-tabellen: effecten kwantificeren van waterhuishoudkundige

Nadere informatie

5. Verdamping 1 91/ dag Maand Jan feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

5. Verdamping 1 91/ dag Maand Jan feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec 5. Verdamping Voor de verdamping in het stroomgebied de Goorloop is de gemiddelde referentiegewasverdamping van het KNMI weerstation in Eindhoven gebruikt. Dit station is het dichtstbij gelegen KNMI station

Nadere informatie

natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN

natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN indeling inleiding: voorstelling a geschiedenis van het natuurbeheer b - biotopen en soorten en hun beheer pauze c - beheer richt zich op de omgeving d - natuurbeheer

Nadere informatie

Eco-hydrologische aspecten van beheer op landschapsniveau; Duinvalleien op de Waddeneilanden

Eco-hydrologische aspecten van beheer op landschapsniveau; Duinvalleien op de Waddeneilanden Eco-hydrologische aspecten van beheer op landschapsniveau; Duinvalleien op de Waddeneilanden Ab Grootjans, Rijksuniversiteit Groningen/ Radboud Universiteit Nijmegen E-mail; A.P.Grootjans@rug.nl Groenknolorchis

Nadere informatie

Report for D-Sheet Piling 9.2

Report for D-Sheet Piling 9.2 Report for D-Sheet Piling 9.2 Design of Sheet Pilings Developed by Deltares Company: RPS advies en ingenieurs bv Date of report: 10/2/2013 Time of report: 4:03:39 PM Date of calculation: 10/2/2013 Time

Nadere informatie

Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek. Inhoud

Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek. Inhoud Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek Het boomsoorteffect op regenwormpopulaties in Deense en Vlaamse bossen Stephanie Schelfhout An De Schrijver, Jan Mertens, Lars Vesterdal, Kris Verheyen

Nadere informatie

De drie grote oorzaken van achteruitgang insecten en andere fauna en wat er aan te doen. Henk Siepel

De drie grote oorzaken van achteruitgang insecten en andere fauna en wat er aan te doen. Henk Siepel De drie grote oorzaken van achteruitgang insecten en andere fauna en wat er aan te doen. Henk Siepel Drie hoofdoorzaken van achteruitgang: Frequentie landgebruik in agrarisch gebied Verspreiding van pesticiden

Nadere informatie

Van Riskmanagement naar Computervalidatie. Hanny Nelis

Van Riskmanagement naar Computervalidatie. Hanny Nelis Van Riskmanagement naar Computervalidatie Hanny Nelis Inhoud 1. Risico Management 2. Aanpak Validatie traject 3. Voorbeeld Risico Analyse Monitoringssysteem 4. Conclusies 8 okt 2009 2 1. Risico management

Nadere informatie

Bodemsanering bij Droogkuisbedrijven

Bodemsanering bij Droogkuisbedrijven Bodemsanering bij Droogkuisbedrijven Saneren zonder overlast Leading in soil and groundwater remediation Catherine Detaille Groundwater Technology Leading in soil and groundwater remediation 1 4 2011 Problematiek

Nadere informatie

Steenmeel in de praktijk: Van bodem via planten ook effecten op dieren?

Steenmeel in de praktijk: Van bodem via planten ook effecten op dieren? Steenmeel in de praktijk: Van bodem via planten ook effecten op dieren? De bodemverzuringscascade Zure depositie Bekalken Besteenmelen Toename H + In de bodem Verlies basische kationen Verlies verweerbare

Nadere informatie

Natuurherstel in Duinvalleien

Natuurherstel in Duinvalleien Natuurherstel in Duinvalleien Kan het natuurlijker? A.P.Grootjans@rug.nl 1 Universiteit Groningen, IVEM 2 Radboud Universiteit Nijmegen Opbouw lezing Hydrologisch systeem van een duinvallei Relatie hydrologie,

Nadere informatie

GROENMONITOR: processing, ontsluiting en toepassingen

GROENMONITOR: processing, ontsluiting en toepassingen GROENMONITOR: processing, ontsluiting en toepassingen Sander Mücher & Gerbert Roerink 22 October 2015, GLOSSY meeting Inhoud Remote sensing Remote sensing activiteiten Nationaal Satelliet Dataportaal NDVI

