In het spoor van. Samen met Snoop ontrafel je de geheimen van de Geschiedenis.

Transcriptie

1 In het spoor van Samen met Snoop ontrafel je de geheimen van de Geschiedenis.

2 Hallo, mijn naam is Snoop! We gaan samen de klok terugdraaien en zien wat er 100 jaar geleden is gebeurd! Aan de hand van dit boekje gids ik je door de tentoonstelling. Volg de plattegrond van de zaal (blz. 35) en de plannetjes aan het begin van elk hoofdstuk. Om je reis in de tijd nog spannender te maken, heb ik een aantal raadsels en spelletjes bedacht. Neem dus zeker je schrijfgerief mee! De tekst bevat enkele woorden die je misschien wat moeilijk zou kunnen vinden. Ze zijn met een nummer aangeduid. Op blz. 34 vind je een verklarende woordenlijst. expo P.2

3 1. Brussel 1910 Welkom te Brussel! Massa s mensen wandelen langs de drukke lanen en duizenden lichtjes doen de stad fonkelen. Nu loopt immers de wereldtentoonstelling van 1910! Er komt een heel speciale bezoeker langs. Kijk op het plan en ga op de plaats aangeduid door het kruisje staan. Ik zal je de bezoeker voorstellen Bezoek van Wilhelm II, keizer van Duitsland, aan het Belgische Hof op 26 oktober Vlak voor je zie je een landauer, een koets die door paarden wordt getrokken. Het is een zeer luxueus voertuig. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de binnenbekleding EXPO 14-18: VOOR DE OORLOG p.3

4 Bekijk de stof waarmee de binnenzijde van de koets is bekleed. Op de bekleding is een blazoen 1 te zien. Teken het na in het lege kader hiernaast. In heel het museum vind je bijschriften. Dat zijn plaatjes die uitleg over de tentoongestelde voorwerpen geven. Bekijk het uniform links en lees het bijschrift. Je kan lezen dat dit het uniform van Wilhelm II is. Zet een stapje naar rechts. Dit uniform behoort toe aan :... Wilhelm II is keizer 2 van Duitsland en koning van Pruisen. Dat wil zeggen dat hij de hoogste vertegenwoordiger van het land is. Nu we het toch over koningen hebben, wist je dat Albert I koning der Belgen was van 1909 tot 1934? expo 14-18: VOOr De OOrlOG P.4

5 2. Europa triomfeert Nu ben je in een ruimte die de macht van Europa in 1910 voorstelt. Volg de pijlen en neem rustig de tijd om de vitrines, op het plannetje aangeduid door een kruisje, goed te bekijken. Vanaf de 16e eeuw wisten heel wat landen zich uit te breiden door het veroveren van nieuwe grondgebieden, overal ter wereld. 40% van de grondgebieden ter wereld (dus bijna de helft!) behoort toe aan de Europeanen! Die landen worden steeds rijker. Ze hebben ook allerlei dingen uitgevonden: In de vitrine zie je sommige van die uitvindingen: het fototoestel, de camera, de motorfiets, EXPO 14-18: VOOR DE OORLOG p.5

6 Die rijkdom zorgt uiteraard voor jaloezie tussen de Europese landen. Om zich te beschermen, gaan ze allianties 3 aan. Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië vormen de Triple Alliance, terwijl Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Rusland de Triple Entente gaan vormen. Kleur, op de kaart hieronder, de landen van de Triple Entente in het blauw en de landen van de Triple Alliance in het rood Frankrijk Verenigd Koninkrijk Rusland Duitsland Oostenrijk-Hongarije Italië expo 14-18: VOOr De OOrlOG P.6

