Landmacht. Noordelijke Brigade speelt thuiswedstrijd. KL-inzet tijdens nucleaire top Worstelen met de gevolgen van PTSS Talismannen in Mali

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Landmacht. Noordelijke Brigade speelt thuiswedstrijd. KL-inzet tijdens nucleaire top Worstelen met de gevolgen van PTSS Talismannen in Mali"

Transcriptie

1 Landmacht Personeelsblad van de Koninklijke Landmacht nummer 2 maart 2014 Noordelijke Brigade speelt thuiswedstrijd KL-inzet tijdens nucleaire top Worstelen met de gevolgen van PTSS Talismannen in Mali Landmacht 1

2 facebook.com/landmacht twitter.com/landmacht Landmacht nummer 2 maart 2014 Inhoud Komt u een van deze logo's in dit magazine tegen? Dan vindt u meer over het onderwerp op Facebook of Twitter. Adreswijzigingen: Als in de code op uw adresstrook onder meer uw militaire registratie nummer is afgedrukt (voorafgegaan door de letter T ) dan heeft het geen zin om een adreswijziging aan de redactie van het blad Landmacht te sturen. U dient in dat geval zelf via PeopleSoft je persoonsgegevens te wijzigen. Klik hiervoor op Startpagina P&O-selfservice op het Defensie Intranetportaal. De redactie is niet geautoriseerd om adressen te wijzigen. Reservisten die niet in staat zijn via selfservice hun adreswijziging door te geven, kunnen het formulier wijzigen adres en/of gegevens contactpersonen bij noodgevallen downloaden op de nl/personeel/reservisten. Het formulier vervolgens opsturen naar: DCHR, Postbus 295, 7500 AG Enschede. Postactieven en veteranen kunnen een wijziging sturen naar PLC/ Sie LPD/Postactieven, PB 90004, 3509 AA, Utrecht, of info.postactieven@rnla.mindef.nl. Sinds 1 december 2011 is de nieuwe Abonnementenwet van kracht. Deze is van invloed voor abonnementen van betalende abonnees. Kijk voor meer informatie op de website en de specifieke pagina voor dit blad. Betalende abonnees dienen contact op te nemen met Abonnementenland: (10 eurocent per minuut) of via de website voor abonneren, adreswijzigingen en overige vragen. Voorpagina: Een verkenner van 43 Mechbrig houdt een verdacht object onder waarneming tijdens Dutch Bison. Foto: sgt-1 Joyce Rutjes 10 Oefening Dutch Bison Burgers zijn heel waardevol 4 Gezien 6 Column 7 Korte berichten 14 Jordanïers wegwijs gemaakt op Cheetah 16 Landmacht maximaal aan de bak tijdens NSS 18 Nieuwe doctrinepublicatie Landoperaties 20 De pioniers van MINUSMA 24 Militairen bijgelovig? Dit gaat altijd mee op missie.. Colofon Landmacht is een uitgave van de Koninklijke Landmacht, geproduceerd door het Mediacentrum Defensie (MCD). Hoofdredactie: Kolonel Nico van der Zee Eindredactie: Kapitein Marlous de Ridder Vormgeving: Paul Koebrugge Druk: OBT bv Den Haag, ISSN: Oplage: stuks Redactieadres: Plein Kalvermarkt Complex MPC 58 B Postbus ES Den Haag redactielandmacht@mindef.nl Adreswijzigingen: Zie linkerkolom 15 Boek veteraan Oorlog in mijn kop 22 MINUSMA 28 Grensverleggende oefening in de West Malinezen zijn goede handelaren 30 Eerste ervaringen pool Operationele Wielvoertuigen 32 Personeelsberichten 34 KL200: Helden 35 Korte berichten 36 Waargenomen Overwinnen Nederlanders die in een ver land, onder grote druk en onder soms moeilijke omstandigheden voor volk en vaderland overwinningen behalen. Het spreekt mij erg aan. De afgelopen weken was ik dan ook vaak voor de televisie te vinden, genietend van de vele successen die onze sporters in Sotsji behaalden. Inspirerend vond ik het, want stuk voor stuk gaat het om jonge mensen in de kracht van hun leven die boven zichzelf uitstijgen en iets bijzonders presteren. En of ze nou winnen of verliezen, allemaal hebben ze een eigen verhaal. Allemaal zijn ze interessant, allemaal hebben ze mijn respect. Maar misschien trof Sotsji mij wel zo sterk omdat ik er zoveel in herken. Wellicht is topsporter als kwalificatie iets te hoog gegrepen voor de gemiddelde militair maar wat we in ieder geval met die sporters gemeen hebben, is dat we met passie en bevlogenheid ons werk doen. Dat, ondanks het feit dat de weg naar succes lang is en zeker geen abc tje, we de uitdaging toch aangaan en vol de bocht in knallen. Ik denk ook dat we allemaal weten hoe dicht succes en verlies bij elkaar kunnen liggen. Daarom denk ik dat we als militair het gevoel herkennen wanneer na bloed, zweet en tranen de overwinning toch nog komt. Ik was daarom verbaasd over sommige reacties die 26 Recce Obstacle Run Night Run zet verkenners op scherp loskwamen na de successen op de Winterspelen. Gelukkig overheerste enthousiasme en trots, maar toch hoorde je ook kritiek. Het waren te veel medailles, oordeelden sommigen. Het schaatsen is geen wereldsport meer en dat maakt winnen geen kunst, zeiden anderen. Is het dan nooit goed? Maar ach, misschien herken ik dat ook wel Kolonel Nico van der Zee Hoofdredacteur Landmacht

3 Landmacht Gezien Vliegende bom Een V1 bom met bijna duizend kilo springstof is 27 februari in het West-Brabantse Kruisland tot ontploffing gebracht. Dat gebeurde door het Chemisch, Biologisch, Radiologisch en Nucleair (CBRN)-peloton van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD). Deze speciale eenheid kwam eraan te pas omdat de springstof van de zogenoemde vliegende bom uit de Tweede Wereldoorlog ook een kankerverwekkende stof bevatte. De V1 dateerde niet alleen van heel wat jaar geleden, maar lag volgens pelotonscommandant eerste luitenant Peter Zaal ook nog eens op zijn kop. Dan is het niet verstandig het object te bewegen. Voor ons was dit een flinke uitdaging. Slechts 1 op de EOD-aanvragen betreft een explosief van dit kaliber. Om de impact van de ontploffing zoveel mogelijk te beperken nam de EOD diverse maatregelen. Dertien gezinnen moesten hun huis uit. Foto: sm Gerben van Es 4 Landmacht Landmacht 5

4 Landmacht Column Landmacht Berichten Van Commandant Landstrijdkrachten Onze kracht Schietbaan Echo: hot shot voor schutter Na de Kamperbaan in t Harde, is de landmacht weer een geavanceerde schietbaan rijker. De Echo-baan ligt op het Infanterieschietkamp Harskamp en biedt schutters een scala aan mogelijkheden. Sinds de mens op aarde is, zijn er conflicten en helaas is het einde nog niet in zicht. En sinds er conflicten zijn, zoekt de mens naar slimme oplossingen om in de strijd dominant te zijn. De kruisboog, het buskruit, de mitrailleur, de tank, het atoomwapen, robotica, het zijn allemaal voorbeelden die laten zien dat technologie belangrijk is. De laatste decennia zijn de grenzen wat dat betreft flink opgerekt. De ontwikkelingen gaan zo snel dat wij soms denken dat het moment nabij is dat we de wereld volledig kunnen controleren. Mede daarom zijn we iedere keer geschokt als onze wereld niet maakbaar blijkt te zijn. Als een aardbeving een land verwoest, iemand ernstig ziek wordt of een tsunami een continent treft. Natuurlijk kan technologie een zegen zijn en een moderne krijgsmacht kan niet zonder. Langere dracht, meer precisie, meer informatie, het helpt in ons werk. Daardoor draagt het bij aan militair succes. Maar technologie kan worden ontweken. Tegenstanders gaan op in de bevolking en bepalen waar zij het gevecht willen aangaan. En dat doen ze zodanig dat precisie en dracht het verliezen van verrassing en massa. Technologie is ook relatief. Het verspreidt zich razendsnel, waardoor een voorsprong snel een achterstand kan worden. En een computer kan veel, maar heeft geen ziel. Onze militairen verslaan iedere computer. Ze hoeven niet te worden geprogrammeerd, 'updaten' zich zelfstandig, functioneren op een gevechtsrantsoen, hebben een uniek aanpassingsvermogen en gebruiken naast kennis ook intuïtie. En ze kunnen zich in ieder terrein verplaatsen. Daarom is de mens de ziel van de landmacht. Wij zijn high-tech maar ons succes bepalen we zelf. Door de unieke mensen die we in dienst hebben: onze burgers als robuust fundament, onze soldaten en korporaals als ons zwaard, de onderofficier als leider, vakman en instructeur en de officier als krijger en diplomaat. Omdat de mens beslist, is vorming een rode draad bij de KL. Hoe maken wij onze mensen beter en bereiden we ze voor op hun taak? Prins Maurits was hier al mee bezig en vandaag de dag is de urgentie niet anders. Vorming staat dus nooit stil, en dat is de reden dat ik brigadegeneraal Van Wiggen heb gevraagd na te denken over de vernieuwing van vorming. Dat heeft hij op zijn bekende en begeesterende wijze gedaan en binnenkort komen we daarmee naar u toe. Maar om nog een tipje van de sluier op te lichten: het gaat in ieder geval om moed, toewijding en veerkracht. Want wij gaan door waar anderen stoppen. Dat maakt ons uniek en onmisbaar voor Nederland. In het verleden, het heden en de toekomst. Luitenant-generaal Mart de Kruif Commandant Landstrijdkrachten Sergeant slaagt voor Ranger-opleiding Sergeant-1 Liam Crompton is onlangs geslaagd voor de loodzware US Army Ranger Course. Hij wist deze 61 dagen durende opleiding in de Verenigde Staten succesvol af te ronden. Geslaagden verdienen de Ranger Tab die op de linker bovenmouw van het gevechtspak wordt gedragen. Ranger-cursisten doorlopen per dag twintig uur training met twee of minder maaltijden. Gemiddeld hebben ze dertig tot veertig kilo aan uitrusting, wapens en munitie bij zich, waarmee ze tijdens de cursus zo n 320 kilometer verplaatsen. De Ranger-opleiding kent meerdere fasen en vindt plaats op verschillende locaties: Fort Benning, Camp Merrill in de bergachtige omgeving van Georgia en de moerassen van Florida. Cursisten worden in leiderschapsposities geplaatst en daarin geëvalueerd. Op dit moment volgt nog een instructeur van de landmacht de Ranger-opleiding. De KL stuurt vanaf dit jaar regelmatig cursisten naar de opleiding. Eén van de geslaagden mag later zelfs aan de slag als instructeur op de US Army Ranger Course. Realistisch voorbereiden gebeurde eerder in Duitsland. Opkomende schijven vormden een gesimuleerde vijand. Nederland heeft met Echo nu ook zo n moderne, zelfs betere schietbaan. Waar het voor schutters op de Duitse baan na een tijdje wel duidelijk was waar de schijven verschenen, biedt de nieuwe baan verrassingen. Radiografisch bestuurbare schijven komen immers onverwacht op. Met baan Echo is elk scenario te bedenken. Zo valt de mogelijke realiteit in een uitzendgebied heel goed te simuleren. Op Echo is bovendien elk wapen dat een groep militairen doorgaans bij zich heeft te gebruiken: de Minimi, de 40mm granaatwerper en de Panzerfaust. Oude bekende Baan Echo klinkt misschien bekend. Dat klopt, want er was een baan met die naam. Vroeger was Echo een statische baan met links een vast schietpunt en schijven op 100, 200 en 300 meter. Aan de rechterkant bevatte de baan vaste schijven, maar wel met variabele afstanden, te verplaatsen door de schutters. Baan Echo was toen echter vooral bedoeld om de individuele schutter te trainen, dus niet te vergelijken met de nieuwe. FOTO: Paul Tolenaar Defensie.nl heeft nieuwe 'look' Defensie.nl heeft een nieuw gezicht. Minister van Defensie Jeanine Hennis- Plasschaert heeft de nieuwe site 18 februari met een tweet officieel in gebruik gesteld. Een verbeterde versie van de Defensie-website mocht wel weer sinds de livegang van de vorige, op 15 december Bijna pagina s zijn onder de loep genomen, herschreven en thematisch ingedeeld. Waar mogelijk zijn onderwerpen van de verschillende krijgsmachtdelen samengevoegd. De nieuwe website geeft ruim baan aan beeld, is helder en toegankelijk geschreven en stelt de gebruiker centraal. Die kan zonder kennis van de organisatie gewenste informatie beter vinden. 6 Landmacht Landmacht 7