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Chapter 7 Nederlandse samenvatting 7.1 Introductie Dit proefschrift behandeld de globale patronen van de koolstof en water balans van het land oppervlak bepaald met eddy co-variantie data. Observaties

Nadere informatie

Vegetatie-klimaat-terugkoppelingen en de (on)waarschijnlijkheid van kantelpunten

Vegetatie-klimaat-terugkoppelingen en de (on)waarschijnlijkheid van kantelpunten Vegetatie-klimaat-terugkoppelingen en de (on)waarschijnlijkheid van kantelpunten Han Dolman, Antoon Meesters en Ko van Huissteden Afdeling Aardwetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam De neerslag-vegetatie

Nadere informatie

Modellering van bosbeheer in SUMO

Modellering van bosbeheer in SUMO Modellering van bosbeheer in SUMO G.W.W. Wamelink R.M.A. Wegman H.F. van Dobben Alterra-rapport 66 In opdracht van DWK Alterra, Research Instituut voor de Groene Ruimte, Wageningen, 2 REFERAAT G.W.W. Wamelink,

Nadere informatie

Vlaams Kenniscentrum water. Van projectidee tot projectconsortium

Vlaams Kenniscentrum water. Van projectidee tot projectconsortium Vlaams Kenniscentrum water Van projectidee tot projectconsortium ca. 600 calls -> 96 calls Intern gebruik -> nuttig voor Vlaanderen 96 calls -> 34 calls -> 6 thema s o o o o o o Sustainable rural development

Nadere informatie

Onderzoek naar mogelijkheden voor natuurontwikkeling in de depressie van de Moervaart in relatie tot fosfor

Onderzoek naar mogelijkheden voor natuurontwikkeling in de depressie van de Moervaart in relatie tot fosfor Onderzoek naar mogelijkheden voor natuurontwikkeling in de depressie van de Moervaart in relatie tot fosfor Doelstelling Onderzoek naar geschiktheid van bodem voor natte natuur te creëren 72 ha open water

Nadere informatie

Vegetatie duinen,

Vegetatie duinen, Indicator 11 december 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In zowel droge als vochtige

Nadere informatie

Daylight saving time. Assignment

Daylight saving time. Assignment Daylight saving time Daylight saving time (DST or summertime) is the arrangement by which clocks are advanced by one hour in spring and moved back in autumn to make the most of seasonal daylight Spring:

Nadere informatie

LANDBOUW: GROTE IMPACT OP LUCHTKWALITEIT EN NATUUR

LANDBOUW: GROTE IMPACT OP LUCHTKWALITEIT EN NATUUR LANDBOUW: GROTE IMPACT OP LUCHTKWALITEIT EN NATUUR Schaap, M. (Martijn) en vele anderen TRENDS IN WERELDBEVOLKING, EMISSIES VAN REACTIEF STIKSTOF EN CO 2, GRAAN- & VLEESPRODUCTIE 48% van de wereldbevolking

Nadere informatie

Gewas Reflectie Sensoren Voor On-The-Go Variabel Doseren & Karteren

Gewas Reflectie Sensoren Voor On-The-Go Variabel Doseren & Karteren Gewas Reflectie Sensoren Voor On-The-Go Variabel Doseren & Karteren Relatie tussen Zon en Plant Celstructuur en Reflectie Celstructuur en Reflectie Bare Soil VISIBLE Reflectance Controlled by Leaf Pigments

Nadere informatie

412151 140426 412151 140426 C TEBODIN 2007 Scenario Input Description [Maximum Values if weather occurs multiple times] Discharge Results Toxic Results Flammable Results General Radiation results Explosion

Nadere informatie

Begrazing voor biodiversiteit

Begrazing voor biodiversiteit Begrazing voor biodiversiteit In terrestrische ecosystemen Chris Smit Community and Conservation Ecology University of Groningen 1 2 Begrazing in NL Hoofddoel Vergroten heterogeniteit en biodiversiteit

Nadere informatie

Optimalisatie kaasbereiding via big data-analyse

Optimalisatie kaasbereiding via big data-analyse Optimalisatie kaasbereiding via big data-analyse Alex Hoekstra, Manager Quality & Development DOC Kaas Peter de Jong, Lector Zuivelprocestechnologie Van Hall Larenstein 1 december 2016 Outline 1. DOC Kaas

