Handboek Incidentbestrijding op het Water

Transcriptie

1 Handboek Incidentbestrijding op het Water consultatiedocument april 2008

2

3 HANDBOEK INCIDENTBESTRIJDING OP HET WATER INHOUDSOPGAVE EINDRESULTAAT PROJECT WATERRAND Projectbureau Waterrand Rapportagedata Projectfase : Eindresultaat Versie/datum : 4.0/ Status : Eindconcept Projectleider : Dhr. J.V.T.M. Stierhout

4

5 Inhoudsopgave Aanvulling HVR* Voorwoord - 1 e versie beschikbaar** Deel A: Rampenbestrijding 1. Wettelijk en organisatorisch kader incidentbestrijding op het water A1 DT 1 2. Organisatie van de incidentbestrijding - DT 3 Deel B: Operationele uitwerking incidentbestrijding op het water 1. Randvoorwaardelijke processen B1 DT 2 2. Uitwerking Ramptype 2 Ongeval op het water B2 DT 1 3. Rampbestrijdingsprocessen B3 DT 1 Deel C: Beheer voorbereiding incidentbestrijding op het water 1. Model Rampbestrijdingsplan C3 DT 3 2. Waterrandprocedures C Model Bestuurlijk en operationeel opleidings- en oefenplan C Deel D: Kwaliteitszorg incidentbestrijding op het water 1. Landelijke en regionale kwaliteitsborging D Specifieke zorgnormen voor op het water - DT 4 Deel E: Operationeel handboek 1. Handboek operationele functionarissen (met operationaliseren GRIP, fleetmap communicatiemiddelen, procedures beladinggegevens etc.) Bijlagen 1. Lijst van afkortingen incidentbestrijding op het water Bijlage 1 DT 4 2. Begrippenlijst incidentbestrijding op het water Bijlage 2 DT 1 3. Literatuurlijst incidentbestrijding op het water Bijlage 3 DT 4 4. Functiebeschrijving Waterfunctionaris * Aanvulling HVR = aansluiting bij hoofdstuk indeling Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding ** Versie beschikbaar: DT = denktank DT 1 = maart 07, DT 2 = juni 07, DT 3 = oktober 07 en DT 4 = januari 08

6

7 VOORWOORD Projectbureau Waterrand Rapportagedata Projectfase : Ontwikkelfase 1 / resultaat 1 Versie/datum : 1.0/ Status : Eindconcept Projectleider : Dhr. J.V.T.M. Stierhout

8 Voorwoord Incidenten doen zich iedere dag voor. Verkeersongevallen, ontploffingen, olielekkages, branden; het kan altijd en overal misgaan. Ter voorkoming en bestrijding van deze incidenten werken vele organisaties samen en wordt (multidisciplinaire) hulpverlening georganiseerd. De traditionele hulpverleningsdiensten zijn vooral ingericht voor de incidenten op het land. Nederland is echter bij uitstek een waterland. Zeeën, meren, rivieren en kanalen tekenen onze landkaart en zijn belangrijk voor onze economie, infrastructuur en vrijetijdsbesteding. Op deze wateren gebeuren ook regelmatig incidenten en worden reddingsacties op touw gezet. Zowel ambtshalve als in mijn vrije tijd houd ik mij bezig met het water. Veiligheidsregio Noord-Holland Noord ligt letterlijk ingeklemd tussen de Noordzee, de Waddenzee en het IJsselmeer, waarbij ik de regio dagelijks geconfronteerd zie met de verschillende regelingen. En landelijk is die diversiteit nog veel groter. Daarom moét er iets gebeuren. Voor u ligt het Handboek Incidentbestrijding op het Water dat de organisatie van de incidentbestrijding op de Nederlandse wateren beschrijft. Dit Handboek is opgesteld vanuit het project Waterrand, dat wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Het einddoel van Waterrand is het realiseren van een effectieve organisatie van incidentbestrijding voor incidenten op het water, via een uniforme landelijke werkwijze en adequate samenwerking en afstemming met alle betrokken partijen. Aanleiding In de afgelopen tien jaar is het totale stelsel van rampenbestrijding en crisisbeheersing op het land op de schop genomen, met het Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding als eenduidig kader. Dit Handboek gaat alleen over ongevallen en rampen op het land. Hulpverlening en incidentbestrijding op het water zijn echter in hun aard wezenlijk anders dan incidenten op het land. Het aantal betrokken partijen is vele malen groter en meer divers dan op het land. Daarnaast hanteren waterratten en landrotten verschillende begrippen en termen voor eenzelfde entiteit (stuurboord/rechts, kilometers/mijlen etc.), zijn wettelijke verantwoordelijkheden anders en hebben waterincidenten een andere dimensie in tijd, ruimte en risico. Om de waterratten en landrotten nu dichter bij elkaar te brengen en eenduidigheid te creëren, zonder daarbij voorbij te gaan aan de verschillen tussen de disciplines, wordt via voorliggend handboek een unité de doctrine vastgesteld. Hiermee kan uniformiteit in voorbereiding en uitvoering worden bereikt. Het gaat daarbij om een algemeen geldend denk- en begrippenkader voor alle waterincidenten, naar het model van het Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding, dat vervolgens per watergebied - ook wel samenhangend watersysteem - moet worden vertaald in een eenduidige en gebiedsspecifieke uitvoeringsregeling. Dat moet maatwerk zijn, want het ene water is het andere niet. Zo is redding en hulpverlening op een kanaal iets heel anders dan hulpverlening midden op het IJsselmeer of in een getijdengebied met eb- en vloedstromingen. Naast de nautische kant van de incidentbestrijding moet in alle regelingen nadrukkelijk ook de aansluiting met organisaties op de wal helder geregeld worden. Resultaat Waterrand wil niet iets nieuws bedenken, maar samenhang aanbrengen in wat al tot stand is gebracht. Ik bespeur daarvoor een breed draagvlak bij alle partijen. Het urgentiebesef is hoog, iedereen is zich ervan bewust dat er iets moet gebeuren. Waterrand / Voorwoord Handboek Incidentbestrijding op het Water / concept 1.0 / 31 maart

