ERK-gericht werken met behoud van de leergang. Carel van der Burg Annemiek Fransen Virna-Lizza Sol Mariëtte Zuijdgeest

Transcriptie

1 werkwijzer ERK-gericht werken met behoud van de leergang Carel van der Burg Annemiek Fransen Virna-Lizza Sol Mariëtte Zuijdgeest

2 werkwijzer ERK-gericht werken met behoud van de leergang Carel van der Burg Annemiek Fransen Virna-Lizza Sol Mariëtte Zuijdgeest CPS Onderwijsontwikkeling en advies

3 Colofon CPS Onderwijsontwikkeling en advies oktober 2010 Auteurs: Carel van der Burg Annemiek Fransen Virna-Lizza Sol Mariëtte Zuijdgeest Deze publicatie is tot stand gekomen met subsidie van het ministerie van OCW in het kader van R&D. Met speciale dank aan de heer B. Trimbos, SLO, voor het gebruik van de scan methode ERK in hoofdstuk vier en mevrouw M. Visser voor de scan voor de praktijk van ERK-gericht taalonderwijs in hoofdstuk zes. Vormgeving: Digitale Klerken Druk: GVO Grafisch Bedrijf CPS Onderwijsontwikkeling en advies Postbus BN Amersfoort Telefoon [033]

4 Voorwoord Voor u ligt de publicatie ERK-gericht werken met behoud van de leergang. In het werken met scholen, het geven van trainingen aan docenten moderne vreemde talen in het voortgezet onderwijs en op conferenties over het ERK valt op dat het urgentiebesef te moeten werken met het ERK nog niet is doorgedrongen. Over het algemeen geldt dat docenten MVT wel geïnteresseerd zijn in het ERK maar zich vaak nog niet voldoende expert vinden om daar ook daadwerkelijk mee aan de slag te gaan. De enigszins onduidelijke communicatie over het wel of niet verplicht zijn van het ERK weerhoudt men ervan het referentiekader te gebruiken. Dat is jammer, goede ERK-vaardigheden worden slechts ontwikkeld door ermee te werken, dat geldt voor leerlingen én docenten. Docenten, bevraagd naar de wensen ten aanzien van deze werkwijzer, gaven aan dat het van belang is vooral met elkaar te oefenen en herhaaldelijk te blijven trainen, al dan niet onder begeleiding van een expert. Werken met het ERK is in hoge mate taakgericht. In het verlengde daarvan leeft de veronderstelling dat dat betekent dat er afscheid genomen moet worden van de leergang, de methode, het boek. Daartegen bestaat in grote kringen weerstand, omdat de methode velen zo dierbaar is, omdat het houvast geeft, ook aan de leerlingen. In deze werkwijzer laten we zien hoe met behoud van de leergang toch geleidelijk aan het ERK in de reguliere lessen ingebracht kan worden. Waarschijnlijk doet u al veel in uw lessen dat ERK-gerelateerd is. Welke stappen u nog meer kunt nemen, vindt u in het hoofdstuk ERK-gericht werken. Het hoofdstuk over werkvormen geeft u handvatten voor in de praktijk. Verder kunt u uw eigen leergang toetsen aan het ERK en krijgt u een overzicht waar u overige relevante informatie kunt vinden. Bent u toe aan het aanschaffen van een nieuwe leergang, dan kunt u met behulp van de handleiding de voor u juiste leergang gerelateerd aan het ERK kiezen. Zo weet u zeker dat u in de toekomst goed bent toegerust. Bij deze werkwijzer hoort de werkwaaier voor in de klas. Handzaam, overzichtelijk, praktisch. Het bevat een overzicht van de productieve tekstkenmerken gespreksvaardigheid A1 t/m C1 en enkele eenvoudig uit te voeren werkvormen voor gespreksvaardigheid in grote groepen. Wij wensen u veel praktisch genoegen met deze publicatie. Mede namens de projectgroep, Mariëtte Zuijdgeest Senior consultant CPS Onderwijsontwikkeling en advies ERK-gericht werken met behoud van de leergang 3

5 Verantwoording Deze publicatie is tot stand gekomen met subsidie van het ministerie van OCW en met medewerking van vele collega s van CPS, SLO, CITO en APS, in die zin, dat de gebruikte bronnen van hun hand zijn en met hun toestemming zijn gebruikt. De handreiking is mede samengesteld uit bronnen die te vinden zijn op de website die ook met behulp van subsidie en door dezelfde partners tot stand is gekomen. Zo is de scan methode ERK uit hoofdstuk 4 gemaakt door de heer B. Trimbos van SLO en de scan ERK-gericht werken door mevrouw M. Visser van CPS. CPS heeft onderzoek gedaan naar de behoefte van docenten qua inhoud van een handreiking, waarbij gewerkt kan blijven worden met de eigen leergang en het ERK langzaam kan integreren in de lespraktijk. De meeste informatie, waaraan de docenten behoefte hebben, is al verspreid te vinden. Wij hebben de relevante informatie gebundeld en in een overzicht geplaatst. De handreiking noemen wij werkwijzer. Naast deze werkwijzer is er gekozen voor het maken van de werkwaaier, een overzichtelijke waaier voor docenten in de klas, waarop snel en eenvoudig de productieve tekstkenmerken van gesprekvaardigheid op de niveaus A1 t/m C1 kunnen worden overzien. Op de achterkant van de waaier staan zes suggesties voor het organiseren van gespreksvaardigheid in grote groepen. Het voordeel van de waaier is dat het in de tas past, makkelijk in de hand ligt, licht en overzichtelijk is en de docent in staat stelt direct het niveau van het gesprek te bepalen. Het is een soort spiekbrief, inclusief praktische tips. Dankzij de medewerking van vele MVT-docenten hebben wij een product kunnen maken dat aansluit bij de behoefte op de werkvloer. De docenten gaven input voor de werkwijzer en de werkwaaier, testten de prototypes en beoordeelden het eindproduct. Wij zijn deze docenten zeer dankbaar. Zij zijn verbonden aan de volgende scholen: Kempenhorst College, Oirschot CS Vincent van Gogh, Lariks Hondsrug College, Emmen Pax Christi College, Druten Clusius College, Castricum Piter Jelles, Leeuwarden Schoonhovens College, Schoonhoven Stedelijk Gymnasium, Schiedam 4 werkwijzer