5 Landmacht Berichten Landmacht tweetbox De landmacht is goed vertegenwoordigd in de Social Media. Een blik in de tweetbox. - 3 maart Werken en oefenen tussen publiek Landmacht 200 jaar pic.twitter.com/ - 3 maart Eerste aflevering #langstedag indrukwekkend. Discipline en Kijk laatste deel nu mee op - 1 maart Einde aan 50 jaar Landmacht in Budel Krijgsmacht pakt zilver bij homo-emancipatie Het gaat goed met de acceptatie van lesbiennes, homo s, biseksuelen en transgenders (LHBT) in de Nederlandse krijgsmacht. Dat blijkt uit een onderzoek van het The Hague Centre for Strategic Studies. Het kennisinstituut presenteerde de eerste wereldwijde rangschikking. Nederland behaalde een tweede plek. Landmacht draagt infrastructuur over aan Burundese strijdkrachten De Burundese strijdkrachten hebben dankzij zestig genisten een nieuwe keuken op kamp Rukaramu. De gerealiseerde infrastructuur maakt deel uit van de oefening African Support. Deze startte afgelopen november en stond in het teken van constructiewerkzaamheden en het trainen onder klimatologisch uitdagende omstandigheden. Ter afsluiting van African Support namen de Nederlandse ambassadeur, de Nederlandse detachementscommandant en de Burundese Commandant der Strijdkrachten de keuken ceremonieel in gebruik. De Burundese CDS legde in zijn toespraak de nadruk op het belang van goed onderhoud van de voorzieningen. Ook blikte hij terug op de samenwerking. Opbouw De militairen, afkomstig van het Operationeel Ondersteuningscommando Land, droegen samen met de Burundezen bij aan de opbouw van militaire capaciteiten. Zo bouwden genisten een keuken met vier grote kookketels, legden een watervoorziening aan en renoveerden gedeeltelijk de elektrische installatie. De collega s van 400 Geneeskundig Bataljon werkten aan de verbetering van de traumazorg, hygiëne, sterilisatie en fysiotherapie van het militair ziekenhuis - 25 februari Niet sponsorde droeg ook steentje bij (ca.1970) (artillerie?) pic. -24 februari Dagblad van het Noorden - JWF-kazerne regelt eerste hulp bij hulding - 19 februari Wereldklasse Jorrit Bergsma, maar ook groots verliezer gezien, Sven Kramer diep respect. Doorgaan waar anderen stoppen. Beiden geschikt. Koninklijke Landmacht - 2 februari Koninklijke Landmacht heeft de status van 43 Gemechaniseerde Brigade gedeeld De 20 jarige Jo-Ann had afgelopen vrijdag in Havelte de dag van haar leven. Ze mocht meedraaien bij de D-cie van 44 Pantserinfanteriebataljon Johan Willem Friso. Dit voor het NTR programma Niks te gek waarin een wens wordt vervuld van iemand met een verstandelijke beperking. Word vrienden en check de landmacht op: Facebook - 18 februari in VK interview Niels Veldhuizen. 'Oorlog in mijn kop'. Inzet gaat om mensen, maar prijs soms hoog. Hoop dat sleutel voor herstel er is. Koninklijke Landmacht - 14 februari Zes Afghanistanveteranen hebben vandaag ten overstaan van 250 leerlingen van het ROC Midden Nederland in Nieuwegein een gevechtsinsigne ontvangen. Twitter Het is natuurlijk fantastisch dat we veertig jaar na het opheffen van de ban op homoseksualiteit in de Nederlandse krijgsmacht als land op nummer 2 staan, aldus majoor Peter Kees Hamstra van de Stichting Homoseksualiteit en Krijgsmacht. Er valt nog wat te winnen, maar in de afgelopen jaren is er gelukkig een hoop verbeterd. Onderzoek In het onderzoek zijn 103 landen opgenomen. Nieuw-Zeeland staat op de eerste plek. Dit land houdt actieve campagnes om aan te geven dat iedereen, ongeacht seksuele geaardheid, welkom is bij de krijgsmacht. De lijst baseert zich op beleid en praktijk. Er is gekeken of LHBT ers zich kunnen inschrijven voor een baan bij Defensie. En of zij binnen een eenheid worden opgenomen en getolereerd. Rode baret op! Na weken van training zijn onder luid applaus 105 nieuwe collega s bij 11 Luchtmobiele Brigade ingelijfd. De mannen rondden met succes de opleiding tot luchtmobiel militair af en mogen vanaf nu de rode baret dragen. Onder hen ook 16 aspirant commando s. In goed overleg tussen het Korps Commandotroepen en de Luchtmobiele Brigade is besloten de Algemeen Militaire Opleiding Luchtmobiel te gebruiken om aspirant commando s militair te scholen en te vormen. De rode baret geeft een goede basis voor de start van de Elementaire Commando Opleiding. Het is echter geen garantie voor het behalen van de groene baret. Daarom is afgesproken dat aspirant commando s die uitvallen tijdens de commando-opleiding terug kunnen komen bij de Luchtmobiele Brigade. FOTO: kpl-1 Zadrach Salampessy Weer stoffelijke resten Duitse soldaat geborgen De Bergings- en Identificatie Dienst van de Koninklijke Landmacht heeft in de bossen bij Ede de stoffelijke resten geborgen van een Duitse soldaat. Het is de vierde militair uit de Tweede Wereldoorlog die in korte tijd in Nederland werd gevonden. Het veldgraf werd anoniem gemeld bij de Begraafplaats voor Duitse Gesneuvelden in het Limburgse Ysselsteyn. De militair is zeer waarschijnlijk gedood bij gevechten met Britse luchtlandingstroepen op de Ginkelse Heide in september Landmacht Landmacht 9

6 43 Mechbrig oefent stabilisatieoperatie in de strook Oefenscenario Defensie tovert Friesland om tot Frieningen, een land waar het na een burgeroorlog erg onrustig is. In het verleden was Frieningen geïntegreerd met Grosland. Daardoor is er nu een gemixte bevolking ontstaan. Omdat de vlam zo weer in de pan kan slaan, doet de VN een beroep op de Noordelijke Brigade, bijnaam van 43 Mechbrig. Hoofdtaak is het ondersteunen van de civiele structuur van Frieningen. Grootste tegenstander is de groepering Grosland Freedom Fighters. Deze partij zorgt voor escalatie van het conflict, met als doel om Frieningen deel uit te laten maken van Grosland. Noordelijke Brigade speelt thuiswedstrijd Eenheden van 43 Gemechaniseerde Brigade verspreiden zich medio februari over de provincie Fryslân. Harlingen, Drachten, Gorredijk; zo maar een paar plaatsen waar soldaten zich mengen tussen de bevolking om hun opdrachten uit te voeren. Interactie met burgers loopt als een rode draad door stabilisatieoperatie Dutch Bison. TEKST: kap Jaap Wolting FOTO S: sgt-1 Joyce Rutjes, Evert-Jan Daniels Recente missies tonen aan dat contact met de lokale bevolking belangrijk is. Reden genoeg om de Friezen in het scenario te betrekken. Tijdens Dutch Bison praten militairen veel met inwoners. Checkpoints voor voertuigen, schotenwisselingen en patrouillerende soldaten lijken ineens alledaags. Brigadegeneraal Martin Wijnen: In de oefening trainen de eenheden het optreden in een stabilisatieoperatie. Onze stelregel vriendelijk en ondersteunend waar het kan, dwingend en robuust als het moet geldt natuurlijk bij uitstek voor operaties waar de bevolking centraal staat. We hebben met onze stootkracht de escalatiedominatie in eigen huis dus in voorkomend geval zijn we good to go. Waarom Friesland? Waar kunnen we de combinatie van robuustheid en vriendelijkheid beter oefenen dan tussen de eigen bevolking? Hoe ervaren militairen Dutch Bison? Tweede luitenant Jan-Willem Noorda, pelotonscommandant Tijdens de sociale patrouilles blijkt dat de bevolking in Frieningen ons over het algemeen gunstig is gezind. Men is blij met onze aanwezigheid. Normaliter oefenen we op militaire oefenterreinen. Dan heb je weinig contact met locals. Dutch Bison voorziet daar gelukkig wél in. Samen met een CIMIC-team waren wij vanmorgen nog bij de Gasunie om te praten met bestuurders. De krijgsmacht heeft soortgelijke operaties in het recente verleden veel uitgevoerd. Ik verwacht dat we dit in de toekomst blijven doen. Dit is dus absoluut een meerwaarde. Wachtmeester Metze, groepscommandant Burgers zijn heel waardevol. Zo was er gisteren iemand die verdachte voertuigen en personen had gesignaleerd. Het scenario is bijzonder uitdagend. Ik moet als groepscommandant out of the box denken. We hebben hier te maken met lastig te herkennen partijen. Hoe zien ze eruit? Met welke voertuigen rijden ze? Welke patronen onderken ik? En dan heb je dus nog de bevolking die een belangrijke rol speelt. Ik probeer de puzzel compleet te maken. Dat ik Fries ben, is een voordeel. Dit is mijn eigen stekkie. Als ik iemand in het Fries aanspreek, zie ik een glinstering in de ogen. Je komt verder dan in het Nederlands en krijgt soms net iets meer voor elkaar. 10 Landmacht Landmacht 11

