Bacheloropleiding Notarieel Recht

Transcriptie

1 Additionele beoordeling Bacheloropleiding Notarieel Recht Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Universiteit van Amsterdam

2 Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus RA Utrecht The Netherlands Telefoon: Fax: Internet: Projectnummer: Q QANU Tekst en cijfermateriaal uit deze uitgave mogen, na toestemming van QANU en voorzien van bronvermelding, door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook, worden overgenomen. 2 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

3 INHOUD Rapport over de bacheloropleiding Notarieel Recht van de Universiteit van Amsterdam...5 Administratieve gegevens van de opleiding...5 Administratieve gegevens van de instelling...5 Kwantitatieve gegevens over de opleiding...5 Samenstelling van de commissie...5 Aanleiding en achtergrond...6 Werkwijze van de commissie...7 Samenvattend oordeel van de commissie...10 Aanvullende beoordeling onderwerpen uit het beoordelingskader voor de uitgebreide opleidngsbeoordeling...13 Bijlagen Bijlage 1: Curricula Vitae van de leden van de visitatiecommissie...25 Bijlage 2: Domeinspecifiek referentiekader...27 Bijlage 3: Herstelplan bacheloropleiding Notarieel Recht...35 Bijlage 4: Beoogde eindkwalificaties...37 Bijlage 5: Overzicht van het programma...39 Bijlage 6: Vaardighedenlint...41 Bijlage 7: Vertaling eindkwalificaties in programma...45 Bijlage 8: Kwantitatieve gegevens over de opleiding...47 Bijlage 9: Bezoekprogramma...51 Bijlage 10: Bestudeerde afstudeerscripties en documenten...53 Bijlage 11: Onafhankelijkheidsverklaringen...55 Dit rapport is vastgesteld op 15 juli QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 3

4 4 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

5 Rapport over de aanvullende beoordeling van de bacheloropleiding Notarieel Recht van de Universiteit van Amsterdam Administratieve gegevens van de opleiding Bacheloropleiding Notarieel Recht Naam van de opleiding: Notarieel Recht CROHO-nummer: Niveau van de opleiding: bachelor Oriëntatie van de opleiding: wetenschappelijk (wo) Aantal studiepunten: 180 EC Locatie: Amsterdam Varianten: voltijd, deeltijd Vervaldatum accreditatie: 6 maart 2014 Het bezoek van de visitatiecommissie Notarieel Recht aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit van Amsterdam vond plaats op 22 mei Administratieve gegevens van de instelling Naam van de instelling: Status van de instelling: Resultaat instellingstoets: Universiteit van Amsterdam bekostigde instelling aangevraagd Kwantitatieve gegevens over de opleidingen De vereiste kwantitatieve gegevens over de opleiding zijn opgenomen in Bijlage 8. Samenstelling van de commissie De commissie die de bacheloropleiding Notarieel Recht van de Universiteit van Amsterdam beoordeelde bestond uit: Prof. dr. R.M.G.E. (René) Foqué (voorzitter), emeritus hoogleraar Rechtsfilosofie en Rechtstheorie, Katholieke Universiteit Leuven, Belgie / Erasmus Universiteit Rotterdam; Prof. mr. J. E. (Jenneke) Bosch-Boesjes, emeritus hoogleraar Juridische faculteit met als leeropdracht Ontwikkeling en Differentiatie Academisch Onderwijs, Rijksuniversiteit Groningen; Prof. mr. W.G. (Pim) Huijgen, hoogleraar Notarieel Recht, Universiteit Leiden; Mevr. A. (Annelies) van Sluijs, bachelorstudent Notarieel Recht, Universiteit Leiden. De commissie werd ondersteund door drs. M. (Trees) Graas, die optrad als secretaris. QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 5

6 Het College van Bestuur van de UvA en de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) hebben ingestemd met de samenstelling van de commissie voor de beoordeling van de genoemde opleiding. De curricula vitae van de leden van de commissie zijn opgenomen in Bijlage 1. Aanleiding en achtergrond De bacheloropleiding Notarieel Recht van de Universiteit van Amsterdam is in oktober 2010 beoordeeld door een visitatiecommissie onder leiding van prof. dr. R.M.G.E. (René) Foqué, emeritus hoogleraar rechtsfilosofie en rechtstheorie aan de Katholieke Universiteit Leuven. De commissie heeft haar rapport in februari 2011 afgerond. Zij heeft voor twee van de onderwerpen uit het van toepassing zijnde beoordelingskader van de NVAO (het oude Accreditatiekader Bestaande Opleidingen dat tot 1 januari 2011 het uitgangspunt voor visitaties vormde), namelijk de onderwerpen Programma en Resultaten, geen oordeel kunnen geven. Zij heeft de facetten die betrekking hebben op de Eisen WO (Facet 4) en de Afstemming tussen vormgeving en inhoud (Facet 10) als onvoldoende beoordeeld en heeft geen oordeel gegeven voor de facetten die betrekking hebben op de Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma (Facet 5) en op het Gerealiseerd niveau (Facet 20). Zij heeft de vraag of de bacheloropleiding voldoet aan de eisen voor accreditatie daardoor niet kunnen beantwoorden. De voorgestelde en door de NVAO aanvaarde wijzigingen (zie Bijlage 3) bestaan uit het invoeren van het bacheloressay om aldus zowel transparantie te realiseren inzake de toepasselijke academische vaardigheden alsook het inzichtelijk maken en kunnen aantonen dat het in deze bacheloropleiding gerealiseerde eindniveau kan worden aangetoond. De visitatiecommissie adviseerde tevens om onderzoeks- en schrijfopdrachten te integreren in het tweede en derde jaar van de opleiding. De NVAO verwachtte, ten slotte, maatregelen ter bevordering van het studiesucces. De NVAO heeft besloten om de accreditatie van de bacheloropleiding Notarieel Recht met twee jaar te verlengen (tot en met 6 maart 2014) en de opleiding een herstelperiode toe te kennen. De Universiteit van Amsterdam moet uiterlijk op 6 september 2013 opnieuw accreditatie voor de opleiding aanvragen. Bij die aanvraag moet de Universiteit van Amsterdam volgens het besluit van de NVAO een aanvulling op het eerder ingediende rapport voegen waaruit blijkt dat de opleiding de voorgenomen verbetermaatregelen daadwerkelijk heeft ingevoerd, dat de commissie de onderwerpen Programma en Resultaten als tenminste voldoende beoordeelt en dat zij tot een positief eindoordeel over de opleiding als geheel komt. De commissie moet in haar aanvulling op het rapport ook aangeven of de in het oorspronkelijke rapport uitgesproken oordelen over de overige onderwerpen uit het Accreditatiekader Bestaande Opleidingen nog steeds van kracht zijn. Twee leden van de commissie die de aanvullende beoordeling uitvoert waren ook betrokken bij de beoordeling van de opleiding in oktober De commissie is aangevuld met twee nieuwe leden, een specialist op het gebied van het notarieel recht en een student-lid Notarieel Recht. De Universiteit van Amsterdam heeft een beknopt aanvullend rapport geschreven dat de stand van zaken beschrijft na uitvoering van de maatregelen uit het verbeterplan. In aanvullend rapport is primair aandacht besteed aan de onderwerpen Programma en Resultaten uit het Accreditatiekader Bestaande Opleidingen, de onderwerpen die in het kader van de aanvullende beoordeling door de commissie opnieuw beoordeeld zijn. Conform het 6 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