6 Inhoudsopgave Voorwoord Verantwoording Europees Referentiekader, wat is het? ERK verplicht? Wettelijke regelingen Rol schoolleiding bij het invoeren van het werken met het ERK Referentieniveaus voor onderbouw en eindtermen Eindtermen (examenniveau) vmbo Eindtermen (examenniveau) havo/vwo Opschuiven van niveau naar niveau Tekstkenmerken Scan methode ERK Actiegericht ERK-niveaus Vaardigheden en globale descriptoren Can do -statements Toetsen Beoordelen Zelfreflectie Conclusie Handleiding methodekeuze De procedure om te komen tot een keuze Oriëntatie op het ERK Visievorming De huidige leergang Screening nieuwe leergangen De keuze ERK-gericht taalonderwijs. Scan voor de praktijk Doel scan ERK-gericht werken Grenzen en mogelijkheden van de scan Stappenplan voor het invullen van de scan ERK-gericht taalonderwijs een inventarisatie Werkvormen voor taakgericht werken, spreken en gespreksvaardigheid Duo s/wandel Wissel Uit (variant) Duo s/binnen Buiten Kring Simultaan presenteren Placemat Viertal interview Tijd delen Wegwijzer - Bronnen Bijlagen Bijlage 1: Fragment uit de vertaling van het referentiekader: Hoofdstuk 6 Het leren en onderwijzen van talen Bijlage 2: De schijf van vijf, Westhoff Bijlage 3: Screeningslijst ERK-gericht werken met behoud van de leergang 5

7

8 Hoofdstuk 1 Europees Referentie Kader (ERK), wat is het? ERK is de Nederlandse afkorting van Europees Referentie Kader - in het Engels Common European Framework of Reference (CEFR, ook de afkorting CEF wordt gebruikt). Het ERK is een systeem van niveaubeschrijvingen voor alle moderne vreemde talen. Het verschaft een gemeen schappelijke basis voor de uitwerking van lesprogramma s, leerplanrichtlijnen, examens en leerboeken in heel Europa. Het ERK onderscheidt zes taalcompetentieniveaus. Het verwijst naar taalgebruikers als basis (A), onafhankelijk (B) en vaardig (C). Elke categorie kent twee niveaus. A B C Basisgebruiker: Onafhankelijke gebruiker: Vaardige gebruiker: A1 B1 B2 C1 C ERK verplicht? Wettelijke regelingen Stand van zaken Formeel is het ERK al tot op zekere hoogte vastgelegd: met ingang van 2009 (vmbo), 2010 (havo) en 2011 (vwo) heeft het CITO er bij de constructie van de examenopgaven rekening mee moeten houden. Het ministerie van OCW verkent op dit moment (juni 2010) de mogelijkheden om het ERK in regelgeving verder te verankeren. Het ERK is op dit moment nog niet verplicht. Centraal examen In het eindexamenprogramma havo/vwo staat dat het College voor Examens (voorheen CEVO) een specificatie bekend maakt van de examenstof van het Centraal Examen (domein A leesvaardigheid), waarbij het niveau in termen van het Europees Referentiekader wordt vastgesteld. Schoolexamen De eindniveaus voor de overige vaardigheden (kijk-/luistervaardigheid, gespreksvaardigheid en schrijfvaardigheid) worden in het schoolexamen getoetst. Het gaat hier om streefniveaus. De gespreksvaardigheid is volgens de systematiek van het ERK onderverdeeld in gesprekken voeren (interactie) en spreken (monoloog). Beide dienen voor havo en vwo apart getoetst te worden. Voor de vormgeving van het schoolexamen kunt u gebruik maken van de handreikingen Schoolexamens van SLO. PTA Omdat bij de constructie van de examenopgaven door het CITO rekening gehouden moet worden met het ERK, is het verstandig om in het PTA toetsen op te nemen die het mogelijk maken een ERK-niveau te meten. Dat mogen toetsen van het CITO zijn, van een andere instantie als Goethe, Delf etc., of toetsen waarvan wordt aangeven op welk niveau de toets ligt. Hoe een ERK-niveau bereikt wordt, is aan de docent. Die bepaalt ook hoe hij zijn lessen inricht, als dat onderwijs maar aantoonbaar leidt tot het beoogde ERK-niveau. ERK-gericht werken met behoud van de leergang 7

9 Consequenties voor het PTA - verantwoorde koppeling schoolexamens aan het ERK De eerste centrale eindexamens Tweede Fase Vernieuwd die gekoppeld zijn aan het ERK worden vanaf 2009 (vmbo), 2010 (havo) en 2011 (vwo) afgenomen. Het is aan de secties MVT in hun PTA zorg te dragen voor een verantwoorde koppeling van de schoolexamens MVT aan het ERK. Dit betekent onderlinge afstemming over: de te bereiken ERK-niveaus per leerjaar, weging van de verschillende criteria bij de beoordeling, wijze van becijfering. Schematisch overzicht Aanpassen PTA ERK-criteria invoeren bij beoordeling in bovenbouw ERK-schoolexamens met ingang van vmbo / havo 2008/ / vwo 2008/09/ / Rol schoolleiding bij het invoeren van het werken met het ERK Zoals bij elke ontwikkeling die het onderwijs betreft, is de rol van de schoolleiding van cruciaal belang. Zij zal er zorg voor moeten dragen dat de ontwikkeling gestroomlijnd wordt en dat borging van de resultaten ervan plaats vindt. Tevens is goed MVT-onderwijs voor een school van groot belang, dit alleen al vanwege het feit dat het een groot aantal vakken binnen het curriculum betreft, maar ook beheersing van de moderne vreemde talen binnen een steeds internationaler gerichte samenleving cruciaal is (economie, reizen, verkeer, studie, et cetera) en dat voor het vervolgonderwijs beheersing van moderne vreemde talen een noodzaak is. Dat betekent dat aandacht voor het ERK binnen een school niet veronachtzaamd kan en mag worden. Wat betreft het ERK zijn de volgende zaken van belang: Benoem een MVT-coördinator. Deze houdt de ontwikkelingen op het gebied van de moderne vreemde talen in de gaten en initieert de nodige actie. Deze heeft regelmatig contact met de schoolleiding over de trends, kan vraagbaak zijn voor collega s, heeft kennis van bestaande materialen en kan ingezet worden voor eventueel te ondernemen actie. Zorg ervoor dat er een visie op taal en moderne vreemde talenonderwijs wordt geformuleerd. Dit kan onder leiding van de MVT-coördinator, maar hiervoor kan ook een externe adviseur worden ingeschakeld. Deze staat vaak boven de partijen. In verschillende secties kan over de manier waarop het leren van een moderne vreemde taal tot stand komt nogal verschil van opvatting bestaan en deze kan de nodige wetenschappelijke en ervaringsinput geven en ervoor zorgen dat er geen stellingen worden betrokken waar men niet meer van af wil komen. Zorg ervoor dat de visie op MVT-onderwijs spoort met de visie en de missie van de school. In de vakwerkplannen van de verschillende secties moet de visie zo concreet mogelijk in geoperationaliseerde vorm zichtbaar zijn. Werk met deze vakwerkplannen binnen de pdca-cyclus. Dit om de ontwikkeling gaande te houden en goed te kunnen monitoren. In de lessen moet de pdca-cyclus zichtbaar zijn. Voortgang kan worden vastgesteld door middel van opgestelde kijkwijzers, waarin de verschillende facetten door middel van gedragsindicatoren worden beschreven en observeerbaar zijn. 8 werkwijzer

