Doorbelasting Rijksapplicatiestore

Transcriptie

1 Doorbelasting Rijksapplicatiestore Applicatie distributie en verrekening binnen de gesloten Rijkscloud December I B05.F

2 Inhoudsopgave De contactpersonen van KPMG met betrekking tot dit rapport zijn: ir. J.A.M. Donkers RE KPMG Advisory N.V. Partner Tel: + 31 (0) donkers.hans@kpmg.nl Pagina Managementsamenvatting 2 1. Introductie 3 2. Context 6 3. Rijksapplicatiestore 11 mr. drs. S.R. Wallagh MBA KPMG Advisory N.V. Senior Manager Tel: +31 (0) wallagh.serge@kpmg.nl 4. Bekostiging van IT in het Rijk en in de Cloud 5. Bekostiging van de Rijkscloud-applicatiestore 6. Aanbevelingen en toekomstvisie Bijlagen 38 1

3 Managementsamenvatting Uw vraag In navolging van uw verzoek en onze offerte (onze referentie 12.I B05 F) hebben wij een onderzoek uitgevoerd naar de kostendrivers en doorbelastingsmethoden binnen een Rijkscontext van een applicatiestore. Daarbij hebben wij een aantal scenario s voor doorbelasting van de Rijksapplicatiestore in kaart gebracht, waarbij door ons specifiek aandacht is besteed aan mogelijke risico s en de inpasbaarheid binnen overheidsbudgetteringsmethoden. Onze aanpak In dit document hebben wij uw vraagstelling allereerst in een breder kader gezet. Wij beschrijven de lopende opdrachten, beleidskaders en internationale ontwikkelingen inzake cloud & applicatiestores. Vervolgens noemen wij relevante kostendrivers van applicaties en de store. De ontwikkelde scenario's moeten aansluiten bij de bekostiging van IT zoals dat binnen het Rijk gebruikelijk is. Deze bekostigingen schetsen wij dus eerst, om vervolgens de aansluiting met een applicatiestore te benoemen. Dit resulteert in vier scenario s met bekostigingswijzen van de Rijksapplicatiestore. De scenario s worden vervolgens vergeleken met de uitgangspunten voor bekostiging. Van hieruit brengen wij dan de inpasbaarheid van de scenario's in kaart. Tot slot geven wij ook nog een korte toekomstvisie over hoe de Appstore zich kan gaan ontwikkelen. Centraal in de beantwoording van de vraag staan vier scenario's: 1. Scenario 1: De aanbieder betaalt In dit scenario draagt de applicatie-aanbieder alle kosten. Eigenaren financieren zelf de ontwikkeling, acceptatie en exploitatie van de applicatie. De beheerkosten van de Rijksapplicatiestore worden op basis van lumpsum verdeeld over alle applicatie-eigenaren die applicaties aanbieden via de Rijksapplicatiestore. 2. Scenario 2: Gebruikersregistratie In dit scenario draagt de aanbieder (van de applicatie) aanvankelijk alle kosten, echter, de mogelijkheid bestaat om tevens de afnemer mee te laten betalen aan de exploitatiekosten. De Rijksapplicatiestore registreert nauwkeurig de afname van applicaties zodat de aanbieder in gesprek kan gaan met de afnemer. Vervolgens kunnen afspraken over de bekostiging gemaakt worden, al dan niet op basis van vooraf bekend gemaakte kosten. 3. Scenario 3: Commerciële Appstore Dit scenario zoals de Apple Appstore en Google Play s Android store. Hier betalen afnemers voor gebruik en hiermee worden de aanbieders gecompenseerd. De afnemer bepaalt wanneer hij een applicatie of dienst wil aanschaffen. De prijs is bij aanschaf bekend en er vindt geen nacalculatie plaats. 4. Scenario 4: Gematigde markt is een mengvorm tussen de commerciële appstores en vormen van registratie. Door betalingen enerzijds niet te koppelen aan personen, maar aan groepen, en anderzijds de betalingen periodiek te laten plaatsvinden, worden een aantal van de administratieve bezwaren van een commerciële applicatiestore ondervangen. Afhankelijk van de invulling van de kassafunctie wordt innovatie en hergebruik sterk of minder sterk gestimuleerd en kunnen de budgetrisico s worden ingeperkt. Aanbeveling De intrinsieke voor- en nadelen van de verschillende scenario s zijn vergeleken op basis van bekostigingsuitgangspunten van de overheid, algemene ITbeleidsuitgangspunten en meer algemene applicatiestore-gerelateerde kenmerken. Op basis daarvan komen wij tot de conclusie dat op basis van de gestelde uitgangspunten scenario 2 Gebruikersregistratie het hoogst scorende compromis vormt tussen wenselijkheid, haalbaarheid, innovatie en efficiency. Als er echter meer belang wordt gehecht aan innovatie en hergebruik, kan ook het gematigde Marktmodel aantrekkelijk worden. Deze scoort op die punten hoger. 2