7 besluit van de NVAO is de commissie nagegaan of de in het oorspronkelijke rapport uitgesproken oordelen over de overige onderwerpen nog steeds van kracht zijn. Om deze reden zijn relevante veranderingen die de opleiding heeft ondergaan sinds het bezoek van de visitatiecommissie in oktober 2010, ook beschreven in de kritische reflectie. Werkwijze van de commissie Voorbereiding Op 21 mei 2013 hield de commissie haar voorbereidende vergadering. Tijdens deze voorbereidende vergadering werd de visitatie concreet voorbereid en zijn afspraken gemaakt over de taakverdeling op grond van inhoudelijke expertise. De commissie wenst te benadrukken dat zij in haar geheel verantwoordelijk is voor de oordeelsvorming en het eindrapport. De commissieleden bestudeerden voorafgaande aan het bezoek het door de opleiding geproduceerde aanvullend rapport en formuleerden vragen die aan de secretaris werden toegestuurd. Eventuele additionele vragen van de commissieleden werden aan de opleiding toegestuurd met het verzoek om een reactie. Naast het aanvullend rapport lazen de commissieleden alle tot nu toe geschreven bachelorscripties (in totaal 13). Bezoek Het bezoek aan de Universiteit van Amsterdam vond plaats op 22 mei 2013 in Amsterdam. Een overzicht van het programma met alle gesprekspartners is opgenomen als Bijlage 9. Voorafgaand aan het bezoek maakte de projectleider een conceptprogramma voor de (dag)indeling van het bezoek. Dit concept werd in samenspraak tussen de voorzitter, de coördinator en de contactpersoon van de universiteit aangepast. Tijdens het bezoek is gesproken met een (representatieve) vertegenwoordiging van het faculteitsbestuur, het opleidingsbestuur en de examencommissie. Daarnaast heeft de commissie gesproken met student- en docentvertegenwoordigers van de beoordeelde opleiding. Op verzoek van de commissie heeft de opleiding gesprekspartners geselecteerd binnen de door de commissie aangegeven kaders. De commissie heeft met studenten uit alle studiejaren gesproken en met kerndocenten en begeleiders uit de diverse disciplines binnen de te visiteren opleiding. Voorafgaand aan het bezoek heeft de commissie een overzicht ontvangen van de gesprekspartners en ingestemd met de door de opleiding gemaakte selectie. Tijdens het bezoek bestudeerde de commissie het ter inzage gevraagde materiaal en gaf zij gelegenheid tot een spreekuur ten behoeve van studenten en docenten die zich voorafgaand aan het bezoek hadden aangemeld. Van dit spreekuur is geen gebruik gemaakt. Om het gerealiseerde eindniveau van opleiding te bepalen heeft de commissie voorafgaande aan de visitatie alle tot nu toe geschreven bachelorscripties bestudeerd (in totaal 13). Voor de visitatie heeft de commissie inzage gevraagd in de organisatie, de inhoud, de toetsing en de evaluatie van de volgende cursussen: Jaar 1: Theorie en Praktijk Onderzoeksmethoden Academische vaardigheden Inleiding in de Rechtswetenschap QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 7

8 Jaar 2: Practicum Vermogensrecht Rechtsfilosofie en rechtstheorie Jaar 3: Notariële wetgeving Huwelijksvermogensrecht Van deze cursussen heeft de commissie het volgende materiaal bestudeerd: Studiehandleiding; Verplichte literatuur; Toetsopgaven met bijbehorende beoordelingscriteria en normering (antwoordmodellen); Een representatieve selectie van feitelijk gemaakte toetsen (zoals presentaties, stages, assessments of portfolio s) en beoordelingen: 15 per cursus, met een spreiding in cijfers; Resultaten van vakevaluaties van de afgelopen twee studiejaren (of van de periode dat de cursus wordt verzorgd). Tijdens het bezoek bestudeerde de commissie de kwaliteit van het cursusmateriaal, de studentinformatie, de toetsen en de praktische onderwijsprogramma s van deze cursussen in detail. De commissie heeft het laatste deel van het bezoek gebruikt voor een discussie over de beoordeling van de opleiding en de voorbereiding op de mondelinge rapportage. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter in een mondelinge rapportage de eerste bevindingen van de commissie gepresenteerd. Daarbij ging het om een aantal algemene waarnemingen en eerste indrukken. Rapportages De projectleider heeft op basis van de bevindingen van de commissie een conceptrapport opgesteld. Het conceptrapport is voorgelegd aan de commissieleden. Na vaststelling van het conceptrapport is dit aan de faculteit voorgelegd ter toetsing van feitelijke onjuistheden. Het commentaar van de opleiding is met de voorzitter en, indien nodig, met de overige commissieleden besproken. Vervolgens is het rapport definitief vastgesteld. Beslisregels In overeenstemming met het Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (versie van november 2011) heeft de commissie de volgende definities voor de beoordeling van de afzonderlijke standaarden en de opleiding als geheel gehanteerd: Basiskwaliteit De kwaliteit die in internationaal perspectief redelijkerwijs verwacht mag worden van een bachelor- of masteropleiding binnen het hoger onderwijs. Onvoldoende De opleiding voldoet niet aan de gangbare basiskwaliteit en vertoont op meerdere vlakken ernstige tekortkomingen. 8 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

9 Voldoende De opleiding voldoet aan de gangbare basiskwaliteit en vertoont over de volle breedte een acceptabel niveau. Goed De opleiding steekt systematisch en over de volle breedte uit boven de gangbare basiskwaliteit. Excellent De opleiding steekt systematisch en over de volle breedte ver uit boven de gangbare basiskwaliteit en geldt als een (inter)nationaal voorbeeld. Uitgangspunt van de beoordeling is voldoende, waarbij de standaard, of de opleiding, voldoet aan de gestelde criteria. In de ogen van de commissie kan zij het oordeel voldoende toekennen, ook wanneer zij kritische opmerkingen heeft gemaakt. Het is dan wel noodzakelijk dat tegenover de kritische opmerkingen positieve observaties staan. QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 9