7 3. een GrOte familie Voor je zie je twee vitrines. Ze stellen Albert I en Wilhelm II voor, die we aan het begin van de tentoonstelling zijn tegengekomen! Bekijk de twee vitrines: de linkse gaat over Albert I en de rechtse over Wilhelm II. Om de vriendschap tussen de landen te benadrukken, wisselen de staatshoofden geschenken uit. Dat waren dikwijls onderscheidingen 4 (zeer belangrijke medailles zijn dat). Albert I en Wilhelm II kregen dezelfde onderscheiding. Zoek de medaille die zich in beide vitrines bevindt en teken ze hiernaast. expo 14-18: VOOr De OOrlOG P.7

8 Tegenover de vitrines werd de stamboom 6 van de familie van Saksen- Coburg aangebracht. Kijk goed, bijna alle Europese koningen behoren tot dezelfde familie. Zo zie je trouwens ook dat Albert I en Wilhelm II neven zijn! Herken je Wilhelm II? Omcirkel zijn foto. Om het antwoord te vinden, bekijk je best de foto s in de vitrines. expo 14-18: VOOr De OOrlOG P.8

9 4. tussen zorgeloosheid en aanslag Je bent nu bij een keerpunt in de geschiedenis aanbeland, waarbij de zorgeloosheid van de bevolking in schril contrast met de aanslag in Sarajevo staat. Volg de pijlen op het plan. Zo loop je langs de vitrines waarmee je de gebeurtenissen van de zomer van 1914 kunt begrijpen. Bekijk de ingelijste postkaarten op de muur. Je ziet de Belgische kust, met overvolle stranden! Niemand vermoedt dat weldra een oorlog zal uitbreken Op 28 juni 1914 wordt Frans-Ferdinand in Sarajevo vermoord. Maar wie is nu Frans-Ferdinand? Hij is de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije en dus de toekomstige keizer van dat land. Het pistool dat je in deze zaal kunt zien, is van hetzelfde type als het wapen waarmee Frans-Ferdinand werd vermoord. expo 14-18: VOOr De OOrlOG P.9

10 Een kunstenaar heeft een kopie van de tekening over de aanslag in Sarajevo gemaakt. Hij vergat echter wel enkele elementen. Zoek de 7 verschillen. Denk even terug. We hebben gezien dat de Europese landen allianties aangingen. De aanslag in Sarajevo geeft aanleiding tot de oorlog, want door het systeem van de allianties sleurt één land een ander land in het conflict mee. Zo is het grootste deel van Europa bij de oorlog betrokken. Het conflict treft vooral Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Italië, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Rusland. expo 14-18: VOOr De OOrlOG P.10

11 Wat hebben We GeleerD? Je bent nu aan het einde van de vooroorlogse periode gekomen. Voor we verder gaan, heb ik een kleine uitdaging voor jou bedacht! Zoek deze objecten in de vitrines die we zojuist hebben bekeken en noteer hun naam in de kadertjes. g f g expo 14-18: VOOr De OOrlOG P.11

12 Vandaag heb ik je Albert I en Wilhelm II, de twee neven, voorgesteld, maar hun familie is groot! Weet je nog wie er allemaal deel van uitmaakt? Vul dit kruiswoordraadsel in en gebruik daarvoor de stamboom van de familie van Saksen-Coburg. 1: Hij is de koning van Groot-Brittannië. 2: Hij is de koning der Belgen. 3: Hij is de keizer van Duitsland. 4: Hij is de tsaar 5 van Rusland. 5: Hij staat op de eerste plaats in de stamboom van de familie van Saksen-Coburg. 4 i 3g 1g 2g 5g expo 14-18: VOOr De OOrlOG P.12

13 5. België in oorlog Je bevindt je nu boven België. We gaan sommige steden van naderbij bekijken, want ze hebben tijdens deze oorlog bijzondere evenementen meegemaakt. We zijn nu in de zomer van België is niet bij de oorlog betrokken, want het land is neutraal. Om Frankrijk te kunnen aanvallen, vraagt Duitsland vrije doorgang door België. Albert I weigert. Wilhelm II houdt hier echter geen rekening mee. Op 4 augustus 1914 valt het Duitse leger België binnen. Het Belgische leger weet de Duitse opmars te stoppen in de buurt van Nieuwpoort. De Belgen zetten de IJzervlakte onder water. Ze hebben daarvoor de sluizen 7 opengezet. Het zeewater zet het land blank en het terrein wordt onbruikbaar. Het Duitse leger kan niet meer verder vooruit. Nu begint de loopgravenoorlog. EXPO 14-18: DE SOLDATEN p.13

