Handleiding Energie besparen en duurzame mobiliteit
|
|
- Rosa Eilander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1 Energie besparen en duurzame mobiliteit Doel van deze handleiding 2 Energiegebruik een inleiding 2 Energiegebruik in het algemeen 2 Wat is het aandeel van transport in het algemeen energieverbruik? 4 Vergelijking energieverbruik van een huishouden en transport 5 Duurzaamheid en Groene mobiliteit 6 Duurzaamheid en duurzame ontwikkeling 6 Groene mobiliteit 6 Voordelen van duurzame vervoermiddelen 7 Mobiliteit en haar invloed op het klimaat 9 De effecten van broeikasgassen en luchtvervuiling veroorzaakt door transport 9 Energiegebruik en CO 2 -emissies van verschillende vervoermiddelen 9 Energiegebruik van duurzame vervoermiddelen 9 Mobiliteit en geluidsoverlast 10 Vergelijking van verschillende bronnen van geluidsoverlast 11 Mobiliteit en ruimte 12 Ruimtebesparende vervoerssystemen 12 Mobiliteit en gezondheid 14 Feiten en cijfers over auto s 15 Huidige verspreiding van auto s 15 Autodichtheid (autobezit per inwoner) wereldwijd 16 Impact van de auto op de samenleving 18 De dominantie van auto s in moderne steden 19 Impact van de auto op het milieu 21 Tips om energiegebruik meetbaar te maken 23 Samenvatting 23 TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
2 2 Doel van deze handleiding Deze handleiding voorziet docenten van integratiecursussen, taalleerkrachten, vrijwilligers, enz. van informatie en een aantal algemene feiten over energie besparen en duurzame mobiliteit. Ze probeert de nodige achtergrond te schetsen om oefenactiviteiten te organiseren en de interesse in duurzame mobiliteit aan te wakkeren. Niet alle informatie is even belangrijk. Sommige zaken zijn een handige referentie mochten de cursisten bijkomende vragen hebben. Verder kunnen alle onderdelen van de handleiding ook als hand-out gebruikt worden voor de cursisten, maar dat is geen verplichting. Energiegebruik een inleiding Energiegebruik in het algemeen Bijna elke menselijke activiteit veroorzaakt energieconsumptie, zoals de productie van goederen, verwarming, verlichting en transport. Maar in bijna elke sector is het mogelijk om energie efficiënter te gebruiken (zuivere productielijnen, spaarlampen, efficiënte huishoudtoestellen, ). Dus ook in de sector mobiliteit. Wat is energie?»» Energie is een fysieke hoeveelheid (hoeveelheid werk die kan verzet worden door een kracht).»» Energie wordt gemeten in Joule of kwh (kilowatturen). Energieconsumptie Energieconsumptie betekent het gebruik van hernieuwbare (wind, zon, biomassa), natuurlijke (bijvoorbeeld biomassa) of fossiele (zoals olie, gas, koolsteen) bronnen en wordt gemeten in eenheden zoals kilowattuur of Tonnen Olie Equivalent. De energiefactuur van een huishouden geeft een goed beeld van hoeveel energie gemiddeld verbruikt wordt. Om een idee te krijgen en de dingen vergelijkbaar te maken, maken we hier een lijst van wat er kan gedaan worden met 1 kilowattuur energie: Je kan: Een kookplaat gebruiken gedurende 40 minuten 40 minuten een magnetron gebruiken TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
3 3 Een haardroger gebruiken voor 38 minuten 40 minuten lang een waterkoker gebruiken Een stofzuiger gebruiken gedurende 43 minuten Een toaster gebruiken voor 1 uur 25 uren lang een 40W gloeilamp laten branden 111 uren een spaarlamp laten branden Een 42 LCD televisie gebruiken voor bijna 8 uren 1,5 km rijden met een gemiddelde wagen 6 km rijden met een elektrische wagen 1 Het overlopen van een normale dag geeft een goed beeld van wanneer en waarom we welke hoeveelheid energie verbruiken. 1 How far will 1 kwh go? Bron: Swedish Energy Agency (2011) and own calculations by Austrian Energy Agency (2011) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
4 4 Wat is het aandeel van transport in het algemeen energieverbruik? Ongeveer een derde van alle energie die mensheid gebruikt, gaat naar transport. Bovendien komt 95 procent van die energie van fossiele brandstoffen (meestal ruwe olie, natuurlijk gas of koolsteen). Dat maakt van transport een van de grootste uitstoters van broeikasgassen, luchtvervuiling en geluidsoverlast. Dit leidt tot klimaatopwarming en milieudreigingen, maar ook tot gezondheidsrisico s voor de ganse wereldbevolking. Er zijn energie-intensieve vervoermiddelen zoals wagens of vliegtuigen, maar ook duurzamere vervoermiddelen zoals stappen, fietsen, openbaar vervoer en energievriendelijke manieren van omgaan met gemotoriseerd vervoer zoals Eco-driving, autodelen of alternatieve brandstoffen. Energieverbruik per sector in % Bron: Agoria (2005) 2 % Landbouw Private gezinnen 25 % 29 % Industrie 10 % 34 % Tertiaire sector Transport TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
5 5 Vergelijking energieverbruik van een huishouden en transport Waar gaat mijn geld naartoe? Energieconsumptie Bron: KELAG (2011) De figuur laat zien dat er twee grote energieverslinders zijn (tenminste in de meeste Europese gezinnen): Verwarming Transport Het aandeel transport verschilt nogal naargelang er een auto is in het gezin of niet. Dit zie je erg duidelijk in de volgende figuur: Een gemiddeld gezin (met normale isolatie en elektriciteitsbronnen) zonder een auto gebruikt minder energie dan een gezin dat in een lage-energie woning woont (zeer goede isolatie en hernieuwbare elektriciteitsbronnen), maar met een auto rijdt. Bovendien spendeert een gezin met een auto ongeveer 16 procent van het gezinsbudget aan transport, terwijl dat aandeel naar 5 procent zakt bij gezinnen zonder een auto. 1 1 Structure of expenditure on transport towards car availability. Bron: Austrian Institute of Economic Research (2007) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
6 6 Energy use of households in kilowatt hours (kwh) Bron: VCÖ (Austrian Traffic Club) (2006) and own calculations by Austrian Energy Agency (2011) Dat betekent dat energiegebruik voor transport sterk afhangt van het vervoermiddel: als een gezin auto s gebruikt, dan zullen de energievraag en dus ook de kosten veel hoger zijn dan bij een mix aan vervoermiddelen! Duurzaamheid en Groene mobiliteit Duurzaamheid en duurzame ontwikkeling Duurzame ontwikkeling is die ontwikkeling die voldoet aan actuele behoeften zonder daarbij de mogelijkheden van toekomstige generaties om aan hun behoeften te voldoen te hypothekeren. Het concept stoelt op drie pijlers: ecologie, economie en het sociale. Groene mobiliteit Duurzame mobiliteit of groene mobiliteit refereert aan elk vervoermiddel dat een lage impact heeft op het milieu en dat energie-efficiënt en ruimtebesparend is en een gezonde levensstijl promoot. Groene mobiliteit houdt in: Stappen en fietsen Openbaar vervoer Energie-efficiënte manieren om gemotoriseerde voertuigen te gebruiken (Eco-driving, alternatieve brandstoffen, groene voertuigen en aandrijfmechanismen, maar ook ander geïndividualiseerd openbaar vervoer, zoals autodelen of carpooling.) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
