Vraag 21 - Laat jij over je heen lopen?

Transcriptie

1 Vraag 21 Laat jij over je heen lopen? Over assertiviteit Je zit in de bioscoop en achter je zitten twee mensen onophoudelijk te praten. Je ergert je daaraan, maar durft hen niet aan te spreken. Voor een groepswerk worden de taken verdeeld en jij krijgt duidelijk het meeste werk. Je vindt dat niet leuk, maar zegt er niks over. Heb jij soms ook het gevoel dat je over je heen laat lopen? Het is niet leuk om mensen op hun gedrag aan te spreken, maar toch kan zo n gesprek op een aangename en beleefde manier verlopen. Dan moet je het wel op een assertieve manier aanpakken. 1 Doe de test! 2 Wat is assertief reageren? 3 Doe jij het met flair? 4 Enkele tips 5 Doe het met flair! 1 Doe de test! Opdracht 1 Kom jij voor jezelf op en op welke manier doe jij dat? Of laat je eerder over je heen lopen en zit je daarna met de gebakken peren? Wil je weten hoe assertief je bent? Doe de assertiviteitstest op 2 Wat is assertief reageren? Opdracht 2 Bekijk de situaties en beantwoord de vragen. Situatie 1 1 De vriendin reageert op drie verschillende manieren. Welke reactie vind jij de beste? reactie 3 2 Waarom is dat volgens jou de beste reactie? Hier komt ze duidelijk op voor zichzelf, zonder haar vriendin te kwetsen. In de eerste reactie kwetst ze haar vriendin ook niet, maar ze is niet eerlijk en krijgt niet wat zij wil. Woordverklaring assertief = bereid en in staat om voor zichzelf op te komen; zelfverzekerd Vraag 21 - Laat jij over je heen lopen? 171

2 3 Hoe zou jij reageren mocht jouw vriendin reageren zoals in reactie 2? Bang, triestig, terug roepen. 4 Waarom zou je zo reageren? Persoonlijk antwoord. Hier komt de vriendin heel bedreigend over. 5 Er bestaan globaal gezien drie manieren om te reageren op een situatie. Welke van de drie reacties is de onderdanige, de agressieve en de assertieve reactie? Onderdanige: reactie 1 Agressieve: reactie 2 Assertieve: reactie 3 Situatie 2 1 Noteer de plus- en de minpunten van de verschillende reacties. Persoonlijk antwoord Reactie 1 De leerling komt voor zichzelf op door wat hij zegt. De leerling staat op. In Pluspunten: het begin maakt de leerling oogcontact. Minpunten: De leerling spreekt te snel en te stil. Na een tijdje kijkt hij de anderen niet meer in de ogen. Daardoor komt de boodschap niet overtuigend over. Reactie 2 Pluspunten: De leerling laat zich niet doen en staat op. Minpunten: De leerling begint te roepen. Dat haalt niets uit en maakt de tegenpartij alleen maar bang of boos. De leerling zet de armen in de heupen. Dat komt arrogant over. De leerling geeft de andere leerlingen niet de kans te reageren. Reactie 3 Pluspunten: / Minpunten: De leerling komt niet voor zichzelf op, laat zich doen. Ze spreekt heel stil en lijkt wel bang van de andere twee. Reactie 4 Pluspunten: De leerling doet een poging om zich te verdedigen. Minpunten: De leerling spreekt te stil, kijkt naar beneden en verbergt zijn mond achter zijn handen. Bovendien zit hij neer en staan de anderen recht. Daardoor lijkt hij kleiner en minder overtuigend. 172 Deel 3

3 Reactie 5 Pluspunten: De leerling staat recht en neemt een open houding aan. Hij kijkt de anderen Minpunten: / in de ogen en brengt rustig en met krachtige stem de boodschap over. Hij laat de anderen reageren, maar geeft ook daar een antwoord op. 2 Welke reacties zijn onderdanig, assertief en agressief? Onderdanig: reactie 3 en 4 Assertief: reactie 5 en 1 (reactie 1 is slechts een begin, nog niet voldoende) Agressief: reactie 2 3 Zijn deze uitspraken juist of fout? Verbeter de foute uitspraken. 1 Bij assertiviteit speelt lichaamstaal een belangrijke rol. Juist 2 Zitten is een assertievere houding dan staan. Fout: Staan is beter dan zitten, tenzij je erg klein bent. 3 Vouw je armen over elkaar, dan kom je zelfverzekerder over. Fout: Dat komt arrogant of betweterig over. 4 Wat je zegt, is belangrijker dan de wijze waarop je het zegt. Fout: Beide zijn even belangrijk. Als je bv. heel snel gaat spreken, wijst dat op gespannenheid of haast. Vraag 21 - Laat jij over je heen lopen? 173

4 3 Doe jij het met flair? Opdracht 3 Lees deze situaties. Hoe zou jij reageren? Noteer een voorstel. 1 Een klasgenoot vraagt je of hij een cd van jou mag lenen, maar eigenlijk leen je liever geen cd s uit. Persoonlijk antwoord 2 Je wordt ervan beschuldigd tijdens een toets gespiekt te hebben, maar dat klopt helemaal niet. Persoonlijk antwoord 3 a De leraar straft een medeleerling, maar die straf is niet terecht. Persoonlijk antwoord b Je beslist in de vorige situatie om het op te nemen voor je vriendin, maar wanneer je dat doet, krijg je zelf ook straf. Persoonlijk antwoord 4 Je vriend(in) vraagt je of jij iets voor haar wilt doen, maar je hebt het heel druk. Persoonlijk antwoord In een probleemsituatie kun je op drie verschillende manieren reageren: Onderdanig Je probeert het conflict te ontlopen en blijft gefrustreerd achter. De andere kiest in jouw plaats. Agressief Je krijgt je zin ten koste van anderen. Je bent bot en dominant. Assertief Je komt op voor je rechten én respecteert ook de rechten van anderen. Zo vermijd je ongewenste conflicten met jezelf of met je omgeving en bereik je gemakkelijker wat je wilt. Bij de eerste twee reacties heb je telkens een winnaar en een verliezer. Wanneer je op een assertieve manier reageert, voelen beide partijen zich achteraf goed. 174 Deel 3 Woordverklaring iets met flair doen = iets met stijl en op een vlotte manier doen dominant = overheersend, als iets of iemand meer invloed of macht heeft dan de rest