Nadere informatie

Software Processen. Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 4 Slide 1. Het software proces

Software Processen. Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 4 Slide 1. Het software proces Software Processen Ian Sommerville 2004 Software Engineering, 7th edition. Chapter 4 Slide 1 Het software proces Een gestructureerd set van activiteiten nodig om een software systeem te ontwikkelen Specificatie;

Nadere informatie

Flying Sensor Report. Collaboratorium Klimaat en Weer Valorius Programma Klimaat voor Ruimte

Flying Sensor Report. Collaboratorium Klimaat en Weer Valorius Programma Klimaat voor Ruimte Flying Sensor Report, Noord-Brabant Netherlands Vlucht datum: 7-Jun-2013 Flying Sensor: Pelican Opdrachtgever: Collaboratorium Klimaat en Weer Programma Klimaat voor Ruimte HiView rapport 52 HiView info@hiview.nl

Nadere informatie

Heidebeheer in de 21 e eeuw

Heidebeheer in de 21 e eeuw Heidebeheer in de 21 e eeuw Henk Siebel Met OBN-faunaonderzoek van Joost Vogels, Arnold van den Burg, Eva Remke, Henk Siepel Stichting Bargerveen, Radboud Universiteit Nijmegen Herstel en beheer van droge

Nadere informatie

MNP Rapport 500067001/2006. Gevoeligheidsanalyse Natuurplanner Van complex tot simpel. D.C.J. van der Hoek, P.S.C. Heuberger

MNP Rapport 500067001/2006. Gevoeligheidsanalyse Natuurplanner Van complex tot simpel. D.C.J. van der Hoek, P.S.C. Heuberger MNP Rapport 500067001/2006 Gevoeligheidsanalyse Natuurplanner Van complex tot simpel D.C.J. van der Hoek, P.S.C. Heuberger Contact: D.C.J. van der Hoek Natuur, Landschap en Biodiversiteit Dirk-Jan.van.der.Hoek@mnp.nl

Nadere informatie

POTENTIALS OF MICROWAVE REMOTE SENSING FOR REGIONAL WATER SYSTEMS

POTENTIALS OF MICROWAVE REMOTE SENSING FOR REGIONAL WATER SYSTEMS NCR Themadag: Remote Sensing toepassing in het waterbeheer 29 maart 2019, Rijkswaterstaat, Utrecht POTENTIALS OF MICROWAVE REMOTE SENSING FOR REGIONAL WATER SYSTEMS De potentie van microgolf remote sensing

Nadere informatie

Bepaling van de primaire impacten van globale klimaatsveranderingen

Bepaling van de primaire impacten van globale klimaatsveranderingen Bepaling van de primaire impacten van globale klimaatsveranderingen Dries Van den Eynde, Stéphanie Ponsar, José Ozer & Fritz Francken Beheerseenheid Mathematisch Model Noordzee Gulledelle 100, B-1200 Brussel

Nadere informatie

Remote sensor series

Remote sensor series Remote sensor series DATASHEET Sensor Partners BV James Wattlaan 15 5151 DP Drunen The Netherlands +1 ()1-7 9 info@sensorpartners.com sensorpartners.com Sensor Partners BVBA Z.1 Researchpark 1 B-1, Zellik

Nadere informatie

DE GRENZEN VAN HET LAND

DE GRENZEN VAN HET LAND DE GRENZEN VAN HET LAND DR. WIETEKE (LOUISE) WILLEMEN ASSISTANT PROFESSOR IN GEO-INFORMATION FOR ECOSYSTEM SERVICES NASA http://richiecarmichael.github.io/sat/index.html Mijn route Geo-onderzoek voor

Nadere informatie

Is de draagkracht van de Oosterschelde voor schelpdieren bereikt?