7 7 Voordelen van duurzame vervoermiddelen Duurzame mobiliteit is snel en flexibel Bijna de helft van alle autoritten in Europa is korter dan vijf kilometer, bijna tien procent is zelfs korter dan een kilometer. Dat is een ideale afstand om te fietsen of te stappen. In stedelijke gebieden is fietsen zelfs gewoon de snelste manier om van A naar B te gaan voor een afstand van maximaal vijf kilometer. 1 Je kan doorsteekjes gebruiken, je hoeft geen parkeerplaats te zoeken, fietsen kan je op verschillende snelheden. Voor langere trajecten of wanneer je tassen of bagage te dragen hebt, kan je het openbaar vervoer gebruiken. Met tram, metro of trein kan je files omzeilen. Dat is niet altijd mogelijk met de bus, maar tegenwoordig krijgen bussen in veel gevallen eigen busbanen. Duurzame mobiliteit bespaart geld In tijden van stijgende brandstofprijzen zijn openbaar vervoer, stappen, fietsen en Eco-driving een ideale manier om te besparen. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor de maatschappij (door minder negatieve externe effecten). Vergeleken met de gemiddelde kost van een auto (ook aankoopprijs en afschrijving) zijn de duurzame vervoermiddelen goedkoper. Als je toch met de auto rijdt, kan je dankzij Eco-driving aanzienlijk besparen op brandstof- en onderhoudskosten. Wat zit erin voor mij? Meer gebruik maken van duurzame vervoermiddelen heeft directe financiële voordelen. Er blijft meer geld achter in je portefeuille. Van een typische werkdag van 8 uren, werk je 1,5 uur voor je auto. Als je geen auto hebt, kan je dat geld aan iets anders spenderen of sparen! Als je een wagen bezit, spendeer je er ongeveer 15 procent van je gezinsbudget aan. Als je geen wagen bezit is dat maar 5 procent! In Vlaanderen kost een busabonnement slechts 232 euro per jaar. Dat is nog geen euro per dag! Zelfs een kleine wagen kost 15 euro per dag, da s 15 keer meer! Een liter benzine is duurder dan een liter melk. Dus geef je je auto waardevoller voedsel dan jezelf of je familie! Je kan tot 10 euro per dag besparen als je je autogebruik vermindert en vervangt door duurzame vervoermiddelen. 1 Cycling: the way ahead for towns and cities. Bron: European Commission (1999) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
8 8 Duurzame mobiliteit is gezond Stappen en fietsen zijn ideale manieren om fysieke activiteit in je dagelijkse leven te integreren zonder er extra tijd aan te spenderen. Een half uur bewegen aan een matige intensiteit halveert het risico op cardiovasculaire ziekten. Duurzame mobiliteit is milieuvriendelijk Uitgaand van een gemiddelde bezettingsgraad, gebruiken auto s meer energie en stoten ze veel meer broeikasgassen en luchtvervuilende deeltjes uit dan openbaar vervoer, fietsen of stappen. Deze vervoermiddelen zijn dus energie-efficiënter en duurzamer dan auto s omdat ze helpen broeikasgassen, zoals CO 2, of gezondheidsrisico s, zoals fijn stof, terug te dringen. Energiegebruik in kilowatturen (kwh) van verschillende vervoermiddelen (per passagierkilometer (pkm) Bron: Umweltbundesamt Austria (2009) 0,6 0,5 0,4 kwh 0,3 0,2 0,1 0 car train bus tram subway bicycle walking transport mode Duurzame mobiliteit doet sociale contacten toenemen Duurzame vervoermiddelen gebruiken is de beste manier om je buurt te leren kennen en effectief mensen te ontmoeten. Actieve mobiliteit, zoals stappen en fietsen, maar ook reizen via het openbaar vervoer, brengt je in contact met je omgeving en de mensen rondom je. Duurzame mobiliteit is communicatief. Duurzame mobiliteit is leuk Veel mensen zien fietsen en stappen als hobby of vrijetijdsactiviteit. Het leuke eraan is dat je het kan integreren in je dagelijkse leven wanneer je bijvoorbeeld een trip naar het werk combineert met een leuke recreatieve route. TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
9 9 Mobiliteit en haar invloed op het klimaat De effecten van broeikasgassen en luchtvervuiling veroorzaakt door transport Transport is een van de grootste uitstoters van broeikasgassen (waarvan koolstofdioxide of CO 2 de belangrijkste is), luchtvervuiling en geluidsoverlast. Dat leidt tot opwarming van de aarde en milieudreigingen, zoals overstromingen en droogte. Luchtvervuiling en geluidsoverlast leiden tot aanzienlijke gezondheidsrisico s, zoals ademhalingsproblemen of cardiovasculaire aandoeningen. Om deze negatieve impact te helpen verminderen, moeten minder duurzame vervoermiddelen vervangen worden door duurzamere vervoermiddelen. Energiegebruik en CO 2 -emissies van verschillende vervoermiddelen Het energieverbruik van een gemiddelde auto vergeleken met andere vervoermiddelen Bron: Austrian Energy Agency (2008) Energiegebruik van duurzame vervoermiddelen Stappen, fietsen en openbaar vervoer:»» Zijn veel energie-efficiënter dan individuele gemotoriseerde vervoermiddelen.»» Stoten minder CO 2 uit. Als je stapt of fietst heb je geen externe energiebron nodig. Je lichaam gebruikt de energie die het kreeg door te eten en te drinken. Per kilometer heeft je lichaam veel minder energie nodig dan een gemotoriseerd voertuig. Openbaar vervoer vraagt minder energie dan privé-wagens omdat het meer mensen vervoert op hetzelfde moment. TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
10 10 Dat betekent dat deze vervoermiddelen duurzamer en milieuvriendelijker zijn. Ze stoten minder broeikasgassen uit en minder luchtvervuilende deeltjes zoals fijn stof. Mobiliteit en geluidsoverlast Beeld je in dat het toegestane vervuilingsniveau van wagens in de laatste 30 jaar onveranderd zou zijn gebleven. Dat zou niet alleen erg schadelijk zijn voor onze gezondheid en het milieu, maar het zou ook absurd geweest zijn als we de vooruitgang van de voertuig- en brandstoftechnologie in beschouwing nemen. Toch is er zo n vergeten vorm van vervuiling waarvoor die situatie van toepassing is. Een vorm van vervuiling die de gezondheid van ons allen schaadt. Zoals bij elke vorm van vervuiling is ook hier de technologie om de vervuiling te beperken overal beschikbaar. Helaas is er in de Europese wetgeving weinig veranderd in de goede richting. Het probleem is vervuiling door geluidsoverlast. 1 Auto s maken veel lawaai. Tot km/u is vooral het motorgeluid dominant, bij hogere snelheden horen we vooral het rolgeluid van de banden. Zeker in stedelijke gebieden kan lawaai getemperd worden door andere vervoermiddelen of auto s aan lage toerentallen te gebruiken. Een wagen die rijdt aan toeren per minuut (tpm) maakt hetzelfde geluid als 32 auto s aan toeren per minuut. Lawaai van wagens Bron: ECOWILL/ 1 Transport and noise. Bron: TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