4 1. Introductie

5 1.1 Vraagstelling onderzoek Dit onderzoek gaat in op de kostendrivers van de Rijksapplicatiestore en passende bekostiging Introductie De Rijkscloud is volop in ontwikkeling, op applicatieniveau binnen de cloud kan hergebruik gestimuleerd worden door middel van een Rijksapplicatiestore. Voorafgaand aan de ontwikkeling van de Rijksapplicatiestore is er behoefte aan houvast inzake kostendrivers en bekostiging van de applicaties en Rijksapplicatiestore. Dit onderzoek gaat hierop in. Uw vraag In uw opdrachtverlening d.d. 15 oktober 2012 zijn wij overeengekomen dat wij uiterlijk 17 december 2012 een rapport opleveren met daarin: 1. Kostendrivers binnen een Rijkscontext van een applicatiestore. 2. Een aantal scenario s voor doorbelasting van de Rijksapplicatiestore. Daarbij zal specifiek aandacht zijn voor de budgettaire (planning) consequenties, mogelijke risico s en inpasbaarheid binnen overheidsbudgetteringsmethoden. Om aansluiting bij de Rijksoverheid te bewaken worden huidige, succesvolle doorbelastingsmethoden binnen de Rijksoverheid meegenomen in het onderzoek. 3. Voorbeelden van dergelijke stores. 4. Identificatie van potentiële dilemma s/aandachtsgebieden. 5. Aanbevelingen. De vraagstelling van het onderzoek is meer toegespitst op doorbelasting van de Rijksapplicatiestore naar aanleiding van het startgesprek d.d. 25 oktober 2012 met de opdrachtgever. Binnen de reikwijdte Bij de beantwoording van uw vraag ligt, zoals besproken, het zwaartepunt van de vraagstelling voor KPMG rondom de financiële aspecten van de Rijksapplicatiestore. Het resultaat van de opdracht is dit adviesrapport waarin de volgende onderzoeksvragen zijn uitgewerkt: Welke bekostigingsmethoden voor IT-diensten worden gebruikt binnen de Rijksoverheid en welke methoden zijn gangbaar bij cloud-diensten? Welke bekostigingsmethoden zijn geschikt voor de Rijksapplicatiestore? Wat zijn de kostendrivers van een applicatie en de Rijksapplicatiestore? Op basis van de inventarisatie worden vier scenario s geschetst voor bekostiging van de doorbelasting van een Rijksapplicatiestore binnen de overheidsbekostigingsmethodieken. Belangrijkste benefits Helder inzicht in kostendrivers ondersteunt het proces van beeld- en planvorming van de Rijksapplicatiestore. Vroegtijdige aandacht voor bekostiging helpt bij de interne positionering en verwachtingen van de Rijksapplicatiestore. Inzicht kan als input dienen voor businesscases rondom de Rijkscloud en de Rijksapplicatiestore. Conform de opdrachtverlening hebben wij op 3 december een concept rapport opgeleverd ter bespreking en afstemming. Op basis daarvan is dit definitieve rapport opgesteld. 4

6 1.2 Onderzoeksopzet en leeswijzer Onderzoeksopzet en leeswijzer Onderzoeksopzet Voor de opzet van het onderzoek is gebruik gemaakt van de volgende structuur. 1.Hoe kan bekostiging van de applicatiestore georganiseerd worden binnen het Rijk? 2.Context Onderzoek 3.Rijksapplicatiestore 4.Bekostiging van IT in het Rijk en Cloud 5.Bekostiging de Rijksapplicatiestore 6.Conclusies, aanbevelingen en toekomstvisie Lopende opdrachten Beleidskaders Internationale ontwikkelingen overheid Internationale voorbeelden applicatiestore s Definitie applicatiestore Scope applicatiestore Applicatiestore in relatie tot gesloten Rijkscloud Structuur Rijkscloud Kostendrivers Type applicaties Algemene uitgangspunten bekostiging Bekostiging binnen het Rijk Bekostiging in de cloud Introductie scenario s Scenario s (1 t/m 4) Risico in de Pay-per-Use keten Conclusies Aanbevelingen Toekomstvisie Structuur rapport Dit eindrapport volgt de structuur van de onderzoeksopzet. Hoofdstuk Context onderzoek beschrijft de lopende opdrachten, beleidskaders en internationale ontwikkelingen inzake cloud en applicatiestores. Vervolgens wordt in hoofdstuk Rijksapplicatiestore ingegaan op de Rijksapplicatiestore. Na de definitie wordt de scope vastgesteld en de relatie met de gesloten Rijkscloud beschreven. Aan het einde van het hoofdstuk staan de kostendrivers van applicaties en de store. In hoofdstuk Bekostiging van IT in het Rijk en in de Cloud wordt ingegaan op bekostiging van IT zoals gebruikelijk is binnen het Rijk. Daarnaast worden er bekostigingsmethodieken uit de cloud gepresenteerd. In hoofdstuk Bekostiging van de Rijksapplicatiestore wordt de Rijksapplicatiestore gematcht met bekostigingswijzen in vier scenario s. De scenario s worden vervolgens vergeleken met de uitgangspunten voor bekostiging. Het laatste hoofdstuk gaat in op de conclusies omtrent de scenario's, aanbevelingen en de toekomstvisie. 5

