Volg ons dagelijks op Stadssecretaris, Vindictivelaan 1,

Transcriptie

1 WEKELIJKSE OORLOGSKRANT WEEK 36 (5 TOT 11 SEPTEMBER 1915) Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende - UiT-loket, CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18A - Aankondigingen worden aangenomen: dienst Cultuur stad Oostende Uitgever: Thuisloket, Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Bibliotheek Kris Lambert, Wellingtonstr. 7 - dienst Cultuur, tel.: 059/ cultuur@oostende.be V.U. Kristof Beuren, Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Vuurtorenwijk: Bakkerij Maenhout, Voorhavenlaan Raversijde: Volg ons dagelijks op Stadssecretaris, Kruidenier de 4 seizoenen, Nieuwpoortsesteenweg 919A - Zandvoorde: Bakkerij Filip, Zandvoordedorpstr. Vindictivelaan 1, Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg Oostende Het westfront 6 september - Engeland produceert een pro- weegt bijna veertien ton en beweegt zich voort met een snelheid van 3 kilometer per uur. Door zijn bouw lijkt het meer op een bewapend voertuig dan op een aanvalsmachine. Nieuws van het front een meer aangepast voertuig te bedenken. vertrouwen in maar minister van Marine seerd en vond bondgenoten in majoor Er- - ontwikkeling van het nieuwe wapen. De vereisten waren dat het voertuig tenminste 6 kilometer per uur moest kunnen halen, over obstakels van 1,5 meter moest kunnen rijden, vervaardigd moest zijn uit kogelwerend materiaal en moest voorzien zijn van tenminste twee machinegeweren. Het eer- man in de tank en een geringe topsnelheid maar Swinton bleef onverminderd enthousiast. De makers DUIDING De creatie van de tank werd mogelijk gemaakt door verschillende technologische eeuw waren begonnen. Zo vond Richard Edgeworth in 1770 de voorloper van de rupsbanden uit en tijdens de Krimoorlog (4 oktober februari 1856) werd gebruik gemaakt van op stoom werkende tractoren met rupsbanden. de impasse aan het westelijk front te doorbreken. De eerste experimenten bestonden de luchtvaartdienst van de Britse marine o.a. werden gebruikt om verkenningen uit voeren en vliegvelden te beschermen. Aan het front waren ze van weinig nut want ze konden niet over loopgraven of prikkeldraad heen komen. Een groep deskundigen boog zich over dit probleem en probeerde De twee mannen die de eer toekomt de - son van de Royal Naval Reserve. Vóór de van tandwieloverbrenging, gewerkt met personenwagens en vrachtwagens. De

2 beide mannen hadden al een aantal experimentele ontwerpen gemaakt voordat ze met het ontwerp kwamen dat in de oorlog beeld een gigantisch voertuig met reuzenwielen geproduceerd, dat loopgraven kon aan de Lincoln No. 1 die later bekend werd den van het merk Bullock, maar het bleek volkomen onbruikbaar te zijn zodat Tritton met sterkere en betere modellen op de proppen kwam. Luchtoorlog 8 september - Het Duitse luchtschip L13 van de bekendste zeppelinpiloten Heinrich - gericht wordt. gedetailleerd militair pact waardoor het land toetreedt tot de Triple Alliantie en het Bulgaarse leger deels onder leiding van de Duitse maarschalk von Mackensen wordt geplaatst. De voorbereidingen voor een gezamenlijke vernietiging van Servië gaan van start. DUIDING klaarde Bulgarije zich neutraal. Enerzijds had het land had immers al veel bloed verloren in de Balkanoorlogen en de Bulgaarse deze of gene alliantie. Anderzijds hadden de Balkanoorlogen het verlies van Macedonië garen graag gewroken zagen. Bovendien was Bulgarije omringd door vijandige staten en ontving het nauwelijks steun van grootmachten. het sterke militaire potentieel maakte het land een gewenste bondgenoot voor zowel de Triple Alliantie als de Triple Entente. Duitsland wilde het land graag bij de Triple Alliantie betrekken om de uitschakeling van Servië te vergemakkelijken en zo bij die plannen minder baat maar ze wilden den de territoriale aanspraken die het land op zijn buurlanden maakte, moeilijk accepteren. Naarmate de oorlog vorderde, bevonden de centrale mogendheden (die deel uitmaakten van de Triple Alliantie) zich in een betere positie om aan de Bulgaarse eisen te voldoen en trokken ze het land uiteindelijk over de streep om zich aan hun kant te Het oostfront 6 september - De Bulgaarse vertegenwoordiger kolonel Ganchev ontmoet generaal en chef van de Duitse generale staf Erich von - Hötzendorf. Bulgarije ondertekent een erg