Is de draagkracht van de Oosterschelde voor schelpdieren bereikt? Is de draagkracht van de Oosterschelde voor schelpdieren bereikt? Pauline Kamermans, Wouter van Broekhoven, Luca van Duren, Sven Ihnken, Henrice Jansen, Jacco Kromkamp, Sairah Malkin, Tim Schellekens,

Nadere informatie

AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models

AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models Pepijn Vemer, George van Voorn, Isaac Corro Ramos, Maiwenn Al, Talitha Feenstra Rationale In theorie: Doe alles! Een model

Nadere informatie

High Availability & Disaster Recovery

High Availability & Disaster Recovery Disaster Recovery Problematiek en denkpistes voor oplossingen Cevi Usernamiddag 8 december 2009 9 december 2009 Cevi bedrijfspresentatie High Availability & Disaster Recovery Een theoretische benadering

Nadere informatie

Hightech meets Nature. Natuurinclusief en precisielandbouw

Hightech meets Nature. Natuurinclusief en precisielandbouw Hightech meets Nature Natuurinclusief en precisielandbouw Joris Roskam, 26 januari 2018 Bayer Science for a better life Innovatie voor mensen, dieren en planten Mensen Dieren Planten Page 2 Bayer Crop

Nadere informatie

SMART DESIGN OF SUSTAINABLE BUILDINGS WITH BIM

SMART DESIGN OF SUSTAINABLE BUILDINGS WITH BIM SMART DESIGN OF SUSTAINABLE BUILDINGS WITH BIM 06/07/2018 Pedro Pattijn Ingenium experts in sustainable buildings INGENIUM GROUP Experts in sustainable buildings Experts in sustainable industry Experts

Nadere informatie

Climate impact on fish productivity: key mechanisms in North Sea plaice

Climate impact on fish productivity: key mechanisms in North Sea plaice Climate impact on fish productivity: key mechanisms in North Sea plaice A.D. Rijnsdorp, R. van Hal, M. Hufnagl, R.D.M. Nash, A. Schroeder, L.R. Teal, I. Tulp, R. Witbaard, D. Beare, H.W. van der Veer Wageningen

Nadere informatie

Bodemweerbaarheid, hoe krijgen we er grip op?

Bodemweerbaarheid, hoe krijgen we er grip op? Bodemweerbaarheid, hoe krijgen we er grip op? Gera van Os (Praktijkonderzoek Plant & Omgeving) Joeke Postma (Plant Research International) F/B biomass * Streptomyces ssrhizoc Lysobacter C/N ssstrept F

Nadere informatie

Organische stof: stof tot nadenken

Organische stof: stof tot nadenken Wereld Bodemdag Organische stof: stof tot nadenken Steven Sleutel Universiteit Gent Vakgroep Bodembeheer Bodem organische stof (BOS) O,H C S P N Landbouwgrond organische koolstof (OC) voorraad 0-30cm Bron:

Nadere informatie

LDA Topic Modeling. Informa5ekunde als hulpwetenschap. 9 maart 2015

LDA Topic Modeling. Informa5ekunde als hulpwetenschap. 9 maart 2015 LDA Topic Modeling Informa5ekunde als hulpwetenschap 9 maart 2015 LDA Voor de pauze: Wat is LDA? Wat kan je er mee? Hoe werkt het (Gibbs sampling)? Na de pauze Achterliggende concepten à Dirichlet distribu5e

Nadere informatie

Business Sprint LOOT-scholen en Zo.Leer.Ik in kader van project Leerling 2020. Door Madelief Keyser en Michael van Wetering

Business Sprint LOOT-scholen en Zo.Leer.Ik in kader van project Leerling 2020. Door Madelief Keyser en Michael van Wetering Business Sprint LOOT-scholen en Zo.Leer.Ik in kader van project Leerling 2020 Door Madelief Keyser en Michael van Wetering Aanleiding Business Sprints Inzicht krijgen in behoeftes van nieuwe onderwijsconcepten

Nadere informatie

Natuur op bedrijventerreinen: onderzoek & praktijk

Natuur op bedrijventerreinen: onderzoek & praktijk Natuur op bedrijventerreinen: onderzoek & praktijk 20 April 2017, Robbert Snep Robbert.Snep@wur.nl / +31 317 486006 Inhoud Deel 1: Onderzoek - Het bedrijventerrein - Huidige waarde van bedrijventerreinen