14 Verbind de objecten met de juiste stad. Maak gebruik van de kaart van België onder je voeten. Je kunt de steden ook verkennen door de schermen, die zich rondom jou bevinden, aan te raken. Nederland Nieuwpoort Antwerpen Bruxelles Brussel Leuven Duitsland Mons Liège Frankrijk Dinant Luxemburg expo 14-18: De soldaten P.14

15 6. De loopgraven Je bent nu in een nagebouwde loopgraaf. Hier is die breed en rechtlijnig, maar aan het front waren ze smal, kronkelig en vooral modderig. Hieronder vind je een plannetje van een loopgraaf. Aan de ingang van de loopgraaf zie je honden die munitiekarretjes voorttrekken. Tijdens de oorlog waren de dieren niet enkel goede helpers, maar ook trouwe vrienden voor de soldaten. Plan loopgraaf Ga naar het midden van de loopgraaf en kijk rond. Kruis de elementen aan die je in de loopgraaf ziet: g 1 e linie oeen periscoop oeen kanon oeen telefoon oeen soldatenbuste oeen duif g g 2 e linie 3 e linie EXPO 14-18: DE SOLDATEN p.15

16 Toen de legers door de overstromingen tot stilstand waren gebracht, probeerden de soldaten zich te beschermen door zich in te graven of door muren met zandzakjes op te trekken: de loopgraven. Het ene kamp beloert het andere en schiet op alles wat boven de loopgraaf uitsteekt! De levensomstandigheden zijn zeer zwaar, want de loopgraven zijn klein, smal, er is modder, het is koud, Overal loert gevaar: bombardementen, gas, beschietingen. Op sommige plaatsen zit de vijand maar enkele meters verder! De soldaten omzeilen de moeilijkheden met allerlei middeltjes: duiven brengen boodschappen over, gecamoufleerde periscopen worden gebruikt om te kijken zonder gezien te worden, valse soldaten in papier mâché moeten de vijandelijke beschietingen aantrekken, Het gaat erom onopgemerkt te blijven. Camouflage 8 is dus de boodschap. EXPO 14-18: DE SOLDATEN p.16

17 7. aan het front In deze zaal vind je allerlei voorwerpen die aan het front werden gebruikt. We gaan niet alle vitrines samen bekijken, maar neem rustig de tijd om alles goed te bestuderen. De eerste vitrine toont wapens die in de loopgraven werden gebruikt. Zo zie je hier een machinegeweer en granaten, twee heel dodelijke wapens. De soldaten gebruikten ook ouderwetse wapens, zoals knotsen of dolken. Volg de pijlen op je plan, het tweede kruisje duidt de vitrine aan met middelen om zich te beschermen. Zo zie je hier verschillende helmen. Ze beschermen het lichaamsdeel dat in de loopgraven het grootste gevaar loopt: het hoofd. expo 14-18: De soldaten P.17

18 In deze vitrine zie je gasmaskers. Ze bieden bescherming bij een gasaanval. Sommige gassen doen niezen of doen de ogen tranen, maar andere veroorzaken ernstige brandwonden! Draai je nu om. De laatste vitrine die we samen gaan bekijken, heeft het over geneeskunde. In de loop van de oorlog boekte de geneeskunde veel vooruitgang. Er werden nieuwe disciplines en technologieën ontwikkeld, zoals radiologie 9 en prothesen 10. Er zijn slechts twee helmen voor drie soldaten. Volg de lijnen en omcirkel de soldaat die geen helm heeft. expo 14-18: De soldaten P.18

