Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux

Transcriptie

1 Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Akerstraat 92, 6411 HD Heerlen Postbus 4471, 6401 CZ Heerlen Telefoon: Telefax: Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer te Rotterdam Verslag over het boekjaar t/m

2 2

3 Inhoud Pagina Bestuur en organisatie 5 Meerjarenoverzicht 7 Bestuursverslag Algemeen 9 Uitvoeringskosten 12 Waarmerking en advisering 13 Financiële positie van het pensioenfonds en de gevolgen economische ontwikkeling 13 Risicoparagraaf 18 Fondsspecifieke ontwikkelingen 24 Bestuursaangelegenheden 24 Algemene ontwikkelingen 29 Beleggingen 34 Samenvatting actuarieel verslag 40 Rapportage over Pension Fund Governance 42 Verslag verantwoordingsorgaan 2011 Reactie van het bestuur 47 Jaarrekening Balans per 31 december 50 Staat van baten en lasten 52 Kasstroomoverzicht 54 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 55 Toelichting op de balans per 31 december 57 Toelichting op de staat van baten en lasten 63 Risicoparagraaf 68 Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag

4 Pagina Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum 73 Financiering 73 Resultaatbestemming 74 Uitvoering 74 Actuariële verklaring 75 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Bijlagen Aangesloten ondernemingen per 31 december 77 Begrippenlijst 77 4

5 Bestuur en organisatie Bestuur Werkgeversleden functie lid vanaf einde zittingsduur H. Gelderloos voorzitter onbeperkt W.J. Vonk plaatsvervangend voorzitter onbeperkt Werknemersleden functie lid vanaf einde zittingsduur M.E. Pop secretaris J.P.M. Keijzer plaatsvervangend secretaris Beleggingscommissie W.J. Vonk M.E. Pop J. Vendrik adviseur verbonden aan Towers Watson C. Schlegel adviseur werkzaam bij Linde AG Deelnemersraad Namens de actieve deelnemers A. Dijkshoorn vanaf 15 maart 2011 J.C. Hessels secretaris, vertegenwoordiger namens de vakorganisaties Namens de gepensioneerden B.A.J. Zoetmulder R.V. Roelofs tot 1 april 2011 J.H.G. Teutelink vanaf 1 april 2011 Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag

6 Verantwoordingsorgaan Namens de werkgever E.B. de Vlieger W.G. Beijer tot 7 maart 2011 W. Kremers vanaf 7 maart 2011 Namens de actieve deelnemers A. Dijkshoorn vanaf 15 maart 2011 J.C. Hessels Namens de gepensioneerden R.V. Roelofs tot 1 april 2011 J.H.G. Teutelink vanaf 1 april 2011 B.A.J. Zoetmulder Visitatiecommissie Samenwerkingsverband Visitatiecommissie van acht pensioenfondsen in de regio Zuid-West Nederland Compliance officer W.J. Vonk Aangesloten ondernemingen Linde Gas Benelux B.V. Linde Finance B.V. Organisatie Accountant Adviserend actuaris Administrateur Herverzekeraar Vermogensbeheerder Waarmerkend actuaris Juridisch advies Drs. C.A. Harteveld RA, werkzaam bij Mazars Paardekooper Hoffman Accountants N.V. J. Wijckmans, werkzaam bij Towers Watson AZL N.V. Elips Life AG BlackRock Inc. PIMCO Europe Ltd. L.L. Gastelaars AAG, werkzaam bij Towers Watson Towers Watson en Houthoff Buruma Website 6

7 Meerjarenoverzicht Aantallen Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Totaal Financiële gegevens (in duizenden euro) Reserves Algemene reserve Risicoreserve Reserve beleggingsrisico s Reserve WAO-hiaat Bestemmingsreserve inkoopregeling Totaal reserves Technische voorzieningen voor risico pensioenfonds Voor eigen rekening Herverzekerd Voorziening WAO-hiaat Totaal technische voorzieningen Bijdragen Pensioenuitkeringen en afkopen Beleggingen Belegd vermogen Beleggingsopbrengsten Rendement op basis van total return 9,6% 15,6% 13,5% -11,6% -2,3% Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag

8 Dekkingsgraad Op basis van FTK 96,2% 101,3% 100,3% 91,7% 127,3% Vereist op basis van FTK 111,9% 114,5% 114,5% 111,7% 114,3% 8

9 Bestuursverslag Algemeen Inleiding Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux is een ondernemingspensioenfonds verbonden aan de onderneming Linde Gas Benelux B.V. Het pensioenfonds heeft de stichting als rechtsvorm en is statutair gevestigd in Schiedam. Op basis van een middelloonregeling bouwen de werknemers een financiële aanspraak op ten behoeve van de gevolgen van pensionering en overlijden. Overeenkomstig artikel 9 van de statuten wordt hierbij verslag uitgebracht over het boekjaar De in het verslag vermelde bedragen zijn op basis van duizenden euro opgenomen tenzij anders is aangegeven. Statutaire doelstelling De stichting draagt de verantwoordelijkheid voor een goede uitvoering van de pensioenregeling voor deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden in overeenstemming met de bestaande wet- en regelgeving. De doelstelling van het pensioenfonds is het verlenen van een pensioenuitkering aan deelnemers, gewezen deelnemers en hun nabestaanden, overeenkomstig de bepalingen van het pensioenreglement. Het pensioenfonds voert een beleid in overeenstemming met bovengenoemde doelstelling. Dit beleid is vastgelegd in beleidsdocumenten zoals de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN). In de ABTN (ook wel bedrijfsplan genoemd) wordt nader ingegaan op de organisatie van het pensioenfonds, de inhoud van de pensioenregeling (pensioenovereenkomst), de financiële opzet (grondslagen en het beleidskader en sturingsmiddelen), hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en de opzet van de administratieve organisatie en interne controle alsmede de hoofdlijnen van de uitvoeringsovereenkomst. De meest recente ABTN is door het bestuur vastgesteld op 31 augustus 2011 en geldt per 1 januari De deelnemersraad heeft een positief advies gegeven. De gewijzigde ABTN is verzonden naar DNB. De statuten ondergingen in het onderhavige verslagjaar geen aanpassing. De statuten zijn laatstelijk bij notariële akte d.d. 31 oktober 2007 geheel herzien. Per 1 januari 2008 zijn de herziene statuten in werking getreden. De statutenwijziging hield verband met de inwerkingtreding van de Pensioenwet (inclusief de Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur). Het pensioenreglement voorziet in een ouderdomspensioen, een nabestaandenpensioen, een tijdelijk nabestaandenpensioen vóór pensionering, een tijdelijk nabestaandenpensioen na pensionering, een wezenpensioen en een (vrijwillig) Anw-hiatenpensioen. Het bestuur heeft in de bestuursvergadering van 1 juni 2011 besloten tot wijziging van het pensioenreglement per 1 januari De meest voorname wijzigingen betreffen dat de tijdelijke (verlaagde) franchises ouderdomspensioen en nabestaandenpensioen worden doorgetrokken tot 1 januari 2012 en dat het artikel inzake toeslagverlening is aangepast in verband met het ambitieniveau. De deelnemersraad heeft een positief advies gegeven met betrekking tot deze wijzigingen. Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag

10 Het pensioenreglement is wederom gewijzigd middels een bestuursbesluit van 14 december In het gewijzigde pensioenreglement is opgenomen dat de tijdelijke (verlaagde) franchise ouderdomspensioen en de tijdelijke (verlaagde) franchise nabestaandenpensioen wederom voor de duur van één jaar worden doorgetrokken en wel tot 1 januari Tevens heeft het bestuur de flexibiliseringsfactoren 2012 vastgesteld. Deze factoren behoren als bijlage bij het pensioenreglement. Beide wijzigingen treden in werking per 1 januari De deelnemersraad heeft een positief advies gegeven met betrekking tot de reglementswijzigingen. De financiering van deze aanspraken vindt plaats door bijdragen van werknemers en werkgevers. De afspraken met betrekking tot de financiering en de uitvoering van de pensioenregeling zijn vastgelegd in een uitvoeringsovereenkomst tussen het pensioenfonds en de onderneming. De uitvoeringsovereenkomst is op 11 februari 2010 door zowel de werkgever als het fonds ondertekend. Samenstelling van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor de uitvoering van de door de werkgever toegezegde pensioenregeling (pensioenovereenkomst). Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux heeft een paritair samengesteld bestuur dat zich laat bijstaan door een externe actuaris, een externe accountant, een beleggingscommissie, een deelnemersraad en een verantwoordingsorgaan. Het bestuur bestaat uit twee bestuurders van werkgeverszijde en twee bestuurders van werknemerszijde. De bestuurders worden als zodanig niet bezoldigd. De bestuurders uit de geleding van de werknemers zijn benoemd voor een periode van 4 jaar en treden af volgens een rooster van aftreden. Na afloop van de zittingsperiode kunnen deze bestuurders direct worden herbenoemd. De samenstelling van het bestuur is in het verslagjaar niet gewijzigd. Mevrouw Pop was aftredend per 1 januari 2012 maar is, in overleg met de deelnemersraad, herbenoemd voor een periode van vier jaar. Het pensioenfonds heeft geen personeel in dienst. Het bestuur vergaderde in het verslagjaar vier maal regulier (30 maart, 1 juni, 12 oktober en 14 december 2011). Tevens vond op 11 januari 2011 een extra bestuursvergadering plaats inzake de evaluatie herstelplan. Op 9 en 11 augustus 2011 waren extra bestuursvergaderingen inzake het beleggingsbeleid. De belangrijkste aandachtspunten in de bestuursvergaderingen waren: de jaarstukken 2010; de financiële positie van het pensioenfonds alsmede de ontwikkelingen hierin; (de evaluatie van) het herstelplan; voorgenomen aanpassingen in het pensioenreglement; de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN); het premiebeleid; het beleggingsbeleid; herverzekering; risicomanagement; het communicatiebeleid; de kerncijfers geldend voor het jaar 2012; het deskundigheidsplan; een klacht van een deelnemer; de toekomst van het pensioenfonds, en de stand van zaken inzake het Pensioenakkoord. Beleggingscommissie De beleggingscommissie bestaat uit de heer Vonk en mevrouw Pop. De heer Vendrik van Towers Watson en de heer Schlegel (Head of Pension Investments Linde Global) zijn als adviseur betrokken bij de beleggingscommissie. De beleggingscommissie heeft een voorbereidende en adviserende rol inzake het strategisch beleggingsbeleid richting het bestuur. Daarnaast is de 10

11 beleggingscommissie verantwoordelijk voor de nadere invulling alsmede de uitvoering van het strategisch beleggingsbeleid. Hieronder moet worden verstaan het vaststellen van de specifieke richtlijnen voor de deelportefeuilles, het opstellen van het mandaat voor de vermogensbeheerders, het toetsen en evalueren van het gevoerde en te voeren beleid van de vermogensbeheerders, het onderhouden van contacten met adviseurs en het bijhouden van beleggingstechnische kennis. De beleggingscommissie heeft ieder kwartaal aan het bestuur schriftelijk en mondeling gerapporteerd. Daarnaast zijn specifieke onderwerpen in de bestuursvergaderingen besproken. Op 9 en 11 augustus 2011 hebben extra bestuursvergaderingen inzake het beleggingsbeleid plaatsgevonden. De voorgenomen besluiten zijn tevens in het overleg met de Deelnemersraad en het Verantwoordingsorgaan aan de orde gekomen. De secretaris van het bestuur voert de beleggingsadministratie. In het verslagjaar heeft het bestuur het besluit over te gaan naar het passief beheren van de aandelenportefeuille en herschikking van de geografische spreiding gerealiseerd. Actief beheer heeft in het verleden onvoldoende toegevoegde waarde gegenereerd en passief beheer heeft een lager kostenniveau. Om een grotere diversificatie aan te brengen is besloten om zowel in de aandelenportefeuille als de vastrentende portefeuille te beleggen in Emerging Markets. Teneinde het risicoprofiel van de totale beleggingsportefeuille niet te verhogen is het percentage in aandelen verlaagd van 35% naar 30% ten gunste van het percentage in vastrentende waarden (van 60% naar 65%). Het valutarisico blijft vrijwel neutraal. Het aandeel in commodities blijft gehandhaafd op 5% van de totale portefeuille. De technische voorziening voor het pensioenfonds is voor 75% gematched met de beleggingsportefeuille op basis van de duratie van de index met een bandbreedte van plus of min 5%. Om dit strak te kunnen monitoren door de beleggingscommissie wordt bij Pimco een separate account aangemaakt. De benodigde overeenkomst zal eerst juridisch worden getoetst. De beleggingscommissie laat tevens de bestaande overeenkomst met BlackRock juridisch toetsen. Om invulling te geven aan de aanbeveling in het jaarwerk 2010 van de accountant inzake het zogenaamde doorkijkprincipe is de beleggingscommissie bij het jaarwerk 2011, voor zover thans mogelijk, nagegaan in hoeverre aan dit principe kan worden voldaan. Aangezien het fonds met name in grote beleggingsfondsen belegt, is het niet eenvoudig om in de praktijk uitvoering te geven aan het doorkijkprincipe. Bij de evaluatie van het herstelplan eind 2011 heeft de Beleggingscommissie beoordeeld welke rendementverwachting gehanteerd kan worden naar de toekomst. Analoog aan het besluit bij de update van de ALM studie is wederom besloten de rendementsverwachting op aandelen met 1% te verlagen ten opzichte van het door DNB maximaal toegestane percentage naar 7,3%. Voor het vastrentende deel is het rendement beoordeeld op basis van de marktgewogen yield. Het gewogen gemiddelde rendement is daarbij uitgekomen op 4,2%. Het verwachte meetkundige fondsrendement komt hiermee uit op 4,45%. Om prudent te zijn heeft het bestuur besloten een rendementsverwachting van 4,3% (overeenkomstig de Towers Watson veronderstellingen) over de portefeuille te hanteren. De Beleggingscommissie maakt ieder kwartaal een overzicht van de meetpunten waarmee de bestaande risico s in het vermogensbeheer kunnen worden gemonitord. In 2012 zal een nieuwe Asset Liability Management (ALM-) studie worden uitgevoerd. Administratie De volgende zaken zijn uitbesteed aan AZL N.V. te Heerlen. de pensioen- en deelnemersadministratie; de pensioenbetalingen; de financiële administratie; de website van het pensioenfonds, en de secretariaatswerkzaamheden t.a.v. bestuursvergaderingen. Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag

12 Om aan de behoefte van het bestuur aan zekerheid en daarmee kwaliteitsgaranties tegemoet te komen heeft AZL er enkele jaren geleden voor gekozen om gecertificeerd te worden volgens de richtlijnen van SAS 70. Inmiddels bestaat SAS 70 niet meer. Deze is per 15 juni 2011 vervangen door de ISAE 3402 rapportage. Een belangrijk verschil tussen beiden rapportages is de vereiste verklaring van het management in de ISAE 3402 rapportage, de zogenaamde management assertion. En daarnaast het uitvoeren van risicoanalyses. Daar AZL vanaf 2010 beschikt over een zogenaamd In Control Statement heeft de overgang naar ISAE 3402 voor AZL weinig impact gehad. Ook de ISAE 3402 rapportage bestaat uit een type I en een type II verklaring en ook hier worden alleen processen beschreven die de financiële verantwoording raken. Ook voor 2011 heeft AZL een ISAE 3402 type II rapportage en geeft de directie wederom een In Control Statement af. Door het bestuur zijn interne controle maatregelen getroffen om de juistheid en volledigheid van de gegevens te waarborgen. De externe accountant voert een review uit over de controlemaatregelen voorzover hij dit noodzakelijk acht in het kader van de jaarrekeningcontrole. Daarbij wordt er op toegezien dat ieder vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid de controles uitvoert, waardoor zekerheden worden ingebouwd ten aanzien van de juiste registratie van de gegevens die van belang zijn voor het vaststellen van de verplichtingen. De administrateur rapporteert periodiek schriftelijk aan het bestuur. Vermogensbeheer Het vermogen wordt beheerd door BlackRock Inc. te Amsterdam en PIMCO Europe Ltd. te Londen. PIMCO Europe Ltd. beheert de vastrentende waarden en commodities van het pensioenfonds. BlackRock Inc. beheert de aandelen. Beide vermogensbeheerders werken hierbij op basis van door het bestuur vastgestelde richtlijnen met betrekking tot het vermogensbeheer. Het vermogen is belegd in door de vermogensbeheerders beheerde fondsen. Vooraf is nagegaan of de specificaties en strategieën binnen deze fondsen aansluiten op het binnen de ALM-studie ontwikkelde strategische beleggingsbeleid. De vermogensbeheerders rapporteren per maand over de resultaten van de uitvoering van het beleggingsbeleid. Het bestuur wordt door middel van periodieke rapportages van zowel de uitvoeringsorganisaties alsmede van externe adviseurs in staat gesteld de risico s en de fondssituatie goed te monitoren. Uitvoeringskosten In november 2011 heeft de Pensioenfederatie de Aanbevelingen uitvoeringskosten gepresenteerd. Hierin worden de pensioenfondsen opgeroepen om de kosten van het pensioenbeheer, vermogensbeheer en transactiekosten te publiceren. Deze kosten moeten naar de mening van de Pensioenfederatie volledig bekend zijn binnen het pensioenfonds en beschikbaar zijn voor deelnemers. De aanbevelingen luiden als volgt: Rapporteer de kosten van pensioenbeheer in euro per deelnemer. Rapporteer de kosten van het vermogensbeheer in % van het gemiddeld belegd vermogen. Rapporteer separaat (eventueel geschatte) transactiekosten in % van het gemiddeld belegd vermogen. Het fonds deelt de mening van de Pensioenfederatie en wenst volledige transparantie te realiseren ten aanzien van deze kosten. Dit gaat dus verder dan alleen de direct in de jaarrekening te verantwoorden kosten. Het transparant maken van alle kosten en mogelijk afzetten tegen een benchmark is daarbij een middel om de kosten verder te beheersen. Met onderstaand overzicht geeft het fonds gevolg aan de aanbevelingen van de Pensioenfederatie. 12