5 Opdracht 4 Noteer bij deze reacties telkens of ze assertief, onderdanig of agressief zijn. Tijdens de grote vakantie nodig je een aantal goede vrienden uit om een weekendje te komen logeren. Het plan is om twee dagen allerlei leuke activiteiten te doen en op maandagochtend als afsluiter nog samen te ontbijten. Daarna gaat iedereen terug naar huis. Je zit samen aan de ontbijttafel op maandagochtend en je had een heel leuk weekend. Je bent tevreden, maar ook blij dat iedereen weer weggaat omdat je je erop verheugt weer wat tijd voor jezelf te hebben. Tijdens het ontbijt zeggen je vrienden echter: We zouden graag nog een paar daagjes blijven. We hebben toch nog vakantie en het was hier zo leuk. We willen nog niet dat het gedaan is. Je vindt het toch wel goed zeker? Je zegt meteen ja, maar ergert je de komende dagen enorm. à onderdanig Je zegt boos dat het genoeg is geweest en dat je eindelijk met rust gelaten wilt worden. à agressief Je zegt dat je er niet echt op had gerekend, maar als iedereen zo graag wil blijven, het niet anders zal kunnen à onderdanig Je zegt dat je het fijn vond, maar dat je nu wat tijd nodig hebt voor jezelf en voor andere zaken. Het komt je dus eigenlijk slecht uit dat je vrienden nog wat langer willen blijven. Een ander keertje? à assertief 4 Enkele tips Opdracht 5 Lees deze dialoog. Tine brengt in een boetiek een truitje terug dat ze daar gisteren kocht. Het truitje dat ze in de winkel paste, zat goed en zag er goed uit. Ze kreeg een truitje mee dat nog in een plastiekje zat. Toen ze dat thuis opendeed, bleek dat er een paar grote vlekken op zaten. Tine: Ik heb hier gisteren dit truitje gekocht en thuis zag ik dat er een paar grote vlekken op zitten. Ik wil graag een ander truitje zonder vlekken of ik wil mijn geld terug. Winkelierster: Daar weet ik niks van, want ik was hier gisteren niet. Tine: Kijk, mevrouw, ik heb dit truitje hier gisteren gekocht. Ik heb het bonnetje nog. Het truitje is vuil en dat wil ik natuurlijk niet. Winkelierster: Maar die vlekken horen op het truitje mevrouw, dat zijn geen vlekken, maar een motief. Dat had u gisteren al moeten zien. Als u dat niet mooi vindt, waarom hebt u het dan gekocht? Tine: Ik weet heus wel wat ik koop. Ik ben helemaal niet blij dat dit gebeurd is, ik voel me er ook niet lekker bij, maar dit truitje is vuil en ik wil mijn geld terug. Vraag 21 - Laat jij over je heen lopen? 175

6 Winkelierster: Luister, er staan nog andere mensen in mijn boetiek die hulp nodig hebben. Wilt u alstublieft plaats voor ze maken? Het is niet eerlijk dat ze allemaal op u moeten wachten. Tine: Ik zie ook wel dat er mensen staan te wachten, maar zolang ik mijn geld niet terugkrijg, ga ik niet weg. Winkelierster: Oké, goed dan. Kan ik het bonnetje zien? 1 De winkelierster praat erop los zodat ze Tine niet zou moeten terugbetalen. Welke argumenten geeft ze en wat voor argumenten zijn dat? Zoek: manipulerend, onzinnig, afleidend. Manipulerend: er staan nog andere mensen te wachten. Onzinnig: ik was hier gisteren niet. Afleidend: dat hoort zo met die vlekken, het is een motief 2 Tine reageert op een assertieve manier. Noteer vier tips die jou kunnen helpen in soortgelijke situaties door je te baseren op Tines aanpak Spreek vanuit de ik-persoon. Weer slechte argumenten af. Houd voet bij stuk. Wees duidelijk en precies: wat wil je precies? Gebruik ik-boodschappen waarin je je eigen gevoelens en problemen weergeeft en val de ander dus niet aan door jij-uitspraken te doen. Zeg niet: Jij houdt geen rekening met mij, maar zeg: Ik vind het niet leuk dat je me onderbreekt. Houd altijd voet bij stuk. Maak duidelijk wat je precies wilt of wat het exacte probleem is. Verwerp zinloze argumenten en herhaal nog eens wat je al had gezegd. tip Enkele zinnetjes die je kunnen helpen om assertiever te worden: Ik zou willen dat je luistert naar wat ik je te zeggen heb. Sorry, maar ik heb daar nu geen tijd voor. Ik ben het niet met jullie eens. Ik wil niet dat je dat doet. Dat wil ik niet. Ik verwacht meer van je. Dat kun je zelf wel. Ik wil het over iets anders hebben. Ik heb het gevoel dat je me voor de gek houdt. Ik zou willen dat je rekening houdt met mijn wensen. Ik vind dat vervelend. Ik heb liever dat u zich daar niet mee bemoeit. 176 Deel 3 Woordverklaring manipuleren = anderen ongemerkt beïnvloeden

7 5 Doe het met flair! Opdracht 6 Lees deze vervelende situaties. Reageer assertief. Wat zou jij zeggen? 1 Aan de kassa Je staat aan te schuiven aan de kassa en achter jou staat een moeder met haar twee kinderen. Het jongetje rijdt constant met het winkelwagentje tegen je hielen. De moeder merkt het niet op omdat zij in een tijdschrift bladert. 2 In de rij Je staat aan te schuiven in de bioscoop om een ticket te kopen. Achter jou staat een man die voortdurend tegen je aan duwt en probeert voor te drummen. 3 Op de trein Je zit op de trein en tegenover jou komt een meisje zitten. Ze legt haar voeten op de zetel voor zich, zet haar laptop aan en begint een film te bekijken (zonder oortjes). 4 Verjaardagscadeau Je hebt het nieuwe meisje uit je klas uitgenodigd voor je verjaardagsfeestje. Zij heeft een cd mee van een groep die jij niet graag hoort. Het is een exclusieve editie en moet dus aardig wat geld gekost hebben. 5 Op restaurant Je luncht samen met een vriendin. Je werkt net het laatste hapje naar binnen als de ober komt vragen of je kunt betalen en vertrekken. 6 Ik wil tv kijken Het is acht uur s avonds en je bent net klaar met studeren. Binnen een kwartiertje begint je favoriete serie en je gaat op zoek naar een zakje chips. Op dat moment rinkelt je gsm. Het is een klasgenoot die niks van de leerstof voor morgen begrijpt en vraagt of hij even langs mag komen. Wat moet je kennen? Je kent verschillende manieren om op een probleemsituatie te reageren. Je weet dat assertief reageren een positieve manier van reageren is. Wat moet je kunnen? Je kunt reflecteren op juiste of foute reacties in probleemsituaties. Je kunt in bepaalde probleemsituaties op een gepaste, assertieve manier reageren. Vraag 21 - Laat jij over je heen lopen? 177

8 Vraag 22 Wat is jouw probleem? Herhaling: tekststructuren Bij vraag 17 maakte je opnieuw kennis met enkele tekststructuren. Je kent de chronologische, de opsommende, de vergelijkende en de oorzaak-gevolgstructuur. In deze les komen de maatregel-, probleem- en evaluatiestructuur aan bod. 1 Een maatregel met regelmaat 2 Wat is het probleem? 3 Evaluatie met gratie 4 Schrijf je met structuur? 1 Een maatregel met regelmaat Opdracht 1 Lees de tekst en beantwoord de vragen. CD&V wil overlastboetes van 500 euro De CD&V-kamerleden Nahima Lanjri en Leen Dierick hebben een wetsvoorstel ingediend om de overlastboetes voor recidivisten te verdubbelen. Ze deden dat naar aanleiding van de voetbalrellen in Borgerhout. Door de zogenaamde GAS-wet kunnen de gemeenten boetes tot 250 euro opleggen aan burgers die overlast veroorzaken. Als de overtreders minderjarig zijn maar wel ouder dan 16 jaar, dan bedraagt de maximumboete 125 euro. In dat geval moet ook eerst een bemiddeling met het slachtoffer of de gemeente worden gestart en dat lukt slechts in één op de drie gevallen. Naar aanleiding van de rellen willen Lanjri en Dierick vijf veranderingen doorvoeren in de wet: 1 Recidivisten die na een eerste overlastboete binnen de twaalf maanden opnieuw overlast veroorzaken, kunnen hun gewone boete verdubbeld zien. Het maximum wordt dan 500 euro. 2 Minderjarigen zullen al vanaf 14 jaar een overlastboete kunnen krijgen en niet vanaf 16 jaar zoals nu. Dat is ook de leeftijd voor sancties (stadionverbod bijvoorbeeld) in de voetbalwet. De Antwerpse burgemeester Patrick Janssens (SP.a) wil de leeftijd op 12 jaar brengen. 3 Overlastboetes zullen niet meer gehalveerd worden voor minderjarigen. Ze komen dus ook voor die groep op 250 euro, of 500 euro voor recidivisten. 4 Gemeenten zullen samen één overlastambtenaar kunnen aanduiden. 5 Meer ambtenaren zullen overlastboetes kunnen opleggen. Ook ambtenaren van autonome gemeentebedrijven, ambtenaren van gemeenten die samenwerken, provinciale en gewestelijke ambtenaren zullen overlastboetes kunnen opleggen. Uit: Deel 3 Woordverklaring maatregel = besluit over hoe iets wordt opgelost of veranderd gratie = aanlokkelijkheid, aantrekkelijkheid, aantrekkingskracht, algemene vergiffenis recidivist = iemand die na een veroordeling opnieuw strafbare feiten pleegt bemiddelen = een oplossing proberen te vinden voor een ruzie of probleem waarin je zelf geen partij bent autonoom = zelfstandig, onafhankelijk