7 2. Context

8 2.1 Lopende opdrachten Geen overlap met de onderzoeken doelarchitectuur, scope Rijksapplicatiestore en BYOD Samenhang met de omliggende opdrachten inzake de Rijkscloud De opdracht richting KPMG is onderdeel van een bredere opdrachtverlening omtrent de Rijkscloud. Aan diverse partijen is gevraagd deelaspecten te bekijken. In onderstaande figuur staan de diverse opdrachten op hoofdlijnen ten opzichte van elkaar weergegeven zoals die door KPMG worden begrepen en aan de orde geweest zijn in het afstemmingsgesprek d.d. 13november 2012 met onderstaande partijen. BYOD Beleid en governance LOGICA Overige clouddiensten Gartner Cloud Visie & Beleid Architectuur Management Centrum Rijksapplicatiestore KPMG Informatiemanagement Buiten scope Opdrachtomschrijving lopende onderzoeken Onderzoek Doelarchitectuur Rijkscloud & applicatiestore (Logica): een expertadvies over de (concept) doelarchitectuur voor de gesloten Rijkscloud en de Rijksapplicatiestore als onderdeel van de cloudstrategie met daarin aandachtspunten en aanbevelingen om te komen tot een definitieve doelarchitectuur. Onderzoek naar de scope van de Rijksapplicatiestore en de applicatiestore in relatie tot cloud, rekencentra, BYOD en beveiliging (Gartner): dit onderzoek gaat in op voorbeelden van andere overheden, de markt en grote (federatieve) entiteiten. Gartner beschrijft trends, hypes en mogelijke scenario s voor de Rijksapplicatiestore. Gartner heeft telefonisch aangegeven dat de financiële aspecten van de Rijksapplicatiestore niet in scope zijn. Onderzoek naar de bestuurlijke vragen ten aanzien van de inpassing van BYOD in het ICT-beheer van de Rijksoverheid (Management Centrum): dit onderzoek gaat in op besturingsvarianten (governance, aanbiederschap & organisatie), de samenstelling van een besturings- en expertgroep, een visie op mobiel hergebruik van data in relatie tot een enterprise content managementsysteem en toekomstscenario s. Raakvlakken Onderdeel van de opdrachtverlening was dat KPMG en de andere mantelpartijen in afstemming met elkaar er zorg voor zullen dragen dat de opdracht van de partij niet overlapt met de andere opdrachten die in het kader van deze IASA-special worden verstrekt. Na het bestuderen van de opdrachtomschrijvingen, telefonisch contact met de partijen en de afstemmingsbijeenkomst (d.d.13 november 2012) bleek tijdens de meeting dat er geen overlap is met de lopende onderzoeken. Uiteraard zijn er wel raakvlakken: de Rijksapplicatiestore zal fungeren in een cloud omgeving met een specifieke architectuur (Logica). De algemene visie, toekomsten beleidskeuzes zullen door Gartner worden onderzocht. De doelgroep (lees: device keuzes) van de cloud zullen door Het Managementcentrum in beeld worden gebracht. 7

