Muziek in de renaissance en barok. Renaissance ( ) Belangstelling voor het hier en het nu
|
|
- Andrea de Ruiter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, digitaal door fotokopieën of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Muziekinderenaissanceenbarok Renaissance ( )Belangstellingvoorhethierenhetnu In1453veroverdendeTurkenConstantinopel.DezegebeurtenismarkeertheteindevanhetRomeinseRijk,enheteindevandemiddeleeuwen.Alaanhetbeginvandevijftiendeeeuwstondhet levennietlangeruitsluitendinhettekenvandedood.debelangstellingverschoofnaarhetmenselijkeenaardse.derenaissance('wedergeboorte')diendezichaan.deuitvindingvandeboekdrukkunst maaktekenniseninformatievoorgrotebevolkingsgroepenbeschikbaar.dekerkverloorzijnkennismonopolieenzijnallesoverheersendeinvloed.degroteontdekkingsreizigersenavontuurlijkewetenschappersdroegenhunsteentjehijtotdeseculariseringvanhetwereldbeeld.daarnaastdeden vooralindezestiendeeeuwdevelegodsdiensttwisten zoalsdereformatievanlutherencalvijn enhetuiteenvallenvanhetbourgondischerijkhetkerkelijkgezaggeengoed. Inkunstenwetenschapkwamdemensenzijnemotiescentraaltestaan.HetmuzieklevenwerdbeheerstdoorvertegenwoordigersvandeNederlandseSchooldieovergeheelEuropauitzwermden. Dewereldlijkeenautonomeinstrumentalemuziekgingeneensteedsgrotererolspelen.Muziek ontwikkeldezichvanuitingvandevotietotmiddelvoorvermaak. Ophetgrensvlakvandeoudenaardenieuwetijdhadderijkehofcultuurdesoberheidvandegeestelijkheidvolledigverdrongen.HetbanketwaarmeePhilipsdeGoedeop17februari1454deopdrachtvandepausaanvaarddeomeennieuwekruistochttegendeTurkenteleidenenConstantinopelteheroveren,werdeengetuigenisvanhetgoedelevenaanhethof.WatertijdensdezeBourgondischemaaltijdtertafelkwamisnietexactbekend.Welisdankzijpreciezedocumentatiehetmuzikaleaandeel eennormalebegeleidingvandehofmaaltijd tereconstrueren.hetfeestgeeftzo inzichtindemuziekdieaandehoven,indekerkenopstraateenrolspeelde.daarbijbiedtjuistdit voorbeelduitdepraktijkeenenormgevarieerdaanbodvanmusicerenindevroegerenaissance. Naastvrolijkechansonshebbenookvolksliederenengeestelijkeliedjeseenplaats. Symboolvoordeseculariseringvandesamenlevingiswelhetgebruikvanpopulairevolksdeuntjesin plaatsvangregoriaansemelodieënalsbasisvooreenmis.vooraldevijftiende eeuwsemelodie'lhommearmé'wasongekendpopulair.eencomponistwasgeencomponistalshijgeenmisop'lhommearmé'hadgeschreven.demelodiewerdgebruiktalscantusfirmus eenbasismelodieineindelooslangenootwaarden,alsherkenbaarmelodietjeenalsraamwerkvoorallerhandetechnische spelleties.josquindesprezenjohannesockeghem,vertegenwoordigersvandetweedegeneratie Nederlandsecomponisten,schrevenbeidendiversemissenophetL'hommearmé thema.voor Luther,degrotevoorvechtervanversoberinginkerkenliturgie,wasJosquindeenigecomponistvan kerkmuziekdiedoordebeugelkon.zijntekstenverdronkennietineenmeerstemmigwebvandoor elkaarzingendestemmen,maarblevenverstaanbaar. DeonverwoestbarelegendegaatdatGiovanniPierIuigidaPalestrina( )dekatholieke kerkmuziekbehoeddevooreeuwigeeenstemmigheid.tijdenshetconcilievantrente( ), dathetbeginvandecontrareformatieiniuidde,wenstenpuristenelkemeerstemmigheidenreferentiesaanwereldlijkemuziekuittebannen.palestrinacomponeerdeopaandringenvanvoorstanders vanmeerstemmigemuziekeenmis,zopuur,zoverheven,datzelfsdemeestferventetegenstander smoltvanbewondering.meerstemmigemuziekmochtsindsdien,maardanwelvolgensdemethode Palestrina,diebijwijzevanbeloningin1571benoemdwerdtot'maestrocompositore'vandeSixtijnseKapel.Hoogtepuntiswelhetmotet Sicutcervusdesiderat.
2 Engeland InEngelandtaandeindezestiendeeeuwdeinvIoedvandepaus.In1534brakkoningHenryVIll openlijkmethetpausdom.pasin1563,hetjaardathetconcilievantrentezijnsiotconclusiestrok, werddeanglicaansekerkdankzijelizabetheenfeit.zijwaszeertolerantenstondcomponistentoe vandeengelsevoertaalaftewijkenenlatijnsemissenenmotettenteblijvenschrijven.zokonde grotemanvandeengelsekerkmuziekthomastallis( ),bijzijnmeesterwerk,deserene LamentaionsofJeremiah,deLatijnsebijbeltekstaanhouden. NetalsophetgebiedvandereligieuzemuziekgingEngelandookindewereldlijkemuziekzijneigen weg.hetitaliaansemadrigaal,eenvocalevormwaarbijhetvooralomdemuzikaletekstuitbeelding gaat,werdslechtsalsmodelgeïmporteerd.deengelsemadrigalisten(weepeomineeyes)gingen methetbasisideealsnelhuneigenweg.dekarakteristiekemodaleharmonie,demelancholieke tekstenendebreedademendeafwisselingvanhomofonieenmeerstemmigheidmakendezemadrigalennogsteedsgeliefdbijvele(amateur)korenenluisteraars. DekunstenkendentijdensderegeerperiodevanKoninginElisabethI( )inEngelandeen enormebloei.deonovertroffenwilliamshakespearezettenieuwestandaardsoptoneelgebied,de EngelsemadrigalistencreëerdenietsalseennationalestijI,WilliamByrdbrachtdekerkmuziektot eenongekendhoogtepunt,deinstrumentalemuziekfloreerdeindevelecompositiesvoorvirginaal enjohndowland,degrootsteluitspelervanzijntijd,gafdeengelseluitmuziekeenbuitengewone impuls.devraagnaarluit envirginaalmuziekwasgroot,wantookonderhetvolkwasmusiceren gewordentoteendagelijksebezigheid.vooraljohndowland's FirstBookofSongsandAyres (1597) was,geziendeeenvoudgepaardaanmuzikaliteit,eengeliefdebundel. Italië Napelswasaanheteindvandezestiendeeeuweenbruisendmuzikaalcentrum.Denaamvande stadwerktealseenmagneetopcomponisten,zangerseninstrumentalisten.zoweldegeestelijkeals dewereldlijkemuziekfloreerdenenbeheerstenhetstraatbeeld.hetdoorallelagenvandebevolking gezongennapelselied,decanzonevillanescaallanapolitane,isinvelevariatiesvertegenwoordigd. Debarok ( )Vanoperanaarorchestra Dekerkverliestindezeventiendeeeuwmeerenmeerinvloedaandewereldlijkeheersers,diede alleenheerschappijopeisen.ditabsolutismevindtzijnhoogtepuntinfrankrijk,waarzonnekoning LodewijkXIVhetvan1643tot1715voorhetzeggenheeft. TegendeachtergrondvandevoortdurendeTachtigiarigeOoriogendein1618begonnenSuccessieoorlog,ontstaateennieuwemuzikaletaalenkomennieuwemuzikalevormentotontwikkeling.Rond 1600besluiteengroepItaliaanseintellectuelen(onderwieClaudioMonteverdi),verbondeninde FlorentijnseCamerata,detekstteverlossenuithetonverstaanbarewebvandemeerstemmigheid. HunideaalishetoudeGrieksedrama.Zijdenkenhettebenaderendoordetekstopeeneenvoudige melodietezingenovereenbaslijn,aangevuldmetenkelesummiereakkoorden.demonodieisgeboren.eenaaneenschakelingvantekstenwordteendrammapermusicagenoemd:deeersteopera waseenfeit!