9 1 Welke nieuwe maatregel wordt hier aangekondigd? Overlastboetes zullen worden verdubbeld voor recidivisten. 2 Waarom is de maatregel nodig? Om voetbalrellen en andere overlast tegen te gaan 3 Hoe wordt de maatregel uitgevoerd? Door middel van een verandering in de wet 4 Wat zijn de effecten van de maatregel? 1 Recidivisten krijgen een dubbele boete. 2 Minderjarigen worden vanaf 14 jaar beboet. 3 De boetes zullen niet meer gehalveerd worden voor minderjarigen. 4 Alle gemeenten kunnen samen 1 ambtenaar aanduiden. 5 Meer ambtenaren zullen de boetes kunnen uitschrijven. Als er in een tekst een maatregel, een actie of een voorstel/advies gegeven wordt, dan heb je te maken met een maatregelstructuur. Een vast schema voor deze structuur is er niet, maar je kunt de tekst samenvatten aan de hand van vier basisvragen: Wat is de nieuwe maatregel/actie? Waarom is de maatregel/actie nodig? Hoe wordt de maatregel/actie uitgevoerd? Wat zijn de effecten van de maatregel/actie? 2 Wat is het probleem? Opdracht 2 Lees de tekst en beantwoord de vragen veroordeelden hebben nooit één dag straf uitgezeten Straffen van minder dan zes maanden worden niet uitgevoerd. Straffen van tussen zes maanden en drie jaar worden vaak omgezet in huisarrest met een enkelband, wat toch een lichtere straf is dan achter de tralies zitten. Bovendien moeten de veroordeelden vaak een paar maanden en langer wachten op hun enkelband. Tot dan kunnen ze gaan en staan waar ze willen. De oorzaak van het probleem is natuurlijk dat onze gevangenissen overbevolkt zijn: zo zijn er vandaag plaatsen voor gevangenen. Vraag 22 - Wat is jouw probleem? 179

10 De minister werkte daarom een plan uit voor de kortgestraften waar geen gevangenis aan te pas komt: thuisdetentie met spraakherkenning. Dat wil zeggen dat de veroordeelde thuis moet blijven gedurende bijvoorbeeld drie maanden en in die periode geregeld wordt opgebeld om te controleren of hij wel thuis is. Daarbij wordt de techniek van elektronische spraakherkenning gebruikt om de persoon te identificeren. Om hoeveel mensen gaat het hier? De minister heeft daar vorig jaar onderzoek naar laten doen. Per jaar worden in ons land zo n mensen gestraft tot zes maanden gevangenis of minder (voor misdrijven als licht geweld, lichtere diefstallen, drugsdelicten ). Dat betekent dat er op dit moment zo n mensen rondlopen in België met een nog niet verjaarde straf tot zes maanden die nooit is uitgevoerd. Het is hoe dan ook onhaalbaar om bij hen allemaal nog aan enige vorm van strafuitvoering te denken, zegt de minister. Je kunt wel vanaf nu proberen om aan elke veroordeling een zeker gevolg te geven, al is het dan geen verblijf in de cel. Het bannen van de straffeloosheid is nog niet voor morgen. Naar: 1 Wat is het probleem precies? Op dit moment lopen er zo n mensen rond in België met een nog niet verjaarde straf tot zes maanden die nooit is uitgevoerd. 2 Waarom is het een probleem? Sommigen ontlopen hun straf of krijgen uitstel van hun straf. Anderen mogen hun straf thuis uitzitten met een enkelband. 3 Wat veroorzaakt het probleem? De gevangenissen zijn overbevolkt: er zijn gevangenen en slechts plaatsen. 4 Wat valt eraan te doen? De minister heeft een plan uitgewerkt voor de kortgestraften waar geen gevangenis aan te pas komt: thuisdetentie met spraakherkenning. Als er in een tekst een bepaald probleem besproken wordt, dan heb je te maken met een probleemstructuur. Het thema van een probleemstructuur is altijd een ongewenste situatie. Een vast schema voor deze structuur is er niet, maar je kunt de tekst samenvatten aan de hand van vier basisvragen: Wat is het probleem precies? Waarom is het een probleem? Wat zijn de oorzaken ervan? Wat zijn de mogelijke oplossingen? 180 Deel 3 Woordverklaring thuisdetentie = gevangenschap, hechtenis, opsluiting thuis drugsdelict = strafbaar feit, overtreding in verband met drugs

11 3 Evaluatie met gratie Opdracht 3 Lees de tekst en beantwoord de vragen. Recensie Judas Helen Vreeswijk Nadia verhuist met haar vader van België naar Nederland omdat haar vader daar zijn nieuwe liefde Desiree gevonden heeft. Desirees zoon Ron ziet hen liever niet komen. Ook op school loopt het moeilijk. Nadia raakt nog dieper in de put wanneer ze per sms en per mail vervelende berichten krijgt Helen Vreeswijk slaagt er telkens in om een actueel probleem in een spannend en intrigerend verhaal te gieten. Een verhuis kan aanpassingsproblemen geven, maar de zorgen stapelen zich pas echt op wanneer je zoals Nadia naar het buitenland verhuist en plots met een huisgenoot opgescheept zit die je liever meteen weg wil omdat hij met onfrisse zaakjes bezig is. Als je bovendien gepest wordt, krijg je het wel erg hard te verduren. Bij pestproblemen op school en thuis, wordt de politie vaak laat ingeschakeld en in Judas komt de politie er helemaal niet aan te pas. Er wordt wel een politieonderzoek gevoerd in het verhaal: naar een overval op een oude dame. Dat die overval uiteindelijk ook iets met Nadia s problemen te maken heeft, is louter toeval. Dat maakt Judas minder sterk dan Helen Vreeswijks vorige verhalen waar het politieonderzoek wel op de hoofdverhaallijn van toepassing was. Nadia s probleem wordt ook niet erkend of in de juiste verhoudingen gezien. Het raakt bovendien niet opgelost, er wordt niet duidelijk weergegeven hoe de situatie het best aangepakt kan worden. Toch leest het verhaal vlot en raakt het je, je voelt je even machteloos als Nadia en raakt daardoor gefrustreerd wanneer er geen oplossing uit de bus komt. Jammer. Naar: 1 Wat wordt er geëvalueerd? Het boek Judas van Helen Vreeswijk 2 Wat zijn de positieve kanten? Het is een spannend en intrigerend verhaal en het onderwerp is actueel. 3 Wat zijn de negatieve kanten? De politie wordt niet ingeschakeld voor het grootste probleem in het boek, namelijk het pestprobleem en dat raakt uiteindelijk niet opgelost. Er wordt geen duidelijke oplossing aangeboden voor de situatie. 4 Wat is het eindoordeel? Het verhaal leest vlot en het raakt je, maar je blijft gefrustreerd achter omdat er geen oplossing volgt aan het eind van het verhaal. Vraag 22 - Wat is jouw probleem? 181