10 Samenvattend oordeel van de commissie Dit rapport heeft betrekking op de aanvullende beoordeling van de bacheloropleiding Notarieel Recht van de Universiteit van Amsterdam. Het geeft de bevindingen weer van de commissie Notarieel Recht 2013 over de verbeteringen die de opleiding heeft doorgevoerd naar aanleiding van de visitatie Rechtsgeleerdheid De commissie baseert haar oordeel op informatie uit het aanvullend rapport, informatie uit de gesprekken tijdens het bezoek, bestudering van een door haar gemaakt selectie van bacheloressays en cursusmateriaal en aanvullende documenten die tijdens het bezoek ter inzage beschikbaar waren. Bacheloropleiding Notarieel Recht Programma De belangrijkste wijziging naar aanleiding van de vorige visitatie betreft de invoering van een vaardighedenlint, waarin schriftelijke, mondelinge en onderzoeksvaardigheden op drie niveaus worden geoefend en getoetst, culminerend in het beoogde eindniveau in de vorm van het bacheloressay. Het bacheloressay is vormgegeven als een apart vak van 6 EC, en vormt de afsluiting van de bacheloropleiding Notarieel Recht. Het vak bestaat uit het verrichten van onderzoek en het schrijven van een wetenschappelijk werkstuk op bachelorniveau. Na goedkeuring van de tekst dient het bacheloressay mondeling te worden verdedigd ten overstaan van twee docenten. Mondelinge, schriftelijke en onderzoeksvaardigheden worden in dit vak geïntegreerd onderwezen en getoetst op eindniveau. Tijdens het bezoek heeft de commissie de onderwijsmaterialen bestudeerd van een aantal door haar vooraf geselecteerde cursussen uit het vaardighedenlint. Zij heeft met grote waardering een aantal opvallend sterke punten gesignaleerd, die naar haar oordeel zeer vertrouwenwekkend zijn voor de toekomst. De commissie heeft vastgesteld dat de drie vaardighedenniveaus concreet zijn uitgewerkt in de cursusleerdoelen, en dat de toetsing hierop aansluit. Het is inzichtelijk voor studenten in welke vakken aan de verschillende vaardigheden gewerkt wordt, en op welke wijze dit getoetst en beoordeeld wordt. Voor het beoordelen van schriftelijke werkstukken en mondelinge presentaties zijn beoordelingsformulieren ontwikkeld. De commissie is daarnaast positief over de vormgeving van het vak Bacheloressay, met verplichte bijeenkomsten en een vastgesteld tijdpad. Zij is zeer te spreken over het feit dat alle afstudeerders hun essay mondeling verdedigen en dat de presentatie meetelt voor het eindcijfer van de opleiding. De commissie verwacht dat de doorgevoerde verbeteringen in de toetsing en de begeleiding - strengere deadlines, bacheloressay ingericht als vak met fatale data en een duidelijke eindstreep - ook ten goede kunnen komen aan de uitstroomrendementen. Met de invoering van universitaire studiesuccesmaatregelen in 2012 is de onderwijsformatie van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid met 3 fte uitgebreid. De faculteit heeft deze uitbreiding volledig ingezet op het vormgeven en coördineren van het vaardighedenonderwijs en het begeleiden van de bacheloressays. De commissie heeft waardering voor de consistentie in het vaardighedenbeleid en heeft vastgesteld dat het vaardighedenlint en het bacheloressay goed gecoördineerd worden. De faculteit heeft bovendien geïnvesteerd in professionalisering van docenten die betrokken zijn bij het (ontwikkelen van ) het vaardighedenonderwijs. 10 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

11 Resultaten Op basis van bestudering van 13 bacheloressays heeft de commissie vastgesteld dat de essays het door de opleiding beoogde eindniveau reflecteren. Studenten geven blijk van de vaardigheid om een wetenschappelijke probleemstelling te formuleren en uit te werken in de vorm van een inhoudelijke analyse. Studenten zijn in staat om een met argumenten gestaafd gestructureerd betoog op te bouwen en geven blijk van inzicht in het gekozen onderwerp. De commissie is positief over het gebruik van standaard beoordelingsformulieren, met duidelijke criteria voor de beoordeling. De commissie beveelt de opleiding aan bestaande richtlijnen voor correct taalgebruik aan te scherpen en duidelijk te handhaven. Conclusie De positieve indruk van de commissie na bestudering van het aanvullend rapport is bevestigd tijdens het bezoek aan de opleiding. De commissie heeft vastgesteld dat er heel veel inspanningen zijn verricht om de knelpunten op te vangen en dat er brede betrokkenheid is bij het nieuwe beleid. Zij heeft veel waardering voor het feit dat de continue investering heeft geresulteerd in grondige herziening van de drie bacheloropleidingen binnen de faculteit. Het vaardighedenlint is op een zorgvuldige en consistente wijze ingevoerd en heeft de wetenschappelijke oriëntatie van de opleiding verstevigd. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding onderzoeks- en schrijfopdrachten van goede kwaliteit in het tweede en derde jaar van de opleiding heeft geïntegreerd zodat studenten deze vaardigheden trainen. Door de invoering van het bacheloressay is het gerealiseerd eindniveau van de opleiding voldoende inzichtelijk gemaakt. Na bestudering van 13 bacheloressays heeft de commissie vastgesteld dat de studenten de door de opleiding beoogde eindkwalificaties realiseren. Conform het besluit van de NVAO is de commissie nagegaan of de in het oorspronkelijke rapport uitgesproken oordelen over de onderwerpen die in 2010 als voldoende zijn beoordeeld, onveranderd zijn. Het gaat om de onderwerpen Doelstellingen, Personeel, Voorzieningen en Interne kwaliteitszorg. De commissie heeft op basis van de door de opleiding aangeleverde documentatie en de gesprekken die zij heeft gevoerd met vertegenwoordigers van de opleiding vastgesteld dat haar oorspronkelijke oordelen over deze onderwerpen nog steeds van kracht zijn. De commissie beoordeelt de facetten uit het standaarden uit het Beoordelingskader voor de uitgebreide opleidingsbeoordeling als volgt: Bacheloropleiding Notarieel Recht Onderwerp 1: Doelstellingen Onderwerp 2: Programma Onderwerp 3: Personeel Onderwerp 4: Voorzieningen Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg Onderwerp 6: Resultaten Algemeen eindoordeel Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende Voldoende QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 11

