Normaal- en streefwaarden, formules

Transcriptie

1 Achtergrond richtlijn chronische nierinsufficiëntie Normaal- en streefwaarden, formules Inhoud 1. Normaalwaarden bloedparameters 2. Normaalwaarden urineparameters 3. Indeling stadia nierschade 4. Streefwaarden CNI / Predialyse 5. Streefwaarden HD 6. Streefwaarden PD 7. Formules 8. Literatuur In de behandelrichtlijnen voor nierfunctievervangende therapie worden veel streefwaarden genoemd. Deze worden hieronder vermeld, alsmede de normaalwaarden. De in de praktijk gebruikte waarden kunnen enigszins afwijken omdat elk laboratorium eigen referentiewaarden hanteert afhankelijk van de toegepaste meet- en bepalingsmethoden of het gebruik van andere reagens. In de tabellen met streefwaarden kunnen desagewenst zelf de alarmwaarden worden genoteerd zoals die in het eigen centrum zijn afgesproken. Tenslotte een overzicht van de formules waarmee waarden geïnterpreteerd kunnen worden. 1. Normaalwaarden bloedparameters Biochemische parameters bloed Normaalwaarde [14] Biochemische parameters - bloed Normaalwaarde [14] Natrium mmol/l Cholesterol (TC) mmol/l Kalium mmol/l HDL-Cholesterol : mmol/l Ureum mmol/l : mmol/l Kreatinine : µmol/l LDL-Cholesterol 3.2 mmol/l : µmol/l TG (nuchter) : mmol/l Kreatineklaring : ml/min : mmol/l : ml/min Calcium (gecorrigeerd voor albumine) mmol/l Hemoglobine : mmol/l Fosfaat mmol/l : mmol/l Magnesium mmol/l Afdrukdatum : Pagina 1 van 10

2 Biochemische parameters bloed Normaalwaarde [14] Biochemische parameters - bloed Normaalwaarde [14] Bicarbonaat (CO 2 of HCO - 3 ) mmol/l MCV (gemiddeld celvolume) fl MCH (gemiddelde hoeveelheid Hb per cel fmol intact PTH [11] pmol/l MCHC (gemiddelde Hb-concentratie per cel) mmol/l Reticulocyten /L Albumine g/l IJzer : µmol/l Totaal eiwit g/l : µmol/l Ferritine : µg/l CRP 0-5 mg/l : µg/l AF < 120 U/L Gamma GT : < 45 U/L Trombocyten /L : < 35 U/L Leukocyten /L Tabel 1 normaalwaarden biochemische bloedparameters Calcium is in plasma voor een deel gebonden aan plasma-eiwitten, vooral aan albumine. Als totaal calcium wordt bepaald, is correctie nodig bij afwijkende albumine-waarden. Er zijn een aantal formules gangbaar. Geadviseerd wordt [7] : - Indien albumine < 40 g/l is: gecorrigeerd calcium = gemeten calciumwaarde + [0,02 x (40 gemeten albumine)] - Indien albumine > 45 g/l is: gecorrigeerd calcium = gemeten calciumwaarde [0,02 x (gemeten albumine 45)] Andere gehanteerde formules zijn: - Ca gecorrigeerd = Ca actueel gemeten + 1 (albumine/40). - Ca gecorrigeerd = Ca actueel gemeten + [(42 Ca actueel gemeten) x 0.02] Een algemene toelichting op laboratoriumonderzoek is te vinden op de website van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratorium-geneeskunde, zie Afdrukdatum : Pagina 2 van 10

3 2. Normaalwaarden urineparameters Biochemische parameters urine Normaalwaarde [14] Albumine/kreatinine ratio Albumine Tabel 2 normaalwaarden biochemische urineparameters : < 2.5 mg/mmol : < 3.5 mg/mmol [3] < 30 mg/24 uur Er is sprake van microalbuminurie als de hoeveelheid albumine in de urine mg/24 uur bedraagt. Is de hoeveelheid albumine > 300 mg/24 uur, dan is er sprake van macroalbuminurie. In de (pre)dialysefase is de albumine/kreatinine ratio niet meer relevant. 3. Indeling stadia nierschade Stadium CNS egfr (ml/min/1.73 m 2 ) (Micro)albuminurie 1 Nierschade met normale egfr 90 Ja 2 Nierschade met licht verminderde egfr Ja 3A Matig verminderde egfr Ja / Nee 3B Matig verminderde egfr Ja / Nee 4 Ernstig verminderde egfr Ja / Nee 5 Nierfalen < 15 Ja / Nee 5D Nierfalen met nierfunctievervangende therapie Tabel 3 indeling stadia nierinsufficiëntie Afdrukdatum : Pagina 3 van 10