10 Laat de MVT-coördinator samen met de moderne vreemde talen een ontwikkelplan opstellen waarin het werken met het ERK gefaseerd wordt opgenomen. In dit plan moet ook de benodigde scholing en ondersteuning worden opgenomen. In deze brochure worden vele handvatten gegeven om dit tot stand te brengen. Stimuleer in ieder geval dat er binnen de secties MVT samen wordt ontwikkeld. Reserveer hiervoor de nodige ontwikkeltijd. Eigenaarschap van de ontwikkeling is van enorm belang voor de uitvoering en het succes in de praktijk. De principes van lerend veranderen kunnen hier een zeer positieve invloed op uitoefenen. Zie de publicatie van CPS Lerend veranderen in de praktijk [2007]. Communiceer naar de rest van de school wat het werken met het ERK inhoudt en welke consequenties dit heeft voor de aanpak, uitvoering en toetsing. Communiceer de aanpak van het MVT-onderwijs in de geest van het ERK ook naar leerlingen en ouders. Neem de ontwikkeling om te werken met het ERK op in de persoonlijke ontwikkelingsplannen van de MVT-docenten, zodat deze in de gesprekscyclus een onderwerp van gesprek is. In het MT moet de invoering regelmatig een onderwerp van gesprek zijn en zal de voortgang bewaakt moeten worden. Kijk kritisch naar de lessentabel met betrekking tot het te halen streefniveau voor de MVT. Kijk in dit verband ook naar het verschil in uren bij Frans en Duits. ERK-gericht werken met behoud van de leergang 9

11 Hoofdstuk 2 Streefniveaus voor het voortgezet onderwijs Onderstaand schema laat de streefniveaus voor het einde van de onderbouw zien: Engels BB KB GT havo vwo Luisteren A1 A1/ A1/ /B1 Lezen A1 A1/ A1/ /B1 Gesprekken voeren A1 A1 A1/ Spreken A1 A1 A1/ Schrijven A1 A1 A1/ Duits BB KB GT havo vwo Luisteren A1 A1/ A1/ Lezen A1 A1/ A1/ Gesprekken voeren A1 A1 A1 A1/ A1/ Spreken A1 A1 A1 A1/ A1/ Schrijven A1 A1 A1 A1/ A1/ Frans * BB KB GT havo vwo Luisteren A1/ Lezen A1/ Gesprekken voeren A1 A1/ A1/ Spreken A1 A1/ A1/ Schrijven A1 A1/ A1/ Bron: Handreiking Nieuwe Onderbouw Moderne vreemde talen, SLO 2006, p. 31/32. * Voor Spaans kunnen de niveaus van Frans worden aangehouden. 10 werkwijzer

12 2.1 Eindtermen (examenniveau) vmbo Streefniveaus vmbo BB Duits Engels Frans Spaans Luistervaardigheid Gespreksvaardigheid Schrijfvaardigheid A1 A1 A1 A1 Constructie examenopgaven leesvaardigheid (bron: CITO/CEVO) A1 A1 10% 90% 20% A1 B1 90% 10% 80% 20% 80% Streefniveaus vmbo KB Duits Engels Frans Spaans Luistervaardigheid Gespreksvaardigheid Schrijfvaardigheid A1 A1 A1 Constructie examenopgaven leesvaardigheid (bron: CITO/CEVO) 70% 50% 90% B1 B1 B1 30% 50% 10% B1 90% 10% ERK-gericht werken met behoud van de leergang 11

13 Streefniveaus vmbo GL/TL Duits Engels Frans Spaans Luistervaardigheid B1 B1 Gespreksvaardigheid Schrijfvaardigheid B1 A1 A1 Constructie examenopgaven leesvaardigheid (bron: CITO/CEVO) 10% 45% 50% B1 75% B1 B1 B1 55% 50% B2 15% 50% 2.2 Eindtermen (examenniveau) havo/vwo Streefniveaus havo Duits Engels Frans Spaans Luisteren B1 B1 B1 B1 Gesprekken voeren B1 + B1 + B1 B1 Spreken B1 + B1 + B1 B1 Schrijven B1 Constructie examenopgaven leesvaardigheid (bron: CITO/CEVO) B1 B2 50% 50% B1 B2 30% 70% B1 B2 5% 85% 10% B1 B2 5% 85% 10% 12 werkwijzer

14 Streefniveaus vwo Duits Engels Frans Spaans Luisteren B2 B2 B2 B2 Gesprekken voeren B2 B2 B1 + B1 + Spreken B2 B2 B1 + B1 + Schrijven B1 B2 B1 B1 Constructie examenopgaven leesvaardigheid (bron: CITO/CEVO) B1 B2 C1 20% 75% 5% B2 C1 85% 15% B1 B2 60% 40% B1 B2 60% 40% + B1 + Het ERK beschrijft deze plusniveaus als een zeer goede of B1. Het gaat bij deze +niveaus om prestaties die nog binnen de bandbreedte van het betreffende niveau vallen, maar die zich in kwantiteit en kwaliteit kunnen onderscheiden. Bij de gespreksvaardigheid betekent een +niveau bijvoorbeeld een actievere deelname aan gesprekken en een breder repertorium bij uitwisselingen van informatie. ERK-gericht werken met behoud van de leergang 13