12 De voorzitter en de secretaris van de commissie verklaren hierbij dat alle leden van de commissie kennis hebben genomen van dit rapport en instemmen met de hierin vastgestelde oordelen. Zij verklaren ook dat de beoordeling in onafhankelijkheid heeft plaatsgevonden. Datum: 15 juli 2013 Prof. dr. R.M.G.E. (René) Foqué Drs. M. (Trees) Graas 12 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

13 Aanvullende beoordeling onderwerpen uit het Beoordelingskader voor de uitgebreide opleidingsbeoordeling Vooraf: samenvoeging notariële opleidingen Universiteit van Amsterdam (UvA) en Vrije Universiteit (VU) Voorafgaande aan het bezoek ontving de commissie bericht van de faculteit Rechtsgeleerdheid van de UvA over haar voornemen om de bachelor- en masteropleiding Notarieel Recht op termijn samen te voegen met de notariële opleidingen van de VU, in het kader van nauwere samenwerking tussen beide universiteiten. De opleidingen zullen in de toekomst geconcentreerd worden op de VU en onder verantwoordelijkheid en accreditatie van de VU worden aangeboden. Docenten van de UvA zullen participeren in het onderwijs van de samengevoegde opleidingen. De bestaande opleidingen Notarieel Recht zullen tot 6 maart 2018 op de UvA worden aangeboden om de huidige studenten de mogelijkheid te geven hun opleiding af te ronden. Hoewel dit bericht geen consequenties had voor de opdracht van de commissie om de aanvullende beoordeling uit te voeren - de bestaande bacheloropleiding zal immers geheraccrediteerd moeten worden - heeft zij het zeer op prijs gesteld dat zij vooraf door de opleiding geïnformeerd is over dit besluit. Zij heeft dit onderwerp tijdens het bezoek besproken met docenten en studenten en vastgesteld dat er brede waardering is voor de zorgvuldige wijze waarop dit door de faculteit is voorbereid en gecommuniceerd met alle betrokkenen. De commissie is verheugd dat de genomen verbetermaatregelen in het kader van het hersteltraject faculteitsbreed zijn ingevoerd. De aanpassingen betreffen niet alleen de notariële bacheloropleiding maar ook de bacheloropleidingen Rechtsgeleerdheid en Fiscaal Recht. Hiermee zijn belangrijke adviezen van de commissie 2010 voor deze twee opleidingen ook direct ter hand genomen. 1. Onderwerpen binnen het herstelplan 1.1 Programma Aandachtspunten visitatie 2010 De visitatiecommissie Rechtsgeleerdheid 2010 (hierna: de commissie 2010) beoordeelde het facet dat betrekking heeft op de eisen wetenschappelijk onderwijs (facet 4) als onvoldoende. Zij adviseerde de opleiding om een stevige basis te leggen voor het vermogen van studenten om ontwikkelingen in de samenleving en rechtsontwikkeling te kunnen volgen, en rechtsvormend en rechtsvernieuwend te kunnen redeneren en communiceren. Hiertoe zou de opleiding naar het oordeel van de commissie meer moeten inzetten op consistentie en coördinatie van het vaardighedenbeleid, en intensivering van de training van vaardigheden in het onderwijs. Omdat in het oude programma geen bacheloressay of vergelijkbare opdrachten in het derde jaar waren geprogrammeerd, werd het voor de commissie in 2010 niet duidelijk of studenten voldoende beschikken over de vaardigheden om onder begeleiding een onderzoek voor te bereiden en uit te voeren en om een juridisch betoog te schrijven. De commissie heeft daarom de vraag of het programma de studenten in staat stelt om alle beoogde eindkwalificaties te realiseren (facet 5) niet kunnen beantwoorden. QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 13

14 Het facet dat betrekking heeft op de afstemming tussen vormgeving en inhoud (facet 10) beoordeelde de commissie in 2010 als onvoldoende. De commissie adviseerde de opleiding een coherente visie op het didactisch concept van de opleiding te ontwikkelen, waarin de ontwikkeling van een academisch denkniveau gewaarborgd is. Ook adviseerde zij de opleiding te investeren in professionalisering van docenten op het gebied van vaardighedenonderwijs en de zichtbaarheid van de vaardighedentraining voor studenten. Verbetermaatregelen en bevindingen commissie 2013 De Faculteit der Rechtsgeleerdheid heeft per 1 september 2012 het zogenaamde 884-model ingevoerd, waaronder een aantal maatregelen vallen om het studiesucces te verhogen. Belangrijkste kenmerken van dit model zijn dat er maximaal twee vakken per periode worden aangeboden, dat de studielast evenwichtiger gespreid wordt, en dat meer wordt ingezet op scholing van docenten. De Faculteit der Rechtsgeleerdheid heeft de invoering van dit 884-model aangegrepen om een aantal aanbevelingen van de commissie 2010 te implementeren en het curriculum van de bacheloropleiding Notarieel Recht te herzien. Het herziene curriculum wordt sinds september 2012 aangeboden. Een overzicht van het curriculum is opgenomen in Bijlage 5. De belangrijkste wijziging betreft de invoering van een vaardighedenlint, waarin schriftelijke, mondelinge en onderzoeksvaardigheden op drie niveaus worden geoefend en getoetst, culminerend in het beoogde eindniveau in de vorm van het bacheloressay dat mondeling gepresenteerd en verdedigd wordt. Het bacheloressay is direct na de vorige visitatie ingevoerd met ingang van het studiejaar Een beschrijving van het vaardighedenlint, inclusief het bacheloressay, is opgenomen in Bijlage 6. In het nieuwe bachelorcurriculum wordt in alle jaren aandacht besteed aan mondelinge, schriftelijke en onderzoeksvaardigheden. In het vak Europees recht I wordt bovendien aandacht besteed aan Engelse taalvaardigheid. De commissie heeft waardering voor de inzichtelijke en zorgvuldige wijze waarop de opleiding in het aanvullend zelfevaluatierapport beschrijft hoe de eindtermen van de opleiding zijn vertaald in het onderwijsprogramma. Een schematisch overzicht is opgenomen in Bijlage 7. Het aanvullend zelfevaluatierapport beschrijft dat bij de toetsing van de vaardigheden sterk de nadruk ligt op de taalbeheersing: een werkstuk waarmee schriftelijke vaardigheden of onderzoeksvaardigheden worden getoetst, of een presentatie waarmee mondelinge vaardigheden worden getoetst, zal als onvoldoende worden beoordeeld indien een student niet in staat blijkt correct gebruik te maken van de relevante grammatica- en spellingsregels. Tijdens het bezoek heeft de commissie de onderwijsmaterialen bestudeerd van een aantal door haar vooraf geselecteerde cursussen uit het vaardighedenlint (zie de pagina s 7-8). De commissie heeft vastgesteld dat de drie vaardighedenniveaus concreet zijn uitgewerkt in de cursusleerdoelen, en dat de toetsing hierop aansluit. Het is inzichtelijk voor studenten in welke vakken aan de verschillende vaardigheden gewerkt wordt, en op welke wijze dit getoetst en beoordeeld wordt. Voor het beoordelen van schriftelijke werkstukken en mondelinge presentaties zijn beoordelingsformulieren ontwikkeld. Uitgangspunt voor de toetsing van het vaardighedenonderwijs is dat, met uitzondering van het vak Bacheloressay, de vaardigheid voor iedere student individueel als vaardigheid wordt getoetst en dat daarbij dus niet de vakinhoudelijke kennis wordt beoordeeld. In het aanvullend zelfevaluatierapport wordt toegelicht dat een vaardighedentoets het karakter heeft van een deeltentamen, evenals het vakinhoudelijke deel van het tentamen: een student krijgt 14 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