7 Majoor Baan Rijnsburger, commandant 220 Transportcompagnie In de oefening heb ik de leiding over de Brigade Support Area. Ik heb zojuist een eerste gesprek gehad met een transportbedrijf. We bekijken de mogelijkheden en de bereidheid om mee te werken. Binnen Dutch Bison proberen we een deel van de logistiek namelijk uit te besteden. Een van de bijzonderheden is dat de familiebanden van het bedrijf in Grosland liggen. De Groslandse minderheid in Frieningen heeft het moeilijk. Dus de vraag is of het bedrijf met ons in zee wil gaan. Ze hebben veel vragen op het gebied van veiligheid en gaan zich beraden met de familie. Soldaat-2 Kevin Zoodsma, schutter licht ondersteunend wapen We hoorden van een Fries dat we vlak bij onze base door de vijand onder waarneming zijn gehouden. Zelf hadden we die Grosland Freedom Fighters niet opgemerkt. Dankzij die burger weten wij nu dus dat onze vijand bepaalde activiteiten ontplooit. Zelf hebben we ze trouwens ook wel gezien. Zo hadden collega s gisteren nog vuurcontact in Wommels. Of de oefening realistisch is? Zeker. Dit soort operaties zie je steeds vaker. In de bossen wordt het gevecht nauwelijks meer gevoerd. Sergeant Jasper Kerkhoff, groepscommandant We staan nu bij een vehicle checkpoint en vragen burgers netjes of ze mee willen werken. Is hun antwoord negatief dan mogen ze doorrijden. Tijdens een uitzending is dat natuurlijk anders. Hier ben je afhankelijk van de persoon die jij laat stoppen. Soms zit je ook met de taalbarrière. Ik versta dus geen Fries, hè. Dat is weer een mooi trainingsmomentje. Toch blijft het kunnen schakelen de grootste uitdaging. Hier is het nu rustig maar dat kan plotseling veranderen. We moeten altijd scherp blijven. En wat vinden de Friezen er eigenlijk van? Jarno Zwaal Mijn zoontjes vinden het prachtig. Toen jullie aankwamen, speelde hij meteen soldaatje. Hij wil op de foto met een helm op. En alle militairen mogen op zijn kinderfeestje komen. Zelf vind ik het ook leuk om te zien wat jullie doen. Mijn vader heeft jaren in het leger gezeten. De dienstplicht ging aan mij voorbij omdat ik zeevarende ben. Nico Huisman Militairen hebben net mijn auto doorzocht. Ik moest alles uit mijn zakken halen en op de bijrijdersstoel leggen. Verder vroegen ze of ik de deuren wilde openen. Ik volg jullie al de hele week via de media. Via de provinciale omroep hoor ik elke dag wel wat en TV Bolsward heeft ook al het één en ander uitgezonden. Hier moet ik maar even aan meewerken, dacht ik dus net. Annie de Jong Van de week zag ik hier twee vreemde mannen. Ik had wel wat in de krant gelezen over een oefening. En gistermiddag hoorde ik knallen. Ik dacht nog: zijn ze nu nog aan het carbid schieten? Beetje vreemd in februari. Later realiseerde ik me dat het vast met jullie te maken had. Ik vind het prima dat jullie dit doen. Voor het geval dat het straks eens nodig is. Nou, en je moet toch ergens trainen. Hier is het rustig en heeft niemand er last van. Hooguit Rakker. Die is bang voor vuurwerk. Interactie met de bevolking loopt als een rode draad door stabilisatieoperatie Dutch Bison. Na dagenlang observeren vallen de freedom fighters door de mand. Zij gebruiken een oude boerderij voor het bouwen van geïmproviseerde explosieven. 12 Landmacht Landmacht 13

8 Jordanïers wegwijs gemaakt op Cheetah Vier Jordaanse militairen volgen momenteel in ons land een train-de-trainer-cursus op het luchtverdedigingssysteem Cheetah. De opleiding vloeit voort uit de wapendeal die Defensie vorig jaar met Jordanië maakte. In dat land krijgen zestig Cheetahtanks een tweede leven in de woestijn. TEKST: kap Marlous de Ridder FOTO S: sgt-1 Joyce Rutjes Binnen het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC) moest men even zoeken naar instructeurs die nog met het luchtdoelgeschut hadden gewerkt. De Pruttel zoals hij liefkozend werd genoemd stroomde in 1978 in bij de landmacht. Begin jaren negentig onderging het systeem een modificatie om de luchtdoelartillerie van nog meer vuurkracht te voorzien. De bemanning moest worden omgeschoold en juist die kennis is schaars binnen het DGLC. In 2006 nam de KL afscheid van de Cheetah als gevolg van een herstructurering van de luchtverdediging bij land- en luchtmacht. Leuk houden Na het laatste schot verwachtten adjudant Raymond Pex en opperwachtmeester René Broeders nooit meer een Cheetah van dichtbij te zien. Nu verblijven ze zeven weken in Almelo om de Jordaniërs op te leiden op het wapensysteem. Dit blijft mijn kindje, zegt Pex. Ik was stukscommandant en ken de tank van haver tot gort. Speciaal voor de cursus zijn de lesplannen en technische documentatie vertaald naar het Engels. Broeders: Ze hadden nog nooit een Cheetah van dichtbij gezien dus echt alles is nieuw voor ze. Zeker de eerste weken was het emmertje snel vol, vult Pex aan. Door praktijk en theorie zoveel mogelijk af te wisselen, proberen we het leuk te houden. Veel geduld De Jordaanse luchtverdedigers krijgen onder meer les in veiligheidsbepalingen, inspectie voor gebruik, beladen van munitie, de bediening en het onderhoud van de Cheetah. Insteek is dat de vier uitverkorenen in hun land de kennis overdragen. Kapitein Khaled is zeer te spreken over manier van lesgeven door de Nederlanders. Ze hebben veel geduld met ons. Daarnaast brengen de instructeurs de theorie goed over. En ze geven ons de ruimte om fouten te maken, oordeelt sergeant Bilal. Overdracht De eerste batch van het materieel wordt deze zomer in Jordanië verwacht. Dan zullen Broeders en Pex naar verwachting een tegenbezoek brengen om bij een schiettraining te assisteren. De wapenovereenkomst met Jordanië behelst verder munitie, radarsystemen, luchtdoelkanonnen en onderstellen van tanks. Ook de onderhouds- en gebruikersopleidingen maken deel uit van deze overeenkomst. Elke wapendeal betekent maatwerk, zegt luitenant-kolonel Henk Niks van de afdeling Afstoting (Land) van de DMO. In het geval van de Cheetah gaat het om een technisch hoogwaardig systeem dat nog niet in de bewapening van Jordanië zit. Dan vinden wij het niet meer dan normaal om de klant van A tot Z te begeleiden. Uiteindelijk hopen we dat de klant zo tevreden is dat hij terugkomt. Veteraan toont kwetsbaarheid met boek Oorlog in mijn kop Niels Veldhuizen vertrekt in 2008 als militair verpleegkundige naar Uruzgan. De missie gaat hem niet in de koude kleren zitten. De uitzending is heel heftig en verandert zijn wereld en idealen voorgoed. Gevoelens van machteloosheid en onbegrip blijven ook na terugkomst overheersen. In zijn boek Oorlog in mijn kop vertelt Veldhuizen openhartig hoe hij dagelijks worstelt met zijn posttraumatische stressstoornis (PTSS). TEKST: Tlnt Johanna van Waardenberg FOTO S: eigen archief Niels Veldhuizen Waarom heb je het boek geschreven? Voor mijn zoontje. Jip was vier jaar toen bij mij PTSS werd vastgesteld. Het is moeilijk aan een kind uit te leggen wat er met papa aan de hand is. Zeker als je het zelf niet begrijpt. Daarnaast wil ik het taboe over PTSS doorbreken. Psychische klachten worden minder snel herkend, erkend en geaccepteerd. Door naar buiten te treden, kan ik iets betekenen voor anderen. Heeft het boek je geholpen bij je genezingsproces? Het ophalen van herinneringen doet mij sowieso geen goed. Door de publiciteit rondom mijn boek ben ik veel bezig met mijn uitzending en de gevolgen hiervan. Binnenkort moet ik weer voor controle naar het ziekenhuis. Ik weet bijna zeker dat de uitslagen zijn verslechterd. Door mijn PTSS ben ik snel uitgeput en kan ik weinig hebben. Medicatie zorgt ervoor dat ik redelijk functioneer. Desondanks heb ik geen spijt van mijn boek. Hoe kijk je nu tegen het militaire beroep aan? Als het kon, zou ik zo weer aan de slag gaan. Maar dan wel met de kennis en bagage van nu. Tijdens mijn uitzending kwam ik in conflict met mezelf als militair en als verpleegkundige. In een oorlogssituatie blijkt het niet altijd mogelijk om iedereen medische hulp te bieden. Dat gevoel van machteloosheid doet me heel erg zeer. Ik heb keuzes gemaakt die aan me blijven vreten. Psychische klachten worden minder snel erkend Wat voor reacties krijg je op je boek? Op een kaart van ene Ellen uit Udden stond Bedankt. Niets meer, niets minder. Het zijn de kleine dingen die bevestigen dat ik er goed aan deed een boek te schrijven. Sowieso heb ik ontzettend veel reacties gehad. Uit alle windstreken. Via de mail, Whatsapp, social media en ook handgeschreven kaartjes. Wat kan dit boek betekenen voor anderen met PTSS? Oorlog in mijn kop is bedoeld voor zowel militairen met PTSS als hun naasten. Het is een middel te laten zien hoe het leven eruit ziet met deze ziekte. En ook hoe het mensen om je heen raakt. Hen wil ik vooral bereiken. Oorlog in mijn kop Auteur Niels Veldhuizen Uitgever Nieuw Amsterdam ISBN Aantal pagina's 208 Prijs 18,95 14 Landmacht Landmacht 15

9 De inzet van de landmacht tijdens NSS militairen maart Landmacht zet maximaal in op NSS Het Commando Landstrijdkrachten gaat de nucleaire top van eind maart maximaal ondersteunen. Kolonel Maurice Bastin: Dat doen we met mensen, middelen en vooral expertise. Als structurele veiligheidspartner gaan we er als CLAS aan bijdragen dat de Nucleair Security Summit (NSS) 2014 een succes wordt. Binnen de landmacht is vrijwel iedereen daar bij betrokken. We trekken alles uit de kast. TEKST: Leo de Rooij Schiphol Als Regionaal Militair Commandant West en tevens Commandant Militaire Middelen Land vervult kolonel Bastin een sleutelrol in de aanloop en uitvoering van de nucleaire top, die 24 en 25 maart in Den Haag wordt gehouden. Daar waar de civiele autoriteiten onze steun vragen, kunnen ze binnen de bestaande kaders op ons rekenen. Met specifieke middelen, ervaren mensen en het maken van gedegen plannen. Want daar zijn we als militair nu eenmaal sterk in. Gevarieerde inzet De landmacht levert voor, tijdens en na de top circa mannen en vrouwen, actief dienend én reservist, verdeeld over allerlei inzetgebieden. Bastin noemt er een paar die in het oog springen, maar tekent daarbij uitdrukkelijk aan dat de lijst verre van compleet is. We zijn met 43 Gemechaniseerde Brigade ruim vertegenwoordigd in de planning, we bewaken de Polderbaan op Schiphol en de rijroute Schiphol-Den Haag, we richten zelfs een mobiel bagage-afhandelingscentrum in op Schiphol. Samen met de luchtmacht beveiligen we het luchtruim rond Den Haag met onze grondgebonden luchtverdediging. We leveren maximaal verbindingen op alle locaties, zowel beveiligde als gewone telefoonlijnen. De genie bouwt extra wegaansluitingen en is met duikers actief in en rond het water. Zoekploegen steunen de lokale autoriteiten bij 'sweeps' naar explosieven, geneeskundige teams staan klaar om daar waar nodig bij te springen. Daarnaast natuurlijk veel inzet op logistiek en facilitair gebied: verzorgen van voeding en legering voor onze mensen, we stellen kazernes ter beschikking, regelen vervoer, onderhoud en transport van onze speciale voertuigen zoals de Fennek. Kortom: Samen met de andere krijgsmachtdelen biedt het CLAS de civiele autoriteiten maximale ondersteuning. Intensivering samenwerking Bastin ziet de NSS als een uitgelezen mogelijkheid de civiel-militaire samenwerking nog verder uit te diepen. Een mega-operatie als deze zorgt voor meer wederzijds begrip en respect. Je leert nog beter van elkaar wat er wel en niet kan, waar de oplossingen gevonden moeten worden. Het wordt ongetwijfeld een uiterst leerzame ervaring. Militair Actie Centrum Den Haag Valkenburg A44 A4 16 Landmacht Landmacht 17

