Examenopgaven VMBO-KB

Transcriptie

1 Examenopgaven VMBO-KB 2003 tijdvak 2 woensdag 18 juni uur AARDRIJKSKUNDE CSE KB AARDRIJKSKUNDE VBO-MAVO-C Dit examen bestaat uit 42 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 55 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten maximaal behaald kunnen worden o

2 Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. OMGAAN MET NATUURLIJKE HULPBRONNEN diagram 1 Totale hoeveelheid zoet water op de wereld Legenda: 1 = 69%... 2 = 30%... 3 = 1%... 1p 1 In de legenda van diagram 1 staan de nummers 1, 2 en 3. Deze hebben in willekeurige volgorde betrekking op: - poolijs en gletsjers - grondwater - diversen (water in meren, rivieren, moerassen en dampkring e.d.). Welk nummer heeft betrekking op het grondwater? A 1 B 2 C 3 1p 2 In welke kringloop of in welke kringlopen vinden we de totale hoeveelheid zoet water op de wereld? A alléén in de korte kringloop B alléén in de lange kringloop C zowel in de korte als in de lange kringloop o 2 ga naar de volgende pagina

3 grafiek 1 Grondwaterstanden in beekdalen door het jaar heen 20 cm +/- 0 maaiveld jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Legenda: historisch huidig Nieuw evenwicht grondwaterstand Historische grondwaterstand Huidige grondwaterstand De grondwaterstand zoals deze vroeger was. De grondwaterstand zoals deze nu is. 2p 3 Grafiek 1 geeft een voorbeeld van de manier waarop de grondwaterstand in beekdalen door het jaar heen verloopt. Beekdalen zijn in verhouding natte gebieden. Hieronder staan twee uitspraken naar aanleiding van grafiek 1. 1 Het grondwaterpeil was vroeger hoger dan nu. 2 In de maand maart was de grond vroeger vaak te nat om te bewerken. Neem de nummers 1 en 2 over op je antwoordblad en zet erachter of deze uitspraak juist of onjuist is o 3 ga naar de volgende pagina

4 tekst 1 Regenwatersysteem bij woningen Nieuw is dat er naast het normale drinkwatersysteem een regenwatersysteem gebruikt kan worden. Dit regenwatersysteem bestaat uit een ondergrondse tank, een filter, een pomp en een hele hoop buizen en afvoerpijpen om alles aan te sluiten. Afhankelijk van de waterbehoefte en de oppervlakte van het dak, waar het water vandaan komt, wordt bepaald hoe groot de tank moet zijn. Voor een gemiddeld huishouden gaat het om een tank van zo n tweeduizend liter. De tank wordt ingegraven en de loodgieter maakt de noodzakelijke verbindingen. Hij moet er daarbij goed op letten dat de drinkwaterkranen en regenwaterkranen niet worden verwisseld. Als je naar het waterverbruik kijkt, dan hoef je voor veel zaken geen drinkwater te gebruiken, maar zou je hiervoor ook regenwater kunnen gebruiken. 2p 4 Geef twee voorbeelden van waterverbruik in het huishouden waarbij je regenwater in plaats van drinkwater zou kunnen gebruiken. tekst 2 Regenwatersysteem bij woningen vooral gunstig voor milieu De aanschafkosten van een regenwatersysteem zijn ongeveer 2000 per woning. Dat is behoorlijk duur. De aanschaf lijkt niet echt aantrekkelijk. In de berekening is echter geen rekening gehouden met de positieve milieu-effecten. 1p 5 Geef een voordeel voor het milieu als je een regenwatersysteem in je huis installeert. diagram 2 Waterverbruik op Ameland en op het Friese vasteland per seizoen in 2000 (uitgedrukt in percentages van het totale waterverbruik) 45 % Legenda: 1 = Ameland 2 = Friese vasteland winter lente zomer herfst seizoen 1p 6 In diagram 2 staat het waterverbruik op Ameland en op het Friese vasteland weergegeven van het jaar In de legenda is nummer 1 Ameland. Verklaar waarom nummer 1 Ameland moet zijn o 4 ga naar de volgende pagina