9 2.2 Beleidskaders Ontwikkelingen en beleidskaders van invloed op de Rijksapplicatiestore Beleidscontext van de opdracht De Rijksapplicatiestore vormt beleidsmatig een onderdeel van het Rijkscloud-beleid. En die vormt weer een onderdeel van het algemene Rijks ICT-beleid. Deze beleidsmatige hiërarchie biedt een aantal kaders en ontwikkelingen die de randvoorwaarden en (een deel van de) toetsingscriteria geven aan de KPMG-opdracht, die wij binnen onze opdracht gehanteerd hebben. Uitgangspunten Rijks ICT: Voor software en hardware is hergebruik de norm. Alvorens software te ontwikkelen, wordt eerst op Rijksniveau vastgesteld of er geen bestaande applicatie gebruikt wordt die in de behoefte voorziet. 1 Gebruik maken van een beperkt aantal datacenters om efficiëntie te verhogen (Project 4 Compacte Rijksdienst). 1 Harmonisatie en standaardisatie in plaats van versnippering en maatwerk, o.a. door Rijksbreed gebruik van het Shared Service Center ICT (Project 7 Compacte Rijksdienst). 1 De Rijksdienst beschikt over een platform dat tijds-, plaatsen apparaatonafhankelijk werken, alsmede interdepartementale samenwerking, op een veilige en vertrouwde manier mogelijk maakt. 2 Grote en risicovolle ICT-projecten zijn op orde, o.a. door het ingevoerde CIO-stelsel. 2 Indien mogelijk worden interne ICT-dienstverleners en vergelijkbare processen gebundeld. 2 Bronnen: 1) Compacte Rijksdienst uitvoeringsprogramma 2) Informatiseringstrategie Rijk (I-Strategie Rijk) 3) Cloud Strategie Rijk: Kamerbrief over Cloud Computing ) Doelarchitectuur Gesloten Rijkscloud (concept, versie 0.5) Uitgangspunten Rijkscloud: Gemeenschappelijk applicatiegebruik onder de noemer van overheids cloudcomputing maakt het mogelijk om redundante aankoop van software te voorkomen. 1 Inrichting Rijkscloud in eigen beheer als voorziening die generieke diensten levert binnen de Rijksdienst. 3 De Rijkscloud maakt gebruik van moderne technologie en stelt de Nederlandse overheid in staat aan te sluiten bij de heersende internationale ontwikkelingen. 3 De Rijkscloud wordt ingericht binnen een eigen beveiligd netwerk. 3 Gebruikers kunnen on demand -diensten kiezen uit het GRC dienstenaanbod. 4 Uitgangspunten Rijksapplicatiestore Aangeboden diensten voor de rijksambtenaar kunnen op afroep geleverd worden via de store. 4 De store krijgt een kassafunctie, door functionaliteit te kopen wordt het verrekenmechanisme in gang gezet. 4 8

10 2.3 Internationale ontwikkelingen De publieke sector investeert meer in cloud, Nederland hoort bij de koplopers KPMG-cloudonderzoek De impact van Cloud 39% 50% 28% Cloud leidt tot kostenreductie Fundementele verandering van businessmodel Verandering in interactie met burgers / klanten Benodigde kostenbesparingen 11% 29% 21% 27% > 25% 11-25% 1-10% Onbekend KPMG heeft in 2011 een grote internationale studie naar de ontwikkeling van cloud binnen overheidsinstanties uitgevoerd. Onder respondenten bevonden zich 429 overheidsmanagers uit 10 landen. De belangrijkste bevindingen zijn: De ontwikkelingen van cloud binnen de internationale Rijksoverheid gaan snel. Er wordt meer en meer IT-budget aan cloud besteed en de verwachtingen zijn dat cloud-toepassingen kostenvoordelen met zich meebrengen en het toekomstige businessmodel en de interactie met de burger sterk zullen veranderen. De ontwikkeling en implementatie van cloud-initiatieven kennen verschillende stadia in de verschillende landen. Nederland staat op de vierde plek als het gaat om volledig geïmplementeerde cloud-projecten. De investeringen in cloud bij de publieke sector versnellen. Ongeveer 12 procent van de respondenten geeft aan dat meer dan 10 procent van het ITbudget wordt toegewezen aan cloud-projecten. Dit percentage zal naar verwachting eind 2012 verdubbeld zijn naar 28 procent. Van de ondervraagden denkt 50 procent dat er kostenvoordelen met cloud te behalen zijn, 28 procent denkt dat het fundamentele veranderingen in het businessmodel tot stand brengt en 39 procent verwacht dat de introductie van Cloud invloed heeft op de interactie met de burgers. Een positieve businesscase wordt door 73 procent van de respondenten als noodzakelijk beschouwd om over te gaan op een cloud-omgeving. Ongeveer een tiende van de respondenten denkt dat een kostenbesparing van meer dan 25 procent noodzakelijk is om geld vrij te maken voor cloudinitiatieven, 21 procent verwacht dat een kostenreductie tussen 11 en 25 procent voldoende is en ongeveer een kwart denkt dat er al bij een kostenreductie tussen de 1 en 10 procent reden is om te investeren in cloudinitiatieven. Beveiliging baart bij de respondenten de meeste zorgen bij een overstap op een cloud-omgeving, al biedt certificering hierin een oplossing. 9