3 Opera Deontwikkelingvanoperaisvangrootbelanggeweestvoorhetverloopvandemuziekgeschiedenis. Deinleidende'sinfonia'gespeelddoordebegeleidendemusicigezeteninde'orchestra',deplaats waarbijdeoudegriekenhetkoorzongendanste,kreegeenzelfstandigeplaats.deorkestmuziek konontkiemenenaanhetbeginvandeachttiendeeeuwhadelkzichzelfrespecterendhofeeneigen 'symfonie' orkest.ookverdernamdeinstrumentalemuziekeengrotevlucht.demonodiekreegeen instrumentalependantindesonate,waarbijeenofmeerderesolo instrumentendemelodiepartij speeldenendebaslijnwerduitgevoerddooreenbas en/ofakkoordinstrument(meestaleenklavecimbel),hetbassocontinuo.deoperakreegzijnreligieuzeevenknieindecantateenhetoratorium. IndeeerstehelftvandeachttiendeeeuwsteegdeinstrumentaleenvocalemuzieknaargrotehoogtendankzijdeItalianenCorellienVivaldiendeDuitserJohannSebastianBach. AlsgeenanderecomponistindemuziekgeschiedenisisClaudioMonteverdi( )eengouden scharniertussentweetijden.aanheteindvandezestiendeeeuwblonkhijalshofmusicustemantua uitincomplexeitaliaansemadrigalendiehetmeerstemmigerenaissance ideaaltoteenhoogtepunt voerden.aanhetbeginvandezeventiendeeeuwwashijdegrootsteenmeestcreatievevertegenwoordigervandenieuwevocalestijl,demonodie.deeerstevolledigovergeleverdeopera(orfeo, 1607),directeenhoogtepuntindeoperahistorie,isvanzijnhand.DaarnaastschreefdezekapelmeestervandeprestigieuzeSanMarcokathedraalteVenetiëvelereligieuzewerken,waaronderde Mariovespersenkortevocalestukken,zoalsdeonderdetitel'SalveMoraleeSpirituale'uitgegeven werken.monteverdi'slaterecompositieshebbenweinigmeeropmetdecomplexebouwselsuitzijn vroegejaren.hetzijngoedverstaanbareliederen,duettenenensembles,begeleiddooreeneenvoudigbassocontinuo. Nederland TerwijlinItaliëdefundamentenwerdengelegdvooreenoperatraditieenvooreen'eenvoudiger' muzikaletaal,bleefinnederlanddemeerstemmigheidvandealoudenederlandseschooleenbelangrijkerolspelen.begenadigdeklavecinistenenorganistenalsjanpieterszoonsweelinck(de'orfeusvanamsterdam'),antonivannoordtenjanadamreinckenmaaktenvooralinduitslandschool enplaveidendewegvoorjohannsebastianbach. Frankrijk InFrankrijkgafdeItaliaanGiovanniBatistaLully( )hetmuziekleveneengroteimpuls.Hij kwamopveertienjarigeleeftijdnaarparijsenwistsneltoegangtekrijgentotdehofhoudingvankoninglodewijkxiv,alwaarhijhofcomponistenfransstaatsburgerjeanbaptistelullywerd.lully schreefdiverseballettenendivertissementsencreëerdedefransetegenhangervandeitaliaanse opera.onderzijnleidingsteeghethoforkest,lesvingtquatreviolinsduroi,totgrotehoogten.lully waseengeduchtorkestleidereninfeitedeeerstewerkelijkedirigent.zijngewoontemeteenzware stafdemaattestampenwerdhemuiteindelijknoodlottig.tijdensdeuitvoeringvaneen'tedeum' stamptehijbijongelukopzijnvoet.hijstierfaandeinfectiediehetgevolgwasvandezewond. Engeland InnavolgingvanLully'shoforkestrichttedeEngelsekoningKarel11naeenbezoekaanFrankrijkThe King'sPrivateBandop.DeEngelsehofcomponistHenryPurcell( )moestnietzoveelhebbenvandeFransevoorkeurvanzijnbroodheerenprobeerdeeenEngelsetraditievanopItaliaanse leestgeschoeideinstrumentalemuziektecreeren.purcellblonkinzijnkortelevenuitopalleterreinenvandemuziek.met'dido'and'aeneas'droeghijbijaandeengelseoperacultuur,voordekoninklijkefamilieschreefhijveleodesen'welcomesongs',terverstrooiingcomponeerdehijvelesonatesenwereldlijkeliederenenhijvoorzagdeanglicaansekerkvaneenvoorraadschitterendeanthemsenservices.