5 tabel 1 Verbruik van drinkwater in liters per persoon in Nederland, Bad/douche 47,5 47,3 46,4 45,7 Wastafel 3,7 4,2 5,1 5,2 Toiletspoeling 42,7 39,0 36,2 34,8 Wassen, hand/machine 25,7 27,6 25,3 24,6 Afwassen, hand/machine 9,5 5,8 5,7 6,0 Voedselbereiding 2,6 2,0 1,7 1,6 Overig 3,3 8,2 7,6 8,2 Totaal 135,0 134,1 128,0 126,1 1p 7 Waar wordt volgens tabel 1 het meeste drinkwater voor gebruikt? A voor de afwas B voor de toiletspoeling C voor de was D voor het baden/douchen 1p 8 In de jaren negentig van de vorige eeuw hebben drinkwaterbedrijven diverse acties gevoerd om zuiniger om te gaan met drinkwater. In tabel 1 kun je zien of de acties wel of geen succes hebben gehad. Welke uitspraak is juist? A Deze acties hebben geen succes gehad. B Deze acties hebben wel succes gehad. C Door deze acties is men meer drinkwater gaan gebruiken. 2p 9 Er zijn twee manieren waarop vervuiling in het water terechtkomt. De ene manier is via puntlozingen en de andere manier is via verspreide lozingen. Bij een puntlozing wordt er op bepaalde plaatsen geloosd. Een aantal voorbeelden van lozingen zijn: 1 bestrijdingsmiddelen en kunstmest uit de landbouw 2 rioolafvoer in een rivier 3 zink van vangrails 4 afvalwater van een leerlooierij 5 vuile neerslag door luchtverontreiniging. Twee van deze lozingen zijn voorbeelden van puntlozingen. Welke twee zijn dat? o 5 ga naar de volgende pagina

6 figuur 1 Drie manieren van storten en/of verwerken van verontreinigd rivierslib manier 1 Slib wordt gebruikt als afdeklaag van de stortplaats 'Het Bellegoor' in de gemeente Eibergen manier 2 Planten zuiveren zwaar verontreinigd slib Een waterschap is in 1998 met een proef gestart voor twee jaar waarbij planten als wilgenroos en zegge verontreinigd slib reinigen. Als dit proces is voltooid, zullen de planten worden verbrand, waarna de metalen in de as overblijven. Deze as wordt met de metalen verwijderd. Het gezuiverd slib is in principe opnieuw te gebruiken. manier 3 Soms is het verontreinigd slib niet geschikt als afdeklaag. Voor dit slib is een andere oplossing gezocht. In de plas wordt de bodem afgedekt. Dit slib wordt gestort op de afdeklaag in de plas. Daarop komt een nieuwe afdeklaag. De opslag vindt dus plaats onder water. Met een afdeklaag onder en boven de vervuiling is het slib geïsoleerd van de omgeving. Er is daardoor geen gevaar voor contact met het grondwater of de lucht. 1p 10 In figuur 1 staan drie manieren van het storten en/of verwerken van verontreinigd rivierslib. Bij welke van de genoemde manieren is sprake van de meest duurzame verwerking? A bij manier 1 B bij manier 2 C bij manier o 6 ga naar de volgende pagina