11 2.4 Internationale voorbeelden applicatiestores Casestudy: Google Play s Android Market, G-Cloud & US Army Application Marketplace Andere applicatiestores Ter beeldvorming en vergelijking hebben wij een drietal grote applicatiestores bekeken: - Een grote commerciële applicatiestore (Google Play) - Twee grote overheidsstores (ieder met een andere insteek) Vergelijking applicatiestores Google Play s Android Market G-Cloud Cloudstore US Army Application Marketplace Omschrijving Google Play voorziet in een online store van muziek, films, boeken en Android-applicaties. Binnen de Android Market worden honderdduizenden applicaties aangeboden voor tablets en de mobiele telefoon. Bijzonder is dat ontwikkelaars zelf applicaties kunnen publiceren, er vindt slechts een beperkte review plaats door Google. Begin 2012 heeft de Britse overheid de G-Cloud Cloudstore gelanceerd. Met behulp van de Cloudstore kunnen (regionale) overheidsafdelingen eenvoudig IT-producten/ -diensten afnemen. De cloudstore is een database met meer dan diensten verdeeld over vier gebieden: IaaS, PaaS, SaaS en overige services. Het portaal voorziet in het aankoopproces. De US Army Application Marketplace brengt ontwikkelaars en eindgebruikers bij elkaar om te werken aan innovatieve oplossingen voor het Amerikaanse leger. De marketplace is een portaal voor het ontdekken, publiceren, raten en bespreken van applicaties. De sociale media-functies stimuleren interactie tussen de ontwikkelaar en eindgebruiker. Doel Inkomsten genereren met de verkoop van applicaties en reclame-inkomsten; Versterken positie Android door aanbieden van populaire applicaties; Innovatie onder ontwikkelaars stimuleren. Efficiëntie bevorderen in het inkoopproces van (locale) overheden; Kleine en middelgrote IT-leveranciers de kans bieden om aan de overheid te leveren; Brede keuze bieden voor afnemers. Ontwikkeling van innovatieve applicaties voor het Amerikaanse leger; Stimuleren van innovatie door samenwerking soldaten en ontwikkelaars. Bekostiging Google Play rekent $ 25 voor het aanbieden van een applicatie ter review; Google houdt 30% in op alle inkomsten van de applicatie (aankoop, in-app purchases & reclame inkomsten). (Lokale) overheden dragen zelf de budgetverantwoordelijkheid en gaan via het G-Cloud-portaal een directe relatie aan met de IT-aanbieder. De Cloudstore faciliteert enkel het selectieen aanschafproces. Externe applicatieontwikkelaars of leveranciers kunnen hun app betaald aanbieden; Door middel van aan app-competitie volgen inzendingen van apps die vervolgens op het platform gedistribueerd worden. Zie voor gedetailleerde informatie de bijlage 10

12 3. Rijksapplicatiestore

13 3.1 Definitie Rijksapplicatiestore Definitie Rijksapplicatiestore en uitgangspunten Definitie Rijksapplicatiestore Het denken over de Rijksapplicatiestore is binnen de overheid nog in ontwikkeling. Wij zijn uitgegaan van de beelden zoals die in de huidige documenten geschetst worden. De Rijksapplicatiestore is een centraal portaal met een overzicht van beschikbare applicaties voor de rijksambtenaar. De rijksambtenaar kan hier de beschrijving van de applicatie bekijken en de applicatie downloaden voor gebruik. Eigenschappen van de Rijksapplicatiestore: de Rijksapplicatiestore is eenvoudig toegankelijk via de pc, laptop, tablet en smartphone; is in staat applicaties geschikt voor de pc, laptop, tablet en smartphone van de rijksambtenaar aan te bieden (ervan uitgaande dat het apparaat van de ambtenaar voldoet aan de veiligheidscriteria). Alle applicaties zijn hier in scope, ook client-server applicaties (web-based, html5); de Rijksapplicatiestore is een distributiekanaal. Het functioneel en technisch beheer van de applicaties liggen bij de aanbieder van de applicatie; de Rijksapplicatiestore host enkel front-end applicaties. De applicaties halen dynamische data op uit back-office systemen van de ontwikkelaar/aanbieder; De applicaties slaan zelf geen vertrouwelijke gegevens op, tenzij beleid dit (encrypted) toestaat. Uitgangspunten Rijksapplicatiestore Aangeboden diensten voor de rijksambtenaar kunnen op afroep geleverd worden via de store (Doelarchitectuur Applicatiestore); De store krijgt een kassafunctie, door functionaliteit te kopen wordt het verrekenmechanisme in gang gezet (Doelarchitectuur Applicatiestore). Echter, dit is sterk afhankelijk van welke bekostigingsmethodiek gehanteerd wordt; De applicatiestore bevordert hergebruik en leidt tot efficiënt gebruik van applicaties; Gemeenschappelijk applicatiegebruik onder de noemer van overheids cloudcomputing maakt het mogelijk om redundante aankoop van software te voorkomen. De Rijksapplicatiestore draagt hieraan bij; De applicatiestore maakt gebruik van moderne technologie en stelt de Nederlandse overheid in staat aan te sluiten bij de heersende internationale ontwikkelingen. Bron: Rijksoverheid: Compacte Rijksdienst Uitvoeringsprogramma; Rijks Cloud Strategie; Interview P. van der Weyden; Doelarchitectuur Gesloten Rijkscloud Concept Versie