15 Hoofdstuk 3 Opschuiven van niveau naar niveau Opschuiven binnen het Europees referentiekader houdt in dat een taalleerder van bijvoorbeeld A1 naar gaat, of van B2 naar C1. Het doorgroeien van het ene niveau naar het andere is een tijdrovende aangelegenheid. Daarbij moet worden opgemerkt dat het leren van een taal exponentieel gebeurt als het om tijd gaat. Een taalleerder zal relatief snel op een A-niveau uitkomen. Over het algemeen staat hier 240 uur voor. Om op B1 niveau uit te komen staat echter 420 uur. En om vervolgens B2/C1 te bereiken staat nog eens 720 uur (Bron: G. J. Westhoff). 3.1 Tekstkenmerken Groeien van bijvoorbeeld niveau naar B1 betekent competent worden in de verschillende onderdelen die horen bij het niveau waar men naar toe groeit. Dit gebeurt stapsgewijs. Met onderdelen wordt bedoeld de tekstkenmerken zoals opgenomen in Taalprofielen. Om op te kunnen schuiven binnen het Europees referentiekader en te beoordelen dat dit inderdaad is gebeurd, is het allereerst nodig dat men goed op de hoogte is van deze tekstkenmerken van de verschillende taalvaardigheidniveaus. Ter illustratie: De tekstkenmerken die horen bij schrijven op A1 niveau zijn: Onderwerp De teksten hebben betrekking op de schrijver zelf of op imaginaire personen. Woordenschat en woordgebruik Woorden en eenvoudige uitdrukkingen, over persoonlijke details en bepaalde concrete situaties. Grammaticale correctheid Een klein aantal eenvoudige grammaticale constructies en uit het hoofd geleerde uitdrukkingen. Spelling en interpunctie Bekende woorden en korte zinnen zoals op eenvoudige verkeers- of ANWB-borden, instructies, namen van dagelijkse objecten en namen van winkels of regelmatig gebruikte basiszinnen zijn correct geschreven. Eigen adres, nationaliteit en andere persoonlijke details zijn correct gespeld. Coherentie Woorden of groepen van woorden zijn verbonden met behulp van basisvoegwoorden, zoals: en of dan. 14 werkwijzer

16 Bij onderstaand schrijfproduct van een leerling voldoen alle tekstkenmerken aan het A1 niveau: I am Hans Rakhorst, im 16 years old. I live in nijkerkerveen. I like the village Nijkerkerveen. Some times i go to the disco called: Starlight. There is in the village nijkerkerveen a footballclub called: veensche boys. Best wishes, Hans Rakhorst michelle mock Imageverse Educational P.O.Box 7743 Norco california Wat betreft het onderwerp, heeft de tekst betrekking op de schrijver zelf. Er worden eenvoudige woorden en uitdrukkingen gebruikt. Op wat kleine foutjes na is er sprake van grammaticale correctheid. De spelling en interpunctie is bijna helemaal goed. Er worden geen basisvoegwoorden gebruikt. Dit is dus duidelijk een voorbeeld van een product op A1 niveau. Bij het volgende product is te zien dat deze leerling op weg is naar, maar nog niet heeft. Hello, This postcard is going about Horses. There are many different Horses, you ve got big horses and small horses. There are in many colors, brown, white, black, dotted and spotted. In our surroundings are many horses stables, one horse school, one horseclub. This thing can you find in Achterveld The horse knows three different paces step, trot and gallop. The reason that I send a card about horses is I love they. Bye bye Ilse michelle mock Imageverse Educational P.O.Box 7743 Norco california ERK-gericht werken met behoud van de leergang 15

17 De tekstkenmerken die horen bij schrijven op niveau zijn: Onderwerp De tekst heeft betrekking op de directe eigen omgeving van de schrijver of eenvoudige alledaagse situaties. Woordenschat en woordgebruik Standaardpatronen met uit het hoofd geleerde uitdrukkingen en kleine groepen van woorden waarmee beperkte informatie wordt overgebracht. Grammaticale correctheid Eenvoudige constructies, echter systematisch met elementaire fouten. Spelling en interpunctie Korte zinnen over alledaagse onderwerpen bijvoorbeeld een routebeschrijving zijn correct overgeschreven. Spelling van korte woorden die binnen het mondelinge vocabulaire van de schrijver vallen is fonetisch redelijk correct (volgt echter niet noodzakelijk de standaard spellingsconventies). Coherentie Groepen woorden zijn verbonden met behulp van eenvoudige voegwoorden zoals: en, maar en omdat. Analyse van het schrijfproduct: Het onderwerp van het schrijfproduct van de leerling sluit goed aan op het niveau omdat het betrekking heeft op de directe eigen omgeving. Over het algemeen is er sprake van eenvoudig woordgebruik maar uit het geschreven tekstje blijkt dat de leerling al minder hoog frequente woorden gebruikt zoals step, trot, gallop, dotted, spotted et cetera, hetgeen op duidt. Deze woorden zijn weliswaar opgezocht of gevraagd aan de docent, maar het geeft wel al aan dat de leerling zich niet meer alleen wil beperken tot woorden die alleen op zichzelf betrekking hebben. Af en toe worden er nog zeer basale fouten (I love they/is going about horses/there are in many colors/the pictures are took ) gemaakt, hetgeen eerder op A1 niveau duidt. Dit geldt ook voor spelling/interpunctie: woorden worden verkeerd gespeld of krijgen onterecht een hoofdletter. Ook wat betreft coherentie heeft deze leerling het A1 niveau omdat er geen sprake is van het gebruik van voegwoorden. Uit bovenstaande blijkt dat een aantal tekstkenmerken op niveau zijn maar een aantal tekstkenmerken nog op A1 niveau zijn uitgevoerd. Om die reden heeft de leerling het product niet geheel op niveau uitgevoerd. Hij is dus op weg naar, hij is bezig om op te schuiven van A1 naar. Wil deze leerling niveau bereiken dan zal hij moeten werken aan de tekstkenmerken grammaticale correctheid, spelling en interpunctie en coherentie. 16 werkwijzer