3 De dodendraad DUIDING De dodendraad tussen België en Nederland kwam er omdat de Duitsers er niet in slaagden om de kilometerlange rijksgrens te bewaken. Te veel mensen konden hierdoor ongecontroleerd de grens over- ger, spionnen, bezorgers van clandestiene post, verzetslui, smokkelaars en vluchte- ben over de grens tussen België en Nederland beslisten de Duitsers in het voorjaar tot het drielandenpunt bij Gemmenich een elektrische versperring aan te leggen. De op Belgisch grondgebied maar volgde niet altijd heel nauwkeurig de grens. Vermits het grensgebied tussen het uiterste punt aan de kust in België tot Gemmenich een afstand van bijna 450 kilometer moest overspannen, werd de afstand ingekort waardoor er grote percelen Belgisch grondgebied achter de dodendraad kwamen te liggen. Zo ontstonden er stukken Belgisch niemandsland. Bewoners van huizen langs het traject werden verplicht te verhuizen. porseleinen isolatoren om de stroomdraden aan te bevestigen. Meestal telde de versperring vijf of zes draden die op een dertigtal centimeter boven elkaar werden gespannen. Helemaal bovenaan bevonden zich nog twee draden voor stroomvoorziening met een sterkte van aanvankelijk laden. Soms stond er stroom op slechts Bovendien waren de stroomstoten willekeurig. Evenwijdig met en aan weerszijden van die versperring liep een lagere en stroomvrije prikkeldraadversperring ter bescherming van mens en dier. De Duitsers verklaarden de drie kilometer brede grenszone tot verboden gebied en hingen de Duitsers er altijd in slaagden om een dodelijke hoeveelheid spanning op de draad te hebben, is twijfelachtig. stemming verleende om gedurende enkele uren of dagen het land te verlaten. Die Belgen moesten dan via een door de plaatscommandant aangeduide poort het land verlaten en langs dezelfde poort terugko- de doortocht van burgers en de Militär- dige grens moeten er zowat vijfenzeventig militairen, negen voor burgers en zestien met een dubbele functie. De doorgangen lagen meestal op belangrijke wegen of aan via het strand van Knokke te voorkomen, werd de elektrische draad door hoge prikkeldraadversperring verlengd tot aan de waterlijn. Duitse soldaten bewaakten dit punt permanent. Kriskras lieten de Duitsers draad aanleggen. Duitse geniesoldaten en Belgische (vrijwillige) werklieden voerden de werken uit. Het gebeurde dat de Belgische vrijwilligers van de gelegenheid gebruik maakten om, toen het nog kon, naar Nederland te vluchten. Nadat een traject was uitgestippeld, moesten er dennenhouten palen in de grond worden geheid. Hierop kwamen delen al hermetisch afgesloten. Eind au- afgerond. Door de versperring was de toegang van België tot Nederland volledig afgesloten. Naast wachtposten was de grens ook bezaaid met wachtlokalen, soms op vijf kilometer afstand van elkaar, maar meestal op minder dan een kilometer. Her en der - deerden de bewaking van de grens. Ze schoten op alles wat bewoog alleen nooit te basis werden die eenheden aangevuld met troepen die van het front kwamen. Voor hen betekende dit een periode van rust en vertier. Zo werd alle verkeer naar Nederland onmogelijk gemaakt of verliep het volgens strenge Duitse controlemaatregelen. Bezoek aan familieleden of vrien- de willekeur van de plaatscommandant