10 De nieuwe doctrinepublicatie Landoperaties (DP 3.2 Landoperaties) beschrijft het optreden in het gehele landdomein. En is daarmee niet alleen van toepassing op de KL. Terug naar de basis Bosnië, Irak, Afghanistan: de afgelopen twintig jaar pasten we ons optreden telkens aan op het karakter van een missie, zeggen de auteurs van de doctrine. Nieuwe doctrinepublicatie Landoperaties Dat het ontwikkelen en schrijven van de nieuwe doctrinepublicatie Landoperaties (DP 3.2 Landoperaties) vijf jaar in beslag nam, is niet vreemd. Het document beschrijft namelijk het optreden in het gehele landdomein. En daarmee is de doctrine dé leidraad voor het joint optreden. TEKST: KAP Marlous de Ridder FOTO S: archief MCD De doctrine is een echt denkdocument, begint auteur luitenant-kolonel Bert Keij van het Land Warfare Centre (Amersfoort). Het schrijft onze militairen niet de wet voor hoe ze moeten opereren. Maar gaat veel meer in op de filosofie en principes van het optreden op land. Deze benadering moet volgens projectleider overste Roy Lamers de lezer uitdagen over de steeds veranderende karakteristieken van conflicten na te denken. De publicatie ondersteunt en stimuleert dit andere denkvermogen. Weg van de gebaande paden dus. Deze onorthodoxe werkwijze moet leiden tot meer creativiteit en meer niet alledaagse oplossingen. Juist deze capaciteit is volgens beide heren één van de grootste force multipliers van een krijgsmacht. Keij: Deze doctrine brengt verandering in het militaire denken. Mensen verliezen voor hun gevoel hun houvast... Dat is precies wat we willen. Helder krijgen De enorme verscheidenheid in conflicten waarbij de krijgsmacht de afgelopen twee decennia was betrokken, leverde een wirwar aan visies en doctrines op. Hierdoor ontstond vaker onduidelijkheid over de rol van de krijgsmacht in conflicten in de landomgeving. Om die weer helder te krijgen, moeten we terug naar de basis, vindt Lamers. Bosnië, Irak, Afghanistan: de afgelopen twintig jaar pasten we ons optreden telkens aan op het karakter van een missie en dat moet ook. Daardoor werd echter wél de essentie van het militair optreden steeds meer naar de achtergrond verdrongen. De doctrine brengt daarin verandering en biedt een bredere basis voor het militaire denken. Dit is de belangrijkste aanleiding geweest om een nieuwe doctrinepublicatie Landoperaties te schrijven. Gemeengoed Bang het klassieke denken los te laten? Wees niet bevreesd. Alle methoden en procedures die betrekking hebben op het landoptreden worden in afgeleide doctrinepublicaties tot in detail beschreven. Zo verschijnen er binnenkort handboeken voor onder meer opereren met een battlegroup, een Taskforce en de doctrinepublicatie Commandovoering. De nieuwe doctrine wordt getrapt ingevoerd en niet zomaar over de schutting gegooid. Omdat de DP 3.2 Landoperaties wezenlijk anders is van opzet, zorgt het LWC samen met het Land Training Centre voor trainer-de-trainer workshops bij de kenniscentra en parate eenheden. Bij diverse loopbaancursussen als de Middel Management Opleiding (MMO) en de Module Landoperaties (MLO) wordt al met de nieuwe Voor het raadplegen van de DP 3.2 Landoperaties kijk op de intranetpagina van het Land Warfare Centre onder de snelkoppeling nieuwe publicaties LWC De kernkwaliteit opdrachtgerichte commandovoering is in de nieuwe doctrine aangescherpt en tijdsbestendig gemaakt. leidraad gewerkt. Ook wordt Module 1 (introductie) als e-learning programma op het intranet aangeboden. Het gaat enige tijd - zo niet jaren - duren voor deze doctrine gemeengoed is, zegt Lamers nuchter. Hoewel ik er stiekem vanuit ga dat de doctrine een bevestiging is van wat we (onbewust) al deden. Slechts een klein deel is echt nieuwe materie. Voor wie is het dan echt bestemd? In ieder geval voor alle officieren en senior-onderofficieren van de KL. Van hen wordt verwacht dat ze voldoende kennis van de doctrine bezitten om de DP 3.2 te begrijpen en uit te kunnen leggen. Voor de andere krijgsmachtdelen is het boekwerk eveneens interessant, omdat het onder meer de joint operatie in de landomgeving beschrijft. Daarmee hebben de bedenkers bij LWC baanbrekend werk verricht. Commandant der Strijdkrachten generaal Tom Middendorp heeft 6 februari de publicatie vastgesteld. Daarmee vervangt de DP 3.2 Landoperaties vanaf nu de huidige Land Doctrinepublicatie (LDP) I t/m IV uit De belangrijkste wijzigingen op een rij: De DP 3.2 Landoperaties beschrijft het optreden in de landomgeving. Het is daarmee niet alleen van toepassing op de Koninklijke Landmacht, maar ook op de andere krijgsmachtsdelen die optreden in het landdomein. Verder kunnen vertegenwoordigers van civiele instanties in hun samenwerking met de KL het gebruiken om hun inzicht in het optreden van de landmacht te vergroten. In de doctrine is expliciet gekozen voor de introductie van Engelstalige NAVO-begrippen. Daarmee geeft de landmacht tevens de aanzet voor een duidelijke Nederlandse doctrinestructuur die geënt is op die van de NAVO. Het document maakt duidelijk onderscheid tussen filosofie en principes (how to think) en methoden en procedures (how to act) anderzijds. Eenheden worden niet benoemd. Daar zijn de afgeleide handboeken voor. De kernkwaliteiten manoeuvrist approach (aan de basis ligt het begrijpen van de mensen en hun omgeving, red.) en opdrachtgerichte commandovoering worden als benaderingswijze en commandovoeringsfilosofie ingevoerd. Dit wijkt in zoverre af van de LDP-I dat beide methoden zijn aangescherpt voor het gebruik in huidige en verwachte conflicten en tijdsbestendig zijn gemaakt. Een ander belangrijk verschil is dat de instandhouding van operaties niet langer een logistieke uitvoering is van specialisten, maar een verantwoordelijkheid van de commandant. Instandhouding moet dus als zelfstandig aspect worden behandeld bij het opzetten van operaties. Het laatste verschil is dat de auteurs samenhang hebben aangebracht tussen de thema s: tactische operaties, campaign themes, manoeuvrevormen en militaire activiteiten. Het kunstmatige verschil tussen gevechtsoperaties en overige operaties is hierdoor weggenomen. 18 Landmacht Landmacht 19