15 slechts een formele uitslag van het vak en kan het vak dus alleen met succes afronden indien voor beide onderdelen een voldoende is behaald. Studenten bevestigden tijdens het bezoek dat zij geen studiepunten ontvangen voor een vak, als zij het vaardighedenonderdeel nog niet met een voldoende hebben afgerond. De commissie heeft vastgesteld dat met de curriculumwijziging de wetenschappelijke oriëntatie van de opleiding sterk is toegenomen en geconcretiseerd. Het advies van de vorige visitatiecommissie om meer te investeren in het vermogen van studenten om zelf rechtsvormend en rechtsvernieuwend te denken is ter harte genomen. Vanaf het begin van de opleiding worden studenten geconfronteerd met de relativiteit van het recht in de cursus Inleiding in de Rechtswetenschap. De commissie vindt het positief dat studenten in het kader van dit vak het boek Het Recht als Raadsel bestuderen. Studenten leren vragen stellen en informatie in twijfel trekken. De commissie heeft met grote waardering in het vaardighedenlint een aantal opvallend sterke punten gesignaleerd, die naar haar oordeel zeer vertrouwenwekkend zijn voor de toekomst: In de nieuwe eerstejaarscursus Theorie en praktijk onderzoeksmethoden leren studenten rechtsbronnen en rechtswetenschappelijke literatuur te analyseren, evalueren en synthetiseren. Studenten oefenen met het formuleren van onderzoeksvragen en het selecteren van passende onderzoeksmethoden. De commissie heeft het cursusmateriaal bestudeerd en vastgesteld dat studenten leren omgaan met rechtswetenschappelijke dilemma s (beschrijvend en normatief, rechtsvindend en rechtsvormend). De cursus is zorgvuldig vormgegeven, er zijn duidelijke inhoudelijke en technische eisen aan de afsluitende annotatie omschreven en de beoordelingscriteria zijn goed uitgewerkt. Voor het tweedejaarspracticum Vermogensrecht schrijven studenten een annotatie bij een uitspraak op het gebied van vermogensrecht. Studenten bevestigden tijdens het bezoek dat ze in het kader van dit practicum zelf materiaal moeten verzamelen en bronnenonderzoek uitvoeren, en dat er duidelijk meer van hen verwacht wordt dan in het eerste jaar. In het tweedejaarsvak Ondernemersrecht wordt een presentator uitgenodigd om training te geven in mondeling presenteren. Studenten houden een mondelinge presentatie over een vakinhoudelijk vraagstuk, waarbij ze direct moeten reageren op vragen van andere studenten en de docent. Dit vak biedt daarmee een goede voorbereiding op de mondelinge presentatie en verdediging van het Bacheloressay (zie paragraaf 1.2). In het nieuwe tweedejaarsvak Rechtsfilosofie en rechtstheorie wordt aandacht besteed aan belangrijke thema s waaronder autonomie van de persoon en rechtvaardigheid en aan methoden om over normativiteit te spreken. De commissie heeft vastgesteld dat ook dit vak goed gestructureerd is en op niveau is. Ter afsluiting van dit vak schrijven studenten een essay. De commissie waardeert het dat er meerdere schrijfopdrachten in het tweede en derde jaar zijn geprogrammeerd, zodat studenten goed voorbereid aan hun bacheloressay beginnen. Ter afsluiting van de derdejaarscursus Huwelijksvermogensrecht schrijven studenten een notariële adviesbrief. Uit bestudering van de gemaakte opdrachten heeft de commissie vastgesteld dat studenten compacte maar goede feedback ontvangen. Studenten bevestigden tijdens het gesprek met de commissie dat zij waardevolle feedback ontvangen op hun opdrachten. Studenten zijn positief over de wijze waarop zij in dit vak leren de QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 15