4 De toenmalige Belgische elektriciteitscentrales bestonden uit slechts enkele bedrijven die beschikten over installaties om elektriciteit te genereren voor eigen gebruik. Voor het traject van de draad ten oosten van de Schelde werd stroom geleverd door bedrijven die een eigen stroomproductie hadden voor hun machinepark. Voor het traject ten westen van de Schelde bestaat er minder bronnenmateriaal. Voor stroom zouden de Duitsers een beroep gedaan hebben op kleinere centrales van Mogelijk werd er ook stroom afgetapt van centrale in Bredene (Sas-Slijkens) stond. Smokkel mocht de grens over. Andere documenten mochten niet meegenomen worden. Toch gebruikten nog veel koeriers van om hun rapporten te bezorgen of om brieven in of uit het land te smokkelen. schaars. Dit brieven smokkelen was vooral het werk van de clandestiene beweging documenten worden in hoeden of korsetten verborgen. Steeds creatievere verstop- de wandelstok, valiezen met een dubbele wand, schoenen met een extra voering, broodmanden met een dubbele bodem, Vanuit Nederland mogen geen voedingswaren ingevoerd worden. Door de toe- viert smokkel hoogtij. Goed georganiseerde netwerken brengen in grote hoeveelheden voedsel en brandstof de grens over. De Nederlandse regering besluit een staat van beleg af te kondigen in het grensgebied. Dit impliceert dat er een verbod komt op het vervoer van handelswaar zonder vergunning. Hierdoor verleggen de opslagplaatsen van smokkelwaar zich van het grensgebied naar net erbuiten. De Nederlandse grenswachters pikken in de lucratieve handel graag een graantje mee. Ze verdienen er wat aan en in ruil knijpen ze de ogen dicht voor wie smokkelt voor eigen gebruik. Vaak kennen ze de smokkelaars en helpen ze zelfs mee aan de orga- andere kant van de draad moeten de Duitsers hun meerdere erkennen in de smok- doen de Duitse grensbewakers ook graag een zaakje. De regelmatige smokkelaars kenden de streek op hun duimpje. Tegen betaling hielpen ze iedereen die dit wilde de grens over. Hoewel de dodendraad passeren niet zonder risico was, slaagden heel wat Belgen erin de grens over te steken. Ze deden dit al polsstokspringend, via een riool of een duiker, met een ladder of langs de takken als een houten ton zonder bodem of een elektrocutie aanzienlijk. Andere methoden zoals de draad omwikkelen met droge wollen dekens waren minder veilig. Dit werkte behalve als het regende. Vanaf Velen die de draad wilden passeren, von- - wordt dat het aantal rond de 800 doden

5 Stadsnieuws Oproep van het Komiteit voor Hulp en Voeding Komiteit voor Hulp en Voeding waarin gevraagd wordt naar een toelage van ciële steun voor de werknemers, families en ambtenaren die gelinkt zijn aan het Komiteit. spreking. Zodra de stemming start, vraagt schepen Alphonse Elleboudt het woord. Hij meent dat het gevraagde onvoldoende is om tegemoet te komen aan alle noden en niet enkel aan de noodlijdenden die het Komiteit voorstelt. De Gemeenteraad is er Uiteindelijk wordt de discussie gestaakt zonder een beslissing te nemen. Dagelijkse optekening van de Oostendse gebeurtenissen 6 september - ten stadhuize komt het be- De soldaten zullen gehuisvest worden in den omtrek van de Koninginnelaan, den steenweg. - de Vuurtoren neergeschoten. bewogen dag. De Vuurtoren zonk ineen en een groot deel ervan viel in de richting alsmede een stuk van de voorkant, zoowat 10 à 15 meters hoog, gansch verbrokkeld. Het vallen van het reusachtig gevaarte (57 meters met den voet) ging met een oorver- avond kwam een Zeppelin over de stad en veer een kwart uurs nadien werd hij door een tweede bestuurbaar luchtschip gevolgd. - de schrikkelijke ramp van gister is natuurlijk het voorwerp van alle gesprekken. Nogal wel nieuwsgierigen gaan de plaats des onheils bezoeken. Heden morgen moesten vele eigenaars van peerden zich met hunne viervoeters naar de stallen der Baden begeven, alwaar men de dieren op de linker bil eene M en een anker inbrandde. Heden morgen kwam het bevel toe dat de pakhuizen der vischmijn moesten veranderd worden in stallingen voor ruim komen - doch wat niet aankwam waren de peerden.