Nadere informatie

Ervaringen in het gebruik van FME

Ervaringen in het gebruik van FME Ervaringen in het gebruik van FME Corine Land Cover INSPIRE Landcover 1 juli 2015, Maarten Storm Programma Korte intro Alterra en EAGLE EAGLE project Corine Land Cover INSPIRE Landcover Ervaringen met

Nadere informatie

HOTCO2: alternatief voor de WKK en ketel in de tuinbouw

HOTCO2: alternatief voor de WKK en ketel in de tuinbouw HOTCO2: alternatief voor de WKK en ketel in de tuinbouw Inschatting van de potentie van efficiëntere productie van warmte en CO2 met het HOTCO2 systeem in de tuinbouwsector Erin Kimball (TNO), Ronald-Jan

Nadere informatie

Strategieën voor omvorming landbouwgronden naar natuur

Strategieën voor omvorming landbouwgronden naar natuur DPWE workshop Bronnen 2015 1 Strategieën voor omvorming landbouwgronden naar natuur Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans Rudy van Diggelen Doel & vragen 2 Doel 1.

Nadere informatie

Handreiking bij de omvorming van voormalige landbouwgronden naar natuur

Handreiking bij de omvorming van voormalige landbouwgronden naar natuur Handreiking bij de omvorming van voormalige landbouwgronden naar natuur Leo Norda Camiel Aggenbach Leo Norda Drs. C. Aggenbach Rudy van Diggelen, Tjisse Hiemstra, Ido Borkent, Matty Berg, Geert van Duinhoven,

Nadere informatie

Innovatie door samenwerken - Slim gebruik maken van de aanwezige informatievoorziening - September 2014

Innovatie door samenwerken - Slim gebruik maken van de aanwezige informatievoorziening - September 2014 Innovatie door samenwerken - Slim gebruik maken van de aanwezige informatievoorziening - September 2014 Wladimir Moen Director Business Development wmoen@agtinternational.com 0031 6 31 95 48 77 A leader

Nadere informatie

Verbeteren hydrologisch modelleren en voorspellen afvoer Rijn

Verbeteren hydrologisch modelleren en voorspellen afvoer Rijn Verbeteren hydrologisch modelleren en voorspellen afvoer Rijn A l b r e c h t W e e r t s, B a r t v a n O s n a b r u g g e, R u b e n I m h o f f, W i l l e m v a n Ve r s e v e l d 5 j u n i 2018 Introductie

Nadere informatie

Bodemberging en waterbeschikbaarheid in kaart. Satellietdata als nieuwe schakel in het slim waterbeheer

Bodemberging en waterbeschikbaarheid in kaart. Satellietdata als nieuwe schakel in het slim waterbeheer Bodemberging en waterbeschikbaarheid in kaart Satellietdata als nieuwe schakel in het slim waterbeheer Neerslag Verdamping Bodemberging bodemfysische eigenschappen Onverzadigde bodem Bodemvocht Waterstand

Nadere informatie

Hydrogeologische maatregelen zelfvoorzienendheid in de Zuidwestelijke Delta, NL: GO-FRESH

Hydrogeologische maatregelen zelfvoorzienendheid in de Zuidwestelijke Delta, NL: GO-FRESH Hydrogeologische maatregelen zelfvoorzienendheid in de Zuidwestelijke Delta, NL: GO-FRESH Gualbert Oude Essink Deltares/UU, The Netherlands More information: www.go-fresh.info Gezette stappen sinds 2004

Nadere informatie

natuur bij de realisatie van natuur en milieudoelen:

natuur bij de realisatie van natuur en milieudoelen: Afwegingen tussen maatregelen in de landbouw en in natuur bij de realisatie van natuur en milieudoelen: aanzet tot een geïntegreerde aanpak Hans Kros Wim de Vries Overzicht Inleiding DSS Bonanza: evaluatie

Nadere informatie

Reading comprehension: The Tropical Rainforest

Reading comprehension: The Tropical Rainforest Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Patricia Termeer 05 februari 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/71971 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.