7 2p 11 In de manieren 1, 2 en 3 is sprake van verontreinigd slib. Hieronder staan twee uitspraken over dit verontreinigde slib: 1 Dit slib wordt meegevoerd door de grote rivieren en in de benedenloop afgezet. 2 Dit slib wordt door rioolzuiveringsbedrijven op de grote rivieren geloosd. Neem de nummers 1 en 2 over op je antwoordblad en zet erachter of deze uitspraak juist is of onjuist. figuur 2 Een gebied dat drinkwater levert voor de toekomst Bepaalde gebieden leveren het drinkwater voor de toekomst. Vanuit een soms zeer uitgestrekt gebied stroomt grondwater heel langzaam naar de pompputten (zie figuur 2). Het toestromende grondwater wordt vanaf een 25-jaarzone door maatregelen beschermd tegen verontreinigingen. Vanaf die zone heeft het water nog ongeveer 25 jaar te gaan voordat het de pompputten bereikt. In dit 'grondwaterbeschermingsgebied' gelden speciale regels voor wonen en werken. 1p 12 Geef een voorbeeld van een maatregel die voor boeren in zo'n gebied zeker zal gelden. 2p 13 Boer A (zie figuur 2) is van plan om te stoppen met zijn boerenbedrijf. Hij wil op de plek waar hij nu woont een boerderijcamping beginnen. Boer B (zie figuur 2) wil ook stoppen met zijn boerenbedrijf en wil op de plek waar hij nu woont een autosloperij beginnen. Welke van de twee boeren zal naar alle waarschijnlijkheid geen toestemming krijgen om zijn bedrijf te veranderen en leg uit waarom o 7 ga naar de volgende pagina

8 Ill kaart 1 Waterverontreiniging in een deel van het stroomgebied van de Rijn IJ ss Legenda: geringe verontreiniging Rijn Lippe Weser Emscher Ruhr Möhne zeer sterke verontreiniging W upper Eder Fulda Erft Sieg Werra Lahn Moezel Nahe Main Saar Neckar Rijn Moezel Kinzig Elzaskanaal Bodensee Rijn Voor-Rijn j n i Achter- R km o 8 ga naar de volgende pagina

9 2p 14 Naar aanleiding van kaart 1 ontstaat er tijdens de aardrijkskundeles in klas 3 VMBO een discussie. Carla zegt: "De minste vervuiling is in de bovenloop van het stroomgebied van de Rijn. Huub zegt: "De minste vervuiling zit in de zijrivieren van de Rijn. Jaap zegt: "De meeste vervuiling van de Rijn is in de directe omgeving van het Ruhrgebied". Krista zegt: De meeste vervuiling is in de omgeving waar de Rijn ontspringt. Twee van deze uitspraken zijn juist. Noteer de namen van de twee leerlingen van wie de uitspraak juist is op je antwoordblad. diagram 3 Afvoercijfers van Rijnwater bij Lobith in m 3 per seconde, m 3 per seconde j f m a m j j a s o n d tekst 3 Salpeterzuur verontreinigt Rijn Nadat de Nederlandse tanker Stolt Rotterdam een ongeluk heeft gehad, hebben Duitse drinkwaterbedrijven de inname van Rijnwater tijdelijk stopgezet. De tanker vloog in brand bij het afleveren van 1800 ton salpeterzuur bij het chemieconcern Bayer. Honderdduizend liter van het salpeterzuur kwam in de rivier terecht. 1p 15 Dit ongeluk (zie tekst 3) vond plaats in november Als dit ongeluk in maart 2001 was gebeurd, zou er in het Nederlandse stroomgebied van de Rijn waarschijnlijk veel minder van deze verontreiniging te merken zijn geweest. Geef daarvoor met behulp van diagram 3 de belangrijkste reden o 9 ga naar de volgende pagina

10 kaart 2 Deel van het Midden-Oosten TURKIJE GEORGIË AZER- BEIDZJAN Legenda: stuwdam met stuwmeer grens rivier SYRIË IRAN Tigris LIBANON ISRAEL JORDANIË IRAK Eufra at EGYPTE KOEWEIT Perzische Golf SAUDIE-ARABIË km 1p 16 De rivier de Eufraat is een belangrijke waterleverancier in het Midden-Oosten. De rivier ontspringt in Turkije en stroomt via Syrië en Irak naar zijn monding in de Perzische Golf (zie kaart 2). Het water van de Eufraat is van groot belang voor deze landen als irrigatiewater in de landbouw. Vandaar dat er nogal wat stuwdammen in de rivier gelegd worden om in stuwmeren watervoorraden aan te leggen. Behalve als watervoorraad voor irrigatie kunnen stuwmeren ook voor andere doeleinden aangelegd worden. Geef een voorbeeld waarvoor het water van stuwmeren nog meer wordt gebruikt o 10 ga naar de volgende pagina