9 Waterrand zet zich er daarom voor in, dat helder wordt hoe de hulpverlening op het water op uniforme wijze wordt afgestemd met de hulpverlening op het land. Omdat betrokken organisaties op verschillende schalen werken (van lokaal, regionaal tot landelijk) is deze afstemming noodzakelijk, want eenduidigheid levert voor de landelijk opererende organisaties efficiency winst, een verminderde kans op fouten bij de uitvoering en vergroot de uitwisselbaarheid van personen. Het Handboek Incidentbestrijding op het Water beoogt een samenhangend en gebruiksvriendelijk overzicht te verschaffen van de kennis over beleid, afspraken en praktijk van de (voorbereiding op de) incidentbestrijding op het water. Essentiële vraagstukken Dit Handboek is geschreven naar analogie van het Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding. Uitgangspunt voor de organisatie van de incidentbestrijding op het water is dat deze dient aan te sluiten bij de structuur zoals deze op het land bestaat. Dat betekent dat er wordt aangesloten bij de zaken zoals omschreven in het Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding en dat er geen herhaling plaatsvindt van deze beschrijvingen. Het Handboek Incidentbestrijding op het Water is daarmee aanvullend aan het Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding. Een aantal onderwerpen wordt nog nader uitgekristalliseerd of dient op ministerieel niveau te worden vastgesteld. Deze zaken zijn in het handboek grijs-gearceerd, waarmee is benadrukt dat deze onderwerpen nadere aandacht behoeven. Enkele voorbeelden daarvan: - De reikwijdte van Waterrand is groot. Het gaat niet alleen om de grote wateroppervlakken zoals de Noordzee, Waddenzee en het IJsselmeer, maar ook om kanalen, rivieren en plassen die door de beroepsvaart en waterrecreanten worden gebruikt. Deze watersystemen vormen vaak de grens vormen tussen regio s, incidentbestrijding op het water vraagt daarom per definitie om bovenregionaal te denken. De regelingen zoals die inmiddels voor de Waddenzee en het IJsselmeergebied zijn getroffen, met bestuurlijke en operationele coördinatie vanuit één veiligheidsregio, ongeacht de plaats van het incident, is een goed voorbeeld voor de rest van Nederland. Waterrand streeft ernaar Nederland in te delen naar samenhangende watersystemen, met één coördinerende veiligheidsregio van waaruit de voorbereiding en bestrijding van waterincidenten wordt georganiseerd. De huidige wetgeving evenals het Wetsvoorstel veiligheidsregio s biedt hiervoor echter geen juridische basis. Waterrand heeft daarom via de Tweede Kamer aandacht gevraagd voor het ontbreken van bepalingen over bovenregionale afstemming in het Wetsvoorstel veiligheidsregio s. (Zie document A1) - Ook staat het vraagstuk betreffende de figuurlijke twee kapiteins op één schip nog open: de verantwoordelijkheid voor het redden van mensen ook op het water. Volgens de Brandweerwet 1985 (én het Wetsvoorstel veiligheidsregio s) staat de brandweer hiervoor aan de lat, maar volgens de SAR-regeling hebben de ministers van Verkeer en Waterstaat en van Defensie met elkaar afgesproken dat de Kustwacht verantwoordelijk is voor het redden van mensen op de ruime binnenwateren. Deze dubbeling in wet- en regelgeving is onwenselijk en dient opgelost te worden. De nieuwe Wet veiligheidsregio s kan in dit opzicht een stevige basis leggen voor de incidentbestrijding op het water. (Zie document A1) - Er zijn voor de partijen en het optreden op het water geen eenduidige zorgnormen vastgelegd. Bij ongevallen op het land is geregeld hoe lang een ambulance of een brandweervoertuig erover mag doen om na de melding de plaats incident te bereiken. Waterrand / Voorwoord Handboek Incidentbestrijding op het Water / concept 1.0 / 31 maart

10 Maar welke opkomsttijd is acceptabel als er een drenkeling in het IJsselmeer ligt? Hoe lang mag de brandweer erover doen om een brandend schip op de rivier te bereiken? Voor de beantwoording van deze vragen is in document D2 de basis gelegd. Aan de hand van de benoemde uitgangspunten kunnen partijen met elkaar tot overeenstemming komen wat betreft specifieke zorgnormen. - In lijn van het bovenstaande is geconcludeerd dat de 25 rampbestrijdingsprocessen op basis waarvan de incidentbestrijding op het land is georganiseerd, niet volstaan voor de incidentbestrijding op het water. Daarom zijn deze processen in voorliggend Handboek aangevuld met 4 specifieke waterprocessen. Dit betreffen: Search and Rescue, nautisch verkeersmanagement, waterkwaliteitsbeheer en waterkwantiteitsbeheer. Waterrand dient een effectieve en efficiënte organisatie voor de incidentbestrijding op het water te organiseren. Doordat er sprake is van een groot aantal partijen, komen ook lacunes op het land in dit project naar boven. Gecombineerd met de kennis waarop in het buitenland incidenten worden bestreden, is in Waterrand een aantal vernieuwende adviezen gegeven, zoals: Het bijstellen van de rol van de opperbevelhebber/burgemeester gedurende de eerste fase in de incidentbestrijding, met nadruk op bestuurlijke vraagstukken en voorlichting; Het beperken van het aantal deelnemers in de beleidsteams door het aantal operationele functionarissen te beperken tot één; De ophanging van de gemeentelijke actiecentra onder het ROT vanuit de operationele benadering (en niet onder de bestuurlijke kolom); Bij de incidentbestrijding dient het risicogebied centraal te staan en niet de organisaties in hun geografische context (met andere woorden: niet het gebied van de veiligheidsregio is bepalend maar het samenhangend watersysteem ); Het Kustwachtcentrum onderzoekt voor ruime binnenwateren de mogelijkheden tot het overbrengen van de SAR-taak naar de verkeerscentrales; De nautische beheerder krijgt een nadrukkelijke rol bij de coördinatie op de incidentbestrijding. Bovenstaande adviezen met betrekking tot GRIP 1 staan in het Handboek opgenomen. (Zie document B1) Deze onorthodoxe voortstellen zijn binnen de Denktank en de Stuurgroep volledig geaccepteerd en worden ook uitgedragen naar de eigen achterban. Hoewel ik op forse weerstand reken, blijkt de analyse en uitleg van Waterrand zo logisch te zijn dat in belangrijke groeperingen medestanders worden gevonden. Leeswijzer Het Handboek Incidentbestrijding op het Water bestaat uit vier delen met elk een eigen doelgroep. - In Deel A wordt het systeem van de incidentbestrijding op hoofdlijnen beschreven, op basis van de vigerende wet- en regelgeving. - Deel B beschrijft de operationele uitwerking van het wettelijk en organisatorisch kader. De randvoorwaardelijke processen worden hierin uitgewerkt, de scenario s en de rampbestrijdingsprocessen die specifiek op water gelden worden uitgelicht. - Deel C gaat in op de beheersaspecten die met de voorbereiding op de incidentbestrijding zijn gemoeid. Specifiek betreft het hier modelplanvorming, op basis waarvan de watergebieden hun incidentbestrijding op het water kunnen organiseren. 1 GRIP staat voor Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure als model voor de leiding en coördinatie ten tijde van een incident. Waterrand / Voorwoord Handboek Incidentbestrijding op het Water / concept 1.0 / 31 maart