11 Landmacht Missie Mali De Nederlandse pioniers van MINUSMA Momenteel bereiden de kwartiermakers de komst van de hoofdmacht in het Malinese Gao voor. In een paar maanden moeten zij een dorre vlakte omtoveren tot een kamp met de broodnodige voorzieningen. Wie zijn die militairen, die pioniers die van niets iets moeten maken? Vier verhalen van Mali-gangers van het eerste uur. TEKST: ELNT Wouter Helders FOTO S: SM Gerben van Es De wachter: ogen en oren op het bouwterrein Samen met zijn maten houdt korporaal-1 Jurian Faber (23) de wacht. Bovenop een ruïne aan de rand van de bouwplaats hebben de pantsergenisten uit Oirschot een wachtpost ingericht. Faber: Vanaf hier bewaken wij dag en nacht het terrein. De sfeer is ontspannen. De wapens liggen klaar maar er wordt koffie gedronken en gepraat. Uit een geluidsinstallatie klinken zachtjes Nederlandse hits. Faber: In 2009 zat ik in Uruzgan. Daar hing een andere sfeer. Hier krijg ik het gevoel dat de bevolking blij is met ons. Zijn collega s knikken instemmend. De Malinezen bewaken hier de buitenring. We voelen ons hier veilig. Honden en grondeekhoorns Ondanks de lange en strakke wachtschema s zien de mannen er uitgerust uit. Tussen de shifts door rusten de mannen in met klamboes gehulde slaapplekken. Het is tussen de wachtbeurten door heerlijk stil en koel slapen, vertelt Faber. Er zijn weinig muggen en, afgezien van wat rondlopende honden en grondeekhoorns, gebeurt er niet veel s avonds. Yahtzee Degenen die overdag geen wacht hebben, kunnen dan ook rustig ontspannen. Er wordt af en toe een potje Yahtzee gespeeld, opgedrukt en gepraat. Het thuisfront is een veel gehoord onderwerp. Faber: Natuurlijk mis ik mijn vrouw. Maar ik probeer veel contact te houden. Zolang het met haar goed gaat, gaat het met mij ook goed. 20 Landmacht De machinist: van alle markten thuis Ik rijd op de shovel maar zal hier vooral achter het stuur van de graafmachine zitten, zegt korporaal-1 Maarten Boonen. Samen met zijn collega s is hij bezig met het graven van een gracht die de buitenste perimeter van het toekomstige Nederlandse kamp Castor moet gaan vormen. Meestal rijden we zo n twee uur per keer. Dan ruilen we. Het is namelijk snikheet in de cabine van de machine. Airco is er niet, legt hij lachend uit. Met 33 ton is het een flink gevaarte. De voortgang van de gravers liegt er dan ook niet om; zo n vierhonderd meter per dag. Boonen: Het is fijn werken hier. Natuurlijk is de temperatuur zwaar en kan de logistiek beter, maar het is hier leuker dan in Afghanistan waar ik twee keer ben geweest. Hij wijst naar de Malinese kinderen die vol interesse aan de rand van de bouwplaats staan te kijken. Het is leuk met de kinderen te praten en mijn Frans te oefenen. Je merkt echt dat de mensen positief staan tegenover onze komst. De korporaal geeft nog een voorbeeld van vlak na zijn aankomst. In Bamako hebben we uren gevoetbald met de kinderen. Dat geeft de sfeer wel aan. De genist: opzichter bouw en bouwers Wij zijn duidelijk de eersten die hier een schop in de grond zetten, vertelt sergeant-1 Luuk Janssen (39). De groepscommandant van de bouwvakkers wijst naar de diepe sleuf die de graafmachine in de rode aarde heeft getrokken. De grond heeft een losse structuur, dus het graven gaat gemakkelijk. Maar het zand is te fijn om bijvoorbeeld te gebruiken voor een eventuele wal. Het bouwrijp maken van deze grond is een flinke klus. Kiezels om de ondergrond te verstevigen, moeten uit de nabijgelegen laterietmijn worden gehaald. Ook de logistieke opvoer vanuit het 1200 kilometer verderop gelegen Bamako gaat moeizaam. Janssen: Dit is Afrika. Machines en andere materialen zijn hier moeilijk te krijgen. Tot dusver hebben de genisten pas vier bouwmachines en drie trucks tot hun beschikking. We maken lange dagen en zorgen dat we op schema blijven, aldus Janssen. Veel tijd voor ontspanning hebben de genisten naast hun werk dus niet. Janssen: Een heilig moment voor mij is samen eten. Dat is goed voor de samenhorigheid en zo houd ik in de smiezen hoe het met iedereen gaat. Nu, aan het begin van de missie, zijn er zoveel nieuwe indrukken dat de meesten nog geen heimwee hebben. Maar Janssen, zelf al vijf uitzendingen achter zijn naam, heeft een goede remedie tegen het gemis straks. Ik bel bewust niet elke dag, dat vergroot het gemis. Maar iedereen is daar anders in. We moeten elkaar daarin steunen. De verbindelaar: schakel met Nederland Korporaal Celina van Meurs (27) heeft niet bepaald de makkelijkste job tijdens de opbouw. Als de meeste mensen op één oor liggen, houdt zij de wacht in de opsroom. Haar belangrijkste taak: zorgen dat de verbinding via satellietcommunicatie werkt en blijft werken. En natuurlijk de communicatie met de bouwlocatie in stand houden. Verbindingen zijn essentieel in een militaire operatie. Geen wonder dat Van Meurs (en twee CIS-collega s) in ploegendienst de verbinding 24/7 in de gaten houden. De telefonie en mail gaat via de SweDish (schotel, red.). Als deze uitvalt hebben we als eerste back-up een satelliettelefoon, maar dat werkt toch een stuk minder prettig, vertelt Van Meurs. Er kan van alles fout gaan. Een kabeltje kan losraken, iets kan kapotgaan of er kunnen softwareproblemen zijn. Zaak is alles zo vlug mogelijk op te lossen. Genoeg te poetsen De nachten in haar eentje vindt ze goed vol te houden. Zolang je bezig blijft, ben je alert. Ik kom de shift altijd door met veel onderhoud aan apparatuur. Stof is hier in Mali een probleem, dus ik heb genoeg te poetsen. Ook lees ik veel en werk ik in mijn dagboek. Van Meurs is voor het eerst op uitzending en vooral de pieken en dalen in de werkdruk verbaasden haar aanvankelijk. Ook haar ritme omgooien om overdag te slapen en s avonds te werken was even wennen. Het gemis van haar vriend ervaart ze als lastig. Toch overheersen positieve gevoelens. Van Meurs: Het is extra spannend om hier als eerste te zijn. Je helpt iets op te bouwen. Hier doe je het allemaal voor. Landmacht 21

12 Landmacht Missie Mali Lokaal inkopen doen Gao Malinezen zijn goede handelaren Rustig stuurt sergeant-majoor Jochem van der Harst zijn four-wheel-drive over de met kuilen bezaaide weg. Ezeltjes, felgekleurde brommertjes en door de assen gezakte vrachtwagens kachelen voorbij. De witte auto met VN-logo trekt weinig bekijks. De mensen zijn inmiddels gewend aan onze aanwezigheid, legt Van der Harst uit. TEKST: ELNT Wouter Helders FOTO S: SM Gerben van Es Sergeant-majoor Jochem van der Harst (rechts) heeft inmiddels een goed lokaal netwerk opgebouwd. Vrijwel elke dag trekt de compagnies sergeant-majoor (CSM) er op uit om in Gao-stad inkopen te doen. De boodschappenlijst vandaag: tien sloffen sigaretten, negentien lokale simkaarten, beltegoed en ranja. Ook heb ik nog wat langdurige projecten, vertelt de sergeant-majoor terwijl hij moeiteloos door de ongemarkeerde straten van het stadje navigeert. Ik moet nog een compressiepomp kopen en lampen voor in de bar. Maar de Malinezen zijn goede handelaren. Een week geleden vroegen ze de hoofdprijs. Nu is daar al de helft vanaf. Eens kijken wat ze vandaag vragen. Van der Harst stuurt de auto de drukke marktstraat op. In de schaduw onder de spaarzame bomen hebben mensen kleedjes uitgestald met groenten en fruit. Tussendoor verdringen houten kraampjes met kleren en andere goederen zich op het trottoir. Ergens halverwege de straat parkeert hij voor een klein winkeltje en wijst naar de man die meteen naar buiten komt lopen. Dat is de eigenaar Mohammed. Als je hem wat vraagt dan regelt hij het. Ze krijgen nu door dat wij zaken willen doen Van babyvoeding tot gloeilamp Het vier man sterke team stapt uit. Twee militairen blijven bij de auto. De anderen worden hartelijk door Mohammed begroet en verdwijnen achter hem de winkel in. De kleine dertig vierkante meter worden doorsneden door een balie. De wanden zijn tot aan het plafond bekleed met houten stellages. Van babyvoeding tot gloeilampen; er staat van alles. In een mengeling van Frans, Engels en gebarentaal barsten de onderhandelingen los. De afgelopen weken heb ik hier goede zaken gedaan, zegt Van der Harst even later, terwijl Mohammed de aankopen inpakt. Koelkasten, aggregaten, je kunt het zo gek niet bedenken. Vaak gaat het ook om kleine, allerhande dingen. Als moeder van de eenheid vindt de onderofficier het mooi dit soort dingen te doen voor de mannen. Uiteindelijk wordt deze taak overgenomen door de nog te arriveren logistiek officier, maar tot die tijd doe ik het met liefde. Vruchten plukken Zijn inkoop-opvolger plukt straks de vruchten van de contacten die de CSM in het gebied heeft aangeboord. Het heeft even geduurd voor ik de weg kende en voordat mensen me echt begonnen te benaderen. Ze krijgen nu pas door dat wij zaken willen doen. Los van deze praktische reden is het ook gewoon leuk om de poort uit te gaan. De sfeer hier op straat is ontspannen. Mensen staan duidelijk positief tegenover onze aanwezigheid. Mohammed is in ieder geval blij met de Nederlandse klandizie. Na, omringd door geïnteresseerde toeschouwers, nog even met de CSM te hebben onderhandeld over de compressor, verzekert hij zich ervan dat er morgen weer een bezoek is. Morgen werkt alles en maken we een mooie prijs. Van der Harst schudt hem de hand. We zullen zien. De VN-auto trekt weinig bekijks. De Malinezen in Gao lijken gewend aan de Nederlandse aanwezigheid. 22 Landmacht Landmacht 23

13 Landmacht Missie Mali Talismannen in Mali Het konijntje Zonder hem ga ik echt niet weg, vertelt eerste luitenant Robert de Vries. De HPG er is al vijf keer eerder op missie geweest, het kleine knuffelkonijntje van zijn zoon, inmiddels vol met batons en andere aandenkens reist altijd mee. Vroeger nam ik de knuffel zelf mee, nu krijg ik hem van mijn zoon in mijn handen gedrukt als ik op uitzending of werkbezoek ga. De Vries maakt in elk land een foto van het konijntje, die hij vervolgens naar huis stuurt. Ik heb foto s van het konijn op de kanonsloop van een Amerikaans oorlogsschip, voor mijn tent in Afghanistan enzovoort. De beschermengel Soldaat-1 Steven Snijders vouwt zijn flaphoedje open. Aan de binnenkant zit een klein speldje vastgeprikt. Dit beschermengeltje heb ik van mijn moeder gekregen toen ik in 2010 naar Afghanistan ging. Ik moet het van haar dragen. Aan het engeltje bungelt verder een klein kerkmuntje dat Snijders van zijn vrouw kreeg. Ik ben niet bijgelovig maar het voelt goed iets van het thuisfront dichtbij me te dragen. Zonder hem ga ik echt niet weg Zijn militairen bijgelovig? Feit is dat bijna elke man of vrouw in het uitzendgebied wel iets bij zich heeft wat geluk moet brengen. Een talisman. Een mascotte. Een foto van een geliefde. Of een mooie brief. Vijf militairen in Mali over hun geluksbrengers. Klavertjevier Vier grote klavertjesvier prijken in inkt op zijn rechterarm. En uit zijn portemonnee vist hij nog een authentiek geluksbrengertje. Deze heeft mijn moeder toen ik klein was gevonden in het park, vertelt korporaal-1 Jurian Faber. Tijdens mijn eerste uitzending droeg ik hem bij me en ook nu wilde mijn moeder dat ik hem meenam. Of het geluk brengt weet ik niet. Zo ja, dan heb ik er vijf en dus vast heel veel geluk, wijst hij grinnikend naar zijn arm. TEKST: ELNT Wouter Helders FOTO S: SM Gerben van Es Armbandje Een sterke, behaarde mannenarm met een armbandje van kralen vol felle kleurtjes. De meeste mannen zouden er niet snel mee lopen. Sergeant Erik van Beek draagt het met trots: Mijn dochtertje van 9 jaar heeft deze armband voor mij gemaakt. Ik draag hem omdat zij hem gemaakt heeft en het me aan thuis doet denken. Ook zijn vorige uitzending had hij een talisman mee. Mijn moeder had me toen een Mariabeeldje meegegeven. Baadt het niet, dan schaadt het niet. Fotoboek Bij zijn afscheid kreeg korporaal Peter Berkenbosch van zijn vrouw een ingepakt pakketje in zijn handen gedrukt. Na aankomst in Mali bleek het een fotoboek te zijn met foto s van vrienden en familie, maar ook tekeningen van neefjes en nichtjes en briefjes vol grappen en aanmoedigingen. Berkenbosch: Een superleuke verrassing en fijn om te weten dat ze thuis met je meeleven. Ik blader er bijna elke dag even in. 24 Landmacht Landmacht 25