11 11 Vergelijking van verschillende bronnen van geluidsoverlast Als een menselijk oor gedurende langere tijd blootgesteld wordt aan een zeker geluidsniveau, dan schaadt dat niet alleen het gehoor maar treden ook negatieve psychologische en gezondheidseffecten op. Een opstijgend vliegtuig veroorzaakt ongeveer 130 tot 140 decibel (db), dat is de absolute pijngrens. Negatieve gezondheidseffecten beginnen al veel eerder, zeker bij langere blootstelling die typisch is voor bijvoorbeeld het wonen langs een weg met veel verkeer. Er zijn heel wat mensen in Europa die te lijden hebben onder geluidsoverlast. De volgende figuur toont geluidsniveaus van verschillende bronnen: Geluidsniveau Bron: Brüel & Kjaer (2011) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
12 12 Mobiliteit en ruimte In het algemeen neemt transportinfrastructuur veel ruimte in: bijvoorbeeld voor snelwegen, parkings, benzinestations, garages, onderhoudsinfrastructuur, spoorwegen, enz. Privé-wagens hebben meer ruimte nodig dan collectief vervoer zoals bussen en treinen. Ruimtebesparende vervoerssystemen Uitgaande van de gemiddelde bezettingsgraad van een wagen (het gemiddelde is ongeveer 1,3 personen per auto):»» kan een bus 50 auto s vervangen»» kan een trein auto s vervangen! Openbaar vervoergebruikers, fietsers en stappers hebben minder ruimte nodig dan autobestuurders. Bekijk het volgende voorbeeld: Hoeveel ruimte hebben 60 mensen nodig? Bron: anders reisen (2009) 60 personen op een brug 60 personen in een bus 60 personen in wagens in Salzburg /AT Het voorbeeld laat zien dat 60 wagens de hele brug bezetten terwijl een bus die hetzelfde aantal mensen vervoert veel minder plaats inneemt. Een bus laat toe stedelijke ruimte opnieuw aan fietsers, stappers of kinderen te geven. TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
13 13 Een volgend voorbeeld laat 40 plooifietsen op 1 parkeerplaats zien: Bron: Gizmodo (2009) Zelfs geparkeerd hebben auto s meer waardevolle ruimte nodig dan duurzame vervoermiddelen. 1 parkeerplaats komt overeen met een parkeerplaats voor 12 normale fietsen. Fietsen op een parkeerplaats Bron: Karma Konsum (2011) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
14 14 Mobiliteit en gezondheid Mobiliteit heeft directe effecten op de gezondheid, maar ook indirecte gevolgen door milieuvervuiling en klimaatverandering. De belangrijkste gezondheidseffecten zijn:»» Overgewicht/obesitas geassocieerd met verminderde fysieke activiteit»» Problemen met de luchtwegen veroorzaakt door luchtverontreiniging»» Verwondingen door verkeersongevallen»» Ongemak door lawaai Een studie van de Wereldgezondheidsorganisatie stelde vast dat acht keer meer mensen sterven door een gebrek aan fysieke activiteit dan door verkeersongevallen (en twee keer zo veel als door luchtverontreiniging)! 1 Met andere woorden, het is gezonder om langs een vervuilde straat te wandelen, dan helemaal niet te wandelen! Vergelijking hoeveel mensen sterven door verkeersongevallen, luchtverontreiniging en gebrek aan fysieke activiteit in Frankrijk, Zwitserland en Oostenrijk Bron: Martin Eder, BMLFUW Hoe we ons verplaatsen en welke vervoermiddelen we kiezen heeft een direct effect op onze eigen gezondheid! Vervoermiddelen die fysieke activiteit met zich mee brengen, zoals fietsen en stappen, bieden significante positieve gezondheidseffecten. Dit soort feiten wordt vaak over het hoofd gezien door beleidsmakers en planners. 1 Transport and health. Facts and figures. Physical activity. Bron: WHO World Health Organization (2009) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
15 15 Meer dan 30 procent van de autoritten in Europa is korter dan drie kilometer, 50 procent is zelfs korter dan vijf kilometer. Deze afstanden kunnen in 15 tot 20 minuten afgelegd worden met de fiets of in 30 tot 50 minuten stevig stappen. In Europa worden deze ritten vooral met de auto gemaakt. Dat zorgt er o.a. voor dat 30 procent van de volwassenen onvoldoende fysiek actief is gedurende een doorsnee week. Bovendien draagt het bij aan toenemend overgewicht (obesitas nam toe met 10 tot 40 procent tussen de jaren 80 en de late jaren 90). 1 Een half uur matige fysieke activiteit zoals stappen of fietsen vermindert het risico op een hartaanval met 50 procent! 2 Stappen en fietsen kunnen dus jouw persoonlijke fitnessstudio worden. Feiten en cijfers over auto s Huidige verspreiding van auto s In 2010 bedroeg het totale aantal voertuigen (auto s, vrachtwagens en bussen) op s werelds wegen 1,015 miljard. 3 Voor de eerste keer, steeg het aantal voertuigen boven de 1 miljard. Er zijn nu ongeveer 850 miljoen auto s (inclusief bestelwagens) op de wereld. 4 Dat betekent dat er meer dan 1 voertuig per 10 mensen op de aarde is. Er zijn echter gigantische verschillen. In de Europese Unie zijn er 470 auto s per inwoners. In de Verenigde Staten zijn er 444 auto s per inwoners. In tegenstelling, in China zijn er slechts 19 auto s per inwoners en in India slechts 8 auto s per inwoners. 5 Als China ooit evenveel auto s per inwoner heeft als Europa, dan zal die vloot alleen al kort bij de 1 miljard komen. Het wereldwijde aantal voertuigen wordt verwacht te stijgen tot 2,5 miljard in Transport and health. Facts and figures. Physical activity. Bron: WHO World Health Organization (2009) 2 Transport and health. A briefing note from the BMA Board of Science. Bron: BMA British Medical Association (2009) 3 World Vehicle Population Tops 1 Billion Units. Bron: WardsAuto (2011) 4 Transport Outlook Meeting the Needs of 9 Billion People. Bron: International Transport Forum (2011) 5 The Automobile Industry Pocket Guide. Bron: ACEA European Automobile Manufacturers Association (2011) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
16 16 Die grote groei zal vooral plaatsvinden in de ontwikkelingslanden. 1 58,3 miljoen auto s werden in 2010 geproduceerd. 2 Autodichtheid (autobezit per inwoner) wereldwijd De volgende cijfers tonen het aantal voertuigen per inwoners in verschillende delen van de wereld. 3 Land/regio Auto s per inwoners Wereldwijd 132 Europese Unie 470 VS 444 België 484 China 20 India 9 1 Bron: International Transport Forum (2011) 2 Bron: ACEA (2011) 3 World-wide Passenger Cars (per 1,000 people). Bron: ChartsBin/The World Bank Group (2011) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
17 17 Het verschil in autodichtheid in verschillende delen van de wereld kan nog duidelijker aangetoond worden met behulp van de volgende figuren. De echte wereldkaart op de bovenste figuur wordt vergeleken met een fictieve wereldkaart op de onderste figuur, waarbij de grootte van de landen overeenkomt met het aantal wagens. De wereld Worldmapper. Bron: SASI Group, University of Sheffield (2006) De wereld volgens autodichtheid Worldmapper. Bron: SASI Group, University of Sheffield (2006) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