14 3.2 Scope Rijksapplicatiestore Dit onderzoek is gericht op model 1: Rijksapplicatiestore voor en door de rijksambtenaar Groeimodel Rijksapplicatiestore Departementen Rijksapplicatiestore ZBO s, provincies, gemeenten, waterschappen Externe applicatieontwikkelaars /leveranciers Scope Rijksapplicatiestore De definitie van de Rijksapplicatiestore is nog in ontwikkeling en daarmee ook de reikwijdte. In het figuur links worden drie varianten gepresenteerd. Departementen staan voor de aangesloten departementen op de Rijksapplicatiestore. Op termijn kunnen dit ook andere Rijksdiensten zijn. 1: Rijksapplicatiestore voor en door (een deel van de) Rijksambtenaren In dit model worden applicaties ontwikkeld in opdracht van departementen en vervolgens geplaatst in de Rijksapplicatiestore. De Rijksapplicatiestore is centraal beschikbaar en te benaderen voor ambtenaren van de aangesloten departementen. Deze rijksambtenaren kunnen (mits geautoriseerd) de applicaties downloaden en gebruiken. 1 +2: Rijksapplicatiestore voor en door alle ambtenaren In dit model krijgen ook ambtenaren werkzaam bij ZBO s, provincies, gemeenten en waterschappen toegang tot de Rijksapplicatiestore. Zij kunnen zowel applicaties aanbieden als afnemen. Het voordeel is dat hergebruik en efficiëntie nog verder benut kunnen worden : toevoeging externe applicatieontwikkelaars/leveranciers In dit model kunnen externe applicatieontwikkelaars/leveranciers applicaties aanbieden aan de Rijksapplicatiestore en daarmee aan de (rijks)ambtenaar. Ontwikkelaars kunnen bijvoorbeeld apps gebaseerd op open data aanbieden. Dit model stimuleert innovatie door marktpartijen en de ontwikkeling van bestof-breed applicaties. In dit model is een zorgvuldige accreditatie/goedkeuring van de applicaties onontbeerlijk. Daarnaast zal er een verdienmodel voor de externe ontwikkelaars geïntroduceerd moeten worden. 13