14 Night Run zet verkenners op scherp Elk moment aanpakken om beter te worden In de omgeving van Oirschot draaien de deelnemers warm met een korte catcrawl over een duiker. Terwijl hun collega s het touw strak houden, klimmen ze één voor één soepel omhoog. Bij het team van 11 Infanteriebataljon Luchtmobiel zijn twee groepsleden tijdens de klauterpartij al bezig om de snelste route naar het volgende obstakel te bepalen. Het is tenslotte een race om de snelste tijd. De competitie gaat echt los tijdens de brandcard race, één klik verderop. Verkenners van het organiserende 42 Brigade Verkenningseskadron (42 BVE) vliegen over het glooiende pad alsof er geen slachtoffer van ruim 75 kilogram op de draagbaar ligt. Routeschets Na een snelle ZHKH-casus is het tijd voor een specialiteit van de verkenners; navigeren. Team 42 Pantserinfanteriebataljon maakt binnen vijf minuten een routeschets en verdwijnt in de donkere nacht. Met de tekening in de hand loodst de voorste man het team tussen de maanverlichte bomen door. De rest sjouwt een flinke houten stam op de schouders. Na een wirwar van S-bochten en Y-splitsingen volgt het herbevo-punt, waar de verkenners dankbaar energie opdoen met bananen en energierepen. Bij hindernis 15 worden de groepen in tweeën gesplitst. De juiste verdeling blijkt een wezenlijk onderdeel van de wedstrijd, want op elkaar wachten zorgt voor flinke vertraging. Wij wilden dat in onze teams globaal dezelfde kennis en ervaring aanwezig was, vertelt sergeant-1 Bas Zegveld van 11 Luchtmobiel. Mul Na een team-up bij de achterpoort van de kazerne razen de militairen als toetje over de touwhindernisbaan. Erg onder de indruk zijn ze daar niet van. De vermoeidheid speelt de competitieve verkenners met ruim vijftien kilometer in de benen nagenoeg geen parten. Volgens Zegveld maakten het mulle zand en de afstand het tot een uitdagende wedstrijd. Collega-verkenner korporaal-1 Robbie Vermeulen verwachtte materieelherkenning en mortieraanvraag maar werd verrast door de extra ballast. Bezweet en met een gespannen blik komen acht verkenners aan bij de controlepost. Met niets meer dan een routeschets hebben ze twee kilometer door een bos gerend. Op hun schouders een zes meter lange zware stam. Het is één van de opdrachten tijdens de Recce Obstacle Night Run; een nieuwe wedstrijd voor verkenningseenheden. TEKST: kpl-1 Thijs Imandt FOTO S: Herman Zonderland In werkelijkheid stuiten de verkenners ook vaak op obstakels zoals een rivier, rotswanden of een moeras. Zonder enige vorm van GPS-hulp moeten de verkenners tijdens de Night Run de weg zien te vinden. Competitie Wedstrijdleider opperwachtmeester Pascal van den Baard ziet tot zijn genoegen de competitiedrang terug in het deelnemersveld. Op deze manier op elkaar aangewezen zijn, is goed voor de groepsontwikkeling. Daarnaast bevordert het de teamspirit en het saamhorigheidsgevoel tussen de verkenningseenheden. Voor de opper is het organiseren van de Night Run geen onbekend terrein. Vorig jaar was 42 BVE in charge bij de Zilveren Kijker in het Duitse Bergen. Vanuit die ervaring hebben we omwille van de veiligheid en het gebruik van openbare wegen geen tactisch scenario geschreven. En drie onderdelen zijn na een testrun uit de wedstrijd geschrapt. Anders waren de eenheden echt te lang bezig. Voor herhaling vatbaar Het was de eerste editie van het evenement, maar na deze succesvolle uitvoering kijkt Van den Baard nu al uit naar volgend jaar. Hij wil dan graag internationale verkenningsteams uit België, Frankrijk en Duitsland mee laten doen. Zij maken dan kans om de wisseltrofee van het winnende verkenningspeloton 42 Pantserinfanteriebataljon over te nemen. Commandant 13 Gemechaniseerde Brigade, brigadegeneraal Gijs van Keulen, waardeerde vooral de massale deelname vanuit het hele land. Ook in drukke tijden pakken jullie elk moment aan om beter te worden. En de winnaar is 42 Pantserinfanteriebataljon 26 Landmacht Landmacht 27

15 Grensverleggende life firing tactical training in de West Tijdens de LFTT ligt de compagnie onder vuur vanuit een huis. De eenheid besluit aan te vallen maar de verplaatsing is niet zonder gevaar. Het geeft toch een ander gevoel als je tijdens het lopen de kogels langs je oren hoort fluiten, zucht één van de soldaten als hij na de oefening het stof en het zweet van zijn hoofd veegt. Daarom in de West Sinds 2009 is een roulerende compagnie van de Koninklijke Landmacht geplaatst op marinebasis Parera op Curaçao. De landmachteenheden ondersteunen vanuit daar het takenpakket van de Commandant Zeemacht in het Caribisch Gebied. De hoofdtaak is territoriale verdediging van de eilanden behorende bij het Koninkrijk der Nederlanden. Daarnaast ondersteunt de compagnie de lokale autoriteiten door het verlenen van zachte bijstand in geval van orkaannoodhulp en harde bijstand bij onder meer het zoeken naar vermiste personen. Naast deze operationele taken wordt de eenheid ingezet voor ceremoniële taken zoals Koningsdag en dodenherdenking. Compagnie onder vuur op Curaçao Tijdens de Life Firing Tactical Training (LFTT) op schietterrein Wacawa op Curaçao krijgt de landmachtcompagnie in de West de mogelijkheid om een week in een tactisch scenario hun schietvaardigheden te trainen. Een mooie uitdaging voor de A-compagnie van 17 Pantserinfanteriebataljon uit Oirschot. En stoffig is het op het gortdroge schietterrein Wacawa. De omstandigheden zijn hier behoorlijk zwaar, weet Clarenbeek. De temperatuur is hoog, de zon is fel en het waait hard rond deze periode waardoor het stof overal gaat zitten. Hier lopen met scherfwerend vest en een helm, terwijl de kogels om je oren vliegen, is zeker geen walk in the park. De gewonde komt op tijd bij de ambulance aan en de Life Firing Tactical Training komt goed ten einde. Compagniescommandant kapitein Arjan Luijten concludeert: We hebben hier ongekende mogelijkheden om te trainen. We kunnen hier dingen doen die in Nederland en Duitsland niet mogelijk zijn, zoals het gooien van handgranaten tijdens beweging. Daarnaast zet de feeback van de mariniers, die de training verzorgen, ons weer op scherp. Kortom het bevalt ons uitstekend hier. Tijdens de opmars naar het huis raakt één van de mannen gewond en moet door zijn maten in veiligheid worden gebracht. Hij moet zo snel mogelijk uit de brandende zon maar veel schaduw en mogelijke schuilplaatsen zijn er niet op de vlakte aan de Noordkust van Curaçao. Tekst: LTZ 2 OC Maartje van der Maas Foto s: Peter Bijpost De week geldt als voorbereiding op de eindoefening van de CLAS-compagnie in de West, die alweer de laatste fase ingaat van haar tijdelijke tewerkstelling van vier maanden op het eiland. Het scenario wordt naarmate de week vordert steeds ingewikkelder, vertelt de liaison voor de staf van de Commandant Zeemacht in het Caribisch Gebied, kapitein Martijn Clarenbeek. En het niveau waarop wordt getraind steeds hoger. 28 Landmacht Landmacht 29

16 Pilot voertuigenpool afgerond Pilot voertuigenpool afgerond Eenheden dragen tot medio 2014 circa vijftig procent van hun operationele wielvoertuigen over aan de poolorganisatie. Sergeant-majoor Gertjan Van Voorden, SMOD A-compagnie 17 Painfbat Ik ben commandant van de onderhouds-, diagnose-, en bergingsgroep. Alles wat niet ademt komt bij ons voor reparatie. Dat komt neer op ongeveer 26 voertuigen. In het nieuwe systeem haal ik de voertuigen op bij de pool en zorg ik dat het materiaal in orde is op het moment van inleveren. Officieel ben ik verantwoordelijk voor al het materieel. Maar de voertuigen die ik ophaal, worden vervolgens tijdens een oefening door meerdere groepen gebruikt. In het begin zorgde dit voor een gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel bij de gebruikers. Nu laat ik iedereen tekenen voor ontvangst. Mensen moeten beseffen dat een handtekening zetten, verplichtingen met zich meebrengt. Gelukkig begint dat besef te groeien. Dit concept zou fantastisch kunnen werken maar het is rap ingevoerd. Sommige collega s ervaren het poolen als een cultuurschok. Het heeft dus tijd nodig. Joop Kooyman, medewerker voertuigenpool Regio Zuid (Oirschot) In augustus is de proefperiode bij ons van start gegaan. De eenheden waren aan het begin huiverig omdat ze bang waren hun voertuigen kwijt te raken. De twijfel viel weg naarmate duidelijk werd dat het poolsysteem werkte. Binnen de regiopool Zuid hebben we de beschikking over tweehonderd wagens. 13 Mechbrig schiet de aanvragen in bij de planning in Amersfoort. Vervolgens zetten wij de voertuigen klaar en toppen ze op met bijbehorende artikelen zoals antennes. Na oefening tellen wij de pakketten en nemen we de voertuigen weer in. Vervolgens zorgen wij dat de volgende lichting ook op blinkende en goed onderhouden wagens kan rekenen. Ik ben positief over de voertuigenpool. Het is een goed concept. Dit kan fantastisch werken Landmachteenheden delen vanaf dit jaar hun voertuigen via een gemeenschappelijke pool. De regiopool Zuid en 13 Mechbrig zijn als eersten aan de slag gegaan met dit systeem. Drie collega s vertellen over hun ervaring met poolen. TEKST: TLNT Rosalien van Damme Eenheden dragen tot medio 2014 circa vijftig procent van hun operationele wielvoertuigen over aan de poolorganisatie. Operationele wielvoertuigen zijn voertuigen die met het project Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen worden vervangen. Het gaat onder meer om de Mercedes-Benz en Daf trucks. Op het moment dat er sprake is van daadwerkelijke inzet of een niveau 5 oefening en hoger, wordt het ontstane tekort aan voertuigen aangevuld vanuit de pool Operationele Wielvoertuigen (OWVTGN). De pool OWVTGN is fysiek ondergebracht in vier regiopools (Oirschot, Havelte, Kamp Nieuw Milligen en magazijnencomplex Duivelsberg). Elke regiopool treedt op als loket waar de voertuigen worden afgehaald en ingeleverd. Een pool kan naar verwachting zo n vijftien tot dertig voertuigen per dag uitgeven, afhankelijk van de complexiteit van de aanvraag. De totale voertuigenpool van de landmacht bestaat uit rond de duizend voertuigen. Oplossing Binnen het project Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen bleek onvoldoende geld om alle operationele wielvoertuigen één op één te vervangen. Het poolconcept is bedacht als één van de oplossingen voor dit probleem. De reacties vanuit de eenheden waren aanvankelijk twijfelend en sceptisch, vertelt projectmanager Poolen OWVTGN luitenant-kolonel Jaco Elve. Logisch, want mensen zien liever niet dat hun iets wordt afgenomen. Maar nu de pilot in Regio Zuid achter de rug is, zijn de meningen over het algemeen positief bijgesteld. Luitenant-kolonel Jaco Elve, projectmanager Poolen OWVTGN Door de invoering van het poolconcept hoeft het project Defensiebrede Vervanging Operationele Wielvoertuigen ongeveer dertig procent minder voertuigen te vervangen. Met minder voertuigen behalen we op deze manier hetzelfde effect. Dit heeft een groot financieel rendement. Een ander winstpunt is dat het materiaal in betere staat wordt aangeleverd. Bovendien blijkt uit ervaring dat eenheden niet permanent het maximale aantal MB s en viertonners hoeven te bezitten. Veel voertuigen stonden daardoor onnodig stil. Ik realiseer me dat het niet alleen maar rozengeur en maneschijn is. Een consequentie is namelijk dat de pool alleen wordt ingeschakeld bij een oefening vanaf van niveau vijf of daadwerkelijke inzet. In alle andere gevallen moeten de bataljons roeien met de riemen die ze hebben. Dat betekent soms bij elkaar lenen, wat weer extra afstemming vergt. Tot slot is de poolorganisatie verantwoordelijk voor het onderhoud van de voertuigen. Maximaal één keer per maand vragen we aan een klein detachement om een regiopool hierin te ondersteunen. Dat wordt niet altijd als prettig ervaren. 30 Landmacht Landmacht 31