11 diagram 4 Beschikbare hoeveelheid water uit de Eufraat in miljoenen m 3 per jaar, Legenda: land P land Q land R p 17 In de legenda van diagram 4 zijn de namen weggelaten van de drie landen waar de Eufraat door stroomt. In de Eufraat zijn de laatste twintig jaar veel stuwdammen aangelegd, vooral in Turkije. Het effect van deze aanleg op de waterhoeveelheden in de Eufraat is af te lezen uit diagram 4. Welke letter in de legenda van diagram 4 stelt Turkije voor? A land P B land Q C land R o 11 ga naar de volgende pagina

12 tekst 4 Jemen, gelegen in het uiterste zuiden van het Arabisch schiereiland, bestaat grotendeels uit woestijn. Wel ontspringen in het hoogland enkele tientallen riviertjes die door regenwater worden gevoed. Maar buiten de regentijd zijn ze, lang voordat ze de kust bereiken, veranderd in droge beddingen. Voor ezels, kamelen en jeeps zijn deze beddingen een welkome verkeersweg. De vijftien miljoen Jemenieten consumeren meer water dan er op natuurlijke wijze wordt aangevuld. Dag en nacht draaien de dieselpompen om het grondwater van steeds grotere diepten omhoog te pompen. kaart 3 Een deel van het Midden-Oosten SYRIË LIBANON ISRAEL JORDANIË IRAK KOEWEIT IRAN SAUDIE-ARABIË VER. ARABISCHE EMIRATEN OMAN JEMEN km 1p 18 Het waterverbruik van de inwoners van Jemen (zie tekst 4) is geen voorbeeld van zuinig watergebruik. Geef hiervoor een argument o 12 ga naar de volgende pagina

13 kaart 4 Het Aralmeer Aralsk Aralmeer Nukus km kaart 5 Het Aralmeer Aralsk Aralmeer Nukus km 2p 19 Veerle maakt een sectorwerkstuk over het Aralmeer. Zij wil beschrijven hoe dit meer door de schuld van mensen voor een deel is opgedroogd. Haar moeder wil haar helpen en heeft in de bibliotheek twee kaarten uit de atlas gekopieerd. Veerle wil de nieuwste kaart gebruiken. Haar moeder zegt geen idee te hebben welke van de twee kaarten dat is. Veerle bekijkt de kaarten 4 en 5 en kiest meteen de nieuwste. Welke kaart kiest Veerle? Schrijf eerst op welke kaart zij kiest en geef daarna een argument dat van die kaart af te lezen is o 13 ga naar de volgende pagina

14 foto 1 Irrigatie van een akker met tarwe in Spanje foto 2 Irrigatie van een rijstveld in Vietnam 2p 20 De behoefte aan irrigatiewater in Spanje en Vietnam is groot. Op de foto s 1 en 2 is te zien hoe in beide landen het water op het land wordt gebracht. Hieronder staan vier begrippen die te maken hebben met irrigatielandbouw. - arbeidsintensief - kapitaalintensief - één oogst per jaar - meerdere oogsten per jaar Welke twee begrippen zijn van toepassing op de irrigatielandbouw in Vietnam? o 14 ga naar de volgende pagina