19 8. een WerelDOOrlOG Volg de pijlen en wandel de zaal met de buitenlandse uniformen binnen. De oorlog treft de hele wereld. In de vitrine voor jou zie je uniformen van de verschillende legers die aan de gevechten hebben deelgenomen. Omcirkel de landen die aan de oorlog hebben deelgenomen. Gebruik daarvoor de uniformen die zich in de vitrines bevinden. CANADA NEDERLAND EGYPTE DUITSLAND GROOT-BRITTANNÏE AUSTRALIË SPANJE VERENIGDE STATEN expo 14-18: De soldaten P.19

20 Wat hebben We GeleerD? Omcirkel de voorwerpen met de juiste kleur. Je vindt de nodige informatie in de vitrines die je zonet hebt bekeken. Kleur Groen = zich beschermen Rood = aanvallen Blauw = verzorgen Geel = zich ontspannen Zwart = hygiëne 11 Bruin = eten expo 14-18: De soldaten P.20

21 We hebben gezien dat er op en rond de slagvelden heel wat dieren aanwezig waren. Kleur de dieren die in onderstaande tekening verborgen zitten. (Tip: het zijn er 10.) expo 14-18: De soldaten P.21

22 Soms zijn de loopgraven echte doolhoven. Weet je in onderstaand doolhof de uitgang te vinden? expo 14-18: De soldaten P.22

23 9. De BezettiNG We bevinden ons in Brussel, tijdens de Duitse bezetting. Als je de pijlen volgt, loop je achtereenvolgens door een kantoor van de Kommandantur 12, door een winkel en door een cafeetje. Wie is volgens jou aan het werk in dit kantoor? Bekijk het uniform in de vitrines. Zo vind je zeker het antwoord! In dit kantoor waren de meeste mensen van: o Belgische o Duitse o Brusselse... oorsprong. Tijdens de bezetting vestigden de Duitsers zich in alle kantoren van de stad om deze volledig te kunnen controleren. Ze namen alle beslissingen, of die nu burgers dan wel militairen betroffen. expo 14-18: De BurGers P.23

24 Ergens in dit kantoor bevinden zich documenten zoals dit. Zoek ze! Het zijn identiteitskaarten. Tijdens de oorlog wordt voedsel schaars. De winkels zijn zo goed als leeg, de mensen hebben niets meer in de kast, De Belgen hebben honger Om de bevolking uit de nood te helpen, sturen internationale organisaties voedselhulp naar België. Ga naar de winkel en kijk rond. Waar komt dit voedsel volgens jou vandaan?... Het leven wordt wel heel erg moeilijk. Sommige families ontvluchten dan ook liever hun eigen streek om in een ander land onderkomen te gaan zoeken. 1,5 miljoen Belgen belanden zo in Frankrijk, in het Verenigd Koninkrijk of in Nederland. expo 14-18: De BurGers P.24

25 10. het Verzet Je bent nu in de gevangenis aanbeland. Oorlog, dat is ook honderden burgers die worden aangehouden en gevangen gezet. De burgers blijven niet bij de pakken zitten. Terwijl de soldaten vechten, gaan zij in het verzet: ze brengen geheime boodschappen over, ze bespieden Duitse soldaten, Als de bezetter echter op hun activiteiten uitkomt, worden ze gevangen genomen en kunnen ze worden terechtgesteld. Verlaat de gevangenis en ga naar het tweede kruisje op je plannetje. Recht voor je zie je voorwerpen met geheime vakjes. Die werden gebruikt om geheime boodschappen over te brengen! Kijk goed naar de schoenen en geef met een kruisje aan waar de boodschap kon verborgen worden. expo 14-18: De BurGers P.25