12 Als er in een tekst een oordeel, mening of uiteenzetting gegeven wordt over een gebeurtenis, boek, toneelstuk, film, concert of tentoonstelling, dan heb je te maken met een evaluatiestructuur. Het thema is iets dat geëvalueerd of beoordeeld moet worden. De structuur wordt gebruikt voor recensies van boeken en films. Een vast schema voor de structuur is er niet, maar je kunt de tekst samenvatten aan de hand van vier basisvragen: Wat wordt er geëvalueerd? Wat zijn de positieve kanten? Wat zijn de negatieve kanten? Wat is het eindoordeel? 4 Schrijf je met structuur? Opdracht 4 Gebruik een van de drie structuren om je schrijfkunsten te oefenen. Deze opdracht voeg je toe aan je portfolio. Oriënteren Je beoordeelt een film. Welke structuur kies je het best? de evaluatiestructuur Wat is je tekstdoel? evalueren Wie is je doelpubliek? Wie zijn je ontvangers? leeftijdgenoten, jongeren Voorbereiden Wat is het doel van een evaluatieve tekst? Iets beoordelen, de positieve en negatieve kanten benoemen en een eindoordeel formuleren Kies een film die je nog niet hebt gezien. Vul alvast het eerste deel van het schema in. Bekijk de film en vul tijdens of onmiddellijk na het bekijken het schema aan met positieve en negatieve punten en een eindoordeel. Film: Thema: 182 Deel 3

13 Positieve punten Negatieve punten Eindoordeel: Uitvoeren Zet het schema dat je maakte in de vorige stap om in een doorlopende tekst. Typ die tekst en voeg hem toe aan je portfolio. Bouw je tekst op volgens de IMS-structuur en verdeel hem in alinea s met de gepaste signaalwoorden. Vergeet je titel niet. Zorg voor een correct taalgebruik. Dat betekent: correcte spelling van alle werkwoorden en andere woorden, correcte zinsconstructies, correcte lidwoorden, correct gebruik van de leestekens. Maak een tekst van minstens 25 zinnen. De tekst geeft een antwoord op de vragen voor een evaluatiestructuur. Raadpleeg het woordenboek bij twijfel. tip Denk aan de checklist en vul ook je vorderingsfiche in! Vraag 22 - Wat is jouw probleem? 183

14 Reflecteren Checklist In de inleiding vermeld je het onderwerp van je schrijfoefening. In de inleiding vermeld je het onderwerp van de tekst. Met de alinea s geef je voldoende positieve en negatieve punten over je onderwerp. Je gebruikt het gepaste register. Je gebruikt geen afkortingen of smileys. Je alinea vertrekt vanuit een kernzin. Binnen een alinea staan alle zinnen achter elkaar. Elke zin heeft een onderwerp en een wwg of nwg. Elke zin begint met een hoofdletter. Niet elke zin begint met het onderwerp. Enkelvoudige en samengestelde zinnen wisselen elkaar af. In het slot geef je een oordeel over het onderwerp. Je keek je tekst grondig na op spelfouten. Je hebt je opmerkingen bij de vorige schrijfopdracht(en) nagelezen en daarmee rekening gehouden. Na de schrijfopdracht vul je deze vragen in. Heb je je tekst laten nalezen? Zo ja, door wie? Vind jij het gemakkelijker als je een model of schema hebt dat je kunt gebruiken terwijl je schrijft? Wat moet je kennen? Je kent de opbouw van de maatregel-, probleem- en evaluatiestructuur. Je kent bij elk van die structuren de basisvragen. Wat moet je kunnen? Je kunt teksten schematiseren volgens een gepaste structuur. Je kunt teksten schrijven met een tekststructuur als bouwplan. Je kunt het centraal thema formuleren van een tekst die je las. Je kunt een eigen tekst evalueren aan de hand van criteria. 184 Deel 3

15 Vorderingsfiche Noteer hier je eigen vorderingen. Je wordt beoordeeld op vier aandachtspunten en je zorg voor taal. Beginner Gevorderde Expert Afstemmen op doel De lezer krijgt onvoldoende informatie bij het onderwerp. De lezer kan de tekst bij het onderwerp volgen. Het volgende heeft misschien meer uitleg nodig: De tekst bevat voldoende informatie en is duidelijk voor de lezer. / Afstemmen op situatie De stijl is onvoldoende aangepast aan de situatie: te plechtig/te informeel/ De stijl past bij de situatie. Een enkele keer is het taalgebruik te plechtig/te informeel. Bijvoorbeeld: De stijl is perfect aangepast aan de situatie. / Positieve en negatieve argumenten De positieve en negatieve punten van de tekst waren niet duidelijk en je eigen mening was onvoldoende gemotiveerd. De positieve en negatieve punten van de tekst waren redelijk duidelijk en je eigen mening was voldoende gemotiveerd, maar het kon beter. De positieve en negatieve punten van de tekst waren heel duidelijk en je eigen mening was goed en correct gemotiveerd. / Vraag 22 - Wat is jouw probleem? 185

16 Opbouw van alinea s De indeling: inleiding, midden en slot is niet terug te vinden in de tekst. Niet elke alinea haalt een nieuw deelonderwerp van het hoofdonderwerp aan. De indeling: inleiding, midden en slot is gedeeltelijk terug te vinden in de tekst. Bijna elke alinea haalt een nieuw deelonderwerp van het hoofdonderwerp aan. De indeling: inleiding, midden en slot is volledig terug te vinden in de tekst. Elke alinea haalt een nieuw deelonderwerp van het hoofdonderwerp aan. / Zorg voor taal Er is te weinig afwisseling in de zinsconstructies. De tekst bevat opvallende spel- en taalfouten, ook in zeer eenvoudige woorden of zinnen. De tekst is vlot geschreven. Zinsconstructies zijn afwisselend. De tekst bevat spelfouten of opvallende taalfouten. De tekst is vlot geschreven. Zinsconstructies zijn afwisselend. De tekst bevat geen spelfouten of opvallende taalfouten. / Evolutie Heb je rekening gehouden met opmerkingen bij vorige schrijfopdrachten? Attitude Leverde je de taak tijdig in? Leverde je de taak netjes in? Je bent een beginner. Je hebt nog een aantal werkpunten: Je bent goed op weg. Dit heb je erg goed gedaan: Knappe prestatie: je bent een expert! TOTAAL /30 Misschien kun je de volgende keer op dit werkpuntje letten: 186 Deel 3

17 Vraag 23 Vind jij mijn scherm aantrekkelijk? Over passende taal bij een presentatie Wanneer je een presentatie geeft, houd je rekening met je ontvangers. Wat vindt je doelpubliek interessant, hoe zal je doelpubliek reageren op je informatie? Je past niet alleen de inhoud van je presentatie aan je doelpubliek aan, maar ook je taal. Je weet dat wanneer je een presentatie voor de klas geeft, je het best Standaardnederlands spreekt. Wat je zegt en hoe je dat zegt, is van belang, dat weet je. Wat je misschien nog niet weet, is dat ook wat je toont en hoe je dat toont belangrijk is. In deze vraag leer je hoe je een goede, overzichtelijke en aantrekkelijke PowerPointpresentatie maakt. Ook bij presentaties als Prezi en Keynote kun je de tips gebruiken. 1 Tips & tricks 2 Yes, I can! 1 Tips & tricks Opdracht 1 Bekijk de dia s uit een PowerPointpresentatie. Duid telkens aan welke van de twee dia's jij het beste vindt en leg uit waarom. Inhoudstabel Loverboys Helen Vreeswjk eigen mening karaktertrekken hoofdpersonage ruimte tijd verhaal Inhoud Loverboys Helen Vreeswjk tijd ruimte hoofdpersonage (algemeen) karaktertrekken hoofdpersonage verhaal eigen mening Ik verkies dia 2 omdat: Persoonlijk antwoord de eerste dia moeilijk leesbaar is er met te veel verschillende kleuren gewerkt is de gele achtergrondkleur veel te fel is de cover van het boek veel te groot is waardoor de tekst niet meer leesbaar is Vraag 23 - Vind jij mijn scherm aantrekkelijk? 187