15 TRANSPORT EN INFRASTRUCTUUR diagram 5 Ontwikkeling in ton-kilometers* (tkm) per soort vervoer in Nederland, x 1miljoen tkm X Y X Y X Y X Y X Y X Y X Y Legenda: X Y Z Z 1994 Z 1995 Z 1996 Z 1997 Z 1998 Z 1999 Z 2000 *Een ton-kilometer (tkm) is de maat voor elke 1000 kg die over een afstand van 1 km vervoerd wordt. Deze maat gebruikt men bij de berekening van de vervoerprijzen. 2p 21 Diagram 5 geeft een overzicht van het goederenvervoer in Nederland per spoor, via de binnenvaart en over de weg. Deze drie vormen van goederenvervoer zijn in de legenda in willekeurige volgorde aangegeven met de letters X, Y en Z. Neem de letters X en Z over op je antwoordblad. Zet achter deze letters de juiste vorm van goederenvervoer. tabel 2 Aantal terminals voor gecombineerd vervoer* per provincie in Nederland, juli 1999 Provincie Aantal terminals Provincie Aantal terminals Groningen 3 Noord-Holland 7 Friesland 2 Zuid-Holland 24 Drenthe 2 Zeeland 3 Overijssel 1 Noord-Brabant 3 Gelderland 2 Limburg 3 Utrecht 1 *Met een terminal voor gecombineerd vervoer wordt een bedrijf bedoeld waar goederen van het ene transportmiddel op het andere transportmiddel worden overgeladen. 1p 22 In tabel 2 worden per provincie aantallen genoemd van terminals: beginstations en eindstations waar goederen van het ene transportmiddel op het andere transportmiddel worden overgeladen. Uit deze tabel blijkt dat Zuid-Holland de meeste terminals van Nederland heeft. De reden waarom Zuid-Holland de meeste terminals van Nederland heeft is dat A Zuid-Holland de goedkoopste grond heeft. B Zuid-Holland de laagste bevolkingsdichtheid heeft. C Zuid-Holland de meeste havens heeft. D Zuid-Holland de meeste ruimte heeft o 15 ga naar de volgende pagina

16 Borden langs de weg foto 3 foto 4 Toeritdosering Inhaalverbod voor vrachtwagens op bepaalde tijden foto 5 foto 6 Verkeersknooppunt 30 km zone o 16 ga naar de volgende pagina

17 1p 23 Op de foto s 3, 4, 5 en 6 staan borden langs de weg die te maken hebben met het verkeer. Welke twee foto s laten zien dat geprobeerd wordt de doorstroming van het verkeer te bevorderen? A foto 3 en foto 4 B foto 3 en foto 6 C foto 4 en foto 5 D foto 5 en foto 6 grafiek 2 Een grafiek van een verkeersverschijnsel aantal u 6 u 9 u 12 u 15 u 18 u 21 u 24 u tijd van de dag 1p 24 Grafiek 2 laat een verkeersverschijnsel zien dat dagelijks op veel wegen in Nederland voorkomt. Welk verkeersverschijnsel wordt hier bedoeld? A het aantal carpoolers B het aantal files C het aantal omleidingsroutes D het aantal weggebruikers o 17 ga naar de volgende pagina

18 kaart 6 Het transport van chloor per trein van Delfzijl naar het Botlekgebied Delfzijl Groningen Legenda: spoorlijn chloortransport Assen Hoogeveen Meppel Zwolle Almelo Botlek-gebied Amsterdam- Bijlmer Rotterdam CS Gouda Hilversum Amersfoort Utrecht CS Deventer Hengelo km 1p 25 De goederentreinen van NS Cargo vervoeren meerdere keren per week chloor van Delfzijl naar het Botlekgebied. Deze goederentreinen rijden alleen s nachts. Noem een reden waarom deze goederentreinen alleen s nachts rijden. 1p 26 Inwoners van plaatsen zoals Amersfoort en Zwolle die in de directe nabijheid wonen van de spoorlijn naar het noorden hopen dat dit goederentransport op termijn zal worden stopgezet. Noem een reden waarom veel inwoners van deze plaatsen willen dat het transport van chloor per spoor wordt gestopt o 18 ga naar de volgende pagina

19 kaart 7 Verkeersaders HSL Randstadrail (gepland) Legenda spoorweg spoorweg gepland metro autosnelweg autosnelweg gepland 0 2,5 5 km 1p 27 Kaart 7 geeft een overzicht van metrolijnen, spoorlijnen, de HSL-lijn en autosnelwegen van een grote stad in Nederland. Van welke grote stad is dit overzicht? A Amsterdam B Den Haag C Rotterdam D Utrecht 1p 28 Ook het net van metrolijnen staat op kaart 7 afgebeeld. Welke bewering over dit net van metrolijnen is juist? A Dit net bestrijkt alleen het centrum van deze grote stad in Nederland. B Dit net heeft directe verbindingen met de drie andere grote steden in Nederland. C Dit net heeft verbindingen met voorsteden van deze grote stad o 19 ga naar de volgende pagina