18 18 De volgende figuur toont het aantal wagens per 100 inwoners wereldwijd: Worldmapper. Bron: SASI Group, University of Sheffield (2006) Voorbeelden van beperkte toegang tot auto s In Madagaskar heeft ongeveer 30 procent van de bevolking geen toegang tot betrouwbare wegen. 1 In China zijn er 184 steden en dorpen die geen mogelijkheid hebben tot autogebruik (of zelfs geen wegen). 2 Impact van de auto op de samenleving Het succesverhaal van de automobiel begon 90 jaar gelden met de introductie van de Ford T., die relatief goedkoop was voor de toenmalige middenklasse. In slechts een paar tientallen jaren heeft de snelle ontwikkeling van de wagen geleid tot grote veranderingen in het landschap, in stadsplanning, winkelgewoontes, sociale interactie, Een en ander wordt aangetoond door de volgende foto s. Straat in een voorstad in de VS Ancaster, VS. Bron: Jakebelder (2010) 1 Madagascar: The Development of a National Rural Transport Program. Bron: The World Bank (2010) 2 China Through a Lens: Rural Road Construction Speeded Up. Bron: TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
19 19 Voetgangerszone in Argentinië Stadscentrum Buenos Aires, Argentinië. Bron: Galio (2007) Voetgangerszone in Brazilië Curitiba, Brasil. Bron: Mathieu Bertrand Struck (2005) De dominantie van auto s in moderne steden Onze steden leggen zich meer toe op de noden van auto s dan op de noden van voetgangers. In straten waar auto s domineren, verdwijnen lokale buurtwinkels en cafés omdat voetgangers er niet graag meer wandelen. Kleine winkels worden vervangen door grote autovriendelijke shoppingcenters aan de rand van de stad omdat gezinnen met een auto grotere afstanden kunnen afleggen. Het sluiten van lokale winkels draagt ook bij tot de uitsluiting van mensen zonder auto. Het verlies van voetgangersvriendelijke steden en dorpen zorgt ook voor ontwrichte buurten en gemeenschappen. Veel mensen in de ontwikkelde wereld wandelen zelden, maar rijden rechtstreeks van huis naar het werk of andere bestemmingen. Op die manier hebben ze aanzienlijk minder sociaal contact met hun buren. 1 1 From Highway to Superhighway: The Sustainability, Symbolism and Situated Practices of Car Culture. Bron: Graves-Brown, Paul (1997) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
20 20 Piekuur in Brazilië Prestes Maia snelweg in São Paulo, Brazilië (spitsuur). Bron: Bruno Takahashi Carvalhas de Oliveira (2005) Snelweg in de VS Afrit naar de binnenstad in Atlanta, VS. Bron: Scott Ehardt (2004) Autosnelweg in Houston/Texas, VS. Bron: Dhanix (2006) TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
21 21 Impact van de auto op het milieu Uitlaatgassen. Bron: Ruben de Rijcke (2009) Transport creëert luchtvervuiling. Daar zitten de volgende giftige stoffen in: Stikstofoxides (NO X ) Stikstofoxide (NO) en stikstofdioxide (NO 2 ) zijn voornamelijk ongewenste bijproducten van de verbranding van brandstoffen op hoge temperaturen, zoals dat geval is in verbrandingsmotoren. Wegtransport is de grootste bron van stikstofoxides. NO 2 is schadelijk voor mensen omdat het schade toebrengt aan de longfunctie en dus problemen aan de luchtwegen veroorzaakt. Stikstofoxides zijn ook de oorzaak van zure regen en ozonvervuiling. Stikstof oxides (NO X ) worden geproduceerd door verbrandingsmotoren van auto s. Koolstofmonoxide (CO) Koolstofmonoxide (CO) wordt voornamelijk veroorzaakt door de onvolledige verbranding van brandstoffen. Koolstofmonoxide vervuilt de lucht en is giftig voor mensen. Zelfs lage hoeveelheden koolstofmonoxide hebben een effect op het centrale zenuwstelsel. Koolstofmonoxide draagt ook bij aan de ozonvervuiling. De belangrijkste bronnen van koolstofmonoxide zijn de gezinnen, het wegtransport en de industrie. Koolstofmonoxide wordt geproduceerd door onvolledige verbranding van brandstoffen. TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
22 22 Fijn stof Fijn stof bestaat uit hele kleine stofdeeltjes. Ze veroorzaken en verergeren ademhalingsaandoeningen en worden als kankerverwekkend beschouwd. Een van de belangrijkste vormen van fijn stof is wegtransport. Fijn stof wordt voornamelijk geproduceerd door verbranding in auto s. CO 2 en klimaatverandering Wegtransport levert een belangrijke bijdrage aan de opwarming van de aarde door de uitstoot van CO 2. De transportsector is de snelst groeiende bron van CO 2. Wegtransport levert een belangrijke bijdrage aan de opwarming van de aarde door de uitstoot van CO 2. Milieuregulering heeft het aantal voertuigemissies doen dalen. Helaas wordt deze daling teniet gedaan door stijgingen in het aantal voertuigen en het gebruik van die voertuigen. TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
23 23 Tips om energiegebruik meetbaar te maken Om energiegebruik meetbaar en vergelijkbaar te maken en vooral tastbaar voor het gebruik in trainingssessies, kan je energiedagboeken gebruiken. Daarin houden studenten of deelnemers bij welke activiteiten ze gedurende een bepaalde periode gedaan hebben en hoeveel energie ze denken dat gekost heeft. Dit dagboek kan ook geassocieerd worden met het gebruik van vervoermiddelen en kan zelfs aangevuld worden met reistijden en routes. Op die manier kan je ook het verschil tussen objectief gemeten reistijd en subjectief gepercipieerde tijd duiden. Als je de emissiefactoren kent, kan je op die manier zelfs de emissies van verschillende vervoermiddelen over de verschillende routes opmeten en uitrekenen. Om de studenten nog meer te motiveren, kan je een competitie koppelen aan het bijhouden van de dagboeken. Op die manier wordt de individuele energieconsumptie op een speelse manier bespreekbaar gemaakt. Meer informatie over instrumenten voor energie besparen vind je onder Handige links. Samenvatting In tijden van stijgende brandstofprijzen en klimaatverandering is het vrij eenvoudig om de negatieve milieu-impact te verminderen door het gebruik van duurzame vervoermiddelen. Je kan werken met eenvoudige en positieve voorbeelden (bijvoorbeeld laat je auto een dag per week staan en ervaar de voordelen van fietsen). Daarnaast zijn openbaar vervoer, stappen, fietsen en Ecodriving ideale manieren om geld te besparen en je levenskwaliteit en gezondheid te verbeteren. De nadruk van deze training ligt op het tonen van relevante achtergrondinformatie en mogelijkheden rond het overstappen op duurzame vervoermiddelen. TOGETHER_Energie besparen_2_.pdf
Inleiding opleidingsmodule Energie besparen en duurzame mobiliteit
1 opleidingsmodule Energie besparen en duurzame mobiliteit Deze inleiding op het thema energie besparen en duurzame mobiliteit werd ontwikkeld voor personen die werken met mensen met een migratie-achtergrond
Nadere informatieInleiding opleidingsmodule Energie besparen en duurzame mobiliteit
Inleiding 1 Inleiding opleidingsmodule Energie besparen en duurzame mobiliteit Deze inleiding op het thema energie besparen en duurzame mobiliteit werd ontwikkeld voor personen die werken met mensen met
Nadere informatieTrainingssessie Een goede dag De energiecompetitie
1 Een goede dag De energiecompetitie Introductie 3 Oefeningen 7 Deel 1: Intake Oefening 1: Energiegebruik in het algemeen 7 Oefening 2: Energiegebruik in transport 8 Oefening 3: Voordelen van duurzame
Nadere informatie2: vermindering van koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide en dat is erg goed om het broeikaseffect tegen te houden.