15 3.4 Structuur Rijksapplicatiestore De Rijksapplicatiestore kent vier mogelijke verrekeningsmomenten, beleidsafstemming is noodzakelijk Applicatie-aanbieder 2 Individuele gebruiker(s) Budgethouders gebruik van Applicatiestore Strategisch en Tactisch ICT beleid 4 1 Operationeel ICTbeleid Applicatiestore IT Architectuur Applicatiestore Infrastructuur accordering Verrekeningsmodel Applicatie-aanbieder <-> Applicatiestore 5 3 Applicatiestore Product/diensten portefeuille Verrekeningsmomenten De Rijksapplicatiestore kent vier mogelijke verrekeningsmomenten (of er daadwerkelijk verrekening plaats vindt, is afhankelijk van de gekozen wijze van bekostiging): 1. De eerste is niet een echt verrekeningsmoment. In veel situaties zullen niet individuen de financiële verplichtingen aangaan, maar budgethouders. Dat kunnen afdelingen zijn, proceseigenaren, of gehele departementen. Deze budgethouders kunnen zelfstandig financiële verplichtingen aangaan (bv. een applicatie aankopen voor de gehele afdeling), of op verzoek van een individu (bv. een special bestellen). In dat geval zal er eerst een stap zijn, waarbij er accordering door de budgethouder plaatsvindt van het verzoek van een individu. NB Bij een echte pay-as-you-go, zoals in commerciële appstores, zijn de individuele gebruikers en de budgethouders dezelfde personen. 2. Verrekening tussen de budgethouder en de applicatie-aanbieder. Dit kan direct (pay-per-use) of indirect (via budgettering etc). 3. Verrekening tussen de budgethouder en de Rijksapplicatiestore zelf. Dit kan onderdeel zijn van een totaalbedrag (bij pay-per-use) of in een andere vorm. Dit kunnen zowel individuele gebruikers zijn als departementen. 4. Verrekening van kosten en opbrengsten tussen de Rijksapplicatiestore en de applicatie-eigenaren. Dit kan op stukbasis zijn per applicatie, of met algemene afspraken, of met een combinatie. 5. Een verrekening tussen de fysieke store provider (IT) en de store zelf. Hierbij gaat het om zaken als hostingkosten, datakosten en technisch beheer. Beleidsafstemming Dit vergt afstemming van Rijkscloud beleid tussen het strategisch/tactisch niveau enerzijds, dat met name toeziet op de gebruikers en de applicaties en het operationeel beleid dat met name ziet op de technische componenten en infrastructuur. Het Rijkscloud-beleid op alle niveaus zal afgestemd moeten worden om te komen tot een geïntegreerde verrekeningsaanpak. 14

16 3.3 Rijksapplicatiestore in relatie tot gesloten Rijkscloud De Rijksapplicatiestore is onderdeel van Generieke IaaS/PaaS laag in de Algemene Gesloten Rijkscloud (GRC) Rijksapplicatiestore in relatie tot GRC-omgeving Specifiek Functioneel & Technisch Beheer Departementaal GRC-beleid Dedicated IaaS/ PaaS - Dedicated Hosting - Dedicated development omgeving - etc. Dedicated GRC infrastructuur Dedicated SaaS - Specifieke applicaties Rijksbreed GRC-beleid Generieke IaaS/PaaS -Rijksapplicatiestore - Generieke Hosting - Generieke development Omgeving IT provider 1 IT provider 2 IT provider X Rijksbreed IT-, Beveiligings- en Privacybeleid TBGI GRC-beleid Generieke SaaS - Algemene applicaties Generieke GRC Infrastructuur Generiek Functioneel & Technisch Beheer Scope binnen de GRC-infrastructuur De GRC kent een aantal onderverdelingen: 1. Delen die specifiek voor één departement worden ingericht. Dit zijn dedicated stukken van de GRC (paars in figuur). Onderdeel hiervan kán zijn een dedicated Rijksapplicatiestore voor één departement. Deze valt buiten scope van dit onderzoek. 2. Algemene delen van de GRC. Dit betreft zowel gemeenschappelijk cloud-beleid, en functionaliteit. Hierbinnen valt de Rjjksapplicatiestore (groen in figuur). 3. Onderliggend aan zowel de dedicated GRC als de algemene Rijkscloud ligt een gedeelde, gemeenschappelijke infrastructuur. Deze kan geleverd worden door diverse IT-providers. Onderdeel van de algemene infrastructuur kan ook een specifiek dedicated stuk infrastructuur zijn, die alleen door één departement wordt gebruikt. 4. Overkoepelend over en onderliggend aan de gehele Rijkscloud liggen een rijksbreed GRC beleid, IT-, beveiligings- en privacybeleid, die van toepassing zijn op zowel de dedicated als algemene Rijkscloudelementen. 5. In dit document zijn wij uitgegaan van één Rijksapplicatiestore. De scenario's die wij uitwerken zijn ook van toepassing indien er meerdere stores zouden komen. 15