18 Hoofdstuk 4 Scan methode ERK 1 Met de komst van het ERK besteden ook uitgeverijen de nodige aandacht aan dit referentiekader. Hoe weet u in hoeverre een methode inderdaad voldoet aan het ERK? Welke kenmerken zouden dergelijke leergangen dan moeten vertonen? Doel van onderstaande lijst is u te helpen bij de keuze van een ERK-gerelateerde methode. Aan de hand van zeven vragen kunt u nagaan hoe een leergang omgaat met: taken ERK-niveaus globale descriptoren gedetailleerde descriptoren toetsen beoordeling zelfreflectie. Deze checklist beoordeelt alleen in hoeverre de methode kenmerken van het ERK zichtbaar hanteert. De uitkomst van de check geeft geen waardeoordeel over de complete kwaliteit van de methode Actiegericht Werken met het ERK veronderstelt het verrichten van communicatieve activiteiten in een bepaalde context om een bepaald doel te bereiken (Bron: Taalprofielen, p. 13, of Common European Framework of Reference: Learning, Teaching, Assessment p. 9.). ERK-methodes zouden derhalve taken 2 moeten bevatten die deze activiteiten uitlokken en uitmonden in producten. Onvoldoende Weinig Voldoende Veel 1. In hoeverre zijn er taken geformuleerd in communicatieve contexten die uitmonden in een (eind)product? Er zijn geen taken geformuleerd in een communicatieve context die uitmonden in een (eind)product. Af en toe wordt een hoofdstuk afgesloten met een taak in een communicatieve context die uitmondt in een (eind)product. Ongeveer de helft van de hoofdstukken sluit af met een taak in een communicatieve context die uitmondt in een (eind)product. Vrijwel ieder hoofdstuk sluit af met een taak in een communicatieve context die uitmondt in een (eind)product. 1 Bron: Criteria bij ERK methodes; Checklist voor methodes, geschreven door B. Trimbos (SLO), is integraal overgenomen met toestemming van de auteur. 2 Een taak wordt gedefinieerd als elke doelgerichte actie die door een individu als noodzakelijk wordt beschouwd om een bepaald resultaat te verwezenlijken in het kader van een op te lossen probleem, een te vervullen plicht of een te bereiken doel. ERK-gericht werken met behoud van de leergang 17

19 4.2 ERK-niveaus 3 Het ERK omvat zes globale beheersingsniveaus (zie Taalprofielen p. 10) A1 B1 B2 C1 C2 Basisgebruiker Onafhankelijk gebruiker Vaardig gebruiker Onvoldoende Weinig Voldoende Veel 2. In hoeverre worden de te bereiken leerdoelen in de methode uitgedrukt in ERK-niveaus? ERK-niveaus worden alleen op de kaft van de methode vermeld. Alleen in de docentenhandleiding worden ERK-niveaus vermeld. Zo nu en dan worden in het leerlingenboek en de docentenhandleiding ERK-niveaus vermeld. Consequent worden ERK-niveaus vermeld in het leerlingenboek en de docentenhandleiding. 4.3 Vaardigheden en globale descriptoren Het ERK gaat uit van vijf vaardigheden: Luisteren Lezen Gesprekken voeren (interactie) Spreken (productie) Schrijven Iedere vaardigheid kent een aantal onderverdelingen, de zogenaamde globale descriptoren: Luisteren 1. Gesprekken tussen moedertaalsprekers verstaan (vanaf ) 2. Luisteren als lid van een live publiek (vanaf B1) 3. Luisteren naar aankondigingen en instructies 4. Luisteren naar TV, video- en geluidsopnames (vanaf ) Lezen 1. Correspondentie lezen 2. Oriënterend lezen 3. Lezen om informatie op te doen 4. Instructies lezen 3 Voor de te bereiken ERK-niveaus, zie de handreikingen kerndoelen en schoolexamens vmbo en havo/vwo (SLO) en de syllabi vmbo en havo/vwo (CEVO) op Bron: Nederlandse vertaling: Nederlandse Taalunie (2008). Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen: Leren, Onderwijzen, Beoordelen Den Haag: Nederlandse Taalunie. P werkwijzer

20 Gesprekken voeren (interactie) 1. Informele gesprekken 2. Bijeenkomsten en vergaderingen (vanaf ) 3. Zaken regelen 4. Informatie uitwisselen Spreken (productie) 1. Monologen 2. Een publiek toespreken Schrijven 1. Correspondentie 2. Aantekeningen, berichten, formulieren 3. Verslagen en rapporten (vanaf B1) 4. Vrij schrijven Onvoldoende Weinig Voldoende Veel 3. In hoeverre blijkt 4 dat de lesinhoud de verschillende globale descriptoren dekt op het beoogde ERK-niveau? De lesinhoud tekt een zeer beperkt aantal globale descriptoren op het beoogde ERK-niveau. De lesinhoud dekt een beperkt aantal globale descriptoren op het beoogde ERK-niveau. De lesinhoud dekt een redelijk aantal globale descriptoren op het beoogd ERK-niveau. De lesinhoud dekt alle globale descriptoren op het beoogde ERK-niveau. 4.4 Can do -statements Iedere globale descriptor is uitgewerkt in zogenaamde gedetailleerde descriptoren, ook wel de can do -statements genoemd. In Taalprofielen vindt u per niveau, vaardigheid en globale descriptor uitwerkingen hiervan. Expliciete vermelding van de can do -statements maakt het voor de leerlingen inzichtelijk waaraan ze werken. Bijvoorbeeld: Niveau: Vaardigheid: Gesprekken voeren Globale descriptor: Zaken regelen can do -statement: Kan iets bestellen, reserveren, ergens naar vragen. Onvoldoende Weinig Voldoende Veel 4. In hoeverre blijkt dat de lesinhoud de verschillende can do -statements dekt op het beoogde ERK-niveau? De lesinhoud dekt geen specifieke can do -statements op het beoogde ERK-niveau. De lesinhoud dekt een beperkt aantal can do -statements op het beoogde ERK-niveau. De lesinhoud dekt een redelijk aantal can do -statements op het beoogde ERK-niveau. De lesinhoud dekt alle can do -statements op het beoogde ERK-niveau. 4 Bijvoorbeeld. Er is een luisteropgave waarbij een perronwijziging wordt omgeroepen op het treinstation. Dat valt onder Luisteren - Luisteren naar aankondigingen en instructies () ERK-gericht werken met behoud van de leergang 19