Nadere informatie

Bodemvruchtbaarheid in de ecologische moestuin

Bodemvruchtbaarheid in de ecologische moestuin Bodemvruchtbaarheid in de ecologische moestuin zaterdag 28 november 2015 Frank Petit-Jean Cultuur versus natuur: successie Pioniersvegetatie wat als de mens niet ingrijpt? Graslandvegetatie Ruigte Struweel

Nadere informatie

Ecosystem Services as a communication tool at national level. It is in our nature

Ecosystem Services as a communication tool at national level. It is in our nature Ecosystem Services as a communication tool at national level It is in our nature 'Green Utility' Public body; Working for over 100 years on a green Netherlands Improved Conservation More Experience Wise

Nadere informatie

eximius VV&C ledenbijeenkomst 18 September 2012 Jos Martens Senior Account Director

eximius VV&C ledenbijeenkomst 18 September 2012 Jos Martens Senior Account Director eximius VV&C ledenbijeenkomst 18 September 2012 Jos Martens Senior Account Director Agenda Thomson Reuters eximius Overzicht Hoe eximius de zelfstandinge vermogensbeheerder kan ondersteunen met de regel

Nadere informatie

Vlinders van de Habitatrichtlijn,

Vlinders van de Habitatrichtlijn, Indicator 20 september 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Van de vijf Habitatrichtlijnsoorten

Nadere informatie

Beheren met oog voor Insecten. Michiel Wallis de Vries

Beheren met oog voor Insecten. Michiel Wallis de Vries Beheren met oog voor Insecten Michiel Wallis de Vries Groot en Klein bijten elkaar soms Thomas et al. (2004) Science 303, 1791-1796 Insecten vs. Planten bij Begrazing Insecten wetsbaarder voor begrazing

Nadere informatie

Bodemdiensten, Indicatoren en Maatregelen rol biologische indicatoren. CBAV, Wijnand Sukkel, Wageningen Research

Bodemdiensten, Indicatoren en Maatregelen rol biologische indicatoren. CBAV, Wijnand Sukkel, Wageningen Research Bodemdiensten, Indicatoren en Maatregelen rol biologische indicatoren CBAV, 29-11-2018 Wijnand Sukkel, Wageningen Research Inhoud Hypothese Rol en invloed Bodemleven Maatregelen Meten van bodemleven Meten

Nadere informatie

De club van Rome had toch gelijk!

De club van Rome had toch gelijk! De club van Rome had toch gelijk! Bernard Dam MECS, Chemical Engineering, Faculty of Applied Science, Delft University of Technology 11 november 2009 Delft University of Technology Challenge the future

Nadere informatie

The relationship between site conditions, nutrient availability and vegetation in Western-Siberian mires A reference for Western-European mires

The relationship between site conditions, nutrient availability and vegetation in Western-Siberian mires A reference for Western-European mires The relationship between site conditions, nutrient availability and vegetation in Western-Siberian mires A reference for Western-European mires De relatie tussen vegetatie en standplaatsfactoren in West-Siberische

Nadere informatie

SHP-TS TwinArc SA SHP-TS 400W TWINARC E40 SL PRODUCT OVERVIEW

SHP-TS TwinArc SA SHP-TS 400W TWINARC E40 SL PRODUCT OVERVIEW Range Features Range of high pressure sodium lamps with double arc tube construction Dual arc tube design guarantees immediate re-strike after a power interruption Doubled lamp life and reduced occurrence

Nadere informatie

Modellering van begrazing in SUMO

Modellering van begrazing in SUMO Modellering van begrazing in SUMO Verbetering van de vegetatiemodellering in de Natuurplanner G.W.W. Wamelink R.M.A. Wegman P.A. Slim J. Dirksen J.P. Mol-Dijkstra H.F. van Dobben Alterra-rapport 368 Alterra,

Nadere informatie

Biodiversiteit, levende bodem in relatie tot plantengroei

Biodiversiteit, levende bodem in relatie tot plantengroei Biodiversiteit, levende bodem in relatie tot plantengroei Biodiversiteit 3 Principes: A) Repertoire: Organismen werken stap voor stap. (Kaas Houtstof) B) Interacties: Anderen zijn nodig (zetmeel afbreken

Nadere informatie

Natuurmanagement specialisatie boswachter

Natuurmanagement specialisatie boswachter Natuurmanagement specialisatie boswachter Ischnoderma resinosum Welkom in ons gebouw Uitgangen in geval van nood Brandblussers Wc Koffie, thee en water Info over opleidingscheques en andere Opleidingscheques,