11 - In Deel D wordt het systeem van kwaliteitszorg binnen de incidentbestrijding beschreven. Met kwaliteitszorg worden ook de referentiekaders bedoeld, en daarmee de beschrijving van de zorgnormen voor de waterpartijen. - De bijlagen bevatten relevant naslagwerk. Naast de afkortingenlijst en de literatuurlijst vormt hierin het begrippenkader een belangrijk onderdeel. Eenduidige begripsbepaling blijkt de basis voor een goede incidentbestrijding. Opgemerkt wordt dat in dit Handboek wordt aangesloten op de invoering van de Wet veiligheidsregio s. Waar de basis ligt in de wetten die door het Wetsvoorstel veiligheidsregio s worden vervangen, is steeds expliciet opgenomen of het wetsvoorstel consequenties heeft voor de inhoud van het Handboek. De basis van het beleidskader is gelegd, maar zoals ook in de inhoudsopgave te zien is, zijn nog niet alle onderdelen gereed. In 2008 gaat Waterrand door en zullen deze onderdelen verder ontwikkeld worden. Zo werkt een aantal expertgroepen procedures en processen uit op organisatie- en uitvoeringsniveau. Dit zal resulteren in Waterrandprocedures, een Handboek operationele functionarissen en een Model Multidisciplinair Opleiding-, Trainingen Oefenplan. Tevens gaat er een pilot van start om het model rampbestrijdingsplan in vijf watergebieden te valideren en toe te passen. Het Handboek moet dan ook worden beschouwd als een groeidocument, dat na afronding zal worden ingevoegd in het Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding. Daar de rampenbestrijding in de praktijk een steeds bredere invulling krijgt, heeft BZK besloten dat het Handboek incidentbestrijding op het Water op termijn zal opgaan in een overkoepelend Handboek Rampen- en Crisisbeheersing. Tot slot Waterrand hoopt met het Handboek Incidentbestrijding op het Water een goede basis te leggen voor de (voorbereiding op de) incidentbestrijding op het water. Het zou als algemeen geldend denk- en begrippenkader voor alle waterincidenten moeten gelden. Vanwege de wenselijkheid van eenheid van opvatting op het terrein van incidentbestrijding op het water raad ik het gebruik van dit Handboek van harte aan. Jos Stierhout Projectleider Waterrand Algemeen Directeur Veiligheidsregio Noord-Holland Noord Waterrand / Voorwoord Handboek Incidentbestrijding op het Water / concept 1.0 / 31 maart

12

13 DEEL A - HOOFDSTUK 1 WETTELIJK EN ORGANISATORISCH KADER ONDERDEEL RESULTAAT 1 PROJECT WATERRAND Projectbureau Waterrand Rapportagedata Projectfase : Ontwikkelfase 1 / resultaat 1 Versie/datum : 5.0/ Status : Eindconcept Projectleider : Dhr. J.V.T.M. Stierhout

14 Inhoudsopgave Deze deelrapportage bevat de volgende delen: 1 INLEIDING Inhoud hoofdstuk WETTELIJK KADER BESTUURLIJKE ORGANISATIE Rijksoverheid Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties Minister van Verkeer en Waterstaat Minister van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit Minister van Defensie Openbaar Ministerie Decentrale overheid Gemeente Provincie Waterschap Rijksheren OPERATIONELE ORGANISATIE Operationele diensten Landelijke Operationeel Coördinatie Centrum Rijkswaterstaat Veiligheidsregio Brandweer GHOR Politie Specifieke watergerelateerde partijen Bevoegde gezagen voor het water Beheerder Noordzee Beheerder rijkswateren Beheerder provinciale wateren Waterschappen Beheerder gemeentelijke wateren Havens Verkeercentrale Kustwacht KNRM Reddingsbrigade Overige particuliere organisaties Eigenaar en kapitein... 24

15 1 Inleiding 1.1 Inhoud hoofdstuk Inleiding HVR De (voorbereiding op) de incidentbestrijding vindt plaats binnen een specifiek wettelijk en organisatorisch kader. In dit hoofdstuk komen allereerst de wettelijke grondslagen aan de orde. Daarna wordt de operationele organisatie van de incidentbestrijding beschreven en specifiek de partijen die op het water actief zijn bij de incidentbestrijding. Tot slot wordt op hoofdlijnen ingegaan op de operationele organisatie van de incidentbestrijding en de daarin optredende diensten. Dit hoofdstuk vormt een aanvulling op Deel A hoofdstuk 1 Wettelijk en organisatorisch kader van het Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding, waarbij hier nadrukkelijk wordt ingegaan op de organisaties en taakomschrijvingen met betrekking tot incidenten op het water. Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

16 2 Wettelijk kader Inleiding In dit hoofdstuk wordt de relevante wet- en regelgeving nader beschouwd. Onderstaand is het relevante wettelijke kader kort toegelicht voor incidentbestrijding op het water. Voor de hulpverleningsdiensten zijn daarbij de volgende wetten van toepassing: - Brandweerwet - Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen - Wet Rampen en Zware Ongevallen - Wet veiligheidsregio s (dit voorstel vervangt op termijn de bovengenoemde wetten) - Politiewet En qua informele regelgeving: - Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding Wat betreft de incidentbestrijding op het water, dienen ook de wetten en regelingen die specifiek voor het water gelden worden beschouwd. De bevoegdheden en verplichtingen bij het optreden en afhandelen van calamiteiten op het water is o.a. vastgelegd in de volgende wetten: - Natuurbeschermingswet - Scheepvaartreglement territoriale zee - Scheepvaartverkeerswet - Waterschapswet - Waterwet (waarschijnlijk ingevoerd in 2009) - Wet beheer Rijkswaterstaatswerken - Wet Bestrijding Ongevallen Noordzee (BON) - Wet bodembescherming - Wet milieubeheer - Wet Modernisering Waterstaatswetgeving van de Waterstaatswet Wet op de waterhuishouding - Wet op de waterkeringen - Wet Verontreiniging oppervlaktewateren - Wet verontreiniging zeewater - Wet vervoer gevaarlijke stoffen - Wet voorkoming van verontreiniging door schepen - Wrakkenwet En daarnaast zijn de volgende regelingen van belang: - Regeling inzake SAR-dienst Besluit Instelling Kustwacht - Beheerplan voor de Rijkswateren - Waterbeheersplannen van de Waterschappen Als algemeen kaderstellend kan de lijst van wetgeving worden aangevuld met onderstaande wetten: - Grondwet - Gemeentewet - Provinciewet - Algemene wet bestuursrecht - Wet Gemeenschappelijke regelingen Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