13 Kostenoverzicht 2011 Pensioenbeheer Kosten in euro per deelnemer 1) 358 Vermogensbeheer Kosten in % van het gemiddeld belegd vermogen 2) 0,43% Transitiekosten in % van het gemiddeld belegd vermogen 0,05% Totale kosten vermogensbeheer in % van het gemiddeld belegd vermogen 0,48% Waarmerking en advisering Actuariaat Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen adviserende en waarmerkende werkzaamheden. Het bestuur heeft zowel de adviserende als de waarmerkende werkzaamheden in het verslagjaar opgedragen aan Towers Watson. Controle De controle van de jaarrekening is toevertrouwd aan Mazars Paardekooper Hoffman Accountants N.V. te Rotterdam. Financiële positie van het pensioenfonds en de gevolgen economische ontwikkeling Het belegd vermogen van het pensioenfonds nam in het verslagjaar toe met tot (2010: ). Het rendement op basis van total return bedroeg in ,6% (2010: 15,6%). De technische voorziening voor eigen rekening is ultimo 2011 vastgesteld op en de voorziening WAO-hiaat op 310, hetgeen resulteert in een (aanwezige) dekkingsgraad van 96,2%. De benodigde solvabiliteit onder FTK dient zodanig te zijn dat het pensioenfonds met 97,5% zekerheid volgend jaar nog voldoende vermogen heeft om de verplichtingen op marktbasis over te dragen. De benodigde solvabiliteit wordt bepaald met behulp van een door DNB aangereikt standaardmodel. De benodigde dekkingsgraad ultimo 2011 bedraagt 111,9%. 1) Kosten van het pensioenbeheer bestaan uit de kosten van uitbesteding, bestuurskosten en de kosten van toezicht. De totale kosten bedragen euro Om de kosten per deelnemer te berekenen is conform de aanbeveling van de Pensioenfederatie het aantal deelnemers gedefinieerd als de som van het aantal actieve deelnemers en pensioengerechtigden. Gewezen deelnemers tellen dus niet mee. Dit in tegenstelling tot de methode normdeelnemer waarbij elk type deelnemer een weging krijgt in het totale aantal deelnemers. Een pensioengerechtigde en gewezen deelnemer kosten immers minder dan een actieve deelnemer. 2) Kosten van het vermogensbeheer kunnen in twee categorieën worden onderscheiden. De eerste categorie betreft de kosten zoals die in de jaarrekening zijn verwerkt. Daaronder vallen de beheervergoeding van de vermogensbeheerder(s) en overige beheervergoedingen zoals transitiekosten. Dit betreft een bedrag van euro aan beheervergoedingen en euro aan transitiekosten. De tweede categorie betreft kosten die rechtstreeks ten laste van het beleggingsrendement zijn gebracht. Deze kosten zijn dus niet inbegrepen in de kosten van de vermogensbeheerder(s) zoals opgenomen in de jaarrekening en zijn geschat op euro De totale kosten vermogensbeheer komen daarmee uit op circa euro Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag

14 Kredietcrisis en herstelplan Continuïteitsanalyse en herstelplan Het bestuur van een pensioenfonds moet ingevolge artikel 143 van de Pensioenwet periodiek een continuïteitsanalyse maken. In het uitvoeringsbesluit Besluit financieel toetsingskader is deze verplichting verder uitgewerkt en is bepaald dat deze analyse ten minste eens in de drie jaar moet plaatsvinden. Als hulpmiddel bij de uitvoering heeft DNB een aantal uitgangspunten opgesteld en uitgewerkt in een beleidsregel. De eerste analyse vond plaats in de tweede helft van In 2009 heeft het pensioenfonds een update van de continuïteitsanalyse laten uitvoeren. In 2012 zal een nieuwe analyse worden uitgevoerd. Ultimo september 2008 is het pensioenfonds in een situatie van reservetekort geraakt. Medio oktober 2008 is tevens een dekkingstekort ontstaan. Dientengevolge is een kortetermijn- en een langetermijnherstelplan vóór 1 april 2009, conform de geldende uitgangspunten, bij DNB ingediend. De deelnemersraad is op 17 maart 2009 geïnformeerd over het herstelplan en heeft aan haar adviesrecht invulling gegeven door een positief advies te geven. In de bestuursvergadering van 17 maart 2009 heeft het bestuur vervolgens de inhoud van het herstelplan vastgelegd. Het herstelplan is op 31 maart 2009 ingediend bij DNB. DNB heeft, na een nadere toelichting op het herstelplan door het bestuur, per brief van 30 juni 2009 ingestemd met zowel het kortetermijnherstelplan als het langetermijnherstelplan. Uitgangspunten Het pensioenfonds maakt gebruik van de eenmalige mogelijkheid die de Minister heeft geboden om binnen vijf jaar in plaats van drie jaar (dus uiterlijk 31 december 2013) het minimaal vereist eigen vermogen te bereiken. Bij het opstellen van het herstelplan heeft het bestuur zich laten ondersteunen door externe adviseurs. Het herstelplan is opgesteld met inachtneming van de uitgangspunten zoals die door DNB zijn voorgeschreven. Inherent aan de modelmatige aanpak is het herstelplan ook een benadering van de werkelijkheid. Dit betekent dat de werkelijke ontwikkeling van de dekkingsgraad in positieve of negatieve zin kan afwijken van het verwachte herstelpad, waardoor de financiële positie van het pensioenfonds sneller of langzamer kan herstellen dan voorzien. Voorgenomen korting Uit het oorspronkelijke herstelplan bleek dat zonder aanvullende maatregelen de gewenste dekkingsgraad van 104,3% niet binnen vijf jaar zou worden bereikt. Er werd daarom een korting opgenomen van de rechten en aanspraken van 0,8%. Als zou blijken dat in de periode tot 1 januari 2012 voldoende herstel zou zijn opgetreden, dan zou dit leiden tot vermindering of het geheel vervallen van de korting. DNB heeft middels een brief d.d. 19 augustus 2010 aangegeven dat het generieke uitstel van de initiële korting tot 1 april 2012 in herstelplannen vervalt. Het fonds moest op basis van de cijfers van 30 juni 2010 vaststellen of en zo ja, welke korting het fonds uiterlijk 1 januari 2011 zou moeten doorvoeren om op een haalbaar herstelpad te komen. Het bestuur in 2010 heeft geconstateerd dat de dekkingsgraad per 30 juni 2010 hoger was dan in het herstelplan. De ruimte was dusdanig dat de in het herstelplan opgenomen korting hierdoor kon worden geabsorbeerd. Het bestuur heeft daarom besloten dat een korting per 1 januari 2011 niet van toepassing was. DNB heeft hiermee ingestemd. 14

15 Het bestuur heeft in het kader van de evaluatie van het herstelplan per ultimo 2011 vervolgens wederom moeten beoordelen of het herstelpad haalbaar is en of wellicht alsnog tot een korting dient te worden besloten. In het kader van de evaluatie van het herstelplan over het jaar 2011 is begin 2012 geconcludeerd dat het bestuur, om ultimo december 2013 de minimaal vereiste dekkingsgraad van 104,3% te bereiken, een voorgenomen besluit tot korting van de pensioenaanspraken en pensioenrechten met 1,6% moet nemen. Deze voorgenomen korting wordt per 1 april 2013 geëffectueerd, tenzij de financiële situatie dusdanig verbetert dat een lagere korting volstaat dan wel helemaal geen korting noodzakelijk is. Het is echter ook mogelijk dat de financiële situatie van het fonds verder verslechtert en het bestuur genoodzaakt is om eind 2013 tot een aanvullende korting te besluiten. Het eerstvolgende formele toetsmoment is 31 december Per 31 december 2011 is de dekkingsgraad van het pensioenfonds zoals vermeld in de evaluatie van het herstelplan 97,1%. Hierbij is rekening gehouden met de AG Prognosetafel en de Towers Watson ervaringssterfte In maart 2012 bleek echter dat de definitieve dekkingsgraad op basis van de jaarcijfers ultimo 2011 uitkwam op 96,2%. Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag

16 De belangrijkste uitkomsten uit de evaluatie van het herstelplan ultimo 2011 zijn cijfermatig als volgt: Effect op dekkingsgraad (in %) Korte termijn Lange termij (31 december 2008 (31 december 2013 tot en met tot en met 31 december 2013) 31 december 2023) Dekkingsgraad per 31 december 2008 resp. 31 december ,1 104,3 Sturingsmiddelen Premie Er is geen premieverhoging in het herstelplan opgenomen. Wijziging in het premiebeleid is aan de CAO partners. Het bestuur heeft wel het effect van premieverhoging in beeld gebracht bij de sociale partners. Het fonds maakt voor 2012 gebruik van de adempauze van DNB: de premie hoeft in 2012 niet bij te dragen aan herstel. 2,0-4,1 Toeslagverlening Toeslagbeleid is ongewijzigd. Geen toeslagverlening bij dekkingstekort. Het bestuur heeft een voorgenomen kortingsbesluit genomen. Per 1 april 2013 van 1,6%. 1,6-2,9 Beleggingen Herbalanceren: per kwartaal terug gaan naar de strategische beleggingsmix in maximaal 5 stappen van 2% van het totale belegde vermogen. Dit proces is reeds doorlopen. Herbalancering heeft continu aandacht. 35,7 13,4 Rentetermijnstructuur Aanpassing van de rentecurve vanaf 2014 met toestemming van DNB (forward rates). -17,7 0,0 Overige Inclusief AG Prognosetafel en Towers Watson ervaringssterfte ,4 4,9 Dekkingsgraad per 31 december 2013 resp. 31 december ,3 115,6 Minimaal vereiste dekkingsgraad per 31 december 2013 resp. vereiste dekkingsgraad per 31 december ,3 114,5 16

17 Verloop herstelplan 130% 125% 120% 115% 110% 105% 100% 95% 90% 85% vereist eigen vermogen minimaal vereist eigen vermogen dekkingsgraad herstelplan realisatie/evaluatie dekkingsgraad ultimo 2011 Het minimaal vereist eigen vermogen dient uiterlijk 31 december ,3% te bedragen. In de realisatie/evaluatie ultimo 2011 is de nu voorziene korting van 1,6% meegenomen. Het vereist eigen vermogen dient uiterlijk 31 december ,9% te bedragen. Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag

18 Risicoparagraaf Inleiding Het pensioenfonds wordt bij het beheer van de pensioenverplichtingen en de financiering daarvan geconfronteerd met risico s. De belangrijkste doelstelling van het pensioenfonds is het nakomen van de pensioenverplichtingen. Voor het realiseren van deze doelstelling wordt gestreefd naar een toereikende solvabiliteit op basis van de marktwaarde van de pensioenverplichtingen. In deze paragraaf wordt ingegaan op het beleid van het pensioenfonds en de risico s die het pensioenfonds bij de uitvoering van zijn taken loopt. Voor de wijze waarop deze risico s zijn afgedekt en een kwantificering van deze risico s wordt verwezen naar de paragraaf Financiële risico s in de jaarrekening. Beleid en risicobeheer Het bestuur heeft zijn beleid verwoord in de ABTN. Algemene leidraad voor het uitvoeren van zijn beheertaken is risicomijdend operationeel management. Het bestuur beschikt over een aantal beleidsinstrumenten ten behoeve van het beheersen van deze risico s. Deze beleidsinstrumenten zijn: ALM-beleid en duration matching; het beleggingsbeleid; het premiebeleid; het toeslagbeleid; het herverzekeringsbeleid, en het beleid ten aanzien van uitbesteding. De keuze en toepassing van beleidsinstrumenten vindt plaats na uitvoerige analyses ten aanzien van te verwachten ontwikkelingen van de verplichtingen en de financiële markten. Daarbij wordt onder meer gebruik gemaakt van ALM-studies. Een ALM-studie is een analyse van de structuur van de pensioenverplichtingen en van verschillende beleggingsstrategieën en de ontwikkeling daarvan in diverse economische scenario s. De invloed van deze sturingsmiddelen op de financiële positie van het pensioenfonds wordt jaarlijks geëvalueerd. Bij deze evaluatie speelt zowel de huidige financiële positie, alsmede de financiële positie van het fonds in de toekomst, een rol. Om te toetsen of het beleid op lange termijn tot de gewenste ontwikkelingen leidt, voert het pensioenfonds ten minste eens in de drie jaar een continuïteitsanalyse uit. Het risicomodel van DNB kent voor een aantal risicocategorieën vastgestelde scenario s ( schokken ). De hoofdletter S, aangevuld met een nummer achter een aantal risicocategorieën vertegenwoordigt de code die DNB in het risicomodel voor de desbetreffende risicocategorie hanteert. Bij de berekening van het vereist eigen vermogen (buffers) past het pensioenfonds de standaardmethode toe op basis van de zogenaamde wortelformule (S1 t/m S6). Kwantitatieve en kwalitatieve toelichtingen van deze risico s zijn opgenomen in de risicoparagraaf in de jaarrekening. Het vereist vermogen wordt berekend op basis van zowel de feitelijke als de strategische beleggingsmix. Doorgaans wordt de hoogste van beide gehanteerd als zijnde het vereist eigen vermogen. 18