4 4. Streefwaarden CNI / predialyse Biochemische parameters - bloed Geaccepteerde waarde / streefwaarde bij behandeling CKD/Predialyse Alarmwaarden Kalium < 5.5 mmol/l [1] Calcium (gecorrigeerd voor albumine) streven naar normaalwaarde [11] Fosfaat streven naar normaalwaarde [11] Magnesium < 1.5 mmol/l Bicarbonaat (CO 2 of HCO - 3 ) streven naar normaalwaarde intact PTH streven naar normaalwaarde [11] 25(OH)D > 80 nmol/l voor botstofwisseling; > 100 nmol/l voor pleiotrope effecten [11] Cholesterol (TC) > de minimumwaarde [9] en < 5 mmol/l [2] HDL-Cholesterol > 1 mmol/l [2] LDL-Cholesterol < 2.5 mmol/l [2] TG (nuchter) < 1.7 mmol/l [2] TC/HDL ratio < 4 [2] Albumine > 40 mmol/l [9] CRP < 10 mg/l Glucose nuchter: > 4 en < 7 mmol/l; 1-2 uur na de maaltijd: > 4 en < 9 mmol/l [3] HbA1c < 53 mmol/mol [8] Hemoglobine bij gebruik van EPO: mmol/l en in ieder geval < 8.0 mmol/l [13] Ferritine µg/l [13] Transferrine saturatie > 20 % [13] Biochemische parameters urine Totaal eiwit zo laag mogelijk, bij voorkeur < 0.5 g/24 uur Natrium < 100 mmol/24 uur Overige parameters Bloeddruk systolisch 130 mmhg SGA 6 Tabel 4 streefwaarden bij CKD/predialyse Afdrukdatum : Pagina 4 van 10

5 5. Streefwaarden HD Biochemische parameters - bloed Geaccepteerde waarde / streefwaarde bij behandeling HD Alarmwaarden Kalium < 5.5 mmol/l [1] Calcium (gecorrigeerd voor albumine) streven naar normaalwaarde [11] Fosfaat streven naar normaalwaarde < 1.50 mmol/l Magnesium < 1.5 mmol/l Bicarbonaat (CO 2 of HCO - 3 ) mmol/l [9] intact PTH 2-9 x bovengrenswaarde van normaal [11] 25(OH)D > 80 nmol/l voor botstofwisseling; > 100 nmol/l voor pleiotrope effecten [11] Cholesterol (TC) > de minimumwaarde [9] en < 5 mmol/l [2] HDL-Cholesterol > 1 mmol/l [2] LDL-Cholesterol < 2.5 mmol/l [2] TG (nuchter) < 1.7 mmol/l [2] TC/HDL ratio < 4 [2] Albumine > 40 mmol/l [9] CRP < 10 mg/l Glucose nuchter: > 4 en < 7 mmol/l; 1-2 uur na de maaltijd: > 4 en < 9 mmol/l [3] HbA1c < 53 mmol/mol [8] Hemoglobine bij gebruik van EPO: mmol/l en in ieder geval < 8.0 mmol/l [13] Ferritine µg/l [13] Transferrine saturatie > 20 % [13] Overige parameters ekt/v ekt/v 1.2 per dialyse bij 3x/wk zonder restfunctie [12] stdkt/v 2.2 per week voor patiënten met restfunctie of dialyseschema anders dan 3x/wk frequent en langdurig: n.v.t. Ureum reductie ratio 66% npna 1 g/kg (bij BMI >27 gecorrigeerd naar gewicht bij BMI 27) [9] BMI > 23 [9] SGA 6 IDWG < 4-4½% SG (bij BMI >27 gecorrigeerd naar gewicht bij BMI 27) [4] UFR wordt in de literatuur vermeld, maar is momenteel niet in (inter)nationale richtlijnen opgenomen Tabel 5 streefwaarden bij HD Afdrukdatum : Pagina 5 van 10