17 Landmacht Personeelsmutaties Militair personeel bevorderd Militair personeel dienst verlaten Burgerpersoneel dienst verlaten Generaal-majoor JA van der Louw (inf ) Brigadegeneraal JJM van Maaswaal (luart) Kolonel MHGB Heuts (log gnk) Luitenant-kolonel TE Dhont (art); JCW Maijen (natres); FJM van Gerven (vbdd); R Stet (inf ); BP Zuurendonk (log td); CJM Gillis (cav); JP Janssens (log b&t); MA de Beus (inf ); A van Klaarbergen (cav); J Nijdam (log td) Majoor HJ Braat (gn); GHJ Gilissen (log gnk); YV Versloot (log gnk); LJJ Reinders (cav); EJ Kosters (art); WL van Leussen (inf ); AED Bakker (inf ); R Zevering (vbdd); MJ Boon (inf ); S van der Scheer (gn); JM Evers (log b&t); FC Erkelens (inf ) Kapitein / ritmeester HJ van den Hoorn (log td); WPJ Berendsen (inf ); MH Webbink (natres); MMP Aspers (art); JL Louwerse (log gnk); LE Schrader (log b&t); BCT Hendrikson (log b&t); P van der Steen (inf ); (vbdd); PA Phefferkorn (log gnk); KPAL van Osch (log gnk); S Meppelink (inf ); OH Nagel (inf ); MHL Schapendonk (log gnk); J Romeijn (gn); HML Kartoidjojo (log gnk); DJ Snippe (log gnk) Sergeant der eerste klasse / wachtmeester der eerste klasse MHT Leemans (log b&t); A Cazemier (inf ); SM Schaap (vbdd); SHB Driessen (lo/s); MJH Maatje (log b&t); CM de Jonge (cav); JC Buijtendijk (log ma); A Hokke (log b&t); SJ Pieterson (log ma); A Ruth (log b&t); M Bondietti (log b&t); S Ruiter (vbdd); RJ Brandriet (log b&t); M van Dijk (log td); RHJ Pel (vbdd); SC Rijnders (inf ); JN Draaijer (log b&t); ML Xhofleer (log b&t); RR van Dooren (log gnk); AAM van Ettinger (log ma); SW Hofman (log gnk); SS Humphries (log b&t); EN Witte (log gnk); S Reinds (log gnk); S Yavas (log b&t); A van Geresteijn (log gnk); SM Vroombout (log gnk); ERC Simon (log b&t); DWP Gerrits (log gnk); M Wobben (log gnk); MCMJ Dirkx (natres); N Schulz (log b&t); PA de Roo (log b&t); WMH van Doren (log gnk); DA Raijmakers (log ma); WJ Box (natres); DAMS Kunstt (vbdd); M Meeuwsen (inf ); JJTCH Munten (log ma) Sergeant / wachtmeester Generaal-majoor H Morsink (cav) Luitenant-kolonel A Phielix (log td) Majoor C Hoogerwerf (pro gv); H Maarleveld (inf ) Kapitein / ritmeester M Ayubkheyl (inf ); DF Dijkstra (inf ); R Gruijters (rk gv); O Ruiter (cav) Eerste luitenant MWJ van Houdt (log b&t) Vaandrig M Drent (inf ); TCE Pepels (gn) Adjudant MA van den Assem (gn) Sergeant-majoor / opperwachtmeester J Huisman (art); NA Schipper (log ma); AJJ Schoorl (art) Sergeant der eerste klasse / wachtmeester der eerste klasse Reünies Schaal 11 RJ Wegman Schaal 6 BJ Boute Schaal 5 CMMA Leunissen Schaal 4 AEL Cremers CJ Foppen PO Schaper P Terburg Vereniging Veteranen Vredesmissies Garderegiment Fuseliers Prinses Irene Datum: Vrijdag 23 mei 2014 Locatie: Genmaj de Ruyter van Steveninckkazerne, Oirschot Info en aanmelden: Tot 10 mei o.v.v. aantal personen/ kinderen en dieetwensen. F.E.T.J. van Dijk, tel: of (bij voorkeur) vvvgfpi@home.nl en via VVVGFPI 17 Painfbat GFPI C-Cie SFIR 5 Datum: Vrijdag 23 mei 2014 Locatie: Genmaj de Ruyter van Steveninckkazerne, Oirschot Info en aanmelden: Tot 10 mei bij W.G. Blok (WG.Blok@ mindef.nl), tel of via 20 jaar Dutchbat I en Dutchbat II en de jaardag van het Garderegiment Grenadiers en Jagers Datum: Zaterdag 5 juli 2014 van tot uur Locatie: Oranjekazerne, Schaarsbergen Info en aanmelden: Aanmelden kan tot 15 april 2014 op vvgj@garderegimentgrenadiersenjagers.nl De kosten bedragen 10 euro per persoon (kinderen gratis). Indien u lid bent van de VVGJ is de dag gratis. MFO Sinaï, Identiteitsgroep Steenrode-Baretten Datum: 25 april 2014 Locatie: Oranjekazerne, Schaarsbergen Info en aanmelden: Voor 17 april 2014 bij dhr. E. Jacobsz (jacobsz@kpnplanet.nl) of dhr. C.H. van Gelden (secretariaat.isb@gmail. com) 70 jaar vrouw in de Koninklijke Landmacht' Vereniging Vrouwelijke Militairen Koninklijke Landmacht (VVMKL) Datum: Zaterdag 19 april 2014 Locatie: Bronbeek, Arnhem Info en aanmelden: Een inschrijfformulier kunt u aanvragen via Reunie.VVMKL@Gmail.com of het secretariaat VVMKL, Tormentil 46, 2631 DD Nootdorp In Memoriam De heer C.R. van Ginkel werkzaam bij OOCL R Borgman (cav); JWJ Heeren (log b&t) TJW ter M Berendschot (cav); W Meijer (cav); C Seelig H Afkir (vbdd); J Antelo Rovers (vbdd); GW Horst (inf ); T Pasman (inf ) (natres); M Veenstra (cav); C Bonte (natres); RE Bessembinders (log gnk); JHL Blom (vbdd); FJCA SGT-1 J.J. de Jong Eerste luitenant AS Zuidgeest (natres); LHJC Spijkers (inf ); NJ van Hek (natres) Korporaal der eerste klasse Brokken (art); R van Dijk (log b&t); PJ Hendriks (inf ); D Hofman (inf ); HM Hofman (log b&t); TD Hoogeweegen (lo/s); J Hut (inf ); DJLTM Landmacht Redactieraad werkzaam bij 471 MOGOS compagnie Casteel (log td); PJ van Betten (log b&t) ; MOW NFM van der Heyden (natres); KAF Leyten (log Jordaans (log ma); MT Koning (cav); NHG Maessen (log b&t); J Maerschalck (log b&t) ; J Sommen (log ma); M van Haarst (log ma); F Bijl (log td); PFP van Spaendonck (log b&t); JJ Blok (inf ); A Shem-Tov (log ma); TJE van der Laan (log td); KM Donkor (log b&t) Tweede luitenant HC Udes (natres) Adjudant JGH Schlaman (cav); MMCJ van Hemert (log gnk); T Beumer (vbdd); FN de Groot (vbdd) Sergeant-majoor / opperwachtmeester RG Lundin (natres); MHM Huijts (natres); CE Scriwanek (natres); HJ van Gelder (gn); DCA van Oorschot (natres); AW Schoonbergen (inf ); TJ Belle (gn); GJM Vleeshouwers (log td); D van td); JJM Kloek (natres); LDM Zoeteweij (vbdd); D Nendels (log b&t); S van Sikkelerus (art); B Severijnen (inf ); NAC Moree (inf ); PC Biemans (inf ); HHPM Maessen (gn); V Kluiver (inf ); PH Grisel (log b&t); D Kisteman (inf ); N Marsman (vbdd); P Hoetjes (inf ); S Kooijman (vbdd); R Zonnebelt (gn); PF Luiten (inf ); SCHG Blom (inf ); J Hilt (cav); MLM Sanders (gn); IJ Timmer (inf ); SCF Botter (log gnk); LJNV van Haarlem (inf ); N van Apeldoorn (inf ); LCHG van de Pol (log gnk); RPM Bareman (inf ); N Ouwehand (vbdd); M Winkel (log b&t); I Bergman (cav); L van Loo (vbdd); JJH Dries (log td); K Heijmans (vbdd); H Kandzetovic (log gnk); B van den Hof (log td); PAE Wardenaar (inf ); N de Kamps (log b&t); JP Janse (gn); A Motz (gn); H Mulder (log td); E Dirksen (gn); M Smaak (natres) Mertens (log gnk) MGJ Schuman (log gnk) Sergeant / wachtmeester R Barrientos De Reus (inf ); J Goud (log gnk); DG Niessen (log gnk); K Overduin (log gnk); T Samandu (log gnk); R Voortman (inf ) Korporaal der eerste klasse JM Beenakker (log td); C Bos (art); HLC van den Bos (log b&t); N Boutahar (log td); F Ceton (inf ); A Heger (inf ); B Huijsman (log gnk); A Ketting (cav) ; KHP Koolen (gn); M van de Kuilen (log ma); AJ Kuperus (inf ); J Lamberts (log td); R Leijting (log b&t); B Leusink (gn); MW Mantel (inf ); J van der Molen (luart); LAJ van de Mortel (log ma); B Nachtegaal (inf ); NAJM Peeters (vbdd); P de Pooter (inf ); M Rodenberg (gn); TMT Ruijgrok (vbdd); MJM Simons (gn); Voor ideeën en opmerkingen over het blad Landmacht kun je terecht bij de leden van de redactieraad: 1GNC: maj Tjeerd Dijkstra * OTCRij: aooi Leo van Meerendonk * KCT: kap Louis Wesselink * OTCo: maj Henk Asma * DGLC: elnt Jurriaan Esser * JISTARC: aooi Erik Vriens * OTCMan KC: aooi Paul Fontein * Korps Natres: kap (r) Fred Warmer * OTCMan: maj Ron Sprokkereef * VustCo: kap Corné van den Berg * OOCL: aoo (R) Roel van Essen * DP&O: kap Anne-Marie Berndsen * DCHR: maj Frans Verburg * MatlogCo: maj Cas Le Mahieu * Tweedaagse Militaire Prestatie Tocht (TMPT) Op 27 en 28 mei vindt de 66e editie van de TMPT plaats vanuit het Infanterieschietkamp Harskamp. Inschrijven kan tot 12 mei 2014 op Er kunnen circa 275 teams deelnemen. Ligten (log b&t); AH Dekker (luart); MW Heijes (inf ); V Hilbink (inf ); RM Paulussen (log ma); TB Postma (log td); JM Koopman (log td); J Monshouwer (vbdd); RWJ Ellenbroek (log gnk); Burgerpersoneel bevorderd Schaal 12 R Spoor (log gnk); JL Stoel (inf ); SJM Thijssen (log b&t); THE Tilburgs (gn); B Valken (log td); A Vellekoop (log td); R Yayla (cav); R Zweere (inf ); S Zwiers (inf ) Is jouw eenheid nog niet vertegenwoordigd in de redactieraad en praat je graag eens in de twee maanden mee over de inhoud van het blad? Neem dan contact op met de redactie van Landmacht: redactielandmacht@mindef.nl AJJ Vos (log gnk); MWE Verbist (log ma); M Kuik S Kort (natres) 32 Landmacht Landmacht 33