21 4.5 Toetsen Onder competenties wordt verstaan het totaal aan kennis, vaardigheden en eigenschappen die een mens in staat stellen handelingen uit te voeren. Aangezien het werken met het ERK veronderstelt dat leerlingen communicatieve activiteiten verrichten, ligt het voor de hand dat toetsen de competenties van de leerders in deze communicatieve situaties meet. Onvoldoende Weinig Voldoende Veel 5. In hoeverre meten de bijgeleverde toetsen competenties op het beoogde ERK-niveau? Bijgeleverde toetsen meten alleen kennis zoals vocabulaire en grammatica maar geen toepassing daarvan bij vaardigheden op het beoogde ERK-niveau. Bijgeleverde toetsen meten kennis zoals vocabulaire en grammatica en de toepassing daarvan bij een beperkt aantal vaardigheden op het beoogde ERK-niveau. Bijgeleverde toetsen meten kennis zoals vocabulaire en grammatica en de toepassing daarvan bij een redelijk aantal vaardigheden op het beoogde ERK-niveau. Bijgeleverde toetsen meten kennis zoals vocabulaire en gram matica en ook systematisch de toepassing daarvan bij alle vaardigheden op het beoogde ERK-niveau. 4.6 Beoordelen 5 Het beoordelen van vaardigheden geschiedt volgens het ERK door middel van een aantal criteria. Deze criteria vindt u in Taalprofielen aan het begin van iedere vaardigheid per niveau. Hieronder treft u als voorbeeld de criteria aan van Schrijven A1. Onderwerp De teksten hebben betrekking op de schrijver zelf of op imaginaire personen. Woordenschat en woordgebruik Woorden en eenvoudige uitdrukkingen, over persoonlijke details en bepaalde concrete situaties. Grammaticale correctheid Een klein aantal eenvoudige grammaticale constructies en uit het hoofd geleerde uitdrukkingen. Spelling en interpunctie Bekende woorden en korte zinnen zoals op eenvoudige verkeers- of ANWB borden, instructies, namen van dagelijkse objecten en namen van winkels of regelmatig gebruikte basiszinnen zijn correct overgeschreven. Eigen adres, nationaliteit en andere persoonlijke details zijn correct gespeld. Coherentie Woorden of groepen van woorden zijn verbonden met behulp van basisvoegwoorden, zoals: en of dan. Onvoldoende Weinig Voldoende Veel 6. In hoeverre worden er in de methode beoordelingscriteria voorgesteld die gebaseerd zijn op het ERK? Er worden geen beoordelingscriteria voorgesteld die gebaseerd zjin op het ERK Bij een beperkt aantal vaardigheden worden beoordelingscriteria voorgesteld die gebaseerd zijn op het ERK. Bij een redelijk aantal vaardigheden worden beoordelingscriteria voorgesteld die gebaseerd zijn op het ERK. Er worden consequent beoordelingscriteria voorgesteld die gebaseerd zijn op het ERK. 5 Voor een online training ga naar: 20 werkwijzer

22 4.7 Zelfreflectie Door het ERK wordt inzichtelijk gemaakt op welk niveau een leerling zich beweegt. Dit is niet alleen belangrijk voor de docent, maar ook voor de leerling zelf. Elke leerling kan getraind worden in het inschatten van het eigen taalniveau, zodat hij/zij de eigen leerdoelen ook zelf kan leren plannen. Dit kan onder andere door gebruik te maken van checklists voor zelfinschatting en door producten te bewaren als bewijs voor een bepaald niveau. Belangrijk daarbij is dat de docent effectief feedback geeft en leerlingen stimuleert zich te verbeteren. Onvoldoende Weinig Voldoende Veel 7. In hoeverre wordt zelfreflectie gestimuleerd in de methode? Leerlingen worden niet gestimuleerd om iets met hun producten en zelfinschatting te doen Leerlingen worden gewezen op de mogelijkheid van het bewaren van producten in een (digitale) map en op zelfinschattingsinstrumenten, maar verder niet gestimuleerd om zich te verbeteren door bijvoorbeeld het geven van tips. Leerlingen wordt gevraagd een zelfinschatting te maken en af en toe een product te bewaren in een (digitale) map, waarbij tips gegeven worden hoe een beter en/of hoger niveau te bereiken. Leerlingen wordt gevraagd na iedere taak hun producten te bewaren in een (digitale) map en een paar keer per jaar een zelfinschatting te maken van hun niveau, waarbij tips gegeven worden hoe een beter en/of hoger niveau te bereiken. 4.8 Conclusie 0-4 punten onvoldoende ERK-kenmerken 5-11 punten weinig ERK-kenmerken punten voldoende ERK-kenmerken punten veel ERK-kenmerken Onvoldoende Weinig Voldoende Veel In hoeverre voldoet de geanalyseerde methode aan ERK-kenmerken? Bronnen: - Liemberg, E. & Meijer, D. (red.) (2004). Taalprofielen. Leerlijnen voor competentiegericht vreendetalenonderwijs, Enschede: NaB-MVT. - Council of Europe (2001), Common European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment. Cambridge: Cambridge University Press. - Nederlandse Taalunie (2008), Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor Moderne Vreemde Talen: Leren, Onderwijzen, Beoordelen Den Haag: Nederlandse Taalunie. ERK-gericht werken met behoud van de leergang 21

23 Hoofdstuk 5 Handleiding methodekeuze Aan de basis van ERK-gericht werken ligt een helder geformuleerde MVT-visie. Deze scan neemt de visievorming mee bij de keuze voor een methode. 5.1 De procedure om te komen tot een keuze In veel gevallen wordt de keuze van een nieuwe leergang gemaakt door enkele leden van de sectie en de sectievoorzitter. Deze laatste heeft daarin vaak een (te) grote rol. Deze aanpak is af te raden, alleen al omdat ieder lid van de sectie zich ergens in de leergang zal moeten kunnen herkennen. Dit is belangrijk voor de arbeidsvreugde van de betreffende docent en de visie op taalonderwijs die in de methode en het werken ermee herkenbaar zal moeten zijn. Verder zal men met elkaar het werken met het ERK moeten ontwikkelen. Invoeren van het ERK kan namelijk niet van de ene op de andere dag. Ook in het ERK zelf wordt geadviseerd na te denken over een visie op talenonderwijs. Om zich een visie te kunnen vormen op het onderwijs in de MVT en te komen tot een gefundeerde keuze voor een leergang kan de hier beschreven procedure worden gebruikt. U kunt de volgende 5 stappen procedure volgen, te weten 1. oriëntatie op het ERK, 2. visievorming, 3. de huidige leergang, 4. screening nieuwe leergangen, 5. keuze maken. Duur: Het hele proces omvat ongeveer drie maanden met daarin enkele bijeenkomsten. 5.2 Oriëntatie op het ERK Duur: Een maand Oriënteer je als sectieleden en sectie op het ERK. Aan te bevelen is dit te doen in samenwerking met de andere MVT-secties (Lees publicaties, bezoek websites van verschillende instellingen die zich met de MVT bezighouden, bezoek conferenties of laat een deskundige op school MVT-breed een presentatie houden) Bijvoorbeeld: Publicaties: Taalprofielen Het ERK-spel (SLO) Website: Website: CPS/APS/Cito/SLO: cursus- en incompany aanbod 5.3 Visievorming Duur: Een bijeenkomst (mits voorbereid in stap 1) Bespreek met elkaar de aanpak van het MVT-onderwijs Leidende vragen hierbij kunnen onder andere. zijn: Wat vind je dat MVT-onderwijs op moet leveren? Wat vindt het ERK dat het MVT-onderwijs op moet leveren? Waar sta je nu en waar wil je over vijf jaar staan? 22 werkwijzer