4 Duitsland InDuitslandkreegdekerkmuziekvormdankzijhetwerkvanHeinrichSchütz( ).HijstudeerdebijdeItaliaanGiovanniGabrielienhijnamdeItaliaansestijlvanMonteverdienzijnleermeestermeenaarDresden,waarhijvan1617totzijndoodhofkapelmeesterzouzijn.Hierlegdehijmet zijnmotetten,passiesenzijnmusikalischeexequien,geschrevenvoordebegrafenisplechtigheidvan prinsheinrichposthumusvonreuss,debasisvoordeduitseprotestantsekerkmuziekdiezijnhoogtepuntzouvindenindewerkenvanjohannsebastianbach. InItaliëkreegdeinstrumentalemuziekeensteedsbelangrijkereplaats.DeeerstegrotevertegenwoordigervandenieuweinstrumentalemuziekheetteArcangeloCorelli( ).De'concerti grossi'diecorelliaanheteindvandezeventiendeeeuwschreefverwierveneenenormepopulariteit enhaddeneenbeslissendeinvloedopdecomponistenvandevolgendegeneratie.corelli'sconcertenwerdeneenmodelvoorinstrumentaleschrijfwijzewaarbijeensolistengroepeendialoogaangaat meteenkleinorkest.daarbijbereiktecorellimeteenrijkeafwisselingvantempieneengevarieerde kleureennieteerdergehoordelevendigheidindeorkestmuziek.detwaalf'concertigrossi'vande Romeinseorkestleiderenhofcomponistwerdenin1714,eenjaarnaCorelli'sdood,gepubliceerdte Amsterdam. HetimiterenmetmuziekvandenatuurisindeRenaissanceenBarokeennormalezaak.Inopera's wordtonweerofstormgesuggereerd,inkoorstukkenwordenvogelgeluidengeïmiteerd.decomponistvivaldischreefeenaantalconcerten,waarbijdebijnaamaangeeftdathetoverdenatuurgaat. Debedoelingdaarvanisomdesfeervanhetwerkweertegeven.Zoiservanzijnhandeenconcert metdenaamilgardelino(degoudvink)enéénmetdenaamilcucu(dekoekoek)verschenen.het bekendstewerkvanzijnhandgaatoverdevierseizoenen:lequattrostagioni.devierjaargetijden wareninde16een17eeeuwookeengeliefdonderwerpvoorschilders. ZijneerstevioollessenkreegVivaldi(Venetië,1678 Wenen,1741)vanzijnvader,indestadVenetië, waaroveralmuziekklonk.mensenzongenopstraatenopdegrachten(degondeliersbijvoorbeeld). Erwarenverschillendeoperatheaters,gefinancieerddoordeheersendeelite,enveelpubliekefestivals.DekerkvanSanMarcowashetcentrumvande(kerkelijke)muziek. UiteindelijkzouVivaldieenopleidingalsmuzikantentegelijkertijdeenopleidingvoorhetpriesterschapkrijgen.In1703werdAntoniototpriestergewijd,maarwegenszijnslechtegezondheid,hij leedaanastmaofangina,hoefdehijgeenactievediensttedoen.hijwijddezichaandemuziek:als dirigent,componistenleraarwashijverbondenaanhetospedaledellapietàinvenetië.inhet weeshuiswerdenwezenenonwettigekinderenopgevangen.muziekwashetbelangrijksteonderdeelvandeactiviteitenvandemeisjesdiedaarwoonden.deleerlingenvanvivalditradenveelvuldig opindekerkvanhetospedaledellapietàenuitvoeringentrokkenveelbezoekers.eénvandereizigersschrijftoverzijnbezoekaaneenconcert:"zezijnopgevoedopkostenvandestaatengetraind ominmuziekuitteblinken.zezingenalsengeltjes,spelenviool,fluit,orgelencello.elkconcertwordt gegevendoorongeveerveertigmeisjes.ikverzekerjedaternietsmooierisdaneenjonge,mooienon tezieninhaarwittejurk,metbloemeninhethaar,diehetorkestleidtmetonvoorstelbareprecieze gebaren". DemeestewerkendieVivaldigeschrevenheeftzijngeschrevenvoordeleerlingenvanhetconservatorium,uitgezonderdnatuurlijkzijnopera's.Elkwerkschreefhijvooréénspecialegelegenheiden vooréénbepaaldegroepuitvoerders. Vivaldiontwikkeldedeconcerto vorm,alsmuziekstukvooréénofmeerderesolo instrumentenen orkest.aandevormvanhetconcertowarenvasteregelsverbonden:hetbestonduitdriedelen,met eensneldeelalseersteenalsderdeeneenlangzaamdeeldaartussenin."eenconcertheeftdeidealeomvangwanneerheteerstedeelvijfminutenduurt,hetadagiovijftotzesminutenenhetderde deeldrietotvierminuten,"schreefdefluitistencomponistquantzin1752.intotaalschreefvivaldi meerdan500concerten,dieallemaalaanderegelsvoldoenentochzoverschillendvanelkaarzijn. JohanSebastiaanBachheefttijdenszijnstudiekennisgemaaktmetenkelevioolconcertenvanVivaldi
5 enzeuitgebreidbestudeerd.eenaantalvanvivaldi'sconcertenheefthijbewerktalsconcertvoor klavecimbelsolo,zodatdeconcertenookinkleinerverband,buitendeconcertzaaltespelenente beluisterenwaren. Vivaldiwaszelfeenvioolvirtuoos.Omdevirtuozemogelijkhedenvandeviooltedemonstreren schreefhijmeerdantweehonderdconcertivoorsolo vioolenorkest.desolopartijinvivaldi'sconcertenzijnvaakalleenschetsmatigopgeschreven.tijdensconcertenimproviseerdehijderesterbij. HetwasindetijdvanVivaldinietgebruikelijkommuziektelatendrukkenenuittegeven.Decomponistmoestzo'nuitgavevaakzelfbetalenenverdiendeernauwelijksmee.Daarentegenwerdzijn muziekdanwelwijderverspreidenoogsttehijmeerroem.vivaldizeieensdathijlieverhaddatmuzikantenbijhemeenkopievaneenwerkbestelden,wantdaarverdiendehijperkopienetzoveel aanalshijineenhalvemaandaansalariskreeg. Devierjaargetijden In1725verscheenbijdeAmsterdamseuitgeverLeCènehetopusachtvandehandvanVivaldi,met detitelilcimentodell'armoniaedell'inventione(destrijdtussenharmonieenvindingrijkheid).de eerstevierconcertenuitheteersteboekvormensamenlequattrostagioni(devierjaargetijden). BijelkvandejaargetijdenheeftVivaldieensonnetgeschreven.Indemargevandetekststaanletters dieverwijzennaarpassagesindepartituur.vivaldiwildedatdeviervioolconcertencorrespondeerdenmetdeseizoenenenschetsinelkconcertmuzikaaleenbeeldvanhetjaargetijde.decomponist wildedatdeluisteraarprecieswistwaterallemaaldoordenotenwerduitgebeeld,omzodemuziek tenvolletekunnenwaarderen.indewinterbijvoorbeeldschetstehijdebarrewintervannoord Italië..Vivaldiwaszichmaaraltebewustvanz'ninspiratie.Hijprobeerdemuzikaalteverwoorden hoe'twasomindeijskoudeduisternisbibberend'ngierendestormtedoorstaan. Heteerstevandevierconcerten,LaPrimavera(DeLente)waszeerpopulairindetijdvanVivaldi. Hetwerdopveelplekkengespeeldendooreenaantalcomponistenbewerkt.ZocomponeerdeChedevilleopbasisvanhetwerkvanVivaldiLessaisonsamusantesenschreefdefilosoof,schrijveren