17 3.1 Rijksoverheid 3 Bestuurlijke organisatie Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties Min BZK Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) heeft tot taak het bevorderen van de openbare orde en veiligheid. Vanuit deze taakstelling is het ministerie systeemverantwoordelijke voor de rampenbestrijding in het algemeen in Nederland. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is verantwoordelijk voor de afstemming van de orde- en veiligheidsmaatregelen op centraal niveau. Het Nationaal CrisisCentrum (NCC) speelt bij de uitvoering van deze verantwoordelijkheid een centrale rol. Het beheersen van crisissituaties vereist een gedegen voorbereiding. Opleiding en oefening zijn daarbij van wezenlijk belang. Wanneer zich een omvangrijke crisis voordoet, kan de kernbezetting van het Nationaal CrisisCentrum worden uitgebreid. Hierin is voor de interdepartementale coördinatie van de communicatie ook het Nationaal Voorlichtingscentrum opgenomen. Het NCC verzorgt de informatievoorziening tussen de verschillende bestuurslagen en, als er buitenlandse aspecten meespelen, voor de contacten met de ons omringende landen. Het NCC verleent tevens faciliteiten voor een goed functioneren van de beleidsteams en ambtenaren tijdens de opgeschaalde situatie. Afspraken over interdepartementale coördinatie en besluitvormingsstructuren zijn vastgelegd in het Nationaal Handboek Crisisbesluitvorming. Het Landelijk Operationeel Coördinatie Centrum (LOCC) draagt zorg voor de landelijke coördinatie van de operationele inzet tijdens rampen, calamiteiten en grootschalige evenementen. Deze organisatie is verder beschreven in het onderdeel operationele diensten. Wettelijk kader Op grond van bepalingen opgenomen in onder andere de Brandweerwet 1985, de Wet GHOR, de Wrzo (in de toekomst vervangen door de Wet veiligheidsregio s) en de Politiewet, wordt BZK aangeduid als systeemverantwoordelijke voor de rampenbestrijding Minister van Verkeer en Waterstaat Min V&W In tegenstelling tot de 1-km zone van de Noordzee gezien vanaf de kustlijn, de binnenwateren en het land is de Noordzee niet gemeentelijk ingedeeld en ligt de beleidsverantwoordelijkheid voor de rampen- en incidentenbestrijding op de Noordzee 1 primair bij de Minister van Verkeer en Waterstaat (V&W). De uitvoering van deze verantwoordelijkheid is belegd bij de Directeur Kustwacht, onder beheersmatige aansturing van de HID Noordzee. Op hoofdlijn kan worden vastgesteld dat Verkeer en Waterstaat daarmee de verantwoordelijke is over de incidentbestrijding op het water (de bronbestrijding). Het bevoegd gezag op het land is verantwoordelijk voor de effecten die op het land optreden. 1 De monding van de Westerschelde (Noordzee tot de lijn Vlissingen-Breskens van 3-35 Oosterlengte) wordt beschouwd als Noordzee, maar is wel gemeentelijk ingedeeld gebied. Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

18 In schema kan de verantwoordelijkheid op de Noordzee als volgt worden gevisualiseerd: Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft taken en verantwoordelijkheden op het terrein van crisisbeheersing van vervoer, infrastructuur, communicatie en water. Het Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing Verkeer en Waterstaat (DCC V&W) is het coördinatiepunt en verantwoordelijke voor een samenhangend crisisbeheersingsbeleid op de beleidsterreinen van Verkeer en Waterstaat. Tevens fungeert het DCC-V&W als aanspreekpunt voor het Nationaal CrisisCentrum (NCC) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de overige ministeries. Voor verdere opschaling bij rampen en crises op de Noordzee bestaat een aparte organisatie: het Regionaal Beheersteam Noordzee (RBN). Het RBN bestaat uit vertegenwoordigers van de in Kustwachtverband samenwerkende departementen, desgewenst aangevuld met vertegenwoordigers van andere departementen. Het RBN staat, namens de minister van Verkeer en Waterstaat, onder voorzitterschap van de Hoofd Ingenieur Directeur van Rijkswaterstaat Noordzee. Indien een ongeval heeft plaatsgevonden of sprake is van een ernstig dreigend gevaar en de kapitein of scheepseigenaar niet in voldoende mate optreedt, kan de minister aan betrokkenen aanwijzingen geven tot het voorkomen, beperken of ongedaan maken van de schadelijke gevolgen van het ongeval. Indien de aanwijzingen niet kunnen en/of worden opgevolgd, kan de minister maatregelen nemen. Zoals overname van het gezag over het schip of de bestrijding van de gevolgen van het ongeval aansturen. Indien het schip onder buitenlandse vlag vaart dan dienen de aanwijzingen en maatregelen pas gegeven te worden nadat overleg is gepleegd met de vlaggestaat, tenzij zich een situatie voordoet die onmiddellijk ingrijpen noodzakelijk maakt. Wettelijk kader De Wet Bestrijding Ongevallen Noordzee (Wet BON) biedt het wettelijke kader voor de ongevallen en rampenbestrijding op het Nederlandse deel van de Noordzee. Daarnaast geldt de Regeling inzake de SAR-dienst 1994 en het Besluit Instelling Kustwacht wordt het onderdeel redden van mensen, ook wel Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