18 Biografie naam: Helen Vreeswijk leeftijd: 51 jaar woonplaats: Gelderland bekendste boeken: Chatroom Loverboys Overdosis Stuurloos Biografie van de schrijfster Naam: Helen Vreeswijk Leeftijd: 51 op 1 maart Woonplaats: Gelderland Eerste boek: Het gehem van Brute Han 2de boek: Staarloos Ik verkies dia 1 omdat: Persoonlijk antwoord de tweede dia te veel verschillende kleuren en lettertypes gebruikt de tweede dia minder overzichtelijk lijkt en de tekst te dicht op elkaar staat Persoonlijke gegevens van Lisa Familie gescheiden ouders, één broer Woonplaats Antwerpen Leeftijd 15 jaar Uiterlijk lang, zwart haar ouderwetse kledij Karakter verlegen, onzeker, naïef Persoonlijke gegevens van Lisa Familie Haar vader en moeder zijn gescheiden Ze heeft één broertje dat jonger is Woonplaats: Ze woont ergens in een klein appartement in Antwerpen Leeftijd: Ze is 15 jaar Uiterlijk: ze heeft zwart lang haar ze draagt kleren die niet meer in de mode zijn Karakter: ze is zeer verlegen en onzeker ze is zeer volgzaam en naïef Opdracht 2 Ik verkies dia 1 omdat: Persoonlijk antwoord de tweede dia te veel verschillende kleuren en lettertypes gebruikt de tweede dia helemaal niet overzichtelijk is en een slordige indruk wekt de tweede dia meer een tekst lijkt, terwijl er in de eerste dia met kernwoorden wordt gewerkt Bekijk de PowerPointpresentatie waarin je tips krijgt om een goede PowerPointpresentatie te maken. Een aantal tips ken je al van vorige jaren. Noteer vijf zaken uit de presentatie die nieuw zijn voor jou en die je zeker zult toepassen als je nog eens een presentatie geeft. Mogelijke persoonlijke antwoorden zijn: max. 7 regels van elk max. 7 woorden = 7 7 regel / sobere achtergrondkleur / geen dia-effecten (bv. woorden die rondvliegen) / geen geluiden (bv. het geluid van brekend glas) / kernwoorden i.p.v. volzinnen / beginnen met een inhoudsopgave / werken met korte opsommingen / kijken naar het publiek, niet naar het scherm / de dia s niet letterlijk voorlezen 188 Deel 3

19 Wanneer je een PowerPointpresentatie maakt, zorg je er best voor dat je presentatie: sober blijft; overzichtelijk is; duidelijk opgemaakt is; uniform is (dat je dus altijd dezelfde lay-out toepast). 2 Yes, I can! Opdracht 3 Na al deze tips en tricks is het aan jou. Je begint eenvoudig. Je krijgt een aantal dia s die fout zijn. Bespreek klassikaal wat je zou veranderen. Noteer op de blanco dia telkens drie aanpassingen. 1 België Inhoudsopgave 1 Geschiedenis 2 Aardrijkskunde Natuur Klimaat 3 Bevolking Talen Religies 4 Cultuur Kunst Onderwijs en wetenschap Sport Eten en drinken 5 Politiek Staatsstructuur Defensie Parlementen Regeringen Provincies Politieke partijen en bewegingen 6 Economie 7 Milieu 2 België werd in de prehistorie bevolkt door verschillende Keltische en Germaanse stammen. In de Romeinse tijd werden de Keltische stammen in het gebied tussen Noordzee, Rijn, Seine en Marne samen aangeduid met het woord Belgae. Hun woongebied Gallia Belgica, maakte deel uit van het Romeinse Rijk en viel uiteen in een aantal feodale staten tijdens de middeleeuwen. Het grote Frankische Rijk na Karel de Grote werd verdeeld tussen Frankrijk en het Duitse Rijk. De Schelde gold als grens tussen de beide rijken. Een gebied waarin het huidige België lag, kwam uiteindelijk in handen van de Habsburgers in de 15de eeuw en werd in 1795 overgenomen door de Fransen. Van de 16de eeuw tot 1830 waren de Zuidelijke Nederlanden dikwijls de plaats waar de Europese mogendheden hun oorlogen uitvochten. Het gebied werd daarom soms het slagveld van Europa genoemd. Na de nederlaag van Napoleon te Waterloo in 1815 ging het land op in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, een grote bufferstaat tegen het onrustige en revolutionaire Frankrijk. Met de Belgische Revolutie van 1830 scheidde België zich af en werd een constitutionele monarchie. De wapenspreuk van België luidt Eendracht maakt macht. Die eendracht sloeg in 1830 op de vereniging van de negen provinciën. De negen provinciewapens zijn dan ook vertegenwoordigd in het wapenschild van het land. Op 18 oktober 1908 verwierf België Belgisch Congo als kolonie. België werd in de Eerste Wereldoorlog bijna helemaal bezet door Duitsland. Enkel een klein gebied achter de IJzer in West-Vlaanderen, waar koning Albert I zijn troepen aanvoerde, bleef onder geallieerde controle. Tijdens de Tweede Wereldoorlog capituleerde koning Leopold III na de Achttiendaagse veldtocht en werd heel het land bezet. In september 1944 werd het grootste deel van België door de geallieerden bevrijd. Na deze oorlog leidde de capitulatie door Koning Leopold III tot de koningskwestie, waarbij zijn broer prins Karel als regent fungeerde tot Leopold III in 1951 de macht overdroeg aan zijn zoon Boudewijn, die toen 21 was. Op 9 augustus 1993 werd Albert I koning der Belgen. Vraag 23 - Vind jij mijn scherm aantrekkelijk? 189

20 3 TALEN Officieele talen: nederlands, frans en duits Vlaamse dialekten: West-Vlaams Oost-Vlaams Brabants Limburgs Kempens Gents, Antwerps, Brugs, Leuvens RELIGIE katholiek (ca.66%) vrijzinnig (ca.28%) moslim (ca.4%) protestant (ca.1%) jood (minder dan 1%)² Opdracht 4 Je krijgt een informatieve tekst over het leven van de Inca s in Peru. Maak van de tekst een PowerPointpresentatie van minimaal 6 en maximaal 10 dia s. Houd rekening met de tips die je net kreeg en maak er iets aantrekkelijks van. Wat moet je kennen? Je kent het belang van een duidelijke en overzichtelijke PowerPointpresentatie. Je kent de afspraken om een PowerPointpresentatie op te stellen. Wat moet je kunnen? Je kunt duidelijke en overzichtelijke dia s maken. Je kunt een duidelijke en overzichtelijke PowerPointpresentatie maken met de tips die je kreeg. 190 Deel 3