componistrousseaueenbewerkingvoorfluitsolo. Laprimavera(Delente) A Delenteisgekomen,enmeteenblijgemoed B brengenallevogelshaareenwelkomstgroet. C Hetzoelewindjesuizeltzachtjesdoordebomen enoveralhoortmendebeekjeskabb'lendstomen D Maardanbetrektdelucht:hetwordtnulelijkweer debliksemschietdoorhetzwerk,dedondergaattekeer E Dochnaeentijdjeishetonweeralvoorbij, devogelsgaanweerzingen,heelvrolijkenheelblij. F Enineenbloemenweidaarligteenmantedromen. Eenherderishet,zijnhondwaaktgrommendaanzijnzij Deblaad'renin'tstruweel,dieritselenzozacht. G Daarklinkteendoedelzak;vanheind'enverrekomen deherdersendenimfen,zedansenindewei tererevandelente,inalhaargrootsepracht. DomenicoScarlatti( )tradopzeventienjarigeleeftijdindevoetsporenvanzijnvaderAllessandro,componistvanvelebarokopera's.TochkennenweDomeniconuindeeersteplaatsalsklaviervirtuoosenwegbereidervoordeklassiekesonatevorm.Inzijnruimvijfhonderdnagelateneendeligeklavecimbelsonatesishijeenexponentvanenerzijdseeninstrumentbewusterdenkenoverinstrumentalemuziek zijnvirtuozeloopjes,flitsendemelodiesprongenenruisendeakkoordbrekingen
6 haddennietvooreenanderinstrumentgeschrevenkunnenwordenengoldendestijdsalszeermodern anderzijdsgeefthijuitingaandewensnaareeneenvoudigemelodischetaaldiezichafkeert vanaltegeleerdemeerstemmigheid. DeItaliaanGiovanniBatistaPergolesi( )heeftdemuziekwetenschappersvooralbeziggehoudenmetwerkendietenonrechteaanhemtoegeschrevenwaren.Zowerdaanhetbeginvande jarentachtigduidelijkdatdeconcertiarmonici,jarenlangdeinstrumentaletoppersindepergolesicatalogus,gecomponeerdwarendoordenederlandergraafwilhelmvanwassenaer.zekerisdat Pergolesi,diemethetkomischeintermezzoLaServaPadronadeoperawereldopzijnkopzette,het religieuzestabatmaterensalvereginaschreef.pastwintigjaarnapergolesi'sdoodwerdstabatmatereenenormsuccesnummer.zelfsjohannsebastianbachvondhetdemoeitewaardenbewerkte hetvooreigengebruik. DegroteJohannSebastianBach( )wordttegenwoordigbeschouwdalseindenhoogtepunt vandebarokperiode,hoewelhijtijdenszijnlevennietalszodanigwerdgewaardeerd.hijstondbekendalseenbetrouwbaar,maaropvliegendkapelmeestermeteenbuitengewonekennisvankerkorgels.in1717tradbachindienstvandemuziekminnendeprinsleopoldvonanhalt Kothen.Bach beschikteovereenensemblevanzo'nachttienmuzikantenenhijkonnaarhartelustexperimenteren encomponeren.hierontstondhetleeuwendeelvanzijnconcertenenkamermuziek.indezeconcertenzettebachdelijnvanvivaldivoort hijbewerktezelfsenkelevivaldiconcertenzoalsdiensconcertvoorvierviolenenorkestop.3nr.10toteenconcertvoorvierklavecimbelsenorkestbwv OokdeBrandenburgseconcertenschreefBachgrotendeelsteKothen.Deconcertendankenhun naamaanhetfeitdatzeopgedragenzijnaandemarkgraafvanbrandenburg. HetklavecimbelwasBachsgereedschapbijuitstek.Hieropverklaardehijzijntwintigkinderenenzijn vrouwannamagdalenadegeheimenvandemuziek.veledansen,suites,preludes,fuga'senpartita'snoteerdehijindeboekjesvanzijnleerlingen.zokomendetwee endriestemmigeinventionen eenzeergeschikteinleidingopbachsmeerstemmigemuziek voorinhetklavierbuchleinvanzijn zoonwilhelmfriedemann.ookzijneigencompositorischeuitdagingenschreefbachvoorklavecimbel.zoontstonddaswohltemperierteklavier,tweesetsvan24preludesenfuga'sopallemogelijke toonsoorten.degoldbergvariatieszijnvanlateredatum.hetverhaalgaatdatbachdezedertigvariatiesschreefopverzoekvanderussischeambassadeurtesaksen.dezeleedaanslapeloosheidende variaties,gespeelddoorbachsleerlingjohanngottliebgoldberg,moestenhemdaarvanafhelpen. HetgrootstedeelvanzijnlevenisBachkerkorganistgeweest.EerstinArnstadt,Muhlhausenen Weimaren,nazijngelukkigeverblijfteKothen,inLeipzig. In1723werdBachaangenomenalscantorvandeThomaskircheteLeipzig.Eenbaandieinhoog aanzienstondenwaarvoorveelbelangstellingwas.hoewelwijtegenwoordiganderszoudenverwachten,wasbachnietdeeerstekeus.voorhemwerdentelemannendenuvergetengraupner gepolst.zijweigerden,bachkreegdebaanenbleeftotzijndoodinleipzig.hierontstondhetgrootstedeelvanzijnreligieuzeoeuvre:decantates,demissen,depassiesendeoratoria. TotdehoogtepuntenuitBachsreligieuzeoeuvrebehorendeMatthäusPassionendeMisinbmineur.DeMatthäusPassionbeleefdezijneersteuitvoeringop11april1727indeThomaskirchete Leipzig.HoewelBachhetwerknogenigekerenuitvoerde,verdweenhetnazijndoodindekast. Ruimhonderdjaarlater,in1829,ontdektedecomponistFelixMendelssohnhetmanuscriptenvoerdehijhetuit.DezegebeurtenismarkeerdehetbeginvandeBach revivaldietotopdedagvanvandaagvoortduurt. MetdeMisinb mineur,dehohemesse,zettebachindelaatstejarenvanzijnlevendekroonopzijn religieuzeoeuvre. HoewelweGeorgPhilippTelemann( )tegenwoordigvaakbeschouwenalseenenorme veelschrijver hijschreefmeerdanvierduizendwerken enauteurvanplichtmatigebarokkewerkjes,washijtijdenszijnlevengeliefderdanjohannsebastianbach.telemann,eenmanvandewereld
7 diedenogongeschrevenregelsvandepublicrelationsuitstekendbeheerste,hadvelegoedevriendenenrelaties.hijmaaktedaarin1732handiggebruikvandoorteadverterenvooreenabonnementopzijnindriedelenteverschijnentafelmusik,eenserievannegenorkestwerkenendiverse kortesolo entriostukkenvoor'4egewoneman'.detafelmusikgeefteenmooibeeldvanmuziekinvloedenuitdiverselandenendestandvanzakenophetgebiedvandekamermuziek. Händel( )wasintondenvooralactiefopoperagebied.Hijleiddezijneigenoperagezelschap,totdesmaakvanhetEngelsepubliekzichafkeerdevanhetopItaliaanseleestgeschoeidemuziektheater.Handel,pragmaticuspursang,reddezijnhachjemetoratoriaopeenEngelsetekst.In 1742schreefhijin23dagentijdzijngrootstehit,deMessiah,methetoverbekendeentriomfantelijkeAlleluiahaanhetslotvanhettweededeel.