19 Search and Rescue (SAR) beschreven. De Wet BON heeft geen betrekking op het SAR-proces. Het Rampenplan Noordzee bevat de afspraken over het optreden op de Noordzee. Bijzonderheid De eerste kilometer van de Noordzee gezien vanaf de kustlijn is gemeentelijk ingedeeld gebied. Op het gemeentelijk ingedeelde gebied is de Wrzo en de Gemeentewet van toepassing. Op grond van de Wet BON wordt de eerste kilometer van het water bij rampen en incidenten beschouwd als lex specialis ten opzichte van de Gemeentewet en de Wrzo en is op deze eerste kilometer van de Noordzee de Wet BON van toepassing. Dit betekent dat de incidentbestrijding op de gehele Noordzee onder verantwoordelijkheid valt van de minister van Verkeer en Waterstaat. 2 Een uitzondering op de verantwoordelijkheid van de minister van Verkeer en Waterstaat is op het gebied van nautisch beheer: de aanloopgebieden kennen namelijk een eigen nautisch beheerder. Op verzoek kan in deze gebieden de afhandeling van een incident worden overgedragen aan de Directeur Kustwacht. Op de Noordzee is op grond van de Wet BON helder wanneer en op welke manier de overheid mag ingrijpen. Primair blijft de kapitein/eigenaar belast met de bestrijding en voorkomen van een ongeval. Artikel 5 en 6 Wet BON regelt secundair respectievelijk tertiair de aanwijzingen en overname van het schip voor zover het noodzakelijk is om de doelstellingen van de Wet BON te bereiken. In hoofdlijn kan geconcludeerd worden dat de minister van V&W verantwoordelijk is voor de incidentbestrijding op zee (incl. incidenten op de 1 e kilometer). Indien het incident effecten op het land veroorzaakt, is afstemming met de burgemeester van die betreffende gemeente noodzakelijk, de minister van Verkeer & Waterstaat is beslissingsbevoegd in deze. De burgemeester besluit wel over het optreden met betrekking tot de effecten op het land Minister van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit Min LNV In het geval van een incident op het water is het Ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) betrokken in dien het incident gevolgen heeft voor: Groene economie; Natuur, landschap, groen en een vitaal platteland; Voedsel. Wanneer er een dierziektecrisis uitbreekt waarbij de openbare orde in het geding is, ligt het voortouw voor het handhaven van deze openbare orde bij de betreffende burgemeester of, indien bovengemeentelijk, bij de coördinerend bestuurder. De taken van de betrokken LNV-diensten zijn als volgt verdeeld: De Directie Regionale Zaken van LNV levert de crisismanager voor het Regionaal Coördinatie Centrum (RCC) en coördineert de inzet van de uitvoerende diensten: - de Voedsel- en Warenautoriteit (VWA): bestrijding van dierziekten 2 Kamerstukken II 1987/88, , nr. 3, p. 9; Kamerstukken II 1989/90, , nr. 6, p Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

20 in het veld; - de Algemene Inspectie Dienst (AID): controle en handhaving regelgeving; - de Dienst Regelingen (DR): uitvoeren van regelingen o.a. opkoop; De Crisismanager is verantwoordelijk voor de bestuurlijke contacten in de regio en de verbindingen in de regio (RCC) met het Departementaal Crisis- en Coördinatiecentrum (DCC). Wettelijk kader Bij incidenten zal het ministerie op grond van haar verantwoordelijkheden maatregelen nemen. De vigerende wetgeving hiertoe betreffen o.a. de Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren en op Europese regelgeving Minister van Defensie Min Def ICMS Wettelijk kader Het Ministerie van Defensie heeft drie hoofdtaken: 1. bescherming van de integriteit van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied; 2. bevordering van de internationale rechtsorde en stabiliteit; 3. ondersteuning van civiele autoriteiten bij rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp, zowel nationaal als internationaal. Het beheer van de Kustwacht en de uitvoering van kustwachttaken valt onder deze hoofdtaak. De laatste hoofdtaak is steeds meer van belang om rekening mee te houden bij de incidentbestrijding. Defensie heeft mensen en materiaal beschikbaar om lokale autoriteiten te ondersteunen. Voor ondersteuning van de politie is de Koninklijke Marechaussee inzetbaar. Ook de andere krijgsmachtonderdelen zijn inzetbaar. Om deze bijstand te formaliseren is het project Intensivering Civiel-Militaire Samenwerking (ICMS) opgestart. Defensie neemt deel in de vijfentwintig veiligheidsregio s. Het Regionaal Militaire Commando s (RMC s) vervult een brugfunctie naar de civiele instanties in zijn gezagsgebied. In het convenant ICMS en de bijbehorende catalogus is specifieke informatie opgenomen. Op grond van de Politiewet 1993 kan de Koninklijke Marechaussee bijstand aan de politie verlenen. De Kustwacht is op grond van het Besluit Instelling Kustwacht ondergebracht bij het Ministerie van Defensie Openbaar Ministerie OM Het Openbaar Ministerie is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde en met andere bij wet vastgestelde taken. De hoofdtaak van het Openbaar Ministerie (OM) is te verdelen in: - de opsporing van strafbare feiten; - de vervolging van strafbare feiten; - toezicht op de uitvoering van strafvonnissen. Een van de taken van het Openbaar Ministerie is deelname aan het zogenaamde lokale driehoeksoverleg (OM, politie en burgemeester) waarin de inzet van politie, criminaliteit en de inrichting en opschaling van incidentbestrijding wordt besproken. De officier van justitie zeezaken is wat betreft de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde verantwoordelijk voor de inzet van opsporingsdiensten en daarbij ondersteunende diensten op zee, ook Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

21 wanneer die inzet buiten het werkgebied van de Kustwacht plaatsvindt. Hiertoe is de Permanente Kontaktgroep Handhaving Noordzee (PKHN) ingesteld. Deze heeft tot taak: de beleidsmatige aansturing van de Kustwacht voor wat betreft de handhaving van wettelijke voorschriften op de Noordzee. Het gaat daarbij om de resultaatgebieden algemene handhaving, milieu, verkeer en visserij en alle werkzaamheden die nodig zijn voor het ontwikkelen, vaststellen en evalueren van het maritieme handhavingsbeleid met betrekking tot genoemde resultaatgebieden. De PKHN wordt voorgezeten door de (plaatsvervangend) officier van justitie zeezaken. Het Functioneel Parket behandelt de zaken die voortkomen uit de strafrechtelijke handhaving op zee van bovengenoemde resultaatgebieden. Met overige resultaatgebieden is het Landelijk Parket belast. Het KLPD valt onder het gezag van het Landelijk Parket. Wettelijk kader Het Openbaar Ministerie (OM) is belast met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde en met andere bij de wet vastgestelde taken (artikel 124 Wet op de rechterlijke organisatie Wet RO). 3.2 Decentrale overheid Gemeente Gemeenten en veiligheidsregio s De gemeente is, na de rijksoverheid en de provincie, de kleinste zelfstandige bestuurseenheid in het Nederlandse staatsbestel. Op 1 januari 2008 telde Nederland 443 gemeenten. De gemeente bestaat uit de volgende organen: - Gemeenteraad - College van burgemeester en wethouders (B&W) - Burgemeester De burgemeester heeft een aantal eigen wettelijke taken en bevoegdheden. Hij is verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid in de gemeente. De burgemeester heeft het opperbevel over de bestrijding van rampen en zware ongevallen. Het College van Burgemeester & Wethouders is belast met de voorbereiding op de bestrijding van rampen en ongevallen. Bij een schending of dreigende schending van de orde en rust in de gemeente kan de burgemeester bevelen geven die hij noodzakelijk acht voor de handhaving van de openbare orde. Andere functionarissen met wettelijke bevoegdheden op het water zoals de hoofdingenieur-directeur (HID) van Rijkswaterstaat vallen in het geval van een ramp of zwaar ongeval onder het opperbevel van de burgemeester. Ten slotte zij opgemerkt dat de voorgestelde opperbevelbevoegdheid niet is verbreed tot crisissituaties waarbij andere dan OOV-bevoegdheden aan de orde zijn. In een crisis ligt de verantwoordelijkheid voor het beheersen van de crisis primair bij bestuursorganen die over de bevoegdheden beschikken om de noodzakelijke maatregelen te nemen (bijvoorbeeld bij de minister van LNV in het geval van zeehondenziekte). Het is van groot belang dat tijdig overleg met de burgemeester plaatsvindt, zodat de implicaties van de door hem ter beheersing van de crisis noodzakelijk te nemen maatregelen, waaronder die ter handhaving van de openbare orde, onder ogen kunnen worden gezien. Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