16 theorie in praktijk te brengen. Ze voegden daaraan toe dat als zij een afwijkende mening poneren, zij dat uitgebreid moeten kunnen beargumenteren. Naast deze positieve bevindingen heeft de commissie een aantal aandachtspunten gesignaleerd. Uit gesprekken met studenten en docenten heeft de commissie opgemaakt dat consistentie in de beoordeling van mondelinge presentaties aanscherping behoeft. Studenten brachten naar voren dat het per docent verschilt hoe belangrijk de presentatie is voor de beoordeling van het vak. De vaardighedencoördinator bevestigde de constatering van studenten dat de implementatie van het mondelinge vaardighedenonderwijs iets achterloopt op de schriftelijke en onderzoeksvaardigheden en dat dit de aandacht van de opleiding heeft. De commissie heeft op basis van bestudering van het cursusmateriaal en het gesprek met studenten daarnaast vastgesteld dat de integratie van metajuridische vakken in het curriculum kan worden verstekt. Vormgeving programma en inhoud Met de invoering van de universitaire studiesuccesmaatregelen is de onderwijsformatie van de faculteit met 3 fte uitgebreid. Het aanvullend rapport vermeldt dat de faculteit deze uitbreiding volledig heeft ingezet op het vormgeven en coördineren van het vaardighedenonderwijs en het begeleiden van de bacheloressays. Voor het bacheloressay is bovendien een academisch coördinator aangewezen. Tijdens het bezoek is de commissie geïnformeerd dat voor de coördinatie van het vaardighedenlint een vaste vaardighedencoördinator (0,4 fte) zal worden aangesteld. Docenten toonden zich tevreden over de professionaliseringsmogelijkheden die hen worden geboden. Zij waren te spreken over de ruimte die de faculteit hen geeft voor eigen initiatieven met betrekking tot onderwijsontwikkeling. De academisch coördinator heeft met het oog op de ontwikkeling van het vak Bacheloressay een master of excellence cursus gevolgd op het gebied van cursus- en curriculumontwikkeling. De commissie heeft waardering voor de consistentie in het vaardighedenbeleid en de krachtige coördinatie van het vaardighedenlint en het bacheloressay. De concrete invulling van het vaardighedenlint wordt centraal gecoördineerd. Met de invoering van het nieuwe curriculum is een bachelorboek opgesteld waarin het nieuwe curriculum is beschreven, inclusief het nieuwe vaardighedenlint en de bijbehorende beoordelingsformulieren. Per cursus zijn naast leerdoelen de literatuur en jurisprudentie vermeld zodat docenten zicht hebben op het onderwijs in voorafgaande, aanpalende en volgende cursussen. De commissie heeft tijdens het bezoek inzage gehad in het bachelorboek en is positief over deze informatievoorziening voor studenten en docenten. De opleiding heeft hiermee gehoor gegeven aan de aanbevelingen van de commissie 2010 met betrekking tot afstemming vormgeving en inhoud (facet 10). De commissie heeft tijdens het bezoek vastgesteld dat de examencommissie bezig is invulling te geven aan haar nieuwe wettelijke taakstelling. De examencommissie heeft per 1 januari 2013 een toetscommissie in het leven geroepen, waarin een toetsdeskundige zitting heeft. De toetscommissie evalueert tentamens en beoordelingscriteria en bespreekt de uitkomsten met de betrokken coördinatoren. Een belangrijk aandachtspunt voor de toetscommissie is het aanscherpen van de beoordelingsformulieren en zorg dragen voor een uniform gebruik ervan door docenten. Conclusie De positieve indruk van de commissie na bestudering van het aanvullend rapport is bevestigd tijdens het bezoek aan de opleiding. De commissie heeft vastgesteld dat er heel veel 16 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

17 inspanningen zijn verricht om de knelpunten op te vangen en dat er brede betrokkenheid is bij het nieuwe beleid. Zij heeft veel waardering voor het feit dat de continue investering heeft geresulteerd in grondige herziening van de drie bacheloropleidingen binnen de faculteit. Het vaardighedenlint is op een zorgvuldige en consistente wijze ingevoerd en heeft de wetenschappelijke oriëntatie van de opleiding verstevigd. Bacheloropleiding Notarieel Recht: de commissie beoordeelt facet 4: Oriëntatie WO als voldoende. de commissie beoordeelt facet 5: Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma als voldoende. de commissie beoordeelt facet 10: Afstemming tussen vormgeving en inhoud als voldoende. 1.2 Resultaten Aandachtspunten visitatie 2010 Tot studiejaar kende de bacheloropleiding Notarieel Recht geen afsluitend werkstuk. In de laatste fase van de opleiding werden uitsluitend schriftelijke tentamens afgenomen. De commissie 2010 heeft op basis van de door de opleiding overlegde tentamens niet kunnen vaststellen of studenten in staat zijn een argumentatief onderbouwd juridisch betoog op te zetten. Tevens was het op basis van deze informatie niet mogelijk om te verifiëren of zij over de door de opleiding beoogde onderzoeksvaardigheden beschikten. De commissie was daardoor niet in staat om de vraag of studenten de beoogde eindkwalificaties realiseren te beantwoorden (facet 20). De commissie 2010 adviseerde de opleiding om onderzoeks- en schrijfopdrachten in het tweede en derde jaar van de opleiding te integreren zodat studenten deze vaardigheden trainen en het gerealiseerd eindniveau van de opleiding voldoende inzichtelijk kan worden gemaakt. Verbetermaatregelen en bevindingen commissie 2013 Zoals beschreven in paragraaf 1.1 wordt in het nieuwe curriculum structureel aandacht gegeven aan de ontwikkeling en toetsing van schriftelijke, mondelinge en onderzoeksvaardigheden. Daarnaast heeft de opleiding met ingang van het studiejaar het bacheloressay ingevoerd. Het vak Bacheloressay is een apart vak (6 EC) en vormt de afsluiting van de bacheloropleiding Notarieel Recht. Bij het vak Bacheloressay worden mondelinge, schriftelijke en onderzoeksvaardigheden geïntegreerd onderwezen en op eindniveau getoetst. Het vak bestaat uit het verrichten van onderzoek en het schrijven van een wetenschappelijk werkstuk op bachelorniveau. Na goedkeuring van de tekst dient het bacheloressay mondeling te worden verdedigd ten overstaan van twee docenten. Bij het vak Bacheloressay wordt zowel getoetst op de schriftelijke inbreng als op de mondelinge verdediging. Daarbij zijn inhoudelijke en vaardighedentoetsing geheel verweven. Een student kan ervoor kiezen om het bacheloressay in het Engels te schrijven en mondeling te verdedigen. In dat geval zal hij tevens dienen te voldoen aan de eisen op het gebied van de Engelse taalvaardigheid; de toetsing daarvan maakt dan deel uit van de beoordeling van het vak. QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 17