26 Draai een kwartslag om je as, naar rechts toe. Je ziet nu een foto van een jonge dame, haar gebedenboek en haar bril. Over wie gaat het hier? Zoek de informatie en vul in: Voornaam :... Naam:... Deze vrouw zat in het verzet. Gedurende verschillende maanden gaf ze informatie over de Duitse soldaten door. Bijvoorbeeld over hun aantal, over hun wapens, over hun verplaatsingen, Ze was heel doeltreffend, maar op een dag werd ze gevat. Ze werd door de Duitse soldaten gevangen genomen en gefusilleerd. Zoals alle spionnen werkte ze onder een valse naam. Ze gebruikte de naam Juffrouw Legrand. Onze Belgische spionne had blijkbaar gevoel voor humor, want de naam Legrand (grand = groot) gebruiken als je in feite Petit (petit = klein) heet, dat is toch de vijand vierkant uitlachen! expo 14-18: De BurGers P.26

27 Wat hebben We GeleerD? Heb je alles goed bekeken in de zalen? Verbind de foto s met de juiste plaatsen. Kommandantur Winkel Gevangenis Café expo 14-18: De BurGers P.27

28 We hebben zopas een gecodeerd bericht ontvangen, in morse. Het bericht komt uit Spa, de stad waar Wilhelm II zijn hoofdkwartier heeft gevestigd. Kun je het bericht ontcijferen? Gebruik de tabel! A =.- B = -... C = -.-. D = -.. E =. F =..-. G = --. H =... I =.. J =.--- K = -.- L =.-.. M = -- N = -. O = --- P =.--. Q = --.- R =.-. S =... T = - U =..- V =...- W =.-- X = -..- Y = -.-- Z = --.. Gecodeerde boodschap uit Spa: Ontcijferde boodschap: _ expo 14-18: De BurGers P.28

29 11. De OOrlOG is VOOrBiJ Vandaag is het 11 november 1918 en het is 11u00 s morgens: de oorlog is voorbij! Voor je zie je een vitrine met een speciaal voorwerp. Wat is het? Lees het bijschrift en vul het woord op de stippellijn in. Dit voorwerp is een:... Dit voorwerp dient om boodschappen in morse te verzenden, zoals het bericht dat je net hebt ontcijferd. Dit kleine object werd gebruikt om het staakt-het-vuren 13 aan de Duitse troepen mee te delen. Het einde van de gevechten werd met dit telegrafisch toestel bekend gemaakt. expo 14-18: De OOrlOG is VOOrBiJ P.29

30 Na de oorlog zijn de staatshoofden van de overwinnende landen voor een vredesconferentie bijeen gekomen. Ze hebben er de balans van de oorlog opgemaakt en beslist welke maatregelen tegen Duitsland moeten worden genomen. Hun beslissingen werden in een verdrag gegoten. Aan je rechterzijde zie je een exemplaar van het Verdrag van Versailles, het beroemdste verdrag dat na de Eerste Wereldoorlog werd ondertekend. Verbind de punten onder elkaar en volg de nummers. Er zal een tekening verschijnen! expo 14-18: De OOrlOG is VOOrBiJ P.30

31 12. Triomf en verval Om ons bezoek af te sluiten gaan we eens kijken wat er met de twee neven, Albert I en Wilhelm II, is gebeurd. Albert I vind je tegenover je. Heb je hem herkend? Je ziet hem samen met de koningin tussen het volk. Na de oorlog wordt hij heel populair, zelfs ver buiten België. Rechts zie je een reiskoffer. Hij is van Wilhelm II. Omdat hij de oorlog verloren heeft, wordt hij door zijn land verstoten. Hij doet troonsafstand 14 en vlucht naar Nederland. Hij brengt de rest van zijn leven in Doorn door, in een villa op een groot domein dat hij niet mag verlaten. EXPO 14-18: DE OORLOG IS VOORBIJ p.31

32 Na de oorlog was iedereen het erover eens dat dit nooit meer mocht gebeuren. Nooit meer oorlog!, werd er overal geroepen. In 1940 breekt echter een nieuwe wereldoorlog uit Expo p.32