22 Incidenten het water op Het gehele College van Burgemeester en Wethouders (B&W) is verantwoordelijk voor de brandweerzorg en de voorbereiding op de incidentbestrijding in gemeentelijk ingedeeld gebied: planvorming èn oefening. Aangezien de Nederlandse wateren gemeentelijk ingedeeld zijn (tot 1 km. van de Noordzeekust), heeft de gemeente ook hier een verantwoordelijkheid. Ook de gemeentelijke dienst speelt een rol in de bestrijding van een incident en nog meer in de afhandeling naderhand. Wettelijk kader huidig Wettelijk kader toekomst In onder andere de Gemeentewet, de Politiewet 1993, de Wrzo en de Brandweerwet 1985 zijn de taken en verantwoordelijkheden beschreven van B&W. In de Wet rampen en zware ongevallen (Wrzo) is opgenomen dat degene die de leiding over de brandweer heeft tevens belast is met de operationele leiding van een ramp of zwaar ongeval, tenzij de burgemeester een andere voorziening treft. Operationele leiding houdt in: de multidisciplinarie afstemming en aansturing van het incident, in overleg met de procesverantwoordelijken. De gemeenten nemen verplicht deelnemen aan een gemeenschappelijke regeling voor de regionale brandweer en GHOR. Deze regionale brandweer voert een aantal verplichte wettelijke taken uit voor de gezamenlijke gemeenten. Het bestuur van de regionale brandweer en de GHOR bestaat uit de burgemeesters van de deelnemende gemeenten. Voorts kan als algemeen uitgangspunt worden gehanteerd dat er geen verschil is in bevoegdheden bij incidentbestrijding op schepen die varen onder Nederlandse of buitenlandse vlag. De Nederlandse wetgeving is van toepassing op alle schepen 3 die zich bevinden in de Nederlandse wateren. Het Wetsvoorstel veiligheidsregio s zal wijzigingen met zich meebrengen voor de gemeenten: De colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten die behoren tot een regio, treffen een gemeenschappelijke regeling, waarbij de veiligheidsregio wordt ingesteld. Aan de regio wordt de uitvoering van brandweertaken en taken in het kader van de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen opgedragen. De gemeentelijke planvorming verdwijnt en wordt vervangen door regionale plannen, vast te stellen door het bestuur van de veiligheidsregio. Wel blijven de gemeenten verantwoordelijk voor de invulling van de plannen met mensen en middelen. De gemeenten nemen verplicht deel aan de veiligheidsregio en moeten een deel van de huidige gemeentelijke taken overhevelen. Bij een incident van meer dan plaatselijke betekenis wordt een Regionaal Beleidsteam (RBT) ingericht, waarin de burgemeesters van de getroffen gemeenten plaats nemen. De voorzitter neemt de besluiten, zoveel mogelijk met inachtneming van hetgeen is ingebracht in het RBT. In dit geval vallen de bevoegdheden van de burgemeester uit het Wetsvoorstel veiligheidsregio s, Gemeentewet en sectorale wetten onder het gezag van de voorzitter van de veiligheidsregio. Deze kan later door een gemeenteraad worden opgeroepen om uitleg te geven over de 3 Een uitzondering op dit algemene uitgangspunt vormen oorlogsschepen, militaire luchtvaartuigen en andersoortige schepen en luchtvaartuigen in overheidsdienst voor andere dan handelsdoeleinde. Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

23 genomen beslissingen. Hoe de voorzitter van de veiligheidsregio dit gaat invullen en welke consequenties dit gaat hebben is nog onduidelijk Provincie Provincie Incidenten het water op Nederland is ingedeeld in 12 provincies. Het provinciaal bestuur is actief op een breed terrein: ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer, economie, agrarische zaken, milieu, recreatie, natuur en landschap, welzijn, cultuur, bestuurlijke organisatie, toezicht op de waterschappen en op de financiën van de gemeenten. De provincie bestaat uit de volgende organen: - Provinciale Staten - Gedeputeerde Staten - Commissaris van de Koningin (CdK) De CdK maakt deel uit van het provinciaal bestuur en heeft tevens een taak als vertegenwoordiger van de landsregering, rijksorgaan wordt dat genoemd, in de provincie. Zo heeft de Commissaris coördinerende bevoegdheden bij de rampenbestrijding en brengt hij regelmatig werkbezoeken aan gemeenten. Een provincie kan op verschillende manieren betrokken raken bij een incident op het water. Bij een (dreigende) crisis van meer dan plaatselijke betekenis, kan de CdK een beleidsaanwijzing geven aan de betrokken burgemeester(s) op grond van de rampenwetgeving. Daarnaast treedt de CdK als coördinerend bestuurder op tussen regionale en rijksoverheden. Het betreft dan met name de zogeheten Rijksheren, de vertegenwoordigers van de diverse departementen in de regio. De basis hiervan is de Ambtsinstructie CdK. Ook speelt de CdK een rol in de bijstandsverlening, indien een operationele dienst bijstand van buiten de eigen regio aanvraagt. Het college van Gedeputeerde Staten (GS) kan als bestuursorgaan betrokken zijn bij de bestrijding van een incident op basis van sectorale wetgeving. Het college van GS kan de betrokken waterwegbeheerder of de beheerder van een waterstaatswerk zijn. De rol van de provincie kan in die laatste gevallen zowel bestuurlijk als operationeel zijn. Wettelijk kader huidig In de Provinciewet, Wet Milieubeheer, de Waterstaatswet, de Politiewet 1993, de Wrzo en de Brandweerwet 1985 zijn de taken en verantwoordelijkheden van de provincie en de Commissaris van de Koningin beschreven van en het college van Gedeputeerde Staten in het bijzonder. Zowel de CdK als het College van GS hebben eigenstandige bevoegdheden op het gebied van het toezicht op de planvorming en de uitvoering van beleidsplannen, ontleend aan de Wet rampen en zware ongevallen. Wettelijk kader toekomst In het Wetsvoorstel veiligheidsregio s worden de bevoegdheden van de provincie beperkt tot een informatierol en de mogelijkheid de voorzitter van de veiligheidsregio bij een crisis van meer dan plaatselijke betekenis een beleidsaanwijzing te geven. Op de gebieden van sectorale wetgeving verandert vooralsnog niets, hoewel ook hier te verwachten is, dat de voorzitter van de veiligheidsregio Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