Brunelleschi. De Dom van Florence
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv, Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieGeen fabriekswerk. Roeien met de wind mee en de stroom tegen. Jac Willekens
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieer schilders katholiek en vervaardigen ze religieuze stukken. Ook is de rol van het hof niet te vergelijken met die van Frankrijk of Engeland.
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieAffecten, emoties en expressie
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatie3. Ontwikkeling van de Amerikaanse Filmindustrie tot 1918 De Amerikaanse filmindustrie
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieEmile Bernard: Pont Aven, 1898. Gauguin
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieMusicals en musicalfilms Inleiding
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatieRekenen Groep 7-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieRekenen Groep 6-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze,
Nadere informatieRekenen Groep 6-1e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
Nadere informatieAntwoorden Rekenen Groep 5-1e helft schooljaar
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
Nadere informatieRekenen Groep 4-1e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieRekenen Groep 4-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatieRekenen Groep 4-2e helft schooljaar.
Sweelinck & De Boer B.V., Den Haag 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
Nadere informatiegroep Computerprogramma woordenschat
Taal actief G e b r u i k e r si n st r u c t i e C o m pu te rpro gra m m a w o o rde n s c ha t 214088_OM.indd 1 gro ep 6 22-06-2009 12:22:50 telefoon: 073-628 87 22 e-mail: helpdesk.bao@malmberg.nl
Nadere informatieMUZIEKEDITIE B O E K E N C E N T R U M
OP TOON HOOGTE LIEDEREN BUNDEL HGJB MUZIEKEDITIE B O E K E N C E N T R U M Op Toonhoogte is ontwikkeld door de HGJB. Deze landelijke jongerenorganisatie in de Protestantse Kerk in Nederland wil jongeren
Nadere informatieHandleiding ZorgDomein Bijlagen verzenden
Handleiding ZorgDomein Bijlagen verzenden ZorgDomein 2014 Inleiding Het is mogelijk om naast de verwijsbrief ook bijlagen elektronisch te verzenden via ZorgDomein. Het toevoegen van bijlagen aan de verwijzing
Nadere informatieHet verhaal van Europa
Het verhaal van Europa 2010 Uitgeverij Manteau / Standaard Uitgeverij en Rob Heirbaut & Hendrik Vos Standaard Uitgeverij nv, Mechelsesteenweg 203, B-2018 Antwerpen www.manteau.be info@manteau.be Deze reeks
Nadere informatieOefentekst voor het Staatsexamen
Oefentekst voor het Staatsexamen Staatsexamen NT2, programma I, onderdeel lezen bij Hoofdstuk 6 van Taaltalent NT2-leergang voor midden- en hoogopgeleide anderstaligen Katja Verbruggen Henny Taks Eefke
Nadere informatiePortfolio
Portfolio 2011-2012 www.atelier-mart.nl Schilderij Jaartal Eigenschappen 201213 2012 Acryl Op doek Omschrijving Dans Afmetingen Prijs 70 x 50 cm (b x h) 275,00 Het betreft hier het schilderij op de rechterpagina.
Nadere informatieVO2020- scan. Handleiding bestuursrapportage met bestuursambities. Versie 1.0, april 2015
VO2020- scan Handleiding bestuursrapportage met bestuursambities Versie 1.0, april 201 Copyright 201 Stichting Schoolinfo Alle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen
Nadere informatieKWR 05.026 april 2005
KWR 05.026 april 2005 Kiwa N.V. - 1 - april 2005 KWR 05.026 april 2005 2005 Kiwa N.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand,
Nadere informatieHANDLEIDING VOICE/DATA SIM KAART VERENIGD KONINKRIJK
HANDLEIDING VOICE/DATA SIM KAART VERENIGD KONINKRIJK Copyright 2018. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of
Nadere informatieZwart op wit Praktische schrijfvaardigheid voor volwassenen. Extra les: Wonen. Dorothé Pietersma. u i t g e v e r ij coutinho.
Zwart op wit Praktische schrijfvaardigheid voor volwassenen Extra les: Wonen Dorothé Pietersma u i t g e v e r ij coutinho c bussum 2009 Deze extra les over wonen hoort bij Zwart op wit. Praktische schrijfvaardigheid
Nadere informatieHANDLEIDING HUAWEI E-5331 POCKET MIFI ROUTER
HANDLEIDING HUAWEI E-5331 POCKET MIFI ROUTER Copyright 2012. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar
Nadere informatieAntwoorden op de meerkeuzevragen
Antwoorden op de meerkeuzevragen bij Dit is marketing! Loek ten Berge Johan van Kooten met medewerking van Esther de Berg Tweede, herziene druk u i t g e v e r ij coutinho c bussum 2012 Deze antwoorden
Nadere informatieSssplitsss Handleiding instellingen
Sssplitsss Handleiding instellingen v. 11-09-2007: 11:35 Leeswijzer Dit is de standaard handleiding instellingen van het programma OWG-Design4All Sssplitsss. Naast deze standaard handleiding, is er tevens
Nadere informatieGebruikershandleiding Planningsagenda. Versie: Januari In business for people.