21 Vraag 24 Hoe snel krijg jij kippenvel? Over moderne verhalen Stel je voor: je bent alleen thuis op een regenachtige avond en plots tikt er iemand tegen het raam. Met snel kloppend hart kijk je op. Je ziet een oude man in een grauwe regenjas staan. Zijn gezicht kun je amper zien. Zijn kleren zijn doornat en hij draagt een versleten hoed die helemaal tot over zijn oren gezakt is. Hij wil iets uit z n tas halen, maar daar wacht je niet langer op. Je bent volledig in paniek Geef toe, je zou voor minder. Spannende verhalen en films zijn meestal heel populair. Het lijkt ergens in onze genen te zitten: hoe meer bloed, hoe meer achtervolgingen, hoe liever we het hebben. Voeg daar nog een vleugje magie of een beetje technisch vernuft aan toe en je hebt de perfecte ingrediënten voor een boeiend sciencefictionof fantasyverhaal. Ook moderne sages maken gretig gebruik van onze angsten. In deze les bekijk je die drie genres van dichterbij. 1 Stap je mee in de tijdmachine? 2 Geloof jij in draken en dwergen? 3 Het gerucht doet de ronde dat 1 Stap je mee in de tijdmachine? Opdracht 1 Lees het artikel over holografische televisie en beantwoord de vragen. Holografische televisie binnen tien jaar in je huiskamer? Wetenschappers van de universiteit van Arizona hebben de eerste holografische 3D-film gemaakt, die bijna in real-time speelt. Dat is mogelijk dankzij een nieuw soort plastic, dat in staat is om een hologram elke twee seconden te vernieuwen. Voorlopig ververst het beeld helaas niet snel genoeg om een voetbalwedstrijd of soapserie te bekijken. Wetenschappers verwachten dat de holografische televisie binnen tien jaar realiteit is. Iets wat ooit sciencefiction was, is tegenwoordig mogelijk, zegt fysicus Nasser Peyghambarian van de universiteit van Arizona in Tucson. Zestien camera s worden gebruikt om een object te filmen. De beelden worden door een computer omgezet in holografische pixels, oftewel hogels. De hogels worden getransformeerd in een optisch signaal, dat een laser projecteert op een fotorefractief scherm. Je kunt dat vergelijken met een beamer en een projectiescherm. Wanneer het licht van een laser het plastic scherm raakt, dan slaat het scherm de beelden op. Wanneer het scherm een nieuw beeld ontvangt, dan wordt het oude gewist. Holografie komt eindelijk tot leven, zegt Seth Riskin van het MIT museum, waar veel hologrammen zichtbaar zijn. Tot nu toe zwierf de technologie als een zaadje door de lucht, maar nu heeft het eindelijk een bodem gevonden om te ontkiemen. Woordverklaring Naar: grauw = niet zo intens van kleur, grijsachtig vernuft = vindingrijkheid, snufjes gretig = happig/tuk zijn op, verlangend naar real-time = uitvoerbaar in de realiteit Vraag 24 - Hoe snel krijg jij kippenvel? 191

22 1 Wat is een hologram? Een hologram is een driedimensionaal beeld van een voorwerp. 2 Wat bedoelt de auteur van het artikel met Iets wat ooit sciencefiction was? Sciencefiction betekent letterlijk verzonnen wetenschap. Vroeger waren hologrammen met andere woorden pure fantasie. Nu zou die technologie wel eens werkelijkheid kunnen worden. 3 Kijk naar een beeldfragment van een muziekfestival in Californië. De bezoekers konden hun ogen nauwelijks geloven. En jij? Merk je iets merkwaardigs op? Wist je dat Japan het WK voetbal van 2022 als hologram wil uitzenden? wetenschappers je via ultrasone golven het gevoel kunnen geven dat je het hologram aanraakt? Opdracht 2 Lees een fragment uit Starters van Lissa Price en beantwoord de vragen. Ik griezel van Enders. De portier die me bij de bodybank binnenliet, lachte routineus zijn tanden bloot. Hij was niet zo gek oud, een jaar of honderdtien, maar toch liepen de rillingen me over de rug. Zoals de meeste Enders had hij zilvergrijs haar, een nepperig ereteken van zijn leeftijd. De ultramoderne, hoge 5 ruimte binnen maakte dat ik me heel klein voelde. Ik liep door de ontvangsthal alsof ik door een droom gleed, op voeten die de marmeren vloer amper aanraakten. De portier bracht me naar de receptioniste, die wit haar had. Toen ze naar me glimlachte, plakte haar matrode lippenstift aan haar voortanden. Ze moesten 10 wel aardig tegen me doen, hier in de bodybank, maar op straat zouden ze dwars door me heen kijken. Het maakte niet uit dat ik de beste van de klas was geweest toen er nog scholen waren. Ik was zestien. Een baby, in hun ogen. De receptioniste bracht me op hakken waarvan het getik weerkaatste in de kale ruimte naar een wachtkamertje dat leeg was op de zilverbrokaten stoelen in de hoeken na. Ze deden antiek aan, 15 maar de chemische geur in de lucht was afkomstig van verse verf en synthetische materialen. De zogenaamde natuurgeluiden met bosvogels waren al net zo nep. Ik keek naar mijn rafelige sweatshirt en afgetrapte schoenen. Ik had ze zo goed mogelijk gepoetst, maar ik kreeg de vlekken er niet uit. En doordat ik helemaal door de motregen naar Beverly Hills was gesjouwd, zag ik er ook nog eens uit als een verzopen kat. 20 Mijn voeten deden zeer. Ik wilde niets liever dan op een stoel ploffen, maar was bang dat ik een natte kontafdruk op de zitting zou achterlaten. Mijn beleefdheidsdilemma werd verstoord door de komst van een lange Ender. Callie Woodland? Hij keek op zijn horloge. Wat ben je laat. Sorry. De regen 25 Geeft niet. Je bent er nu toch? Hij reikte me de hand. Zijn zilverwitte haar leek nog witter door het contrast met zijn kunstmatig bruine huid. Hoe breder zijn glimlach werd, hoe verder hij zijn ogen opensperde, wat me nog nerveuzer maakte dan anders met Enders. Ze verdienden het niet senioren genoemd te worden, zoals ze graag wilden, die hebberige ouwe sokken op het randje van de dood. Ik dwong mezelf zijn gerimpelde hand te 30 schudden. Ik ben meneer Tinnenbaum. Welkom bij TopBestemmingen. Hij legde zijn andere hand op de mijne. Ik kom alleen kijken Ik keek om me heen alsof ik was gekomen om de inrichting te inspecteren. 192 Deel 3