17 3.5 Kostendrivers Kostendrivers van applicaties en de Rijksapplicatiestore Kostendriversapplicatie De initiële kosten van een applicatie liggen bij de ontwikkeling van de applicatie. Vervolgens wordt de applicatie ter goedkeuring aangeboden aan de Rijksapplicatiestore. De platformaanbieder voert een accreditatie uit zodat er controle is over de applicaties in de Rijksapplicatiestore. Na acceptatie wordt de (front-end) applicatie gedistribueerd door de Rijksapplicatiestore. Functioneel beheer en doorontwikkeling blijven de verantwoordelijkheid van de ontwikkelaar, evenals de kosten die gemaakt worden met en bij de back-end systemen (specifiek bij client-server/html-applicaties). Detail: Kostendrivers Rijksapplicatiestore Om applicaties op geschiktheid te beoordelen zal een accreditatieproces ingericht moeten worden, dit om de kwaliteit en veiligheid van de applicaties te garanderen. Per applicatie zullen kosten worden gemaakt voor de beoordeling. Vervolgens wordt de applicatie gepubliceerd in de Rijksapplicatiestore, vanaf dit moment resulteert dit in kosten voor hosting. Indirecte kosten van de store bestaan uit het functioneel en technisch beheer en. de administratie & doorbelasting van de kosten Kostendrivers applicatie Applicatie Ontwikkel kosten Ontwikkelkosten (incl. test) Back-end aanpassingen Doorontwikkeling applicatie Kostendrivers Rijksapplicatiestore App Store Acceptatiekosten Kosten voor publicatie van de applicatie Variabele kosten (per applicatie) Acceptatie kosten Rijksapplicatiestore acceptatiekosten Hosting Rijksapplicatiestore Exploitatie kosten Kosten Rijksapplicatiestore Netwerkinfrastructuur (Semi-) vaste kosten (per store) Applicatie Exploitatie - kosten Technisch en Functioneel beheer applicatie Gebruikersondersteuning Functioneel beheerstore Technisch beheerstore Back-end systeem kosten Netwerkverkeer (met name bij HTML toepassingen) Administratie & doorbelasting 16

18 3.6 Type applicaties Verschillende typen applicatiegebruik binnen de overheid vragen verschillende aanpakken Type Applicatiegebruik Het totale applicatielandschap binnen de overheid kan onderverdeeld worden aan de hand van het type van gebruik (algemeen of specifiek) en verplichte of vrije keuze applicaties. Het betreft hier een functioneel onderscheid, niet een technisch onderscheid. De distributie van al deze type applicaties is potentieel binnen scope van de Rijksapplicatiestore. Onderverdeling van gebruik van applicaties Algemene applicaties Specifieke (departementale/ functiegerichte) applicaties Verplichte applicaties Bv.: - Kantoorautomatisering - Security & Identy management - Gaarkeuken -apps (*) Bv: -Primaire business applicaties - Gaarkeuken -apps(*) Vrij keuze applicaties Bv.: -Kantoorautomatisering + (Visio etc.) -Social Media tools -Algemene (commerciële) apps - Cafetaria/Fastfood -apps (*) Bv: -Functiegerichte tooling -Vrijwillige departementale apps - Cafetaria/Fastfood -apps (*) Typering applicatiegebruik en de impact op de Rijksapplicatiestore Aangezien de Rijksapplicatiestore primair voorziet in de distributie van applicaties, is het type applicatie, gezien vanuit de Rijksapplicatiestore, niet primair relevant. Er is geen fundamenteel verschil tussen het opslaan en distribueren van verplichte applicaties versus een vrij keuze-applicatie. Toch is het onderscheid relevant om een tweetal redenen: eisen en doorbelasting: Eisen: de eisen die gesteld worden aan verplichte applicaties kunnen verschillen van vrij keuze applicaties. Dit is zijdelings van belang voor de Rijksapplicatiestore. Een inspectie-applicatie voor een inspecteur vraagt een ander beschikbaarheids- en veiligheidsniveau dan een verjaardagsplanningstool. Deze eisen worden gedefinieerd door de applicatie-aanbieder. Maar ook de store zal zelf een minimum eisenpakket moeten definiëren waaraan applicaties dienen te voldoen (bv. qua security en applicatie-aanbiederschap). De store zal dus moeten verifiëren of alle applicaties voldoen aan een minimum eisenset. Wellicht wordt ervoor gekozen om afhankelijk van het type applicatie een andere minimum eisenset te definiëren. Doorbelasting: bij de keuze van het type doorbelasting, kan de applicatieaanbieder laten meewegen of een applicatie verplicht is of niet. Een Pay-peruse scenario ligt bij vrij keuze-applicaties meer voor de hand, dan bij verplichte applicaties. Bij die groep ligt een jaarlijkse omslag van de kosten wellicht meer voor de hand. Licentiekosten en applicaties Sommige applicaties dragen directe (externe) licentiekosten (zoals bv. MS Office, Visio etc.). Deze kosten worden momenteel doorbelast op gebruikersbasis. In de nieuwe verrekening zal dit ook zo moeten blijven om de kosten inzichtelijk en beheersbaar te houden. (*) Conceptterminologie gebruikt door GDI ter classificering van type applicaties Gaarkeuken apps: zijn applicaties die verplicht uitgerold worden Cafetaria/fast food-applicaties zijn optioneel af te nemen, met verschillende niveaus van ondersteuning 17