Stelling door T. 1429 woorden 12 juni 2014 7,8 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Stelling 1: openbaar vervoer moet gratis worden 1: km autorijden levert dan per passagier gemiddeld zeven keer
Nadere informatieDe Energiezuinige Wijk - De opdracht
De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
Tekst lezen en vragen stellen 1. Om een tekst goed te begrijpen is het erg belangrijk om een tekst actief te lezen. In de uitleg lees je hoe je dat moet doen. Als je actief leest, dan: - controleer je
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Luchtverontreiniging groot probleem gezondheid Elk jaar sterven wereldwijd zo n 6,5 miljoen mensen aan de gevolgen van luchtverontreiniging en in Nederland zorgt dit jaarlijks zeker voor 13.000 vroegtijdige
Nadere informatieverkeer veilige veiligheid verbindingen BIJLAGE 6: TAG CLOUDS MOBILITEIT staat stad stiptheid stress tijd tram trein treinen uur veilig
flexibiliteit genoeg geraken gezondheid goed goede goedkoop grote BIJLAGE 6: TAG CLOUDS MOBILITEIT Grafische voorstelling open antwoorden andere belangrijke zaken bij verplaatsingen aankomen aansluiting
Nadere informatieSamenvatting van de studie uitgevoerd door CO 2 logic in opdracht van de MIVB
Vergelijking van de CO 2 -uitstoot per vervoermiddel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Samenvatting van de studie uitgevoerd door CO 2 logic in opdracht van de MIVB 100% Gerecycleerd papier Januari
Nadere informatieEmissies van het wegverkeer in België 1990-2030
TRANSPORT & MOBILITY LEUVEN VITAL DECOSTERSTRAAT 67A BUS 1 3 LEUVEN BELGIË http://www.tmleuven.be TEL +32 (16) 31.77.3 FAX +32 (16) 31.77.39 Transport & Mobility Leuven is een gezamenlijke onderneming
Nadere informatieFijn stof in Vlaanderen; gezondheidseffecten, oorsprong en reductiemaatregelen
Fijn stof in Vlaanderen; gezondheidseffecten, oorsprong en reductiemaatregelen Fijn stof kost de Vlaming tot 3 gezonde levensjaren. Vlaanderen zal ook in de toekomst moeite hebben om aan de Europese fijn
Nadere informatieElektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto
Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in
Nadere informatieDocentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)
Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van
Nadere informatieDagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?
Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je
Nadere informatieREISGEWOONTEN TOEN EN NU
REISGEWOONTEN TOEN EN NU Zoekschema Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO2-zuinig vervoer
Nadere informatieBIJLAGE 1: Frequentietabellen
BIJLAGE 1: Frequentietabellen UW VERVOERMIDDELEN 1. Geef aan hoe vaak u de volgende vervoermiddelen gebruikt. 1.1 Auto als bestuurder Aantal Gewogen Nooit of minder dan één keer per jaar 1.144 8,8 9,1
Nadere informatieet broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces
H 2 et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces Bij het ontstaan van de aarde, 4,6 miljard jaren geleden, was er geen atmosfeer. Enkele miljoenen jaren waren nodig voor de
Nadere informatieSamenvatting ... Het gebruik van de trein nam sinds 1985 eveneens fors toe met meer dan een verdubbeling van het aantal treinkilometers.
Samenvatting... De mobiliteit van Nederlanders groeit nog steeds, maar niet meer zo sterk als in de jaren tachtig en negentig. Tussen 2000 en 2008 steeg het aantal reizigerskilometers over de weg met vijf
Nadere informatieLES 2: Klimaatverandering
LES 2: Klimaatverandering 1 Les 2: Klimaatverandering Vakken PAV, aardrijkskunde Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken, kritisch denken Materiaal Computer met
Nadere informatieWat kunnen we in Pijnacker-Nootdorp doen tegen klimaatverandering? Richard Smokers
Wat kunnen we in Pijnacker-Nootdorp doen tegen klimaatverandering? Richard Smokers Hoeveel CO 2 -reductie is nodig? doel nieuwe kabinet: in 2020 30% minder CO 2 -uitstoot dan in 1990 UN-IPCC: stabilisatie
Nadere informatieWorkshop Scenariodenken 16 oktober uur
1 Mobiel zonder olie Workshop Scenariodenken 16 oktober 2008 13-17 uur 2 - Hoge olieprijs - Energievoorzieningszekerheid - Grote gevolgen voor, maar ontbreken kennis en aandacht binnen sector verkeer -
Nadere informatieLuchtkwaliteit in Zeist
Luchtkwaliteit in Zeist Inleiding In een eerder artikel is gesproken over Samen het milieu in Zeist verbeteren en de vier pijlers onder het uitvoeringsplan, zie het artikel op deze website van 7 juni en
Nadere informatieVragenlijst over uw visie op mobiliteit
Vragenlijst over uw visie op mobiliteit U kunt de vragenlijst ook online invullen op www.mobiliteitsplanvlaanderen.be Waarvoor dient deze vragenlijst? Met deze vragenlijst wordt gepeild naar uw visie op
Nadere informatieVerkeersveiligheid Verkeersvaardigheid
Verkeersveiligheid Verkeersvaardigheid Gevolgen van onze Automobiliteit? Milieu en mobiliteit Welke belangrijkste gevolgen van het groeiende autogebruik ken je? Luchtverontreiniging door de uitlaatgassen
Nadere informatieInleiding opleidingsmodule Eco-driving
1 opleidingsmodule Eco-driving De opleidingsmodule werd ontwikkeld voor mensen die samenwerken met personen van allochtone afkomst en hen willen ondersteunen om duurzame vervoerswijzen te gebruiken. Het
Nadere informatieDuurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst.