6 - enkele boerinnen met eieren - wij kregen dezen morgen vroeg, tusschen 4 en 4 ½ ure, het bezoek van een vliegtuig waarop hevig werd ge- De beschietingen van 7 september 1915 DUIDING Tijdens de eerste beschieting der stad in aan de gebouwen niet bijzonder groot. Het was feitelijk ook maar eene toevallige beschieting. Den 7 en we er ongelukkiglijk niet zoo goedkoop regelmatig onder vuur nemen der stad. Van in den vroegen morgen kregen we het bezoek van zes vliegers die hevig beschoten werden. Twee Duitsche vliegmachienen waren ook opgestegen om de in- het gekraak van openberstende bommen met het gevolg dat er weldra 3 gekwetsten uit de Vereenigingstraat in het lazaret van Victorine en Martha Vendels, echtgenoote van Em. Lingier. Ze waren gelukkig alle 3 maar licht gekwetst en de schade aan de huizen was ook niet erg. Maar men voelde dat er iets anders moest op gang zijn want er was alarm. Men vernam dat men van in den vroegen morgen de kelders van het lazaret van het Hôtel had in gereedheid gebracht en de zwaar gewonden er in gedragen weden, terwijl de kelderopeningen langs de straat met zandzakken werden bedekt. Hier en daar in de stad liepen soldaten rond om kelders op te zoeken in de burgershuizen. Daarenboven werd de toegang tot den zeedijk streng verboden en het verkeer met den tram naar de Vuurtorenwijk stopgezet. Allerlei praatjes en gissingen deden de ronde en men sprak van 40 schepen welke Zou de beschieting der stad, waarover men zoo dikwijls gesproken had, nu waarlijk plaats hebben? Maar de dag kroop bombardeering geen spoor. Menigeen begon zich reeds wat lichter te gevoelen toen om half vijf, Duitsche tijd, het eerste schot knalde en een obus in zee viel, tegenover het Majestic Hôtel. Een tweede vloog wat verder en viel in zee tegenover tegen den dijk van de Halve Maan op de Vuurtorenwijk. Het vierde schot was een meesterstuk want de obus vloog midden in den Vuurtoren, eenige meters boven verhief zich eerst wel twee meters boven zijn basis en sloeg dan, met een oorverdoovend gekraak, naar beneden, langs den kant van het springsas. De grond sidderde en beefde onder den val van dien ontzaggelijken steenhoop Een groote rook, gemengd met een dichte stofwolk dreef er boven zoodat men gedurende verscheidene minuten niet zien kon wat er gebeurd was. Toen het wederom opgeklaard was zag men dat de vuurtoren verdwenen was en alleen nog het arduinen voetstuk met een deel metselwerk overbleef. Door den luchtdruk en de rondvliegende stukken en steenbrokken werd een zevental huizen beschadigd. ( ) Het vijfde schot vloog in de statie en trof den grooten boom, gelegen ten zuiden van de zwemkom. De boom werd uit den grond stukken vlogen tegen eenige kabienen van ren beschadigden het dak der stadswerkhuizen zoodat pannen en steenen in het Maria-Hendrikapark vlogen terwijl er ook nog stukken terecht kwamen op het dak dienst zoodat door de neervallende steenbrokken en pannen, de motor stil viel. Een der machinisten had zoodanig verschoten dat hij buiten kennis viel. Het 6 de schot ging ditmaal in gansch andere richting want een obus viel op de king geheeten omdat ze opgericht was op het land der hofstede Hamilton. Men we niet kunnen achterhalen. Het 7 de en 8 ste schot viel in het water der visscherskaai en veroorzaakte en eene