6 6. Streefwaarden PD Biochemische parameters - bloed Geaccepteerde waarde / streefwaarde bij behandeling PD Alarmwaarden Kalium < 5.5 mmol/l [1] Calcium (gecorrigeerd voor albumine) streven naar normaalwaarde [11] Fosfaat streven naar normaalwaarde < 1.50 mmol/l Magnesium < 1.5 mmol/l Bicarbonaat (CO 2 of HCO - 3 ) 25 mmol/l [9] intact PTH 2-9 x bovengrenswaarde van normaal [2] 25(OH)D > 80 nmol/l voor botstofwisseling; > 100 nmol/l voor pleiotrope effecten [11] Cholesterol (TC) > de minimumwaarde [9] en < 5 mmol/l [2] HDL-Cholesterol > 1 mmol/l [2] LDL-Cholesterol < 2.5 mmol/l [2] TG (nuchter) < 1.7 mmol/l [2] TC/HDL ratio < 4 [2] Albumine > 40 mmol/l [9] CRP < 10 mg/l Glucose nuchter: > 4 en < 7 mmol/l; 1-2 uur na de maaltijd: > 4 en < 9 mmol/l [3] HbA1c < 53 mmol/mol [8] Hemoglobine bij gebruik van EPO: mmol/l en in ieder geval < 8.0 mmol/l [13] Ferritine µg/l [13] Transferrine saturatie > 20 % [13] Overige parameters Totale Kt/V ureum 1.7 per week [10] npna 1 g/kg (bij BMI >27 gecorrigeerd naar gewicht bij BMI 27) [9] SGA 6 Tabel 6 streefwaarden bij PD Afdrukdatum : Pagina 6 van 10

7 7. Formules Formules Eiwitinname in g/24 uur: Bergstrom formule: 13 + (0.204 x ureumuitscheiding met de urine in mmol per 24 uur) + eiwituitscheiding met de urine in g per 24 uur Maroni formule: 15 + (0,18 x ureumuitscheiding met de urine in mmol per 24 uur) + eiwituitscheiding met de urine in g per 24 uur Uitgebreide formule: 6.25 x [( x ureumuitscheiding met de urine in mmol per 24 uur) + (0.031 x gewicht in kg)] + eiwituitscheiding met de urine in g per 24 uur Natriuminname in mg/24 uur: (23 x natriumuitscheiding met de urine in mmol per 24 uur) x 1,05 Nota bene: De correctiefactor is nodig omdat 95% van de natriuminname via de urine wordt uitgescheiden. [15] De natriuminname zegt iets over de mate van therapietrouw t.a.v. het natriumbeperkte dieet. Voor een zuiver beeld kan gecorrigeerd worden voor de natriuminname via medicatie, zoals natriumbicarbonaat (6 mmol (-138 mg) natrium per tablet van 500 mg), lactaatdrank 60% (123 mg per ml) en resonium A (100 mg natrium per gram). Geschatte klaring (egfr) in ml/min/1.73 m 2 MDRD: egfr = 175 x (serumkreatinine x ) x (leeftijd in jaren) x (indien vrouw) x (indien negroïd) Cockcroft en Gault: Kreatinineklaring ={[(140 leeftijd in jaren) x gewicht in kg] / (72 x serumcreatinine)} x 0.85 (indien vrouw) Nota bene: Bij slechte nierfunctie wijkt de kreatinineklaring sterker af van de werkelijke GFR, waardoor deze formule niet betrouwbaar is bij een GFR < 30) [12] Schwartz (kinderen: meisjes 1-17 jaar / jongens 1-14 jaar): egfr = (36.2 x lengte in cm) / serumcreatinine Afdrukdatum : Pagina 7 van 10