Duurzame biomassa Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Nuon Postbus 4190 9 DC Amsterdam, NL Spaklerweg 0 1096 BA Amsterdam, NL Tel: 0900-0808 www.nuon.nl Oktober 01 Het groene alternatief Biomassa
Nadere informatieFiguur 2: Overzicht van het energieverbruik per dag. kcal/per dag. kcal/per dag. Minder zitten, gezonder leven 19
Energieverbruik bevat veel meer dan alleen recreatief trainen. Onderzoekers in de VS hebben ongeveer 10.000 mensen ondervraagd wat zij gedurende de hele dag (24 uur) doen. De gebruikte onderwerpen vermelden
Nadere informatieINBEGREPEN WAT KOST HET JOU? CAMBIO AUTODELEN, VOOR WIE? CAMBIO AUTODELEN, WANNEER? Je bent de parkeerproblemen in je buurt beu.
www.cambio.be CAMBIO AUTODELEN, VOOR WIE? WAT KOST HET JOU? Met cambio reserveer je je auto naar keuze, op het moment dat je hem nodig hebt. Het comfort van een eigen wagen, zonder de bijhorende kopzorgen
Nadere informatie28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs
28 november 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de
Nadere informatieAquaPath Module 4 DUURZAME LEVENSSTIJLEN EN WATER
AquaPath Module 4 DUURZAME LEVENSSTIJLEN EN WATER SAMENVATTING Weet je dat de meeste van onze dagelijkse activiteiten, inclusief voedsel, kleding en reizen, een hoog waterverbruik betekenen en daarmee
Nadere informatieDuurzame energie in Japan
Duurzame energie in Japan Rob Stroeks (Project Officer, TWA Tokio) - 8-3-2004 Samenvatting Japan heeft van oudsher weinig natuurlijke energiebronnen. De daarmee samenhangende afhankelijkheid van buitenlandse
Nadere informatieAchtergrondinformatie The Bet
Achtergrondinformatie The Bet Wedden dat het ons lukt in 2 maanden 8 % CO 2 te besparen! In 1997 spraken bijna alle landen in het Japanse Kyoto af hoeveel CO 2 zij moesten besparen om het broeikaseffect
Nadere informatieIntersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting
Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting DUTCH Wedstrijd Correspondentie en notuleren De wedstrijdtekst bevindt zich in de derde kolom van de lettergrepentabel in art. 19.1 van het Intersteno
Nadere informatieInformatie Spreekbeurt Elektrische Auto s
Informatie Spreekbeurt Elektrische Auto s Hier vind je de volgende informatie: 1. Ontstaan van de auto 2. Brandstof auto s en de toekomst 3. Elektriciteit 4. Elektrische auto s 5. Kosten elektrische auto
Nadere informatieToets_Hfdst10_BronnenVanEnergie
Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:10 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,
Nadere informatieMobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer. www.alphabet.com
Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer www.alphabet.com Duurzame mobiliteit. Onderzoek naar gedrag en keuzes van leaserijders op gebied van duurzaamheid. Leaserijders steeds milieubewuster.
Nadere informatieMeervoudige gezondheidswinst dankzij een gezonde publieke ruimte. Stefan Acke, Zorg & Gezondheid
Meervoudige gezondheidswinst dankzij een gezonde publieke ruimte Stefan Acke, Zorg & Gezondheid MEERVOUDIGE GEZONDHEIDSWINST DANKZIJ EEN GEZONDE PUBLIEKE RUIMTE Stefan Acke, Zorg & Gezondheid Studiedag
Nadere informatieJade Beheer B.V. 4.A1 Ketenanalyse scope III
Jade Beheer B.V. 4.A1 Ketenanalyse scope III Ketenanalyse 1 Inleiding Eis: Aantoonbaar inzicht in de meest materiele emissies uit scope 3 middels 2 ketenanalyses. Voor het in kaart brengen van scope III
Nadere informatieInspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht transporttechniek-ecostad
Inspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht transporttechniek-ecostad Verplaatsingen in Vlaanderen vandaag (2007) Dagelijks gebruik transportmiddel of enkele keren per week 89% de auto 48% de fiets
Nadere informatieEffecten van Mobility Mixx voor de BV Nederland
Effecten van Mobility Mixx voor de BV Nederland Indicatie van het potentieel van Mobility Mixx wanneer toegepast op het gehele Nederlandse bedrijfsleven Notitie Delft, november 2010 Opgesteld door: A.
Nadere informatieBijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak?
Bijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak? Evolutie CO2-uitstoot in de provincie Limburg Tussen 2011 en 2016 evolueerde de CO 2-uitstoot in de provincie Limburg gunstiger dan in heel
Nadere informatieMevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren,
Vrijdag 10 september 2010 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Comité van de Regio s Resource Efficient Europa Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau,
Nadere informatieThema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer
ELEKTRICITEIT TELT! Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO2-zuinig vervoer Verlichting Elektrische
Nadere informatieEen beginners handleiding voor energie en vermogen
Een beginners handleiding voor energie en vermogen Waarom moet je leren over energie en vermogen. Het antwoord is omdat we allemaal energie verbruiken in ons dagelijks leven om te verwarmen, te koelen,
Nadere informatieFijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP. onderzoeksprogramma
Fijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP onderzoeksprogramma Fijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP onderzoeksprogramma
Nadere informatiereating ENERGY PROGRESS
reating ENERGY PROGRESS 2012 ENERGIE EN MILIEU: Opwarming van de aarde: Drastische vermindering CO 2 -uitstoot Energie: De energiekosten fluctueren sterk en zullen alleen maar stijgen Behoud van het milieu
Nadere informatieEnergie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030
IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk
Nadere informatieRekeningrijden en het federaal beleid
L-MOB Studiedag Rekeningrijden is er morgen Leuven, 27 october 2016 Rekeningrijden en het federaal beleid Alex Van Steenbergen Federaal Planbureau Samenvatting Deel I: Context: hoge en stijgende congestie
Nadere informatiede 6 belangrijkste misvattingen op de weg naar een 100% duurzame energievoorziening
de 6 belangrijkste misvattingen op de weg naar een 100% duurzame energievoorziening De 6 belangrijkste misvattingen op de weg naar een 100% duurzame energievoorziening BEKENDHEID EUROPESE ENERGIEDOELSTELLINGEN
Nadere informatieSpaar energie! Wat is energie? Zelf aan de slag. Waarom energie besparen? Sommige centrales die elektriciteit. Stijn Dekelver
Stijn Dekelver De maand oktober is al enkele jaren de maand van de energiebesparing. De overheid roept dan alle mensen in Vlaanderen op om zuinig om te gaan met energie. Sommige centrales die elektriciteit
Nadere informatieBIJLAGE 3: Kruistabellen meest/minst belangrijk
BIJLAGE 3: Kruistabellen meest/minst belangrijk UW VERPLAATSINGEN 3. Van de 11 bovenstaande zaken, welke vindt u het meest belangrijk als u zich verplaatst? Alle verschillen zijn significant voor p 0,001.
Nadere informatieCO 2 -uitstootrapportage 2011
Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding
Nadere informatieWerkblad huismodule. Quintel Intelligence. Antwoordblad
Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. Dashboard onderdelen CO₂ uitstoot (ton per
Nadere informatieGROENE TEST. Naam:.. 1. Het verbruik van fossiele grondstoffen veroorzaakt ecologische problemen. Welke?
GROENE TEST Naam:.. 1. Het verbruik van fossiele grondstoffen veroorzaakt ecologische problemen. Welke? O Afkoeling van het klimaat O Meer vulkaanuitbarstingen O Zure regen O Zoete regen 2. Waarvoor dienen
Nadere informatieFietsen scoort voor een beter klimaat. www.fietsenscoort.nl
Fietsen scoort voor een beter klimaat www.fietsenscoort.nl Fietsen Scoort voor een beter klimaat Fietsen Scoort voor een beter klimaat is een landelijke campagne die het fietsen naar het werk stimuleert.