20 kaart 8 kaart 9 Londen-Heathrow Amsterdam-Schiphol Legenda aankomst- en vertrekhal start- en landingsbaan m m 1p 29 Een vergelijking van de kaarten 8 en 9 laat zien dat er een belangrijk verschil is in de ligging van de start- en landingsbanen van Schiphol en die van Heathrow. Wat is er bij Schiphol anders dan bij Heathrow? A De start- en landingsbanen van Schiphol liggen in bijna alle windrichtingen. B De start- en landingsbanen van Schiphol nemen samen veel minder oppervlakte in. C Schiphol heeft minder start- en landingsbanen dan Heathrow. 1p 30 Wat is de belangrijkste concurrent van Schiphol als mainport? A het vliegveld van Eindhoven B het vliegveld van Frankfurt C het vliegveld van Hamburg D het vliegveld van Zestienhoven 2p 31 Schiphol wil uitbreiden. Er wordt zelfs al over een vijfde, zesde of zevende start- en landingsbaan gesproken. Hieronder staan twee mogelijke gevolgen van deze uitbreiding. 1 Door deze uitbreiding zal de infrastructuur in dit gebied moeten worden aangepast. 2 Door deze uitbreiding zal het aantal vluchten toenemen. Neem de nummers 1 en 2 over op je antwoordblad en zet erachter of dat gevolg juist is of onjuist o 20 ga naar de volgende pagina

21 tekst 5 'Buizenpost' Er komt een ondergrondse buis in Zuid-Limburg om goederen te vervoeren. Grote bedrijven krijgen zo gemakkelijker toegang tot spoor en water voor de aanen afvoer van spullen. Een bedrijf als Nedcar (een autofabriek) heeft steeds meer te lijden onder dichtslibbende wegen. Het bedrijf verwacht dat de bereikbaarheid wordt vergroot door de vaste goederen in zakken en kartonnen dozen te vervoeren via deze buis. Deze buis heeft een doorsnede van 2,75 meter. Door deze buis kunnen auto-onderdelen als banken en stoelen afgevoerd worden. Zo worden miljoenen Euro s bespaard, omdat er minder vrachtwagens hoeven te worden ingezet. 1p 32 De goederen die via de ondergrondse buis vervoerd gaan worden, zijn A bulkgoederen. B massagoederen. C stukgoederen. 1p 33 Tekst 5 gaat over een nieuw systeem, namelijk 'buizenpost'. Over de kosten van de aanleg van deze ondergrondse buis wordt nog flink gediscussieerd. De overheid zegt: Ook Nedcar moet meebetalen aan zo n systeem." Nedcar is niet bereid mee te betalen aan de aanleg en zegt: Dat is een taak van de overheid." Kies één van beide partijen (Nedcar of de overheid) en geef een argument dat die partij zal gebruiken bij wat ze zegt o 21 ga naar de volgende pagina

22 tekst 6 Beek wil rol in bestrijden files De luchthaven Maastricht-Aachen-Airport in Beek (Limburg) moet een centrale rol gaan spelen bij het vrachtautovrij maken van de Maastrichtse binnenstad. De directeur van deze luchthaven vindt dat zijn bedrijf mee kan werken aan het oplossen van verkeersproblemen op de A2. Ik heb in de laatste jaren de A2 tussen Meerssen en Maastricht langzaam zien dichtslibben. Vrachtauto s met voorraden voor winkels kunnen straks hun spullen bij de luchthaven overladen in kleinere busjes. Het distributiecentrum voor goederen zou vooral s nachts kunnen draaien. Allerlei voorzieningen van de luchthaven kunnen met deze plannen een extra functie krijgen. kaart 10 De A2 in Zuid-Limburg Beek Legenda: Maastricht-Aachen-Airport BELGIË A2 Julianakanaal Meerssen A79 ligging kaartfragment Kruisdonk Maastricht Maas ZUID- LIMBURG km km 1p 34 Door de aanleg van een distributiecentrum bij de luchthaven in Beek, (Maastricht-Aachen- Airport) zal er misschien niet minder verkeer komen in Maastricht, maar wel ander verkeer waardoor de verkeersoverlast toch vermindert. Leg uit welk ander verkeer bedoeld wordt. 1p 35 Het distributiecentrum voor goederen zou vooral s nachts in bedrijf moeten zijn. Noem een reden waarom hierdoor overdag het verkeersprobleem op de A2 tussen Meerssen en Maastricht (zie kaart 10) wordt verminderd. 1p 36 Tussen knooppunt Kruisdonk en Maastricht is beduidend meer verkeer dan op het gedeelte tussen Meerssen en knooppunt Kruisdonk. Geef daarvoor de reden met behulp van kaart o 22 ga naar de volgende pagina