Nadere informatie

Agriculture and biodiversity

Agriculture and biodiversity Agriculture and biodiversity Meeting the challenge: producing while preserving Maarten Hens Agricultural biodiversity Biodiversity is the basis of agriculture 1. Species and genetic variation of crops

Nadere informatie

Remote Sensing. Remote Sensing bij Vitens. 22 april 2014 SAT - WATER 1

Remote Sensing. Remote Sensing bij Vitens. 22 april 2014 SAT - WATER 1 Remote Sensing Remote Sensing bij Vitens 22 april 2014 SAT - WATER 1 Inhoud Wat doet Vitens met Remote Sensing? 1. Reeds uitgevoerd onderzoek naar zout en klei voorkomens 2. Droogteschade: nog uit te voeren

Nadere informatie

Multi user Setup. Firebird database op een windows (server)

Multi user Setup. Firebird database op een windows (server) Multi user Setup Firebird database op een windows (server) Inhoudsopgave osfinancials multi user setup...3 Installeeren van de firebird database...3 Testing van de connectie met FlameRobin...5 Instellen

Nadere informatie

Flora van naaldbossen,

Flora van naaldbossen, Indicator 7 september 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In de naaldbossen in Nederland

Nadere informatie

Visie elektriciteitscentrale en biomassa in de toekomst

Visie elektriciteitscentrale en biomassa in de toekomst Visie elektriciteitscentrale en biomassa in de toekomst André Zeijseink (KEMA) Biomassa Meestook Symposium, Amsterdam, 27 mei 2010 Inleiding KEMA in t kort Belangrijke energie-drivers Rol van kolen in

Nadere informatie

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST National Treasury/ Nasionale Tesourie 838 Local Government: Municipal Finance Management Act (56/2003): Draft Amendments to Municipal Regulations on Minimum Competency Levels, 2017 41047 GOVERNMENT NOTICE

Nadere informatie

Invloed van bodemgebruiksgegevens op de neerslag-afvoervoorspelling in stedelijk gebied

Invloed van bodemgebruiksgegevens op de neerslag-afvoervoorspelling in stedelijk gebied Invloed van bodemgebruiksgegevens op de neerslag-afvoervoorspelling in stedelijk gebied Okke Batelaan en Jarek Chormanski Vakgroep Hydrologie en Waterbouwkunde Vrije Universiteit Brussel 28/7/26 pag. 1

Nadere informatie

Intro JIP MoBaMo-BES. Deltares.

Intro JIP MoBaMo-BES. Deltares. Intro JIP MoBaMo-BES Deltares Ivo.Pothof@deltares.nl Model-geBaseerde Monitoring Bodem Energie Systemen Aanleiding KP Bodemenergie Thema Beoordelingskader BES (prestaties deellast) Brainstormgroep (feb

Nadere informatie

Ir. Herman Dijk Ministry of Transport, Public Works and Water Management

Ir. Herman Dijk Ministry of Transport, Public Works and Water Management Policy Aspects of Storm Surge Warning Systems Ir. Herman Dijk Ministry of Transport, Public Works and Water Contents Water in the Netherlands What kind of information and models do we need? Flood System

Nadere informatie

De bodem komt tot leven! Bodembeheer, bodemleven en indicatoren

De bodem komt tot leven! Bodembeheer, bodemleven en indicatoren 28 juni 2007 Michiel Rutgers, Anne Kuiten, Ton Breure, Lijbert Brussaard De bodem komt tot leven! Bodembeheer, bodemleven en indicatoren 1 Transitie bij overheid in Bodembeleidsbrief 2003 Het gebruik van

Nadere informatie

Data Handling Ron van Lammeren - Wageningen UR

Data Handling Ron van Lammeren - Wageningen UR Data Handling 1 2010-2011 Ron van Lammeren - Wageningen UR Can I answer my scientific questions? Geo-data cycle Data handling / introduction classes of data handling data action models (ISAC) Queries (data

Nadere informatie

Ecologische kwaliteit oppervlaktewater, 2009

Ecologische kwaliteit oppervlaktewater, 2009 Indicator 2 maart 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De ecologische kwaliteit van het

Nadere informatie