18 Om een oordeel te vormen over het gerealiseerd eindniveau van de studenten, heeft de commissie alle tot nu toe geschreven bacheloressays bestudeerd en beoordeeld (zie Bijlage 10). Op het moment van het bezoek waren er 13 studenten afgestudeerd met een bacheloressay. De commissie heeft vastgesteld dat de kwaliteit van de essays varieerde van voldoende tot goed. De essays reflecteren het eindniveau dat door de opleiding wordt beoogd. Studenten geven blijk van de vaardigheid om een wetenschappelijke probleemstelling te formuleren en uit te werken in de vorm van een inhoudelijke analyse. Studenten zijn in staat om een met argumenten gestaafd gestructureerd betoog op de te bouwen en geven blijk van inzicht in het gekozen onderwerp. De commissie is positief over het gebruik van standaard beoordelingsformulieren, met duidelijke criteria voor de beoordeling. Een aantal essays was naar het oordeel van de commissie te hoog becijferd. In deze essays was sprake van een slordig taalgebruik. De commissie is zich bewust van het feit dat de studenten die deze essays hebben geschreven, nog niet hebben geprofiteerd van het geïntensiveerde vaardighedenonderwijs De commissie benadrukt het belang van stevig toetsen op taalvaardigheden. Zij heeft kennisgenomen van de normen voor het maximum aantal taalfouten per pagina. De commissie heeft met waardering vastgesteld dat er duidelijke richtlijnen zijn geformuleerd en beveelt de opleiding aan om in de toekomst hier mee verder te gaan door de richtlijnen zelfs nog enigszins te verscherpen en hen op een duidelijke wijze te handhaven, inclusief bij het toekennen van cijfers op schriftelijke werkstukken. De commissie is positief over de vormgeving van het vak Bacheloressay, met verplichte bijeenkomsten en een vastgesteld tijdpad. Zij is zeer te spreken over het feit dat alle afstudeerders hun essay mondeling verdedigen en dat de presentatie meetelt voor het eindcijfer van de opleiding. De commissie verwacht dat de doorgevoerde verbeteringen in de toetsing en de begeleiding - strengere deadlines, bacheloressay ingericht als vak met fatale data en een duidelijke eindstreep - ook ten goede kunnen komen aan de uitstroomrendementen. Conclusie De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding onderzoeks- en schrijfopdrachten van goede kwaliteit in het tweede en derde jaar van de opleiding heeft geïntegreerd zodat studenten deze vaardigheden trainen. Door de invoering van het bacheloressay is het gerealiseerd eindniveau van de opleiding voldoende inzichtelijk gemaakt. Na bestudering van 13 bacheloressays heeft de commissie vastgesteld dat de studenten de door de opleiding beoogde eindkwalificaties realiseren. Bacheloropleiding Notarieel Recht: de commissie beoordeelt facet 20: Gerealiseerd niveau als voldoende. 18 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

19 2. Onderwerpen buiten het herstelplan Conform het besluit van de NVAO is de commissie nagegaan of de in het oorspronkelijke rapport uitgesproken oordelen over de onderwerpen die in 2010 als voldoende zijn beoordeeld, nog steeds van kracht zijn. Het gaat om de onderwerpen Doelstellingen, Personeel, Voorzieningen en Interne kwaliteitszorg. De commissie heeft op basis van de door de opleiding aangeleverde documentatie en de gesprekken die zij heeft gevoerd met vertegenwoordigers van de opleiding vastgesteld dat haar oorspronkelijke oordelen over deze onderwerpen onveranderd zijn. In dit hoofdstuk zal dit kort worden toegelicht. 2.1 Doelstellingen De eindtermen van de bacheloropleiding Notarieel Recht - die met de curriculumherziening opnieuw geformuleerd zijn - zijn de volgende: A. Kennis, vaardigheid en inzicht op het gebied van het notarieel recht, en het bereiken van de eindkwalificaties genoemd in de volgende leden. B. Academische vorming, waaronder het verwerven van academische vaardigheden (zoals argumenteren, schrijf-, spreek- en onderzoeksvaardigheden, op juiste wijze citeren en vermelden van bronnen), het leren zelfstandig en creatief complexe problemen oplossen, kritisch reflecteren. De afgestudeerde van de opleiding heeft in ieder geval: 1. grondige kennis van en inzicht in de belangrijkste leerstukken en problemen van het Staatsrecht alsmede de systematiek daarvan; 2. grondige kennis van en inzicht in de belangrijkste leerstukken en problemen van het (algemene) Privaatrecht, met inbegrip van het burgerlijk procesrecht en de systematiek daarvan; 3. grondige kennis van en inzicht in de belangrijkste leerstukken, problemen en ontwikkelingen van het recht inzake het handelsrecht (voor zover van belang voor de notariële rechtspraktijk), het vennootschaps- en rechtspersonenrecht, het erfrecht en het huwelijksvermogensrecht; 4. grondige kennis van en inzicht in de belangrijkste leerstukken en problemen van het Strafrecht, en de systematiek daarvan; 5. grondige kennis van en inzicht in de belangrijkste leerstukken en problemen van het Bestuursrecht, met inbegrip van het administratief procesrecht alsmede de systematiek daarvan; 6. grondige kennis van en inzicht in de belangrijkste leerstukken en problemen van het Europees recht alsmede de systematiek daarvan; 7. grondige kennis van en inzicht in de belangrijkste leerstukken van het belastingrecht, meer in het bijzonder het recht inzake de inkomstenbelasting (met uitzondering van het gedeelte dat samenhangt met erfrechtelijke verkrijgingen) en de vennootschapsbelasting, alsmede de ontwikkelingen daarin; 8. kennis van en inzicht in de bedrijfseconomie; 9. grondige kennis van en inzicht in de bepalingen van de Notariswet en het overige formeel notarieel recht, alsmede de ontwikkelingen daarbinnen; 10. inzicht in het feit dat de juridische benadering van `het recht slechts een van de benaderingen is naast rechtseconomische, rechtssociologische, rechtsfilosofische en QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 19

20 rechtshistorische invalshoeken/perspectieven van waaruit het recht kan worden benaderd, verklaard en beoordeeld; 11. inzicht in de maatschappelijke, rechtsfilosofische en rechtshistorische context waarin het recht zich ontwikkelt en manifesteert (hieronder valt ook de ethiek van het (notariële) recht); 12. Inzicht in de mate en wijze waarop het nationale recht in toenemende mate onderhevig is aan internationalisering, i.e. beïnvloed dan wel direct gereguleerd wordt door Europese en internationale regelgeving. Een voltooide bacheloropleiding Notarieel Recht in combinatie met een voltooide masteropleiding Notarieel Recht (eveneens aan de UvA) omvatten - ook na de curriculumherziening - alle vakken die vereist zijn volgens art. 2 van het Besluit op het notarisambt, Stb. 2012, 459, voorheen opgenomen in het besluit Beroepsvereisten kandidaat notaris, Stb. 1999, 228. Een voltooide bacheloropleiding Notarieel Recht geeft toegang tot de juridische doorstroommasteropleidingen die de Faculteit der Rechtsgeleerdheid aanbiedt. De commissie heeft de eindtermen bestudeerd in het licht van het domeinspecifiek referentiekader dat is vastgesteld voor de beoordeling van opleidingen Rechtsgeleerdheid. Zij heeft vastgesteld dat de in dit kader vastgestelde richtlijnen voor het rechtswetenschappelijk onderwijs voldoende herkenbaar terugkeren in de eindtermen van de opleiding Notarieel Recht. De commissie onderschrijft de wijze waarop de opleiding in de kritische reflectie de eindtermen heeft uitgewerkt in het licht van de Dublin-descriptoren. De commissie heeft vastgesteld dat de eindtermen het niveau en de oriëntatie van de opleiding adequaat expliciteren. Conclusie Bacheloropleiding Notarieel Recht: de commissie beoordeelt Onderwerp 1 Doelstellingen als voldoende. 2.2 Personeel De commissie bevestigt haar positieve bevindingen uit 2010 met betrekking tot het personeel van de bacheloropleiding Notarieel Recht. Het onderwijs wordt voor een aanzienlijk deel verzorgd door onderzoekers die een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het vakgebied. Vrijwel alle docenten zijn gepromoveerd en lid van een onderzoeksgroep. De commissie heeft waardering voor de bijdrage van hoogleraren in het onderwijs. Het docentencorps is sinds 2010 uitgebreid met twee bijzonder hoogleraren op het bied van notarieel recht. Het percentage docenten dat inmiddels een BKO-certificaat heeft behaald is 69%. De commissie handhaaft haar positieve bemerkingen met betrekking tot docentprofessionalisering. Docenten van de opleiding Notarieel Recht hebben deelgenomen aan een training over het formuleren van leerdoelen en het ontwerpen van toetsmatrijzen. De commissie heeft tijdens het bezoek met genoegen vastgesteld dat de faculteit in aanvulling op het bestaande professionaliseringsbeleid heeft geïnvesteerd in coördinatie en professionalisering op het gebied van vaardighedenonderwijs. Dit is beschreven in het vorige hoofdstuk. Conclusie Bacheloropleiding Notarieel Recht: de commissie beoordeelt Onderwerp 3 Personeel als voldoende. 20 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