23 kaart 11 Achterlandverbindingen van Hamburg 2p 37 Tijdens de aardrijkskundeles in klas 4 VMBO over transport en infrastructuur schrijft de docent twee stellingen op het bord naar aanleiding van kaart 11. Deze twee stellingen zijn: 1 Moskou (Moskau) behoort tot het achterland van de haven van Hamburg. 2 De enige achterlandverbinding van Hamburg met Finland (F) is een spoorweg. Neem de nummers 1 en 2 over op je antwoordblad en zet erachter of deze stelling juist is of onjuist. 1p 38 Hamburg wordt een steeds grotere concurrent van Rotterdam. Bij welk onderdeel van het goederenvervoer is dat vooral het geval? A aardolie B containers C ijzererts o 23 ga naar de volgende pagina

24 kaart 12 Drie verkeersprojecten van de Europese Unie Parijs Brussel Amsterdam 2 Keulen Luxemburg Saarbrücken Metz Straatsburg Frankfurt Mannheim Halle 1 Berlijn Leipzig Neurenberg München Legenda: project 1: HSL (Hogesnelheidslijn) totale lengte: 958 km kosten: 15,1 miljard project 2: Betuwelijn totale lengte: 160 km kosten: 4,1 miljard project 3: uitbreiding luchthaven Milaan kosten: 1,0 miljard Lyon Turijn 3 Milaan 1 Verona Brenner Trieste km kaart 13 Deel van Europa, reliëf Berlijn Legenda: > 3000 m m m m m < 0 m Verona km o 24 ga naar de volgende pagina

25 2p 39 Op kaart 12 staan drie verkeersprojecten weergegeven. Hieronder staan twee uitspraken naar aanleiding van deze kaart. 1 De Europese Unie besteedt niet alleen maar aandacht aan spoorwegprojecten maar ook aan andere infrastructurele projecten. 2 Project 1 zal een behoorlijke tijdwinst opleveren voor treinreizigers. Neem de nummers 1 en 2 over op je antwoordblad en zet erachter of deze uitspraak juist is of onjuist.. 1p 40 De aanleg van de HSL van Berlijn naar Verona is veel duurder dan de aanleg van de Betuwelijn. Eén van de redenen is dat deze HSL langer is. Noem met behulp van kaart 13 nog een reden waarom de HSL van Verona naar Berlijn veel duurder is dan de Betuwelijn. figuur 3 Vervoer door de Alpen hoogte afstand 2p 41 Het dichtslibben van het wegennet heeft ertoe geleid, dat er nu treinverbindingen zijn voor gecombineerd weg/railvervoer. Daarbij worden zelfs complete vrachtwagencombinaties op de trein gezet. Deze vorm van vervoer wordt de 'rollende weg' genoemd en wordt op dit moment hoofdzakelijk in Zwitserland toegepast. Noem met behulp van figuur 3 twee voordelen van het gecombineerde weg/railvervoer in vergelijking met het 'gewone' wegvervoer. tabel 3 Totale goederenoverslag in miljoen ton in een aantal Europese havens, Haven Totaal 1 Rotterdam Hamburg Le Havre p 42 In tabel 3 is de top-4 van Europese havensteden aangegeven. Welke Europese havenstad moet er op plaats 2 worden ingevuld? A Amsterdam B Antwerpen C Bremen D Duinkerken o* 25 ga naar de volgende pagina einde