Gebruikershandleiding Planningsagenda Versie: Januari 2017 In business for people. Unit4 VerzuimSignaal Telefoon 074-2455444 Postbus 313 Fax 074-2455445 7550 AH Hengelo Internet http://www.unit4.com/nl/software/hr/unit4-verzuimsignaal
Nadere informatieWonen Leerboek voor de Opleiding Assistent Vrijetijdsbegeleider / Jongerenwerker
Wonen Leerboek voor de Opleiding Assistent Vrijetijdsbegeleider / Jongerenwerker Copyright: Uitgeverij Eigen Wijs, Bussum 2003 ISBN-10:90-77495-13-4 ISBN-13: 978-90-77495-13-1 1e druk februari 2006 Schrijvers:
Nadere informatieWindows Live Mail downloaden en een e-mailadres instellen
Wegwijs in Windows 7 Wegwijs in internet Windows Live Mail downloaden en een e-mailadres instellen Hannie van Osnabrugge u i t g e v e r ij coutinho c bussum 2011 Deze handleiding Windows Live Mail downloaden
Nadere informatieVrijetijdsbesteding Leerboek voor de opleiding Assistent Vrijetijdsbegeleider/Jongerenwerker
Vrijetijdsbesteding Leerboek voor de opleiding Assistent Vrijetijdsbegeleider/Jongerenwerker Copyright: Uitgeverij Eigen Wijs, Bussum 2007 ISBN: 978 90 77495 21 6 1e druk augustus 2007 Boek: Serie Jongerenwerk/Vrijetijdsbesteding
Nadere informatieVoorbeeldvragenlijst COK
Voorbeeldvragenlijst COK Vragen over de kwaliteit van wonen (Selectie van vragen uit de vragenlijst behorend bij Clienten over Kwaliteit ) Kanaalweg 17c, gebouw B2 3526 KL Utrecht Postbus 8224 3503 RE
Nadere informatieHANDLEIDING SIM KAART RUSLAND
HANDLEIDING SIM KAART RUSLAND Copyright 2018. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige
Nadere informatieZelfstandig werken. Ajodakt. Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie
Zelfstandig werken Ajodakt Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie 9 789074 080705 Informatieverwerking Groep 7 Antwoorden Auteur P. Nagtegaal ajodakt COLOFON Illustraties
Nadere informatieTest voor het meten van de jeugdgerichtheid van de buurt of het dorp. Quick Scan J-score voor de buurt of het dorp
Test voor het meten van de jeugdgerichtheid van de buurt of het dorp Quick Scan J-score voor de buurt of het dorp Colofon Uitgave: Auteur: NISB, Arnhem Christel van den Hooven (SportZeeland) en Heino van
Nadere informatieMicrosoft Security Essentials downloaden
Wegwijs in internet Thuis in Windows Vista Thuis in Windows 7 Microsoft Security Essentials downloaden Hannie van Osnabrugge u i t g e v e r ij coutinho c bussum 2011 Deze handleiding Microsoft Security
Nadere informatieinhoud blz. 1. Een wereld vol letters 2. Letters 3. Plaatjes lezen 4. Het pictogram 5. Van plaatje naar teken 6. Letters en klanken
Letters Letters inhoud blz. 1. Een wereld vol letters 3 2. Letters 4 3. Plaatjes lezen 5 4. Het pictogram 6 5. Van plaatje naar teken 7 6. Letters en klanken 8 7. Overal letters 9 8. Rome 10 9. Vreemde
Nadere informatieHandleiding Een Outlook.com-account aanmaken
Wegwijs in Windows 8 Handleiding Een Outlook.com-account aanmaken Hannie van Osnabrugge u i t g e v e r ij c o u t i n h o c bussum 2013 Deze handleiding over een Outlook.com-account aanmaken hoort bij
Nadere informatieInformatie over de opleiding en de praktijk BBL verkort niveau 4
7-11-017 Status Definitief Referentie PK 1/5 Auteur(s) Annemarie ten Klooster/Petra Kramp Informatie over de opleiding en de praktijk BBL verkort niveau 4 Stichting Maasstad Ziekenhuis Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieVrijstaande woning kavel 6 't Hees Westerbork Tineke Berger & Sjraar Hendriks
000 7500 000 66 70 506 90 (vergunningsvrij) Kavel 06 - Plan 't Hees Orvelterstraat/Westerborkerveld Westerbork T 8 N ase Omgevingsverg. Tekeningnummer OM - S0 Onderwerp Situatietekening Schaal :500 7500
Nadere informatieProfiel van de Nederlandse overheid
Profiel van de Nederlandse overheid Organisatie, beleid en besluitvorming Links Remko Iedema en Patricia Wiebinga bussum 2012 Deze links vormen extra materiaal bij de zesde, herziene druk van het boek
Nadere informatieinhoud Airbus A De eerste vlucht 2. Samenwerken 3. Het vervoer 4. Aan boord 5. De motoren 6. Maten 7. Luchthavens 8. Airbusweetjes 9.
Airbus A380 inhoud Airbus A380 3 1. De eerste vlucht 4 2. Samenwerken 4 3. Het vervoer 6 4. Aan boord 7 5. De motoren 9 6. Maten 10 7. Luchthavens 11 8. Airbusweetjes 12 9. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen
Nadere informatieBijlagen bij het ecologisch krachtenveld
Professioneel pedagogisch handelen Omgaan met probleemgedrag in opvoedingssituaties Bijlagen bij het ecologisch krachtenveld Gerbert Sipman u i t g e v e r ij coutinho c bussum 2014 Deze bijlagen horen
Nadere informatieNIEMAND LUISTERT. Lia Lucas
niemand luistert 1 2 NIEMAND LUISTERT Lia Lucas 3 Uitgeverij U2pi BV (www.jouwboek.nl), Voorburg 2e druk november 2014 Titel: Niemand luistert Auteur: Lia Lucas Illustraties: Lia Lucas ISBN: 978-90-8759-465-7
Nadere informatieRoBeheer 1.5. Dé specialist in ruimtelijke informatievoorziening. Crotec bv Parallelweg 21 5223 AL s-hertogenbosch
1.5 Crotec bv Parallelweg 21 5223 AL s-hertogenbosch Postbus 2447 5202 CK s-hertogenbosch V T 073523 3950 F 073523 3998 www.crotec.nl info@crotec.nl RoBeheer Vestiging Amsterdam Plotterstraat 22 1033 RX
Nadere informatieVOOR HET vfas CONGRES
ALIMENTATIE VAN DE TOEKOMST SCHEIDEN IN NEDERLAND 2012 onderzoek uitgevoerd door TNS NIPO in opdracht van de vfas DE SCHEIDINGSADVOCATEN vfas CONGRES 2012 VAN ALIMENTATIE DE vfas NODIGEN VAN DE TOEKOMST
Nadere informatieHANDLEIDING HUAWEI E-5330 MIFI ROUTER
HANDLEIDING HUAWEI E-5330 MIFI ROUTER Copyright 2015. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt
Nadere informatieInformatie sollicitatieprocedure leerling-verpleegkundige niveau 5 HBOV
5 november 206 Status Definitief Referentie WAD/PK /6 Auteur(s) Petra Kramp Informatie sollicitatieprocedure leerling-verpleegkundige niveau 5 HBOV Stichting Maasstad Ziekenhuis Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieDenken + Doen = Durven
1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor jezelf Dit werkboek is van: Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor
Nadere informatieHandleiding Windows Live Mail 2012 downloaden en installeren
Wegwijs in Windows 8 Handleiding Windows Live Mail 2012 downloaden en installeren Hannie van Osnabrugge u i t g e v e r ij c o u t i n h o c bussum 2013 Deze handleiding over het downloaden en installeren
Nadere informatieHANDLEIDING SIM KAART THAILAND
HANDLEIDING SIM KAART THAILAND Copyright 2017. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige
Nadere informatieWerkPortfolio. Praktijkkaarten PRO schoonmaak. Professionele schoonmaaktechnieken
WerkPortfolio Professionele schoonmaaktechnieken Praktijkkaarten PRO schoonmaak Schoonmaakregels Werk van boven naar beneden...01 Werk van buiten naar binnen...02 Werk van schoon naar vuil...03 Emmer en
Nadere informatieAntwoorden op de vragen
Thuis in Windows 7 Antwoorden op de vragen Hannie van Osnabrugge bussum 2010 Deze antwoorden horen bij de vragen in Thuis in Windows 7 van Hannie van Osnabrugge. 2010 Hannie van Osnabrugge Alle rechten
Nadere informatieExtra les: Verzekeringen
Zwart op wit Praktische schrijfvaardigheid voor volwassenen Extra les: Verzekeringen Dorothé Pietersma u i t g e v e r ij coutinho c bussum 2009 Deze extra les over verzekeringen hoort bij Zwart op wit.