23 hoe het allemaal werkt? Natuurlijk. Kijken kost niets. Hij grinnikte en liet mijn hand eindelijk los. Loop je met me mee? Hij wenkte alsof ik zelf de deur niet zou kunnen vinden. Zijn tanden waren zo 35 spierwit dat ik in elkaar kromp als hij glimlachte. We liepen door een korte gang naar zijn kantoor. Treed binnen, Callie. Ga maar aan het bureau zitten. Hij deed de deur achter zich dicht. Toen ik de krankzinnige luxe in de kamer zag, moest ik op mijn tong bijten om niet naar adem te snakken. Langs een van de wanden klaterde het heldere, schone water eindeloos uit een enorme koperen fontein naar beneden alsof het niets kostte. 40 In het midden van de kamer stond een groot, glazen bureau met ledlichtjes in het blad. Een halve meter erboven zweefde een luchtscherm waarop een meisje van mijn leeftijd te zien was, met lang rood haar en een sportbroekje aan. Ze glimlachte, maar doordat ze frontaal was gefotografeerd leek het net een arrestatiefoto. Ze leek lief. Hoopvol. Ik ging op een moderne metalen stoel zitten en meneer Tinnenbaum posteerde zich achter het 45 bureau en wees naar het luchtscherm. Een van onze nieuwste leden. Ze had via een kennis van ons gehoord, net als jij. Haar huurders waren heel tevreden. Hij raakte een hoek van het scherm aan en er verscheen een foto van een jongen van mijn leeftijd in een wedstrijdzwembroek met superstrak wasbordje. Ze was doorverwezen door deze jongen, Adam. Hij kan snowboarden, skiën en bergbeklimmen. Hij is populair onder buitenmannen die dergelijke sporten al tientallen jaren niet 50 meer hebben kunnen beoefenen. Zijn woorden maakten het allemaal veel te echt. Enge oude Enders met stramme ledematen die het lichaam van deze tiener een week overnamen, letterlijk in zijn huid gekropen. Mijn maag keerde zich bijna om. Ik wilde het op een rennen zetten, maar iets hield me tegen. Tyler. 55 Ik omklemde de zitting van mijn stoel met beide handen. Mijn maag knorde. Tinnenbaum hield me een tinnen schaaltje met supertruffels in papieren cupjes voor. Mijn ouders hadden net zo n schaaltje gehad, ooit. Wil je er een? vroeg hij. Ik pakte zwijgend een bovenmaatse truffel. Toen dacht ik aan mijn goede manieren van vroeger. 60 Dank u wel. Tast toe. Hij zwaaide met het schaaltje om me te verleiden. Ik nam een tweede en een derde truffel, aangezien het schaaltje bij mijn hand bleef zweven. Ik vouwde de papieren cupjes dicht en stopte ze in de zak van mijn sweatshirt. Het leek Tinnenbaum teleur te stellen dat hij me niet kon zien eten, alsof ik zijn vermaak van die dag was. De fontein achter 65 me borrelde en klaterde plagerig. Als hij me niet snel iets te drinken aanbood, zou hij me met mijn hoofd onder die fontein te zien kunnen krijgen, slurpend als een hond. Zou ik een glaasje water mogen? Alstublieft? Maar natuurlijk. Hij knipte met zijn vingers. Glas water voor de jongedame, zei hij met stemverheffing, alsof hij het tegen een verborgen microfoon had. 70 Even later kwam er een vrouwelijke Ender met een modellenfiguur binnen met een glas water op een dienblad. Er was een linnen servet omheen gewikkeld. Ik pakte het glas en zag blokjes die schitterden als diamanten. IJs. Ze zette het blad bij me neer en ging weg. Ik legde mijn hoofd in mijn nek en sloeg het heerlijke water in één teug achterover. Ik voelde de koude vloeistof door mijn keel stromen, deed mijn ogen dicht en genoot van het schoonste water dat ik had 75 geproefd sinds het eind van de oorlog. Toen ik klaar was, liet ik een ijsblokje in mijn mond vallen. Het knarste terwijl ik erin beet. Toen ik mijn ogen weer opende, zag ik Tinnenbaum naar me kijken. Wil je nog een glas? vroeg hij. Dat wilde ik, maar zijn ogen zeiden me dat hij het niet meende. Ik schudde mijn hoofd en slikte de rest van het ijsblokje door. Mijn nagels leken nog smeriger tegen 80 het glas toen ik het weer op het dienblad zette. Het smeltende ijs in het glas herinnerde me aan de laatste keer dat ik ijswater had gedronken. Het leek een eeuwigheid geleden, maar het was maar een jaar, de laatste dag in ons huis voordat de politie was gekomen. Wil je weten hoe het allemaal werkt? vroeg meneer Tinnenbaum. Hier bij de TopBestemmingen? Vraag 24 - Hoe snel krijg jij kippenvel? 193

24 Ik hield mijn gezicht met moeite in de plooi. Enders. Wat zou ik hier anders komen doen? Ik 85 glimlachte scheef en knikte. Tinnenbaum tikte tegen een hoek van het luchtscherm om het te legen en toen nog een keer om holoanimaties op te roepen. Op de eerste lag een senior op een soort relaxfauteuil. Uit een kapje op haar achterhoofd kwamen gekleurde snoertjes die naar een computer liepen. De huurder wordt aangesloten op een BCI, een Body Computer Interface, in een kamer met ervaren 90 verpleegkundigen, legde hij uit. Dan krijgt ze een roesje. Zoals bij de tandarts? Juist. Haar ademhaling, hartslag, temperatuur en bloeddruk worden gedurende de hele reis bewaakt. Aan de andere kant van het scherm lag een tienermeisje op een lange gecapitonneerde stoel. Jij wordt onder narcose gebracht. Het is volkomen pijnloos en ongevaarlijk. Een week later 95 word je wakker, een beetje suf, maar een stuk rijker. Hij lachte die tanden weer bloot. Ik kromp bijna in elkaar, maar bedwong me. Wat gebeurt er in die week? Zij mag jou zijn. Hij stak zijn handen op en draaide ze vanuit de polsen. Ken je die computergestuurde hulpmiddelen waarmee mensen kunsthanden kunnen bewegen? Ze hoeven er maar aan te denken of ze bewegen. Daar heeft het veel van weg. Dus zij stelt zich voor dat ze mij is en als ze iets wil pakken, denkt ze eraan en mijn hand 100 gehoorzaamt? Alsof ze echt in je lichaam zit. Ze gebruikt haar geest om je lichaam hier weg te laten lopen, en dan is ze weer jong. Hij zette zijn ene elleboog in zijn andere hand. Voor eventjes. Maar hoe Hij knikte naar de andere kant van het scherm. De donor, dat ben jij dus, wordt hier in een andere 105 kamer via een draadloze BCI aan de computer gekoppeld. Draadloos? We implanteren een minuscule neurochip in je achterhoofd. Je voelt er niets van. Absoluut pijnloos. Zo kunnen we je op elk moment aan de computer koppelen. Vervolgens sluiten we jouw hersengolven aan op de computer, en de computer verbindt jullie tweeën. 115 Verbindt. Ik probeerde me voor te stellen hoe twee geesten op die manier verbonden kunnen zijn en fronste mijn voorhoofd. BCI. Neurochip. Implanteren. Het werd met de minuut griezeliger. De drang om het op een lopen te zetten diende zich weer sterk aan, maar tegelijkertijd wilde ik ook meer weten. Uit: Lissa Price, Starters 1 In welke tijd speelt het fragment zich af? In de toekomst 2 Waaruit besluit je dat? Zoek drie voorbeelden uit de tekst. de bodybank, mensen die gemakkelijk meer dan 100 jaar worden, de ultramoderne ruimte (nepmeubelen en -geluiden), holoanimaties, BCI (Body Computer Interface), computergestuurd, neurochip-implantaten 3 Is het verhaal realistisch? Wat maakt het (on)realistisch? Nee: Enders mensen die heel oud zijn kunnen iemands lichaam huren en het motorische geheugen via een computersysteem overnemen zodat ze opnieuw hun favoriete sport kunnen beoefenen. De donor krijgt zijn hersenfuncties terug via een computer. Dergelijke technieken zijn in onze huidige maatschappij ondenkbaar: het is en blijft voorlopig een verzonnen wetenschap. 4 Houd je van dit soort verhalen? Waarom wel/niet? Persoonlijk antwoord 194 Deel 3