24 Ook hierbij is het aan te bevelen dit samen met de andere MVT-secties te doen. Als input hiervoor dient de informatie die gevonden is over het ERK bij stap 1 en de bijlagen 1 en 2 (Bron: 1- Een passage uit de vertaling van het referentiekader van de Taalunie uit 2008, 2- De Schijf van Vijf ). Opdracht visievorming Gebruik onder andere de informatie uit bijlage 1 en 2 als input om na te denken over jouw visie op onderwijs. Deel jouw visie met je sectiegenoten en probeer uiteindelijk tot een gedeelde visie te komen. Noteer jullie visie in maximaal vijf zinnen. Visie op talenonderwijs: 5.4 De huidige leergang Duur: Een bijeenkomst Ook het werken met de huidige leergang geeft informatie over wat je met betrekking tot het onderwijs prettig en minder prettig vindt werken. Ook dat draagt bij tot een gefundeerde keuze van een nieuwe leergang. Opdracht: Bepaal individueel wat je goed vindt aan de leergang die je nu gebruikt. Bepaal ook wat je minder goed vindt. Bij deze punten valt te denken aan het aanbod en de hoeveelheid van de grammatica, woordverwerving en de vaardigheden spreken, luisteren, lezen en schrijven. Verder kun je ook denken aan de organiseerbaarheid, de afwisseling en de leeropbrengst. Hanteer in de tabellen hieronder een rangorde. Het positiefste punt staat dus bovenaan. Bepaal of jouw positieve punten overeen komen met jullie gedeelde visie op talenonderwijs. Positieve punten: 1 Bijv.: Veel leuke en toegankelijke teksten ERK-gericht werken met behoud van de leergang 23

25 Minder goede punten: 1 Bijv.: Nauwelijks opbouw van gespreksvaardigheid Door 2 en 3 uit te voeren krijg je al langzamerhand een profiel van de nieuwe leergang gebaseerd op de ervaringen van de hele sectie. De lijsten kunnen ingezet worden bij de screening van mogelijk nieuwe leergangen. 5.5 Screening nieuwe leergangen Duur: Een maand Bestel enkele leergangen en begin het proces van screening om te bepalen in hoeverre de leergang past bij jullie visie op talenonderwijs en voldoet aan de uitgangspunten van het ERK. Opdracht screening nieuwe leergangen Gebruik de screeningslijst (bijlage 3) geheel of selecteer er vragen uit. Voeg eventueel eigen aandachtspunten toe. Laat ieder sectielid een screening uitvoeren aan de hand van de screeningslijst (bijlage 3). Vergelijk ook met de positieve en negatieve punten (opdracht 3) van de huidige leergang. Geef op basis van deze bevindingen de leergangen nul, één, twee of drie sterren. Optioneel De screeningslijsten worden door één of twee sectieleden verwerkt tot een eindbeeld dat wordt gepresenteerd aan de sectieleden. 5.6 De keuze Duur: Een bijeenkomst In een bijeenkomst worden de resultaten van de verschillende sectieleden naast elkaar gelegd. Door te vergelijken wordt de keuze gemaakt. 24 werkwijzer

26 Positieve punten Leergang X Leergang Y Onderdelen visie 1 Veel leuke en toegankelijke teksten Minder goede punten Leergang X Leergang Y Onderdelen visie 1 Nauwelijks opbouw van gespreksvaardigheid ERK-gericht werken met behoud van de leergang 25

27 Hoofdstuk 6 ERK-gericht taalonderwijs. Scan voor de praktijk. In dit hoofdstuk vindt u een scan waarmee u kunt bepalen in hoeverre uw onderwijs reeds ERK gericht is. U kunt gebruik maken van de scan ERK gericht werken zoals die in het kader van het Masterplan is ontwikkeld. U vindt deze scan hieronder. Deze is tevens te downloaden via Doel scan Als docent kunt u op diverse manieren werken met het Europees Referentiekader, afhankelijk van de ervaring die u al met het referentiekader hebt opgedaan. Om nu te bepalen in hoeverre uw MVT-onderwijs ERK-gericht is, kunt u de Scan ERK-gericht werken invullen. 6.2 ERK-gericht werken In welke mate houdt u in uw taalonderwijs (al) rekening met ERK? Om u hiervan voor u zelf een beeld te vormen, is de scan ERK-gericht werken ontwikkeld. Die bestaat uit een lijst met aandachtspunten en bijbehorend invulformat. De aandachtspunten bestrijken de onderwerpen docenthandelen (wat doet u als docent?), leerlinghandelen (wat doen leerlingen en hoe stimuleert u hun activiteiten als docent?), de leefomgeving (waar vindt het leren plaats?) en de schoolomgeving (in welke organisatie wordt het leren mogelijk gemaakt?). Natuurlijk kunnen ook leermiddelen gescand worden. Dit kan met de Checklist Leermiddelen. Door het invullen van de scan (het invulformat) ziet u waar u staat en welke stappen u verder kunt ondernemen om uw onderwijs (nog meer) ERK-gericht te maken. 6.3 Grenzen en mogelijkheden van de scan Het hierna gepresenteerde model van ERK-gericht taalonderwijs is niet bedoeld als norm, maar als lijst met aandachtpunten. Die zijn bedoeld om te reflecteren op een onderwijsvoorbeeld of praktijk. Uw bevindingen kunt u vervolgens beschrijven in een invulformat. U kunt daarna bekijken óf en zo ja, hóe u uw onderwijs meer kunt laten aansluiten op het ERK. Daartoe worden per aandachtspunt een aantal suggesties gedaan. 26 werkwijzer