Nadere informatieBRUSSEL HERADEMT. Vanaf 2018 worden de meest vervuilende voertuigen geleidelijk aan geweerd uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
BRUSSEL HERADEMT Vanaf 2018 worden de meest vervuilende voertuigen geleidelijk aan geweerd uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest WAAROM EEN LAGE-EMISSIEZONE? Bepaalde vervuilende stoffen afkomstig van
Nadere informatieFietsen Scoort. www.fietsenscoort.nl
Fietsen Scoort www.fietsenscoort.nl Fietsen Scoort Fietsen Scoort is een landelijke campagne die het fietsen naar het werk stimuleert. Fietsen naar het werk heeft veel voordelen. Fietsen draagt bij aan
Nadere informatieASPIRAVI. Windpark Assenede
ASPIRAVI Windpark Assenede SAMEN GEDREVEN DOOR DE WIND WINDPARK ASSENEDE Windpark Assenede: Projectlocatie Projectkenmerken Timing / planning van de werken Investeer mee via Aspiravi Samen cvba Aankoop
Nadere informatieKetenanalyse Woon- Werkverkeer
2014 Ketenanalyse Woon- Werkverkeer Rapportage: KAWWV 2014 Datum: 12 Augustus 2014 Opgesteld door: Rick Arts Versie: 1.1 Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Doel... 4 2.1 Data inventarisatie... 4 2.1.1 Zakelijke
Nadere informatieWaterstof: de energiedrager van de toekomst. Frank de Bruijn. Waterstof. Een Gas Kleurloos;Geurloos;Niet Giftig; Brandbaar
Waterstof: de energiedrager van de toekomst Frank de Bruijn www.ecn.nl Waterstof Een Gas Kleurloos;Geurloos;Niet Giftig; Brandbaar Hoge energie dichtheid op gewichtsbasis Lage energiedichtheid op volumebasis
Nadere informatieMijn reis met STIMI MAATSCHAPPIJ VOOR HET INTERCOMMUNAAL VERVOER TE BRUSSEL
Mijn reis met STIMI MAATSCHAPPIJ VOOR HET INTERCOMMUNAAL VERVOER TE BRUSSEL Openbaar vervoer is de verzamelnaam voor alle bussen, trams en metro s. Mijn naam is STIMI Ik ben 7 jaar en een grote fan van
Nadere informatieLogistieke Dag Limburg 2012:
Logistieke Dag Limburg 2012: Langetermijnvooruitzichten (2030) voor transport in België Bruno Hoornaert, Federaal Planbureau Logistieke dag Limburg 2012 21 september 2012 Vooruitzichten van de transportvraag
Nadere informatieVoortgang CO2 reductie
Voortgang CO2 reductie Introductie A. Hak wil in 2030 CO2 neutraal werken en heeft doorlopend aandacht voor de invloed van onze werkzaamheden op het milieu. Wij zijn gecertificeerd volgens ISO 14001, MVO
Nadere informatie30/01/2012. Wat denk jij over. Wat gebeurt er?
Kraak je energiekosten Wat denk jij over klimaat en energie 2 Flauwekul. Opwarming van de aarde Mijn probleem niet, maar die van de volgende generatie. Bekommerd! Ik wil mee m n steentje bijdragen zodat
Nadere informatieINBEGREPEN. VOORBEELD! Ik gebruik een auto gedurende 4 uur WAT KOST HET JOU? CAMBIO AUTODELEN, VOOR WIE? CAMBIO AUTODELEN, WANNEER?
www.cambio.be CAMBIO AUTODELEN, VOOR WIE? WAT KOST HET JOU? Met cambio reserveer je je auto naar keuze, op het moment dat je hem nodig hebt. Het comfort van een eigen wagen, zonder de bijhorende kopzorgen
Nadere informatieDe SLIMME KEUZE voor
Aardgas voor voertuigen De SLIMME KEUZE voor uw onderneming DATS 24, meer dan brandstof alleen DATS 24 maakt deel uit van Colruyt Group en zet ook resoluut in op duurzaamheid. DATS 24 draagt dus graag
Nadere informatieBiomassa: brood of brandstof?
RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply
Nadere informatieMobiliteitsclub VAB onderzoek jongeren en mobiliteit
1 Maarten Matienko maarten.matienko @vab.be t 03 210 70 80 m 0495 53 61 42 Jongeren en mobiliteit 13 november 2017 Mobiliteitsclub VAB onderzoek jongeren en mobiliteit Sterke groei van het autogebruik
Nadere informatie1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening
1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,
Nadere informatieEEN «CARBON CREDIT CARD» OM BELGEN WAKKER TE MAKEN
EEN «CARBON CREDIT CARD» OM BELGEN WAKKER TE MAKEN «Het is noodzakelijk dat de Belgen hun verbruik en aankoop van goederen en diensten aanpassen» Age quod agis Belgium Climate Team: Ir. Philippe DELAISSE
Nadere informatieLuchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest
Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Overzicht presentatie Luchtkwaliteit getoetst aan de normen Impact van deze luchtkwaliteit op onze gezondheid Bespreking van stikstofdioxide en fijn stof De nieuwste
Nadere informatieGroep 8 - Les 4 Duurzaamheid
Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen
Nadere informatie- ÉNERGIE - UNE CONSOMMATION TOTALE D'ÉNERGIE GLOBALEMENT EN BAISSE DEPUIS
- ÉNERGIE - UNE CONSOMMATION TOTALE D'ÉNERGIE GLOBALEMENT EN BAISSE DEPUIS 2004 STAAT VAN HET LEEFMILIEU 2011-2014 - CONTEXT - HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 19 gemeenten, 161 km 2 1.163.486 inwoners
Nadere informatieVoor het welzijn van kind en school. Klas 3!
Voor het welzijn van kind en school Klas 3! Wat is energie Energie heb je nodig om iets te doen. Je hebt het nodig om een auto mee te kunnen laten rijden, een huis mee te verwarmen of een fabriek mee te
Nadere informatieBedreigingen. Broeikaseffect
Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd
Nadere informatieToelichting energie- en klimaatactieplan Ranst
Toelichting energie- en klimaatactieplan Ranst Infomoment Ranst 23 september 2015 20u 1 Ranst timing 1. Voorstelling project aan schepencollege + goedkeuring: 12/2 2. werkgroep energie & klimaat: 19/3
Nadere informatieDoodsoorzaak: VERKEER
Doodsoorzaak: VERKEER V erkeersongevallen zijn wereldwijd de belangrijkste niet aan ziekte gebonden doodsoorzaak. De VN legden zich daarom met de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen een stevige ambitie
Nadere informatieKunstlaan 47-49, 1000 BRUSSEL Eric AERDEN Vooruitgangsstraat 56, 1210 BRUSSEL T GSM Persbericht
Cel Externe Communicatie Kunstlaan 47-49, 1000 BRUSSEL Eric AERDEN Vooruitgangsstraat 56, 1210 BRUSSEL T. 02-2773408 GSM 0473-916424 Persbericht Datum: 26 november 2007 Betreft: Bijna 200 indicatoren geven
Nadere informatieIS HET EIGENLIJK ALTIJD DRUK. WE KOMEN ELKAAR DAN OOK ELKE DAG IN GROTE GETALE TEGEN : I N DE SUPERMARKT, OP SCHOOL, OP
HET NIEUWE WERKEN......NIEUWE MOBILITEIT? I N N EDERLAND IS HET EIGENLIJK ALTIJD DRUK. WE KOMEN ELKAAR DAN OOK ELKE DAG IN GROTE GETALE TEGEN : I N DE SUPERMARKT, OP SCHOOL, OP KANTOOR EN NATUURLIJK OP
Nadere informatieDuurzame elektriciteit in het EcoNexis huis
Werkblad 1, mbo Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis Inleiding De wereldbevolking groeit al jaren vrij stevig. En de wereldwijde behoefte aan energie groeit mee: we kúnnen simpelweg niet meer zonder
Nadere informatieDuurzame mobiliteit: een spanningsveld versie 2.0.