19 Financiële risico s Solvabiliteitsrisico Het belangrijkste risico voor het pensioenfonds betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat het pensioenfonds niet beschikt over voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen. De solvabiliteit wordt gemeten zowel op basis van algemeen geldende normen als ook naar de specifieke normen welke door de toezichthouder worden opgelegd. Indien de solvabiliteit van het pensioenfonds zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat er geen ruimte beschikbaar is voor eventuele toeslagverlening over de opgebouwde aanspraken en ingegane pensioenen. In het uiterste geval kan het noodzakelijk zijn dat het pensioenfonds verworven pensioenaanspraken en pensioenrechten moet verminderen. Het solvabiliteitsrisico bestaat uit de volgende risicocategorieën: Renterisico (S1). Zakelijke waarden risico (S2). Valutarisico (S3). Grondstoffenrisico (S4). Kredietrisico (S5). Verzekeringstechnisch risico (S6). Renterisico (S1) Pensioenfondsen kennen doorgaans een langere looptijd voor hun verplichtingen dan voor hun bezittingen. Vanwege deze mismatch ondervindt een pensioenfonds renterisico. Immers bij een rentedaling zullen de verplichtingen sterker toenemen in waarde dan de bezittingen. Het standaardmodel van DNB bevat voorgeschreven rentescenario s (verschuiving actuele rentetermijnstructuur via voorgeschreven rentefactoren) om het vereist eigen vermogen voor dit risico te bepalen. In lijn met de doelstelling van het pensioenfonds om rekening te houden met de verplichtingenstructuur, heeft het pensioenfonds het renterisico thans gedeeltelijk afgedekt. Initieel is in 2007 gerealiseerd door middel van langlopende obligaties en swaps, dat de beleggingen ter grootte van 75% van de Technische Voorziening dezelfde duration als de Technische Voorziening hebben gekregen. Primo 2011 bedroeg de mate van matching ongeveer 69%. Ultimo 2011 was de matching 78%. Het aan Pimco verstrekte mandaat houdt voor de rentematching een over- of onderweging aan van plus of min 2 jaar ten opzichte van de index. Dit betekent dat in het meest extreme geval de index per jaar deviatie 4,5% zal afwijken van de strategische rentematching. Het bestuur heeft in 2011 besloten de bandbreedte te beperken en uit te gaan van een rentematching van 75% met een bandbreedte van plus of min 5%. Om dit te kunnen realiseren zal er door Pimco een separate account worden aangemaakt. De management Agreement die hiervoor moet worden afgesloten zal eerst juridisch worden getoetst. Het pensioenfonds belegt naast gewone obligaties (duration ongeveer 6) in het PIMCO Long Average Duration fonds (duration ongeveer 14) en het PIMCO Ultra Long Duration (duration ongeveer 30) teneinde een hogere mate van matching tussen de beleggingen en TV te creëren. Bij de verdeling over de drie vastrentende fondsen is zoveel mogelijk rekening gehouden met het verloop van de verplichtingen. Door de relatief kleine omvang van het pensioenfonds heeft het bestuur gekozen de rente afdekking middels beleggingsfondsen uit te laten voeren. Doordat de vastrentende fondsen niet precies dezelfde looptijden hebben als de pensioenuitkeringen, is het pensioenfonds echter nog wel gevoelig voor veranderingen van de rente curve, met name in het korte en lange eind (oftewel niet-parallelle verschuivingen van de rentetermijnstructuur). Het renterisico is meegenomen in de ALM scenario-analyse welke is uitgevoerd in augustus In 2012 zal er een nieuwe ALM studie worden uitgevoerd. Zakelijke waarden risico (S2) De waarden van aandelen en onroerend goed zijn onderhevig aan marktfluctuaties. Pensioenfondsen die een deel van hun vermogen in dergelijke zakelijke waarden hebben belegd, lopen hierdoor risico. Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag

20 Vanuit de ALM-studie heeft het bestuur in eerste instantie gekozen voor een strategische assetallocatie van 35% in zakelijke waarden. In 2011 heeft het bestuur besloten deze allocatie terug te brengen naar 30% en het aandeel in vastrentende waarden te verhogen van 60% naar 65%. Valutarisico (S3) Valutarisico betreft het risico dat de waarde van de beleggingen in vreemde valuta verslechtert als gevolg van veranderingen van vreemde valutakoersen. De kans dat de wisselkoers van vreemde valuta verslechtert ten opzichte van de euro betekent een risico voor een pensioenfonds omdat verplichtingen veelal in euro luiden en bezittingen (deels) in vreemde valuta. Dit risico is van belang voor zowel directe posities in een valuta, als voor beleggingen die gewaardeerd zijn in een andere valuta. Valutatransacties die geen betrekking hebben op onderliggende waarden zijn niet toegestaan. Het al dan niet afdekken van niet-euro s is in het mandaat van de vermogensbeheerder opgenomen. Binnen de vastrentende portefeuille is maximaal 20% non-euro valuta exposure toegestaan. De valuta exposure wordt door het bestuur per kwartaal gemonitord. Voor de aandelen worden valutaposities buiten de euro niet afgedekt. Voor de commodities wordt het valutarisico volledig afgedekt. Met de verschuiving van de assetallocatie van aandelen naar Emerging Markets Local Bonds blijft het valutarisico vrijwel neutraal uitgaande van de strategische asset allocatie. Herschikking van de geografische aandelen allocatie heeft een beperkte toename van het valutarisico tot gevolg gehad. Grondstoffenrisico (S4) Pensioenfondsen die beleggen in grondstoffen (commodities) lopen het risico dat de waarde van deze beleggingen daalt. In verband met risicospreiding en naar aanleiding van de ALM-studie zal er volgens de strategische beleggingsmix voor 5% van het totale belegde vermogen belegd worden in commodities. Om te kunnen profiteren van de inflatiebescherming die het beleggen in commodities oplevert, heeft het bestuur besloten niet meteen te herbalanceren indien de commodities boven de 5% uitkomen. Ultimo 2011 was 5,0% van het totaal belegde vermogen belegd in commodities. Kredietrisico (S5) Bij het kredietrisico dient het effect van de kredietwaardigheid van de tegenpartij tot uitdrukking te komen. Het kredietrisico komt tot uitdrukking in de zogenaamde creditspread. Deze spread is het verschil tussen de uitkering die afhangt van de kredietwaardigheid van de tegenpartij en een uitkering die met volledige zekerheid, risicovrij, tot uitkering zal komen. Ter beperking van het kredietrisico gelden binnen het fonds restricties voor de samenstelling van de vastrentende portefeuille met beperking tot geografische spreiding, verdeling over verschillende debiteurencategorieën, de minimale kwaliteit van de debiteur ( rating ) en voor de omvang van de beleggingen per debiteur. De totale vastrentende portefeuille dient voor minstens 90% uit Investment Grade gewaardeerde beleggingen te bestaan en mag maximaal voor 1% beleggingen bevatten die lager dan B worden gewaardeerd. Ultimo 2011 bestond de vastrentende portefeuille voor 92% uit Investment Grade gewaardeerde beleggingen. Verzekeringstechnisch risico (S6) Naast de financiële risico s staat het pensioenfonds bloot aan verzekeringstechnische risico s. Binnen het verzekeringstechnische risico worden in principe alleen risico s meegenomen die verband houden met sterfte. Het omvat de risico s als gevolg van afwijkingen ten opzichte van de verwachte sterfte en afwijkingen van de verwachte sterftetrend (langlevenrisico). De sterftetrend zelf dient te worden meegenomen bij de bepaling van de voorziening voor risico pensioenfonds. In het kader van het langlevenrisico heeft het Actuarieel Genootschap in het verslagjaar de Prognosetafel gepubliceerd. In 2009 en 2010 zijn de effecten van de nieuwe sterftetafels verwerkt. In 2011 hebben zich geen wijzigingen voorgedaan. Liquiditeitsrisico Liquiditeitsrisico is het risico dat beleggingen niet tijdig en/of niet tegen een aanvaardbare prijs kunnen worden omgezet in liquide middelen, waardoor het fonds op korte termijn niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. Waar de overige risicocomponenten vooral de langere termijn betreffen (solvabiliteit), gaat het hierbij om de kortere termijn. Dit risico wordt beheerst door in het strategische en 20