Nadere informatieFrankenstein. Mary Shelley
Frankenstein Frankenstein maakt deel uit van de reeks Wereldverhalen van Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. Wereldverhalen is een serie beroemde verhalen. Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208
Nadere informatieHandleiding Een e-mailadres van een provider toevoegen in de app E-mail
Wegwijs in Windows 8 Handleiding Een e-mailadres van een provider toevoegen in de app E-mail Hannie van Osnabrugge u i t g e v e r ij c o u t i n h o c bussum 2013 Deze handleiding over een e-mailadres
Nadere informatieSIM KAART USA UNLIMITED
SIM KAART USA UNLIMITED Copyright 2018. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm
Nadere informatieHandleiding Een Outlook.com-account aanmaken
Wegwijs in Windows 8.1 Handleiding Een Outlook.com-account aanmaken Hannie van Osnabrugge u i t g e v e r ij c o u t i n h o c bussum 2015 Deze handleiding over het aanmaken van een Outlook.com-account
Nadere informatieInleiding Administratieve Organisatie. Opgavenboek
Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek drs. J.P.M. van der Hoeven Vierde druk Stenfert Kroese, Groningen/Houten Wolters-Noordhoff bv voert
Nadere informatieVoor fouten door middel van onduidelijkheden en verkeerde opgave zijn wij niet aansprakelijk. Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen
Nadere informatieHANDLEIDING SIM KAART CANADA
HANDLEIDING SIM KAART CANADA Copyright 2018. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige
Nadere informatieFirewall Configuratie
Firewall Configuratie Firewall Configuratie In deze handleiding gaan we een aantal voorbeelden geven hoe u een bepaalde situatie kunt oplossen door middel van een aantal Filter Rules. Situatie 1 U maakt
Nadere informatieDenken + Doen = Durven
1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor ouders Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor ouders, is onderdeel
Nadere informatieChristiane Berkvens-Stevelinck. Vrije rituelen Vorm geven aan het leven. met medewerking van Johan Blaauw
Vrije rituelen Christiane Berkvens-Stevelinck Vrije rituelen Vorm geven aan het leven met medewerking van Johan Blaauw Uitgeverij Meinema, Zoetermeer www.uitgeverijmeinema.nl Boekverzorging: Mulder van
Nadere informatieSchool en echtscheiding
School en echtscheiding Alledaagse begeleiding binnen een schoolbreed beleid Angelique van der Pluijm en Margit Grevelt School en echtscheiding Alledaagse begeleiding binnen een schoolbreed beleid Angelique
Nadere informatieLAN DNS & DNS Forwarding
LAN DNS & DNS Forwarding LAN DNS Met de LAN DNS functionaliteit kunt u ervoor zorgen dat de DrayTek als DNS-server fungeert voor het interne netwerk. Hiermee kunt u naar een interne webpagina of webapplicatie
Nadere informatieLETTERREGEN Handleiding instellingen
LETTERREGEN Handleiding instellingen v. 11-09-2007: 11:35 Leeswijzer Dit is de standaard handleiding instellingen van het programma OWG-Design4All Letterregen. Naast deze standaard handleiding, is er tevens
Nadere informatieAddress Mapping Address Mapping regels:
Address Mapping Address Mapping Met de optie Address Mapping kunt u het uitgaande publieke IP-adres instellen voor bepaalde interne IP-adressen. Het verkeer afkomstig van dit desbetreffende interne IP-adres
Nadere informatieRabobank Westland 17 oktober 2013 Bart van Meurs & Raymond Buitelaar. 2013 ideality
Rabobank Westland 17 oktober 2013 Bart van Meurs & Raymond Buitelaar ideality trend 1: online winkelen trend 2: social media stelling 1: retail vs. e-tail stelling 2: offline vs. online overweging ideality
Nadere informatieVerheven tijdverspilling. liturgie vieren HENK JONGERIUS. Verheven tijdverspilling wil een bijdrage HENK JONGERIUS
wil een bijdrage leveren aan een vernieuwde waardering van het liturgievieren. In deze tijd, waar op het kerkelijk erf veel vorming in de liturgie is verdwenen, biedt het stof tot bezinning en een handreiking
Nadere informatieFlexSCAN Installatie
FlexSCAN Installatie Copyright Copyright 2007 Dicon development center BV. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerde gegevensbestand,
Nadere informatieHANDLEIDING SIM KAART ISRAEL
HANDLEIDING SIM KAART ISRAEL Copyright 2019. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige
Nadere informatieHandleiding Windows Live Mail 2012 downloaden en installeren
Wegwijs in Windows 8.1 Handleiding Windows Live Mail 2012 downloaden en installeren Hannie van Osnabrugge u i t g e v e r ij c o u t i n h o c bussum 2015 Deze handleiding over het downloaden en installeren
Nadere informatieStoppen met roken Cursus
Stoppen met roken Stoppen met roken Cursus F.A. Willemsen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave
Nadere informatieHANDLEIDING SIM KAART ISRAEL
HANDLEIDING SIM KAART ISRAEL Copyright 2015. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige
Nadere informatieAlle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden. verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand
stap in de stilte www.uitgeverijmeinema.nl Ontwerp omslag: Mulder van Meurs Illustraties: Maartje van den Noort isbn 978 90 211 4326 2 nur 728 2013 Uitgeverij Meinema, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieBelangrijke boodschap:
Belangrijke boodschap: Het is illegaal om dit E-book te kopiëren, verkopen of verdelen! Dit e-book hoor je te krijgen van goedomgaanmetgeld.nl of een andere website waarvan Marielle Vreeken eigenaar is,
Nadere informatieSociale Omgeving Leerboek voor de Opleiding Assistent Vrijetijdsbegeleider / Jongerenwerker