24 3.2.3 Waterschap mogelijk een deel van de taken van de CdK overneemt. Het betreft dan in het bijzonder de rol van de CdK als coördinator tussen regionale en rijksoverheden. Wat een knelpunt blijft, is de onduidelijkheid omtrent de bovenregionale en interprovinciale coördinatie. Het Wetsvoorstel veiligheidsregio s biedt hiervoor (nog) geen oplossing. Waterschappen Het waterschap is een belangrijke beheerder van waterstaatswerken. Waterschappen worden ingesteld en opgeheven bij provinciaal reglement. Aan een waterschap worden in dat reglement taken opgedragen betreffende de zorg voor de waterkering en/of de waterhuishouding, waaronder het beheer en onderhoud van de dijken en zorg voor de bemaling. Een dijkgraaf is voorzitter van zowel het algemeen als het dagelijks bestuur van een waterschap. Het dagelijks bestuur van een waterschap wordt college van dijkgraaf en heemraden genoemd. Een dijkgraaf wordt benoemd door de Kroon voor een periode van zes jaar. Bij waterschappen die geen dijken in beheer hebben heet deze functie watergraaf. De waterschappen hebben een uitvoerende rol in de incidentenbestrijding. Zodoende zijn de waterschappen nader beschreven bij het onderdeel operationele diensten, zie paragaaf Rijksheren Rijksheren Incidenten op het water Rijksheren zijn bij AMvB aangewezen functionarissen die in buitengewone omstandigheden noodbevoegdheden namens de vakminister kunnen uitoefenen. Ze komen in beeld als er een vitaal belang wordt bedreigd en de normale bevoegdheden ontoereikend zijn om die dreiging aan te pakken. Ieder ministerie beschikt over een of meerdere rijksheren. Rijksheren opereren op basis van een noodwet, bijvoorbeeld de: - Prijzennoodwet voor Verkeer en Waterstaat (regionaal hoofdingenieurdirecteur (HID)); - Noodwet voedselvoorziening voor producten van landbouw en visserij; - Havennoodwet voor het gebruik van havens (rijkshavenmeester); - Noodwet geneeskundigen (regionaal inspecteur VWS). Het koppelen van beleidsterreinen tezamen met duidelijkheid over de vraag wie waarover gaat is cruciaal voor goede crisisbeheersing. En daarbij spelen rijksheren van oudsher een belangrijke rol. De afstemming tussen rijksheren is tot nog toe belegd op provinciaal niveau. Met de vorming van veiligheidsregio s zal een verschuiving plaatsvinden. Het ministerie van V&W kent twee soorten functionarissen die als crisispartner mogen optreden. Dit zijn de Hoofd ingenieur-directeuren (HID) en de (Rijks)Havenmeesters. De volgende beleidsterreinen zijn in elk geval relevant voor één of meer van deze functionarissen: - Binnenvaart - Zeescheepvaart - Havens en Noordzee - Waterstaatsaangelegenheden Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

25 - Spoorwegvervoer - Pijpleidingen - Waterkeringen Bijzonder is de relatie tot waterschappen en tot de provincie. De provincie voert het toezicht op de waterschappen, de minister het oppertoezicht. De minister zou het plegen van een interventie kunnen mandateren aan een HID. Wettelijk kader huidig Wettelijk kader nieuw De wettelijke positie van de rijksheer houdt in dat hij in bepaalde omstandigheden op grond van mandaat een noodbevoegdheid in een bepaald gebied namens zijn vakminister kan uitoefenen. Het mandaat kan algemeen zijn of een bepaald geval betreffen. De minster behoudt de regierol en kan dus zelf ook over de betreffende noodbevoegdheden blijven beschikken. De wettelijke regeling van rijksheren is verbrokkeld geregeld in diverse noodwetten. In de Memorie van Toelichting bij het Wetsvoorstel veiligheidsregio s staat de samenwerking met crisispartners (waaronder Rijkswaterstaat, KNRM, Reddingsbrigade Nederland, Waterschappen) nader uitgewerkt. Een aantal van de crisispartners betreft functionarissen van gedeconcentreerde diensten (ook wel aangeduid als: rijksheren), die afhankelijk van sectorale wetgeving kunnen optreden ten tijde van een crisis. Voor een volledige beschrijving wordt hiernaar verwezen. Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

26 4 Operationele organisatie 4.1 Operationele diensten Landelijke Operationeel Coördinatie Centrum LOCC Het Landelijke Operationeel Coördinatie Centrum (LOCC) van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vormt het centrale punt voor brandweer, politie, geneeskundige hulpverlening en defensie om de operationele inzet op landelijk niveau adequaat te laten plaatsvinden. Sleutelwoorden hierbij zijn: informatievoorziening, coördinatie en advisering. Op deze manier biedt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) de kans de bovenregionale inzet van mensen en middelen bij grootschalige evenementen, incidenten en rampen efficiënt en effectief te laten verlopen. Het LOCC is namens het ministerie van BZK het landelijke aanspreekpunt hiervoor Rijkswaterstaat RWS en HID Rijkswaterstaat is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. In opdracht van de minister en de staatssecretaris werkt Rijkswaterstaat aan het aanleggen, beheren en ontwikkelen van de infrastructurele hoofdnetwerken van ons land. Rijkswaterstaat werkt aan de vlotte en veilige doorstroming van het verkeer, aan een veilig, schoon en gebruikersgericht landelijk watersysteem en aan de bescherming van ons land tegen overstromingen. Rijkswaterstaat is onderverdeeld in tien regionale diensten, 36 districten, vijf landelijke diensten en drie project directies. Aan het hoofd van elke dienst staat een hoofdingenieur-directeur (HID). De HID is in zijn beheergebied, namens de minister, als bevoegde autoriteit of als bevoegd gezag (in mandaat namens de minister) verantwoordelijk voor onder andere het nautisch en infrastructureel beheer van de scheepvaartwegen en het waterbeheer. Bij crisis en rampen heeft de HID vooral de rol van adviseur en facilitator. Hij kan, naast zijn normale bevoegdheden in het kader van verkeersregeling, ondersteuning vanuit RWS geven aan de verantwoordelijken voor de rampenbestrijding in het kader van de Wet rampen en zware ongevallen. De uitvoering door de Kustwacht van alle rampbestrijdingsprocessen op de Noordzee worden namens de minister van V&W door de HID Noordzee beheersmatig aangestuurd Veiligheidsregio Hulpverlening Hulpverleningsdiensten hebben in Nederland hun eigen taak en verantwoordelijkheden. Voor de drie algemene hulpverleningsdiensten (brandweer, GHOR en politie) is er specifieke wetgeving. In het algemeen geldt de Brandweerwet 1985, de Wet GHOR, de Wrzo (deze wetten worden op termijn vervangen door de Wet veiligheidsregio s), de Politiewet en als regelgeving het Handboek Voorbereiding Rampenbestrijding (HVR). In sommige gebieden zijn daarnaast andere diensten betrokken zoals milieudiensten, havenbedrijven, reddingsbrigades enz. Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