Duurzame mobiliteit: een spanningsveld versie 2.0. Duurzame mobiliteit, het is een contradictio in terminis want alleen al de infrastructuur voor mobiliteit is niet duurzaam als je de meest primitieve
Nadere informatieVoortgang CO2 reductie
Voortgang CO2 reductie Introductie A. Hak wil in 2030 CO2 neutraal werken en heeft doorlopend aandacht voor de invloed van onze werkzaamheden op het milieu. Wij zijn gecertificeerd en door het hebben en
Nadere informatieEerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling
Eerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling RIVM/DCMR, december 2013 Roet is een aanvullende maat om de gezondheidseffecten weer te geven van
Nadere informatieActieplan Burgemeestersconvenant
Actieplan Burgemeestersconvenant Wat is het burgemeestersconvenant? Engagement van 6735 steden en gemeenten Om minimum 20 % CO 2 te gaan besparen tegen 2020 20 % CO 2 over het volledige grondgebied Opmaak
Nadere informatieGezondheid & verkeer: de rol van lokale besturen. Stefanie Vanhoutte Medisch milieukundige Logo Midden-West-Vlaanderen 2 december 2013
Gezondheid & verkeer: de rol van lokale besturen Stefanie Vanhoutte Medisch milieukundige Logo Midden-West-Vlaanderen 2 december 2013 Inhoud Uitgangspunt & feiten Waarom lokaal? Hoe? Wat kan je concreet
Nadere informatieSchooljaar: 2015-2016 TRANSPORT 3.3. Veiliger, groter en sneller KLAS 2A 2B 2C 2D 2G. Algemene Techniek Mnr. Baromeo
Schooljaar: 2015-2016 TRANSPORT 3.3 Veiliger, groter en sneller KLAS 2A 2B 2C 2D 2G Algemene Techniek Mnr. Baromeo 3.3.1. Veiliger Tegenwoordig worden de transportmiddelen veiliger, sneller en de laadruimte
Nadere informatieDuurzame dienstmobiliteit. Geert Biesemans directeur voertuigencentrum
Duurzame dienstmobiliteit Geert Biesemans directeur voertuigencentrum Nood aan verduurzaming externe factoren opwarming van de aarde stijgende prijs en eindigheid brandstoffen binnen koolstofeconomie fiscaliteit
Nadere informatieMobiliteit & Duurzame ontwikkeling. Kirsten De Mulder Stafmedewerker/Clusterverantwoordelijke Vorming Professionals
Mobiliteit & Duurzame ontwikkeling Kirsten De Mulder Stafmedewerker/Clusterverantwoordelijke Vorming Professionals Basisopleiding Mobiliteiscoördinatoren module 1 donderdag 18 april 2013 Inhoud Mobiliteit
Nadere informatieThema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer
Mc Car Hulpmiddel 1 en 2 INSPECTEUR MC CAR Thema Energiegebruik Onderwerp Leeftijd Duurzame Ontwikkeling Energiebesparing Hernieuwbare energie Verkeer en vervoer Verwarming/Koeling Warm water CO2-zuinig
Nadere informatieHERNIEUWBARE ENERGIE, VERVOER EN SPECIFIEK VERBRUIK
HERNIEUWBARE ENERGIE, VERVOER EN SPECIFIEK VERBRUIK VAN DE TERTIAIRE SECTOR IN BRUSSEL UITGEVOERD OP VERZOEK VAN HET BIM, DE ADMINISTRATIE VAN ENERGIE EN LEEFMILIEU VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST,
Nadere informatieIntroductie. Transportmiddelen. Opdracht 1
Les 4. Transport Introductie De onderdelen voor de pennen in de fabriek van Pennenland bv moeten van de Verenigde Staten naar de fabriek in Nederland worden verplaatst. We noemen het verplaatsen van deze
Nadere informatieZA4730. Flash Eurobarometer 206b (EU Transport Policy) Country Specific Questionnaire Netherlands
ZA4730 Flash Eurobarometer 206b (EU Transport Policy) Country Specific Questionnaire Netherlands FLASH EUROBAROMETER ON TRANSPORT May 2007 QUESTIONNAIRE Q1. Welk van de volgende antwoorden is op u van
Nadere informatieHOE KRIJGEN WE MET ONZE MOBILITEITSBEHOEFTE ONZE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK NAAR BENEDEN? thema: MOBILITEIT
HOE KRIJGEN WE MET ONZE MOBILITEITSBEHOEFTE ONZE ECOLOGISCHE VOETAFDRUK NAAR BENEDEN? thema: MOBILITEIT MOBILITEIT TRANSITIE/ OPLOSSINGEN Bron: nederlandfietsland PRINCIPE: S.T.O.P. Stappen: korte afstanden
Nadere informatiePraktische tips voor klimaat en portemonnee. Klimaatsparen
Praktische s voor klimaat en portemonnee Klimaatsparen CO 2 en geld besparen De gemiddelde Nederlander stoot per jaar 12.000 kg CO 2 uit (28.000 kg CO 2 per huishouden). De meeste kilo s gaan op aan verwarming,
Nadere informatieJade Beheer B.V. 4.A1 Ketenanalyse scope III
Jade Beheer B.V. 4.A1 Ketenanalyse scope III Ketenanalyse 1 Inleiding Eis: Aantoonbaar inzicht in de meest materiele emissies uit scope 3 middels 2 ketenanalyses. Voor het in kaart brengen van scope III
Nadere informatieBasisles Energietransitie
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Energietransitie Werkblad Basisles Energietransitie Werkblad 1 Wat is energietransitie? 2 Waarom is energietransitie nodig? 3 Leg in je eigen woorden uit wat het Energietransitiemodel
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatie17 AUGUSTUS 2015 DUURZAAMHEIDSVRAAGSTUK MILIEUVERVUILING EN ALLERGIEËN. Actuele Topics in Aardrijkskunde 2014-2015 GULIZAR HEYECAN 3SA2
17 AUGUSTUS 2015 DUURZAAMHEIDSVRAAGSTUK MILIEUVERVUILING EN ALLERGIEËN Actuele Topics in Aardrijkskunde 2014-2015 GULIZAR HEYECAN 3SA2 Inhoud 1. Allergieën (Bevolking)... 2 2. Oorzaken van allergieën (Biosfeer,
Nadere informatie