8 Formules Berekende klaring in ml/min Kreatinineklaring I: [(kreatinineuitscheiding met de urine in mmol per 24 uur / serumkreatinine in µmol/l) /1440] x Kreatinineklaring II: [(kreatinineuitscheiding met de urine in mmol per 24 uur x 700) / serumkreatinine in µmol/l] Ureumklaring: [(ureumuitscheiding met de urine in mmol per 24 uur/ serumureum in mmol/l) /1440] x 1000 Gemiddelde klaring: (kreatinineklaring + ureumklaring) / 2 Daarna corrigeren per 1.73 m 2 Correctie voor lichaamsoppervlak in m 2 Dubois en Dubois: (gewicht in kg) x (lengte in cm) x Gehan en George: (gewicht in kg) x (lengte in cm) x Haycock (kinderen): (gewicht in kg) x (lengte in cm) x Klaring gecorrigeerd voor lichaamsoppervlak klaring x (berekend lichaamsoppervlak / 1.73 m 2 ) Totaal lichaamswater Ureum Reductie Ratio Tabel 7 formules Watson en Watson : ( x leeftijd in jaren) + ( x lengte in cm) + ( x gewicht in kg) : ( x lengte in cm) + ( x gewicht in kg) [(serumureum voor dialyse in mmol/l serumureum na dialyse in mmol/l) / serumureum voor dialyse in mmol/l] x 100 % Afdrukdatum : Pagina 8 van 10

9 Afdrukdatum : Pagina 9 van 10

10 8. Literatuur 1. Behandelaarsperspectief (opinie en ervaring leden Werkgroep richtlijnen van Diëtisten Nierziekten Nederland). 2. Centraal Begeleidings Orgaan (CBO). (2011). Multidisciplinaire richtlijn cardiovasculair risicomanagement (herziening 2011). Geraadpleegd op 21 januari 2013, van 3. Diabetes Vereniging Nederland (DVN). (2010). Diabetes zorgwijzer. Geraadpleegd op 28 maart 2011, van 4. Diëtisten Nierziekten Nederland (DNN). (2012). Position Paper Interdialytic Weight Gain. 5. Geleijnse, J.M. (2011). Zout, bloeddruk en hart- en vaatziekten. In I. Vaartjes, I. van Dis, F.L.J. Visseren & M.L. Bots (Red.). Hart- en vaatziekten in Nederland Cijfers over leefstijl en risicofactoren, ziekte en sterfte. (pp ). Den Haag: Hartstichting. 6. Hans Mak Instituut (2011). Multidisciplinaire richtlijn predialyse. Geraadpleegd op 28 maart 2011, van 7. Jansen, M.J.W., Velde, R.Y. van der, Swaanenburg, J.C.J.M & Bergh, J.P.W. van den. (2011). Laboratoriumdiagnostiek bij hypo- en hypercalciëmie. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 2011;155:A Nederlandse Diabetes Federatie (NDF). (2010). Zorgstandaard diabetes, p. 41. Geraadpleegd op 21 februari 2011, van 9. Nederlandse federatie voor Nefrologie (NfN), Kwaliteitscommissie. (2008). Richtlijnen Voeding bij hemodialyse, Voeding bij peritoneale dialyse en Voeding bij predialyse, inclusief Vitaminesuppletie en Carnitinesuppletie Geraadpleegd op 21 februari 2011, van Nederlandse federatie voor Nefrologie (NfN), Kwaliteitscommissie. (2009). Peritoneale Dialyse richtlijnen. Geraadpleegd op 21 februari 2011, van Nederlandse federatie voor Nefrologie (NfN), Kwaliteitscommissie. (2010). Richtlijn Mineraal- en botstoornis. Geraadpleegd op 7 februari 2011, van Nederlandse federatie voor Nefrologie (NfN), Kwaliteitscommissie. (2010). Dialysestrategie en dialyse-efficiëntie. Geraadpleegd op 21 februari 2011, van Nederlandse federatie voor Nefrologie (NfN), Kwaliteitscommissie. (2010). Richtlijn Anemie bij chronische nierinsufficiëntie voor volwassen patiënten. Geraadpleegd op 21 februari 2011, van Raymakers, J.A, Kreutzer, H.J.H. & Schneeberger, P.M. (2008). Interpretatie van medisch laboratoriumonderzoek (1 e druk, 3 e oplage). Houten, Bohn Stafleu van Loghum. 15. Steddon, S., Ashman, N., Chesser, A. & Cunningham, J. (2006). Oxford handbook of nephrology and hypertension. Oxford: Oxford University Press. Afdrukdatum : Pagina 10 van 10