28 1. Docenthandelen: uw eigen handelen als docent met het ERK 1a 1b 1c 1d 1e 1f 1g 1h U hebt actieve kennis van de opbouw van het ERK, de ERK-niveaus en bijbehorende descriptoren. U hebt actieve kennis van de can do -satements. Naast uw rol als expert begeleidt u uw leerlingen van eht ene ERK-niveau naar het volgende (door voordoen, scaffolding, stimuleren, sturen, helpen, feedback geven, etc.). Hierbij helpt u uw leerlingen om zoveel mogelijk zelfstandig te werken door het aanbod van leer- en hulpmiddelen, passend bij hun ERK-ontwikkelingslijn, goed te organiseren. U gebruikt de doeltaal en stimuleert het gebruik daarvan door leerlingen zoveel mogelijk. Hierbij sluit u aan bij de productieve tekstkenmerken van de ERK-niveaus (van onderwerpen in de belevingssfeer van de leerling opbouwend naar meer algemene onderwerpen). Op lagere niveaus wordt spreken opgebouwd door gebruik te maken van chunks en frequent vocabulaire. U weet op welk niveau leerlingen zitten (door ERK-taaltaken, Dialang, ERK-toetsen, taalladdertjes en het Europees taalportfolio) en helpt hen zich bewust te worden van wat ze al kunnen en hoe ze zich verder kunnen ontwikkelen. U stimuleert leerlingen in het regelmatig reflecteren op eigen leerproces (wat hebben ze gedaan om zich een bepaalde can-do eigen te maken en heeft dit tot het gewenste resultaat geleid?). U organiseert reflectie op individueel, groeps- of klassenniveau. U beoordeelt prestaties van leerlingen op diverse ERK-niveaus met ERK-beoordelingsrubrieken die zijn afgestemd met MVT-collega s in de school. U organiseert ook zelfbeoordeling door leerlingen en vergelijkt hun zelfbeoordeling met uw eigen oordeel. U zorgt voor voldoende toets- en beoordelingsmomenten zodat u en uw leerlingen zelf kunnen bepalen of er sprake is van groei binnen het ERK. 2. Leerlinghandelen: het handelen van leerlingen in relatie tot het ERK 2a 2b 2c 2d 2e 2f Leerlingen hebben actieve kennis van ERK-niveaus en can do -statements. Dit houdt in dat ze weten op welk niveau ze werken en met behulp van welke can do -statements ze dat niveau kunnen verbeteren. Leerlingen werken met hulp van de docent aan het verder ontwikkelen van hun vaardigheden, passend bij hun vorderingen op het ERK. Hierbij maken ze gebruik van diverse leermiddelen die aansluiten bij het ERK. Leerlingen worden zich onder andere via ERK-taaltaken, Dialang, ERK-toetsen, taalladdertjes en het taalportfolio bewust van wat ze al kunnen en hoe ze zich verder kunnen ontwikkelen. Leerlingen spreken zoveel mogelijk in de doeltaal. De gesprekken in de doeltaal sluiten aan bij de productieve tekstkenmerken van de verschillende ERK-niveaus (van onderwerpen in de belevingssfeer van de leerling opbouwend naar meer algemene onderwerpen). Leerlingen reflecteren regelmatig op hun eigen leerproces (wat hebben ze gedaan om zich een bepaalde can-do eigen te maken en heeft dit tot het gewenste resultaat geleid?). Ze doen dit zowel klassikaal, in groepjes als individueel. Leerlingen weten welke beoordelingskenmerken van toepassing zijn op de diverse ERK-niveaus en worden gestimuleerd om hun eigen prestaties te beoordelen met de leerlingversie van ERK-beoordelingsrubrieken. U vergelijkt de eigen beoordelingen van leerlingen met die van u als docent. ERK-gericht werken met behoud van de leergang 27

29 3. Leeromgeving: de mate waarin de leeromgeving gerelateerd is aan het ERK 3a 3b 3c Het ERK is zichtbaar in de leeromgeving, bijvoorbeeld in de vorm van posters met ERK-niveaus (een ontwikkel lijn) en can-do -statements, geplastificeerde kaarten met can do -statements, het ERK-spel, etc In de leeromgeving is het ERK makkelijk zichtbaar, bijvoorbeeld via een docentcomputer met internet en beamer waarmee een ERK-overzicht, ERK-taken en voorbeelden van leerlingprestaties op diverse ERK-niveaus getoond en besproken kunnen worden. De leeromgeving bevat de mogelijkheid om (gedifferentieerd) te werken aan de diverse ERK-vaardigheden, bijvoorbeeld in een klaslokaal met docentcomputer, beamer en geluidsboxen, in een mediatheek met computers met taaltaken/oefeningen/leermiddelen, op groepwerkplekken voor gespreksvaardigheid, in een (virtueel) taaldorp, in realistische situaties buiten de school, et cetera. 4. Schoolomgeving: de mate waarin de schoolomgeving gerelateerd is aan het ERK 4a 4b 4c 4d 4e 4f Het ERK, de kerndoelen en de eindtermen vormen de basis voor het modernevreemdetalenbeleid op school. Het ERK en de manier waarop vorderingen gemaakt worden (voor de diverse onderwijstypes), zijn afgestemd met alle taaldocenten in de school. Zij baseren hun dagelijks handelen hierop. De uitleg van het ERK, de te bereiken niveaus en de can do -statements, is uniform voor alle taaldocenten in de school. Leermiddelen en toetsen (en PTA s) in de school zijn gebaseerd op het ERK, de kerndoelen en de eindtermen. Dit houdt in dat per periode het te bereiken beheersingsniveau in termen van het ERK beschreven staat (indien mogelijk ook met verwijzing naar globale descriptoren). Dat niveau is zichtbaar in het PTA, op rapporten en op het diploma. Beoordeling van toetsen geschiedt met een beoordelingsrichtlijn die gebaseerd is op het ERK en die afgestemd is met alle taaldocenten om de beoordelaarsbetrouwbaarheid te vergroten. Alle taaldocenten in de school hanteren een vorderingensysteem (portfolio, cijfers, etc) waaraan het ERK gekoppeld is. De school hanteert één ERK-format voor taaltaken, waarin can do -statements beschreven worden. De taaltaken zijn voorzien van uniforme beoordelingsrichtlijnen. 6.4 Stappenplan voor het invullen van de scan 1. Vorm u een beeld van de aanleiding om (een onderdeel van) het taalonderwijs te bekijken (vaak: hoe ERK-gericht is het taalonderwijs?); 2. (Her)lees de definitie van ERK-gericht taalonderwijs en de aspecten; 3. Lees het format met invulinstructie door; 4. Neem een leeg format; 5. Vul een korte beschrijving in van de onderwijspraktijk/lesvoorbeeld dat u wilt scannen; 6. Vul per aspect de kolom Mijn beschrijving in; 7. Lees per aspect de suggesties op de website door voor het opschuiven van uw taalonderwijs richting meer ERK-gericht werken; 8. Bepaal per aspect of en welke wijzingen u wilt doorvoeren; 9. Schrijf per aspect uw concrete wijzingen in de kolom Suggesties van de deels ingevulde scan; 10. Voer de wijzingen door in uw onderwijspraktijk/lesvoorbeeld en evalueer het resultaat. 28 werkwijzer