27 Voorstel Wet veiligheidsregio s Veiligheidsregio Taken Wettelijk kader nieuw Nota bene De Wet veiligheidsregio s integreert de Brandweerwet 1985, de Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en de Wet rampen en zware ongevallen (Wrzo). In het wetsvoorstel vindt ook de verankering plaats van het beleid over de informatie- en communicatievoorziening bij incidentbestrijding en crisisbeheersing. Andere wetten zullen, indien noodzakelijk, worden aangepast. Binnen de Wet wordt geen onderscheid gemaakt tussen incidentbestrijding op het water en op het land. Dit betekent dat voor incidentenbestrijding op gemeentelijk ingedeelde wateren dezelfde wetgeving geldt als voor op het land. Het gemeentelijk ingedeeld gebied is in Nederland verdeeld in 25 veiligheidsregio s. De burgemeesters en wethouders van de gemeenten in de regio treffen een gemeenschappelijke regeling waarbij een openbaar lichaam te weten de veiligheidsregio wordt ingesteld. De Veiligheidsregio heeft de volgende taken toebedeeld gekregen: a) het inventariseren van risico s van branden, rampen en crises; b) het adviseren van het bevoegd gezag over risico s van branden, rampen en crises in de bij of krachtens de wet aangewezen gevallen alsmede in de gevallen die in het beleidsplan zijn bepaald; c) het adviseren van het college van burgemeester en wethouders over de taak, bedoeld in artikel 3, eerste lid; d) het voorbereiden op de bestrijding van branden en het organiseren van de rampenbestrijding en de crisisbeheersing; e) het instellen en in stand houden van een brandweer; f) het instellen en in stand houden van een GHOR; g) het voorzien in de meldkamerfunctie; h) het aanschaffen en beheren van gemeenschappelijk materieel; i) het inrichten en in stand houden van de informatievoorziening binnen de diensten van de veiligheidsregio en tussen deze diensten en de andere diensten en organisaties die betrokken zijn bij de onder d), e), f), en g) genoemde taken. De veiligheidsregio heeft de regie in handen om afspraken te maken met andere diensten als reddingsmaatschappij, milieudiensten enz. met betrekking tot incidentbestrijding. In het Wetsvoorstel veiligheidsregio s zijn de taken en bevoegdheden van de Veiligheidsregio beschreven. De Wet Gemeenschappelijke Regeling is de basis voor de gemeenschappelijke regeling die door de gemeenten wordt opgesteld voor het instellen van een veiligheidsregio. De veiligheidsregio is verlengd lokaal bestuur. De voorzitter van de veiligheidsregio is de burgemeester die ingevolge de Politiewet 1993 is benoemd als korpsbeheerder 4. In het Wetsvoorstel veiligheidsregio is opgenomen dat als een bovenlokale ramp of crisis zich voordoet en meerdere burgemeesters het opperbevel voeren, de voorzitter van de veiligheidsregio gebruik kan maken van doorzettingsmacht. Voor bovenregionale incidenten is nog geen bepaling opgenomen. 4 In het huidige wetsvoorstel is dit als zodanig opgenomen. Hierover zal in de parlementaire behandeling nog worden gesproken. Indien een andere uitkomst gestand doet, zal dit worden aangepast. Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart

28 Brandweer Brandweer De brandweer is bij incidenten en grootschalige ongevallen verantwoordelijke voor een aantal rampbestrijdingsprocessen. Taken De door het bestuur van de veiligheidsregio ingestelde brandweer voert in ieder geval de volgende taken uit: a) het voorkomen, beperken en bestrijden van brand; b) het beperken en bestrijden van gevaar voor mensen en dieren bij ongevallen anders dan bij brand; c) het waarschuwen van de bevolking; d) het verkennen van gevaarlijke stoffen en het verrichten van ontsmetting; e) het adviseren van andere overheden en organisaties op het gebied van de brandpreventie, brandbestrijding en het voorkomen, beperken en bestrijden van ongevallen met gevaarlijke stoffen; f) De regionale brandweer voert tevens taken uit bij rampen en crises in het kader van de rampenbestrijding en crisisbeheersing. Elk college van burgemeester en wethouders kan besluiten tot het hebben van een gemeentelijke brandweer, die in de eigen gemeente de bovengenoemde taken a) en b) uitvoert. Indien alle gemeenten in een regio besluiten een gemeentelijke brandweer te hebben, dan voert de door het bestuur van de veiligheidsregio ingestelde brandweer hetgeen beschreven is onder a) en b) dus niet uit. Wettelijk kader Het Wetsvoorstel veiligheidsregio s formuleert de taken van de brandweer (onder andere redding en brandbestrijding) en regelt, gebruik makend van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen, de instelling van de Regionale Brandweren onder verlengt lokaal bestuur, en de positie van de Regionaal Commandant GHOR GHOR Taken Bij rampen en zware ongevallen is het redden, verstrekken van geneeskundige hulp en zorg aan slachtoffers de eerste prioriteit. De opzet van de GHOR is het garanderen van een vloeiende overgang van de dagelijkse spoedeisende hulpverlening naar geneeskundige hulpverlening bij rampen en zware ongevallen. De GHOR-taak van het bestuur houdt in het maken van afspraken met in de regio aanwezige instellingen 5 zoals ziekenhuizen en zorgaanbieders zoals artsen 6 alsmede met de regionale ambulance- en gezondheidsdiensten over hun voorbereiding op, inzet en nazorg bij zware ongevallen, rampen en crisissituaties. De directeur GHOR heeft onder verantwoordelijkheid van het bestuur van de veiligheidsregio als hoofdtaken: a) het organiseren van die zaken die nodig zijn ter voorbereiding op, dan wel afhandeling van de geneeskundige hulpverlening (regisserende taak); 5 Als bedoeld in de Wet toelating zorginstelling. 6 Als bedoeld in de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg. Waterrand / Deel A hoofdstuk 1 / Wettelijk en organisatorisch kader / eindconcept 5.0 / 31 maart