7 De oorlog van Valentin Weerkundige waarnemingen Valentin zou echter niet zo vlug naar het de mitrailleurs in de gevechtszone terecht artillerist aangeduid en voor een nieuwe ACTIVITEITENKALENDER Tentoonstelling Vier jaar marinezone in Oostende De tentoonstelling belicht de invloed ritiem vlak en op de bevolking. Vier - - dens de oorlog. Lezing Luchtoorlog in het Oostendse tijdens W.O. I - gratis toegang, verplicht inschrijven via van de Geallieerde luchtmachten. Aan de hand van beeldmateriaal wordt een beeld geschetst van die prille luchtvaart Dag van Cafard tijdens FFO15 verblijvers, tickets kunnen afgehaald - per persoon, enkel op vertoon van identiteitskaart of privilege pas - zolang de voorraad strekt -). pioen-worstelaar Jean Mordant, die tij- tor meegesleurd wordt op de wereldreis pantserdevisie ter wereld. Sebastien Dewaele zijn trainer Victor. De acteurs speelden een intensieve rol in het creatieve proces. Hun bewegingen en mimiek werden door middel van motion capture en facial tracking over- werd samengewerkt met dialoogcoach en is een tentoonstelling te zien met - de gelegenheid wordt ook een wandeling uitgewerkt gebaseerd op de digitale - men. -

8 Lezing Onder Stervenden. Literair en historisch lijden in de loopgraaf gang, verplicht inschrijven via De Nederlandse medisch historicus Leo van Bergen gaat aan de hand van zijn boeken Zacht en Eervol. Lijden en graven en in het niemandsland van de - verwondingen, de vraag of de oorlog goed is geweest voor de geneeskunde en de spanning tussen de wetenschappelijk-historische verwoording (Zacht venden). Lezing De groote klassenoorlog toegang, verplicht inschrijven via cratie was. Nochtans was het algemeen industriële burgerij. Ze monopoliseerden de politieke en economische macht. Beide deden het in hun broek voor de - log gewild door de adel en de burgerij om de revolutie en democratisering te stoppen. Het draaide anders uit dan verwacht. Zijn analyse is onthutsend en ontkracht een aantal mythes over logen, tot op vandaag, steeds om economische redenen gestreden worden. Lezing Requiem - - tis toegang, verplicht inschrijven via - - bundel componeerde Dirk Blockeel de bone) benadrukt het karakter van de gedichten. De sfeer is soms meditatief, soms grotesk. Belevingsroute Oostende beschikbaar op km. brengt je langs markante historische plaatsen in het kader van de her- maken met de historische achtergrond en van de kustverdediging, de vluchtelingenstroom, enz. Digitale belevingswandeling W.O. I in Oostende Te verkrijgen aan de balie van Toeris- - uur. De wandeling leidt je langs het oorlogs- Stad. De initiatiefnemers zijn Toerisme de Stad. De route belicht de historische de Duitse kustverdediging, de rol van de haven, de vernieling en wederopbouw. Oproep Belgian Refugees Ze waren met velen, de Belgen die Jong en oud, man en vrouw, arm en rijk, burger en arbeider, stedeling en buitenmens, dromden samen op de wegen, - in Engeland al een kwart miljoen vluch- - de. onze speurtocht naar de verhalen van die mannen, vrouwen en kinderen die werkten. Help ons de uitdaging aan te die beweert dat de Belgische vluchtelingen geen enkel spoor hebben achtergelaten en zo de geschiedenis van die vluchtelingen naar het Engelse en Belgische publiek te brengen in een virtuele tentoonstelling. Mail naar martine.vermandere@amsab. be - Het project Aan de slag over het ka- - Sociale Geschiedenis. Het wordt onder- - Museum, Heemkunde Vlaanderen en Library (London School of Economics) ter). Wie graag activiteiten i.v.m. W.O. I wil aankondigen via de Wekelijkse Oorlogskrant kan een mail sturen naar: cultuur@oostende.be Initiële research en concept: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende Samenstelling: Gregory Boite, historicus; Virginie Michils en Erwin Mahieu Extern adviseur: Erwin Mahieu Communicatie: Amelie Ingelbrecht, dienst Cultuur Oostende Eindredactie: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende en Martine Meire, directeur Druk en lay-out: drukkerij Lowyck Dank aan: Martine Vandermaes & Nadia Stubbe, Bibliotheek Kris Lambert; Claudia Vermaut, archivaris stad Oostende