25 Sciencefiction betekent letterlijk verzonnen wetenschap. SF-verhalen spelen zich af in een onbepaalde toekomst. Technisch vernuft, zoals ruimtereizen en robots, speelt een centrale rol. Ook ruimtewezens maken dikwijls hun opwachting in sciencefictionverhalen. 2 Geloof jij in draken en dwergen? Opdracht 3 Lees een fragment uit het boek De vloek van de schaduw van Alexey Pehov en beantwoord daarna de vragen. Het was stil. Zo stil dat je de motten in de koelte van de nacht met hun broze vleugeltjes kon horen ritselen. Het was alweer een tijdje geleden dat de wacht langsgemarcheerd was en het werd hoog tijd dat ik aan de slag ging, maar om de een of andere reden voelde ik me die nacht extra waakzaam Een voorgevoel bracht me ertoe in mijn 5 schuilplaats te blijven, naast de muur van het gebouw dat in het duister was gehuld. Er waren geen verdachte geluiden te horen in het smalle straatje met de oude stenen huizen die zich de Rustige Tijd nog konden herinneren. Niets, afgezien van een beschilderd blikken uithangbord boven de bakkerij dat rammelde in de zwakke wind. De langzaam voortkruipende geelgrijze mist waar onze hoofdstad beroemd om was lag in een dichte bank over de kinderkopjes van de straat, 10 beschadigd en gebarsten door de wagenwielen. Men zegt dat de mist in een ver verleden door een stuntel van een tovenaar was veroorzaakt. Maar sindsdien was niet een van de aartsmagiërs van het koninkrijk erin geslaagd de stad van de gevolgen van deze onschuldige schelmenstreek te bevrijden. De stilte verontrustte me. De enige plek waar het net zo stil is, is de schatkamer van een rijkaard na een bezoek van een van de dievenbendes uit de stad. 15 Het uithangbord piepte, de zachte wind woei speels, wolken gleden traag langs de nachtelijke hemel. Maar hier stond ik, versmolten met de schaduw van het gebouw, terwijl ik probeerde geen vin te verroeren. Mijn intuïtie en mijn levenservaring dwongen me naar de nachtelijke stilte in de stad te luisteren. Geen enkele straat, al was die nog zo verlaten, kon zo doods zijn als deze. Er zouden nachtelijke geluiden moeten klinken. Ratten die in het vuilnis ritselden. Een zatlap 20 die ernaast lag te snurken, zijn zakken geleegd door dieven die allang in een donker hoekje een schuilplaats voor de nacht hadden gezocht. Gesnurk van achter de ramen van de grijze huizen. Een schurftige hond die door de duisternis sloop. De hijgende ademhaling van een beginnende dief die op de loer lag voor een slachtoffer, met in een handpalm, die bezweet was van de spanning, zijn mes geklemd. Geluiden uit winkels en werkplaatsen, want zelfs s nachts waren nijvere lieden in 25 sommige ervan aan het werk. Maar niets van dit alles in het donkere straatje dat in een deken van mist was gehuld. Niets dan stilte, duisternis en een toenemend gevoel van gevaar. De zorgeloze, speelse wind woelde teder door mijn haar, maar ik durfde mijn kap niet omhoog te doen. Een dwingende hand leek me tegen te houden. Bij Sagot! Wat was er aan de hand in dit rustige straatje vol handwerkslieden? In antwoord op mijn 30 schietgebed leek de roemrijke god der dieven mijn gehoor te scherpen. Voetstappen. Haastige voetstappen die de voortkruipende geelgrijze mist zelfs niet kon dempen. In een nis in de muur van het huis aan de overkant ontwaarde ik heel even een sprankje duisternis. Woordverklaring zijn opwachting maken = voorkomen, opduiken Vraag 24 - Hoe snel krijg jij kippenvel? 195

26 Had iemand anders besloten zich hier te verstoppen? Ik tuurde ingespannen de inktzwarte nacht in. Nee. Ik had het me verbeeld. Ik was te gespannen, en 35 beeldde me niet-bestaande moeilijkheden in. Ik werd kennelijk oud. Inmiddels klonken de voetstappen steeds luider. De geluiden kwamen uit de straat die de patrouille van de stadswacht een paar minuten geleden ingeslagen was. Ik verstijfde en probeerde nog meer met de schaduw te versmelten, terwijl het spook van het gevaar traag boven mijn hoofd cirkelde. Een man kwam snel de hoek om gelopen, hij rende bijna, recht op mij af. Hij moest een dwaas of 40 heel erg dapper zijn om alleen in het donker rond te zwerven. Waarschijnlijk was hij een dwaas. Dappere mensen leefden in onze wereld niet erg lang. Trouwens, dwazen ook niet, tenzij ze als hofnar voor onze roemrijke koning werkten. De vreemdeling kwam dichterbij. Hij was lang en goed gekleed, hij zag er zelfs rijk uit en zijn hand rustte op het gevest van een vrij goed zwaard. 45 Opnieuw dreven wolken langs de hemel; ze bedekten de sterren en de duisternis die al bijna volkomen was, werd nu absoluut ondoordringbaar. Zelfs toen hij vlak voor me stond, kon ik het gezicht van de vreemdeling niet onderscheiden, hoewel hij zo dichtbij was dat ik mijn hand maar hoefde uit te steken om de goedgevulde beurs van zijn gordel te trekken, als ik dat gewild had. Maar ik was geen minderwaardige zakkenroller, daartoe verlaagde ik me niet; mijn onbezonnen 50 jeugdjaren lagen ver achter me en mijn instinct had me trouwens al duidelijk gemaakt dat dit het verkeerde moment was om een vin te verroeren of zelfs maar diep adem te halen. In de nis aan de overkant begon de duisternis weer te wervelen, draaide chaotisch in het rond en zwol op tot een duistere doodsbloem. Ik vroor letterlijk ter plaatse vast vanwege de ijskoude angst. Vanuit het donker schoot de Duisternis in de gestalte van een gevleugelde demon met een 55 gehoornde schedel als hoofd tevoorschijn en stortte zich als een lawine in de Dwergenbergen op zijn slachtoffer dat hij met zijn verbazingwekkende gewicht tegen de grond drukte. De man liet een gekrijs als van een gewonde kat horen en greep tevergeefs naar zijn nutteloze zwaard, dat hij probeerde te trekken. De Duisternis drukte de nachtelijke wandelaar echter in elkaar, zoog hem op en verslond hem. Vervolgens schoot het schepsel, wat het ook was, omhoog de lucht 60 in, samen met zijn verse vlees en misschien ook wel een ziel. Ik gleed langzaam langs de muur omlaag en probeerde mijn ademhaling weer onder controle te krijgen. Mijn hart bonsde als een razende. De demon had mij niet opgemerkt, hoewel ik de hele tijd recht tegenover hem stond. Maar als ik ook maar de geringste beweging had gemaakt Als ik maar wat luider was gaan ademhalen dan 65 zou ik zijn prooi zijn geweest! Ik had geluk gehad. Opnieuw had ik heel erg veel geluk gehad. Het geluk van een dief is wispelturig als een vrouw, het kan je elk ogenblik de rug toekeren, maar zo lang het aan mijn kant is kan ik mijn werk blijven doen. In een duister hoekje bij het volgende gebouw piepte een rat, gevolgd door een tweede. Er vloog 70 een vleermuis door de lucht op jacht naar late nachtuiltjes. Het gevaar was geweken en ik kon verdergaan. Ik maakte me los van de muur en zette me in beweging, waarbij ik in de donkerste delen van de straat probeerde te blijven. Snel, maar zonder dat mijn laarzen enig geluid maakten, schoot ik van gebouw naar gebouw, van 75 schaduw naar schaduw. Ik liet de Straat van de Bakkers achter me en schoot een steegje rechts van me in. De mist was hier dichter, hij verwelkomde me met de zachte omhelzing van zijn klamme armen, dempte mijn voetstappen en verborg me voor de ogen van zowel mensen als niet-mensen. Er kwam een eind aan de duistere steeg. De donkere, sinistere muren van de huizen die van zo veel vreugde en verdriet getuige waren geweest weken abrupt uiteen. De wind verdreef de wolken en 80 de hemel veranderde in een tafellaken waarover een rijke man talloze glinsterende muntstukken had uitgestrooid. Honderden, duizenden sterren twinkelden naar me in de frisse zomernacht. 196 Deel 3