33 Heb je goed onthouden wat we allemaal hebben geleerd? Vul de woorden uit onderstaande lijst op de stippellijnen in. verzet wereld Sarajevo Duitsland Rusland allianties Versailles winkels loopgraven Ferdinand Italië Verenigd Koninkrijk Voor de oorlog gingen verschillende Europese landen. aan. Er was de Triple Entente met het..., Frankrijk en.... De Triple Alliance was tussen Oostenrijk-Hongarije,... en In 1914 worden Frans-.... en zijn echtgenote in... vermoord. Deze aanslag veroorzaakt het conflict. In België vechten de soldaten in de... van de IJzervlakte. Talrijke landen zijn bij de oorlog betrokken. Daarom spreken we over een... oorlog. De burgers hebben het tijdens de oorlog hard te verduren. De.... zijn leeg, de Belgen hebben honger. Sommige burgers aanvaarden de Duitse bezetting niet en gaan in het..., zoals Gabrielle Petit. Het einde van de oorlog wordt op 11 november 1918 afgekondigd. In 1919, tijdens de vredesconferentie, ondertekenen de landen het Verdrag van.... expo P.33

34 Woordenlijst 1. Blazoen: logo / tekening als vertegenwoordiging van een familie 2. Keizer: titel die aan de leider van een keizerrijk wordt gegeven. Een koning staat aan het hoofd van een koninkrijk en een president staat aan het hoofd van een republiek. 3. Alliantie: zich verbinden, een verbond met iemand aangaan. Landen die een alliantie hebben, staan elkaar bij in geval van nood. 4. Onderscheiding: eervolle en/of militaire onderscheiding: medaille, halsketting, juweel, dat aan iemand wordt overhandigd. Het kan om een beloning of een geschenk gaan. De onderscheiding verleent prestige aan de persoon die ze krijgt. 5. Tsaar: de tsaar is de keizer van Rusland. 6. Stamboom: grafiek / tekening die alle leden van een familie voorstelt en aangeeft hoe ze met elkaar verbonden zijn. 7. Sluis: grote deur die op een waterloop wordt geplaatst. Ee sluis houdt water tegen of laat het wegvloeien. In tegenstellingen tot een dam kan een sluis worden geopend en gesloten. 8. Camouflage: zich vermommen, zich opmaken om niet gezien te worden. 9. Radiologie: medisch systeem waardoor foto s van de binnenkant van het lichaam kunnen worden gemaakt, vooral van de beenderen. 10. Prothese: voorwerp, al dan niet met gewrichten, dat een afgerukt lidmaat vervangt: een arm, een been, 11. Hygiëne: alles wat met persoonlijke netheid te maken heeft: zich wassen, in een schone en gezonde omgeving leven, 12. Kommandantur: administratief en militair kantoor van het Duitse leger in een bezet land. In de Kommandantur worden alle beslissingen genomen. 13. Staakt-het-vuren: uitdrukking die wil zeggen dat er niet meer gevochten mag worden. 14. Troonsafstand: vrijwillig de troon verlaten en dus zijn leidersfunctie opgeven. Expo p.34

35 Dit is de volledige plattegrond van de tentoonstelling. Handig, toch? 5. België in oorlog 6. De loopgraven 7. Aan het front 8. Een wereldoorlog 4. Tussen zorgeloosheid en aanslag 3. Een grote familie 2. Europa triomfeert 1. Brussel 1910 a a a a a ingang a a a a a uitgang a a a a a a 9. De bezetting 10. Het verzet 11. De oorlog is voorbij 12. Triomf en verval Foto s Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, Brussel. (Uitgezonderd sabel van Wilhelm II p. 11 Huis Doorn, Nederland en telegraaf p. 29 Musée de la Ville d eaux, Spa.) Expo p.35

36 Heel het jaar lang biedt de educatieve dienst van het museum geleide bezoeken, animaties en activiteiten voor verjaardagen aan. Tijdens de schoolvakanties zijn er spelparcours en stages over diverse onderwerpen. Info en reservatie Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis Educatieve Dienst Jubelpark Brussel 02/ sandra.verhulst@klm-mra.be