Sociale Omgeving Leerboek voor de Opleiding Assistent Vrijetijdsbegeleider / Jongerenwerker Copyright: Uitgeverij Eigen Wijs, Bussum ISBN/EAN: 978-90-77495-18-6 1e druk maart 2007 Boek: Serie Jongerenwerk
Nadere informatieGroenengrijs. Jong en oud met elkaar in gesprek. Karen van Kordelaar. Astrid Vlak. Yolande Kuin. Gerben Westerhof
Groenengrijs Groenengrijs Jong en oud met elkaar in gesprek Karen van Kordelaar Astrid Vlak Yolande Kuin Gerben Westerhof Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van
Nadere informatieArbeidsovereenkomst 2016/2017
Arbeidsovereenkomst en aanverwante regelgeving 2016/2017 Redactie: Ars Aequi Libri Ars Aequi Libri Nijmegen 2016 ISBN: 978-90-6916-839-5 NUR 825 2016 Ars Aequi Libri, Nijmegen. Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatiemodule 5 2008 Instruct, Postbus 38, 2410 AA Bodegraven - 1 e druk: november 2008
Europees Computer Rijbewijs module 5 ACCESS 2007 2008 Instruct, Postbus 38, 2410 AA Bodegraven - 1 e druk: november 2008 ISBN: 978 90 460 0493 7 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden
Nadere informatieLAN Multiple-Subnet Port Based VLAN
LAN Multiple-Subnet Port Based VLAN LAN Multiple-Subnet Met dit product hebt u de mogelijkheid om met meerdere LAN subnetten te werken. Hierdoor kunt u de LAN poorten op de DrayTek indelen in verschillende
Nadere informatieGasten Wi-Fi netwerk
Gasten Wi-Fi netwerk Gasten Wi-Fi netwerk In bepaalde situaties kan het voorkomen dat u een extra draadloos netwerk wilt aanbieden aan uw gasten. Dit gasten netwerk moet gescheiden zijn van het reeds bestaande
Nadere informatieDrayTek Vigor AP700 MAC Filtering
DrayTek Vigor AP700 MAC Filtering DrayTek Vigor AP700 MAC Filtering De DrayTek Vigor AP700 beschikt tevens over een extra beveiligings functionaliteit. Namelijk MAC Filtering, hierdoor kunt u op basis
Nadere informatieMEDISCH SPOEDGEVAL INJECTIE LETSEL HYDRAULISCH HOGEDRUK. De feiten. www.veiligwerkenmethydrauliek.nl
MEDISCH SPOEDGEVAL HYDRAULISCH HOGEDRUK INJECTIE LETSEL De feiten www.veiligwerkenmethydrauliek.nl Inhoudsopgave Inleiding 4 Wie lopen het meeste risico? 6 Aard van het materiaal, plaats van binnendringen
Nadere informatieTraining. Methodisch verzamelen van informatie
Training Methodisch verzamelen van informatie Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Nienke Koopman Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel:
Nadere informatieToetsvragen bij domein 6 Stellen
bijvoorbeeld Exemplarische opleidingsdidactiek voor taalonderwijs op de basisschool Toetsvragen bij domein 6 Stellen Bart van der Leeuw (red.) Jo van den Hauwe (red.) Els Moonen Ietje Pauw Anneli Schaufeli
Nadere informatieUniversal Repeater AP700
Universal Repeater AP700 Universal Repeater De universal repeater mode in de VigorAP 700 is een efficiënte manier om het bereik van uw draadloze netwerk te vergroten. Door Universal repeater mode te gebruiken
Nadere informatieDE WAARDE VAN ZELF (LEREN) KIEZEN
(LEREN) KIEZEN 7 EN KIES ZELF DE WAARDE VAN ZELF (LEREN) KIEZEN KEUZEMOGELIJKHEDEN "Leren gaat veel beter en levert veel bruikbaarder en duurzamer resultaten als men zelf kiest wat en hoe men leert. De
Nadere informatieAntwoorden op de vragen
Wegwijs in de wereld van internet Antwoorden op de vragen Hannie van Osnabrugge Vijfde, herziene druk bussum 2010 Deze antwoorden horen bij de vragen in Wegwijs in de wereld van internet van Hannie van
Nadere informatieSkype: leren op afstand
Skype: leren op afstand 1 Cursus Onderwijs en ICT Jaargang 2, deel 20 (versie 1.0 NL 8-04-2011) Leren op afstand door Serge de Beer Inleiding Leren hoeft niet alleen op school plaats te vinden. Wie bijvoorbeeld
Nadere informatieThuis in Word Antwoorden op de vragen. Hannie van Osnabrugge Marian Ponsioen-van der Hulst
Thuis in Word 2007 Antwoorden op de vragen Hannie van Osnabrugge Marian Ponsioen-van der Hulst bussum 2009 Deze antwoorden horen bij de vragen in Thuis in Word 2007 van Hannie van Osnabrugge en Marian
Nadere informatieESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd
ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd Praktische handleiding voor signalering, screening en diagnostiek prof. dr. J. Buitelaar drs. E. van Daalen dr. C. Dietz
Nadere informatieInformatie over de opleiding en de praktijk BBL regulier niveau 4
15-11-016 Status Definitief Referentie WAD/PK 1/5 Auteur(s) Annemarie ten Klooster/Petra Kramp Informatie over de opleiding en de praktijk BBL regulier niveau 4 Stichting Maasstad Ziekenhuis Alle rechten
Nadere informatieVoeding, uitscheiding en diagnostiek
Voeding, uitscheiding en diagnostiek Werkcahier Kwalificatieniveau Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende beroepsvaardigheden Houten 2008
Nadere informatieInformatie over de opleiding en de praktijk BOL- BBL niveau 4
1-11-016 Status Definitief Referentie WAD/PK 1/5 Auteur(s) Annemarie ten Klooster/Petra Kramp Informatie over de opleiding en de praktijk BOL- BBL niveau 4 Stichting Maasstad Ziekenhuis Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieLAN Multiple-Subnet Port Based VLAN
LAN Multiple-Subnet Port Based VLAN LAN Multiple-Subnet In de DrayTek Vigor 2850 serie is het mogelijk om met meerdere LAN subnetten te werken. Hierdoor kunt u de 4 LAN poorten op de DrayTek indelen in
Nadere informatieToetsen in Techniekstad
Deelnemershandleiding Toetsen in Techniekstad KSL186483 Kenteq Leermiddelen 2009 Kenteq Training en Advies, Hilversum Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen
Nadere informatie