21 2.3 Voorzieningen De commissie heeft vastgesteld dat er geen noemenswaardige wijzigingen hebben plaatsgevonden op het gebied van voorzieningen en dat haar oordeel voldoende van 2010 nog steeds van kracht is. Conclusie Bacheloropleiding Notarieel Recht: de commissie beoordeelt Onderwerp 4 Voorzieningen als voldoende. 2.4 Interne Kwaliteitszorg De commissie heeft vastgesteld dat er geen noemenswaardige wijzigingen hebben plaatsgevonden op het gebied van interne kwaliteitszorg en dat haar oordeel voldoende van 2010 nog steeds van kracht is. Conclusie Bacheloropleiding Notarieel Recht: de commissie beoordeelt Onderwerp 4 Interne Kwaliteitszorg als voldoende. Algemeen eindoordeel Conclusie De commissie beoordeelt de bacheloropleiding Notarieel Recht als voldoende. QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 21

22 22 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

23 Bijlagen QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 23

24 24 QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam

25 Bijlage 1: Curricula Vitae van de leden van de visitatiecommissie Prof. dr. R.M.G.E. (René) Foqué (1946) studeerde Rechten en Wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit van Leuven en Franse taal- en letterkunde aan de Université de Lille. Hij is emeritus hoogleraar Rechtsfilosofie en Rechtstheorie aan de Faculteiten der Rechtsgeleerdheid van de Katholieke Universiteit Leuven en van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Aan het European Inter-University Centre for Human Rights and Democratisation in Venetië doceert hij Philosophy of Human Rights. Foqué was tot zijn emeritaat directeur van het Leuvense Centrum voor Grondslagenonderzoek van het Recht. Hij is correspondent van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Tijdens de periode van 2004 tot 2009 was hij voorzitter van de jury voor de Internationale Spinozaprijs (Spinozalens). Hij was van lid en ondervoorzitter van het expertenpanel rechtsgeleerdheid van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen te Brussel. Zijn belangrijkste publicaties betreffen de domeinen van het grondslagenonderzoek van het Strafrecht, van het Europees en Internationaal Recht en van de Mensenrechten, van de ideeëngeschiedenis van het recht, de politieke filosofie en de filosofie van het openbaar bestuur. Prof. mr. dr. J.E. (Jenneke) Bosch-Boesjes (1946) was tot september 2012 Dean van het University of Groningen Honours College en hoogleraar Ontwikkeling en Differentiatie Academisch Onderwijs, in het bijzonder excellentietrajecten. Daarvoor heeft zij lange tijd bij de juridische faculteit van de Rijksuniversiteit Groningen gewerkt. Van als universitair (hoofd)docent op het terrein van burgerlijk procesrecht, op welk terrein zij ook in 1991 is gepromoveerd. Van heeft zij als portefeuillehouder onderwijs deel uitgemaakt van het faculteitsbestuur en van was zij fulltime directeur onderwijs van de faculteit. Op 1 januari 2009 werd zij aangesteld als Dean van het Groningen Honours College. Zij maakte in deel uit van de landelijke QANU visitatiecommissie Rechtsgeleerdheid. Prof. mr. W.G. (Willem) Huijgen studeerde Nederlands recht en notarieel recht aan de Universiteit Leiden. Na de vervulling van de militaire dienstplicht werkte hij aanvankelijk een aantal jaren als kandidaat-notaris in de praktijk. Vanaf 1987 combineerde hij dat met een wetenschappelijke functie als (hoofd)medewerker burgerlijk recht aan de Universiteit Leiden. Sedert 1996 is hij hoogleraar notarieel recht aan die universiteit en tot 1 april 2013 tevens als notaris verbonden aan het kantoor Pels Rijcken & Droogleever Fortuyn N.V. te Den Haag. Huijgen promoveerde in 1991 op een proefschrift over aansprakelijkheid van de overheid. Voorts zijn van zijn hand verschillende andere boeken verschenen, zoals: Economische eigendom (1995), Koop en verkoop van onroerende zaken (2012) en Het Nederlandse huwelijksvermogensrecht (2012). Hij is hoofdredacteur van Juridische Berichten voor het Notariaat (JBN). Wat betreft het onderwijs (ook post academisch) is hij actief op vrijwel alle deelgebieden van het notariaat, zoals het erfrecht, huwelijksvermogensrecht, onroerend goedrecht, rechtspersonenrecht en notariële wetgeving. Tevens is hij bestuurslid van enige rechtspersonen waaronder de Stichting Internationaal Juridisch Instituut en de Stichting Beroepsopleiding Notariaat. Daarnaast verzorgde hij bijna 300 publicaties op verschillende deelterreinen van het civiele- en notariële recht. Annelies van Sluijs is vierdejaars bachelorstudent Notarieel Recht en Rechtsgeleerdheid aan de Universiteit Leiden. Naast haar studie is zij werkzaam bij Stibbe op de afdeling notariaat. Zij is bestuurslid van de Broederschap der Notariële Studenten Leiden (BSNL) en in die hoedanigheid onder andere verantwoordelijk voor het beheer van de website en treedt zij op als voorzitter van de almanakcommissie. Sinds december 2011 is van Sluijs lid van de QANU/ Notarieel Recht, Universiteit van Amsterdam 25