21 tactische beleggingsbeleid voldoende ruimte aan te houden voor de liquiditeitsposities. Rekening wordt gehouden met de directe beleggingsinkomsten en andere opbrengsten zoals premies. Om bij calamiteiten direct over liquide middelen te kunnen beschikken wordt een bedrag van belegd in het BlackRock Institutional Government Liquidity fonds, dat de mogelijkheid heeft tot een dagelijkse omzetting naar liquide middelen. Concentratierisico Grote posten zijn aan te duiden als een vorm van concentratierisico. Om te bepalen welke posten hieronder vallen moeten per beleggingscategorie alle instrumenten met dezelfde debiteur worden gesommeerd. In het algemeen geldt dat concentratierisico kan optreden als een adequate spreiding van activa en passiva ontbreekt. De exposure naar de risicolanden Portugal, Ierland, Italië, Griekenland en Spanje bedraagt 306 duizend euro van het belegd vermogen Aandachtspunt is Frankrijk, waarvan de rating in 2012 naar beneden is bijgesteld, de exposure is hier 14,8 miljoen euro van het belegd vermogen. Concentratierisico s kunnen optreden bij een concentratie van de portefeuille in regio s, economische sectoren of tegenpartijen. Een portefeuille van leningen die sterk sectorgebonden is, kan door deze sectorconcentratie een verhoogd risico lopen. Indien aandelen in dezelfde sector worden aangehouden is sprake van een cumulatief concentratierisico. Het pensioenfonds heeft bij de inrichting van het strategische beleggingsbeleid met verantwoorde en gediversifieerde beleggingscategorieën met een spreiding op zowel sectoraal als geografisch gebied een zo optimaal mogelijke verhouding tussen risico en rendement aangebracht. Tevens is er een hoge diversificatie in de kredietkwaliteit, het meeste is belegd in AAA/AA obligaties. Goede diversificatie van het vermogen binnen de verschillende beleggingscategorieën en over verschillende vermogensbeheerders zorgt voor een verlaging van het risico. Er wordt alleen belegd in fondsen waardoor er geen concentratierisico optreedt in één bedrijf. Inflatierisico Het pensioenfonds kent een voorwaardelijk toeslagenbeleid en communiceert dit beleid, conform wettelijke voorgeschreven formuleringen, naar alle deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden. Door die communicatie is de kans zeer gering dat verwachtingen worden gewekt en juridische claims moeten worden gehonoreerd. Het toeslagenbeleid is vastgelegd in het reglement en is consequent uitgevoerd. Beleggingsrisico Teneinde de beoogde pensioenuitkeringen op korte en lange termijn veilig te stellen wenst het bestuur de toevertrouwde middelen op een verantwoorde en solide wijze te beleggen. De invulling van het strategisch beleggingsbeleid wordt gebaseerd op Asset Liability Management (ALM). De ALM-studie is maatgevend voor de verdeling over de beleggingscategorieën, waarbij wordt gestreefd naar een optimale beleggingsportefeuille in combinatie met een consistent premie- en toeslagbeleid. De ALM-studie wordt in beginsel eens in de drie jaren, doch zoveel vaker als het bestuur van het pensioenfonds dat wenselijk acht dan wel wordt verlangd door DNB, uitgevoerd. In 2012 zal de ALM-studie wederom worden uitgevoerd. Niet financiële risico s Risico op continuïteit van de bijdrage vanuit de onderneming Het pensioenfonds heeft een directe economische en contractuele band met de werkgever die premieplichtig is aan het pensioenfonds. Deze afhankelijkheid vertaalt zich in risico s voor het pensioenfonds, de zogenaamde sponsorrisico s. De hierop betrekking hebbende risico s zoals faillissementsrisico, betalingsonmacht van de werkgever veroorzaakt door negatieve ontwikkelingen bij de werkgever, financieringsrisico, beëindiging van de relatie met de werkgever en belangenverstrengeling tussen het pensioenfonds en de werkgever hebben zich niet voorgedaan in Er is geen enkele reden aan te nemen dat dit in de toekomst wel zo zal zijn. Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag

22 Omgevingsrisico Hieronder worden risico s verstaan als gevolg van externe veranderingen. In dit verband kijkt het bestuur met name naar bestuurlijke continuïteit, afhankelijkheid van externe adviseurs, deelnemerstevredenheid en maatschappelijk verantwoord beleggen. Operationeel risico Het directe operationele risico is ondervangen door uitbesteding van de operationele uitvoering van de administratie aan AZL N.V. De spilfunctie die de secretaris van het pensioenfonds vervult, wordt door het bestuur gezien als een operationeel risico en verdient aandacht. Het bestuur heeft een calamiteitenplan opgesteld teneinde de continuïteit binnen het bestuur te waarborgen. Uitbestedingsrisico s Het bestuur heeft onder behoud van zijn verantwoordelijkheden een aantal werkzaamheden structureel uitbesteed. De uitbesteding van werkzaamheden aan een derde partij heeft tot gevolg dat het bestuur geen directe gezagsverhouding heeft met de personen die bij de derde partij feitelijk en dagelijks zijn belast met de uitvoering van die werkzaamheden. Het bestuur heeft voorts geen rechtstreeks zicht op en voert geen directe controle uit op administratieve processen, zoals uitbetaling van pensioenen, pensioenberekeningen en dergelijke. Het bestuur erkent dat aan de uitbesteding het risico is verbonden van discontinuïteit van de dienstverlening door AZL N.V. Bij alle uitbestedingsactiviteiten conformeert het pensioenfonds zich volledig aan de regelgeving van DNB op het gebied van uitbesteding. Het fonds beschikt voor iedere extern uit te voeren activiteit over een uitbestedingsovereenkomst die voldoet aan het bij of krachtens artikel 34 van de Pensioenwet bepaalde. In voorkomende gevallen worden met de uitvoerende organisatie nadere afspraken omtrent procedures, processen, informatieverschaffing en te leveren diensten vastgelegd in een Service Level Agreement (SLA). In de SLA wordt de dienstverlening inzichtelijk gemaakt en wordt de kwaliteit van de dienstverlening vastgelegd. Voor wat betreft de uitbestedingsrisico s kan worden opgemerkt dat het bestuur overleg heeft gevoerd met AZL N.V. over de dienstverlening inclusief de SLA. Om aan de behoefte van het bestuur aan zekerheid en daarmee kwaliteitsgaranties tegemoet te komen heeft AZL er enkele jaren geleden voor gekozen om gecertificeerd te worden volgens de richtlijnen van SAS 70. Inmiddels bestaat SAS 70 niet meer en is dit per 15 juni 2011 vervangen door de ISAE 3402 rapportage. Een belangrijk verschil tussen beide rapportages is de vereiste verklaring van het management in de ISAE 3402 rapportage, de zogenaamde management assertion. En daarnaast het uitvoeren van risicoanalyses. Daar AZL vanaf 2010 beschikt over een zogenaamde In Control Statement heeft de overgang naar ISAE 3402 voor AZL weinig impact gehad. Ook de ISAE 3402 rapportage bestaat uit een type I en een type II verklaring en ook hierin worden alleen processen beschreven welke de financiële verantwoording raken. Ook voor 2011 heeft AZL een ISAE 3402 type II rapportage en geeft de directie wederom een In Control Statement af. Het bestuur is vanaf juni 2010 schriftelijk en mondeling met AZL een evaluatie gestart inzake de samenwerking met AZL. Er zijn verbeterpunten vastgesteld die worden gemonitord door het bestuur. Er is tevens afgesproken periodiek de samenwerking te blijven bespreken. Voorts wordt het bestuur door middel van periodieke rapportages van zowel de uitvoeringsorganisatie alsmede van de vermogensbeheerders in staat gesteld de risico s en pensioenfondssituatie goed te monitoren. Jaarlijks worden de werkzaamheden van de uitvoeringsorganisatie en de vermogensbeheerders door het bestuur geëvalueerd. IT risico De informatietechnologie is een belangrijke risicocategorie voor pensioenfondsen. Omdat het pensioenfonds de IT heeft uitbesteed, is dit risico tot een uitbestedingsrisico verworden. 22

23 Integriteitsrisico DNB verstaat hieronder het risico dat de integriteit van het pensioenfonds dan wel het financiële stelsel wordt beïnvloed als gevolg van niet integere, onethische gedragingen van de organisatie, medewerkers dan wel van de leiding, een en ander in het kader van wet- en regelgeving en maatschappelijke en door het pensioenfonds opgestelde normen. Bij de beheersing van dit risico kan gedacht worden aan onder meer gedragscodes en procesmatige waarborgen. Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux heeft een gedragscode, een compliancebeleid en een Compliance Officer. DNB ziet actief toe op naleving van deze wettelijke verplichtingen. De Compliance Officer doet jaarlijks verslag van zijn bevindingen. In 2011 zijn geen onrechtmatigheden geconstateerd. DNB toetst voorts nieuwe bestuursleden. Juridische risico s Een pensioenfonds loopt het risico in rechte aangesproken te worden. Ten einde dit risico te beperken kan het pensioenfonds maatregelen treffen. Eén risico is dat de fondsstukken niet voldoen aan de wettelijke bepalingen. Een ander risico is dat men als fondsbestuurder in persoon kan worden aangesproken. Een derde risico betreft het niet in voldoende mate vorm geven aan consistent beleid, dit maakt het fonds kwetsbaar indien het hierop wordt aangesproken. Een vierde risico betreft het niet of onduidelijk communiceren naar partijen. Een vijfde risico betreft aansprakelijkheid door het niet of niet goed uitvoeren door partijen die het fonds heeft ingehuurd. Met betrekking tot bovengenoemde risico s heeft het bestuur de volgende maatregelen genomen: Het pensioenfonds maakt gebruik van Towers Watson voor juridisch advies inzake wetswijzigingen en toetsing van de fondsstukken en stelt waar nodig wijzigingen voor aan het bestuur. De overeenkomsten met de vermogensbeheerders worden juridisch getoetst door Houthoff Buruma. Het pensioenfonds heeft een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering afgesloten. Het pensioenfonds ziet erop toe dat besluitvorming consistent en goed gedocumenteerd plaatsvindt. Deze documentatie zorgt ervoor dat ook derden de inhoud en werking van dit beleid kunnen volgen. Het pensioenfonds werkt volgens een communicatieplan. Dit plan bewaakt de wettelijk verplichtte communicatiemomenten. Naast deze vereisten heeft het pensioenfonds eigenstandige communicatiedoeleinden. Met alle ingehuurde partijen zijn contractuele afspraken gemaakt. Partijen dienen regelmatig te rapporteren over het wel of niet voldoen aan de gemaakte afspraken. Daar waar mogelijk heeft het pensioenfonds activiteiten gescheiden ondergebracht, waardoor er een mechanisme ontstaat van controle van de ene door de andere partij Jaarlijks vinden er controles plaats door actuaris en accountant op de uitvoering door het pensioenfonds. Materiële onvolkomenheden worden door hen gerapporteerd. In het algemeen, draagt het bestuur er zorg voor dat zij voldoende kennis en kunde bezit om haar verantwoordelijkheid te kunnen dragen. De hierboven genoemde risico s zijn niet limitatief maar de juiste afdekking van deze risico s geven wel een indicatie over de juridische weerbaarheid van het pensioenfonds. Fondsspecifieke risico s Aandachtspunten voor het pensioenfonds zijn het krimpende bestand aan actieve deelnemers en de bestuursbezetting en -opvolging. In 2010 is door het bestuur in samenwerking met een externe partij een risico-inventarisatie uitgevoerd op basis van FIRM. In 2011 is er gewerkt aan het opstellen van een risicobeheersmatrix welke in 2012 in gebruik is genomen. Deze matrix zal in ieder bestuursoverleg aan de orde komen. Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Jaarverslag