18 Landmacht Helden Landmacht Berichten Vestingbouwer en belegeraar Menno van Coehoorn Heldhaftig gedrag op het slagveld leverde hem een ontmoeting met Zonnekoning Lodewijk XIV op. Zijn boek Nieuwe vestingbouw was zo succesvol dat de Russische tsaar Peter de Grote probeerde hem voor zijn karretje te spannen. En het door hem uitgevonden Coehoornmortier, een klein draagbaar mortier voor belegeringen, bleek zo effectief dat de Nederlandse marine het tot in de jaren vijftig van de 20ste eeuw gebruikte voor onder meer het werpen van lichtkogels. Het was dan ook geen wonder dat Menno van Coehoorn ( ) het tot generaal-majoor schopte. Naast uitmuntend militair ontwikkelde Van Coehoorn zich tot vermaard vestingbouwkundige. Zo perfectioneerde hij een nieuw systeem van vestingbouw, toegespitst op het Nederlandse terrein, dat forten moest helpen de modernste manieren van oorlog voeren te kunnen weerstaan. Dit Nieuw-Nederlandse stelsel werd gekenmerkt door een tot minimum gereduceerde grote bastions en weermuren. Elk onderdeel van de vesting was 34 Landmacht zelfstandig te verdedigen. De belegeraar kreeg hierdoor geen kans om zich in het voorterrein staande te houden. Innovatief Menno van Coehoorn werkte onder andere aan de vestingwerken van Zwolle, Doesburg, Nijmegen, Grave en Breda en ontwierp tal van linies (zoals de IJssellinie) die grenzen van de Republiek moesten beschermen tegen invasies. Ook als Van Coehoorn de rol van belegeraar innam, ging hij innovatief te werk. Bij belegeringen liet hij een groot aantal vuurmonden geconcentreerd vuur afgeven om zo een bres in de wal te schieten, waarna de bestorming kon plaatsvinden. Hij was groot voorstander van het gebruik van mortieren en houwitsers om zo vuur achter de vestingwal te kunnen uitbrengen. Zijn militaire kennis kreeg Van Coehoorn met de paplepel ingegoten. De Van Coehoorns hadden al generaties de Oranjes in voor- en tegenspoed als officieren gediend en de jonge Menno trad logischerwijs in zijn vaders voetsporen. Als jongeman nam hij dienst in verschillende legers, waaronder dat van stadhouder Willem III. Hij was als kapitein betrokken bij de verdediging van Maastricht in 1673 en deed ook oorlogservaring op bij Grave en Seneffe. Voor betoonde moed werd hij in 1674 tot majoor bevorderd en aan het einde van de oorlog bereikte hij de rang van kolonel. Rijzende ster De ster van Menno van Coehoorn begon pas echt te rijzen toen hij als generaal-majoor van de infanterie ten strijde trok in de Negenjarige Oorlog. Hij maakte naam bij de verdediging van Namen in 1692 en Hoei in Bij het beleg van Namen gaf Van Coehoorn zich als laatste over. De belegeraar, de Franse koning Lodewijk XIV, liet hem aan zich voorstellen. De herovering van de Citadel van Namen in 1695 maakte hem nog beroemder. De laatste oorlog waarin de Republiek tijdens Coehoorns leven betrokken raakte, was de Spaanse Successieoorlog. Van Coehoorn gaf leiding aan de verdediging van Zeeuws-Vlaanderen, Venlo, Roermond en Luik in In 1703 was hij nog actief bij de verovering van Bonn. Verzwakt door twee beroertes stierf Menno Baron (intussen in de adel verheven) van Coehoorn tijdens een bezoek aan Den Haag op 17 maart Zijn stoffelijk overschot werd bijgezet in de Hervormde kerk van het nabij Sloten gelegen Wijckel. Dit is een serie over Nederlandse militaire helden en wordt in elke editie van de Landmacht geplaatst. CDS op werkbezoek met facebook-fans Commandant der Strijdkrachten, generaal Tom Middendorp heeft half februari een bezoek gebracht aan 240 Dienstencompagnie (OOCL). Aanleiding was dat de 3000ste liker van zijn Facebookpagina bij deze eenheid werkt. In zijn kielzog nam de generaal dertig facebook-fans mee naar de generaal-majoor Kootkazerne in Stroe. Om de CDS en zijn gasten een goed beeld te geven van de eenheid waren op het terrein onder meer een mobiele satellietkeuken en een waterzuiveringsinstallatie opgesteld. De generaal wisselde met zijn volgers van gedachten over hoe de organisatie het draagvlak in de maatschappij en civiel-militaire samenwerking kan versterken. Volg de CDS via Jubileumboek bestellen Foto: Bart Nijs Fotografie Speciaal voor het jubileumjaar geeft het NIMH het boek 200 jaar Koninklijke Landmacht uit. In het boek nemen persoonlijke belevenissen van militairen een belangrijke plaats in. Velen van hen, van soldaat tot generaal en van dienstplichtig tot beroeps, komen aan het woord over hun ervaringen in bijvoorbeeld de Slag bij Waterloo, de Tiendaagse Veldtocht, de Meidagen van 1940, de strijd in Nederlands-Indië en vredesoperaties overal ter wereld. '200 jaar Koninklijke Landmacht' laat niet alleen zien hoe uitdagend en veelzijdig het leven van de landmachtmilitair vaak is, maar ook hoe meedogenloos de strijd kan zijn. '200 jaar Koninklijke Landmacht ' is geredigeerd door Ben Schoenmaker en wordt uitgegeven door Boom in Amsterdam. Het boek kost 29,90. ISBN: Voor bepaalde doelgroepen is het boek voor slechts 8 (verzendkosten) verkrijgbaar. Kijk daarvoor op Defensiechauffeurs opgelet De Young European Truck Driver competitie 2014 is open voor inschrijving. Tijdens deze wedstrijd strijden chauffeurs uit 26 Europese landen voor een plek in de finale, die op 12 september plaatsvindt in Zweden. Europa s beste chauffeur wint een nieuwe Scania Streamline ter waarde van euro. De Young European Truck Driver competitie is gebaseerd op zeven categorieën met uitdagingen waarin de vaardigheden van de chauffeurs worden getest. Deze lopen uiteen van theoretische vragen over verkeersregels tot praktische manoeuvreertests en lading zekeren. Degenen die uitblinken in alle categorieën, gaan door naar de Europese finale. Registratie Het registreren kan tot uiterlijk 15 april via Bij het online registratieproces hoort een theoretische voorronde waarin de kennis over veiligheid, materieel en de transportbranche wordt getoetst. De Nederlandse praktijkrondes vinden in mei en juni plaats. Voorwaarden Deelname aan de competitie is niet merkgebonden. Chauffeurs die op een Scania of ander merk truck rijden zijn allemaal van harte welkom. De volgende voorwaarden zijn wel van belang: Geboren in 1979 of later Beroepschauffeur in bezit van geldig C-E rijbewijs Nederlandse nationaliteit Landmacht 35

19 Waargenomen De stammenstructuren zijn complex, het terrein en klimaat uiterst verraderlijk. In april moet de eerste lichting commando s operationeel zijn in Mali. Hun taak: het verzamelen van inlichtingen voor VN-missie MINUSMA. In Budel en de Marnewaard bereidt de Nederlandse Special Operations Land Task Group Scorpion zich voor. Volgende maand een uitgebreide reportage. FOTO: Evert-Jan Daniels 36 Landmacht

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd. Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik

Nadere informatie

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST DE KAZERNES VAN NEDERLAND 2012. Hier vind u een lijst van landmachtkazernes in Nederland. In de lijst vind u de eenheden die er gelegerd zijn en de plaats waar de kazerne staat. JOHANNES POSTKAZERNE, HAVELTE.

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt Den Haag, 20. März 2013 Tel.: 0031 70-342.06.18 Fax: 0031 70-365.32.48 Toespraak ter gelegenheid van

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Thema In en om het huis.

Thema In en om het huis. http://www.edusom.nl Thema In en om het huis. Les 22. Een huis zoeken Wat leert u in deze les? Praten over uw huis Informatie over het vinden van een nieuwe woning Praten over wat afgelopen is Veel succes!

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren,

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, Generaal Middendorp, ter gelegenheid van de musical Soldaat van Oranje bij het Vliegkamp Valkenburg op 30 augustus 2012. Let op: Alleen gesproken woord geldt!

Nadere informatie

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng

Nadere informatie

U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.

U leert in deze les toestemming vragen. Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een

Nadere informatie

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de Toespraak uitgesproken door de Minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij gelegenheid van zijn Kerstbezoek aan Afghanistan, 24 december 2008 te Kaboel. Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Mijn mond zat vol aarde

Mijn mond zat vol aarde Mijn mond zat vol aarde Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,

Nadere informatie

BINNENSUIS Jehudi van Dijk

BINNENSUIS Jehudi van Dijk BINNENSUIS Jehudi van Dijk Op het toneel staat een vrouw. Ze draagt gewone kleren en ze heeft een horloge om. Ook staat er een stoel en een prullenbak en ligt er een pluisje op de grond. Ik denk altijs

Nadere informatie

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk.

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk. 1. Puzzelen Wie er het eerst is! Micha staat bij het schoolhek. Hij krijgt een harde klap op zijn schouder van Ruben, zijn grote broer. Oké. Micha is wel in voor een wedstrijdje. Hij begint meteen te rennen,

Nadere informatie

Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus

Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus Zondag 27 september Markus 9, 30-37 Overdenking Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus 1) Ongemakkelijk gevoel Ik kreeg een beetje een ongemakkelijk gevoel toen ik dat gedeelte

Nadere informatie

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda.

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Ridders Militaire Willems-Orde

Nadere informatie

plastraining voor kinderen adviezen voor ouders

plastraining voor kinderen adviezen voor ouders plastraining voor kinderen adviezen voor ouders Uw kind start met een plastraining op de polikliniek Kindergeneeskunde van het OLVG. Uw kind volgt de training omdat hij problemen heeft met zijn blaas.

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht.

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. DAGORDER Collega s, Minister Hennis en generaal Middendorp zijn dinsdagavond afgetreden. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. En nu zijn ze op deze

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te

Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb De meeste mensen in Nederland hebben het goed voor elkaar. We hebben genoeg eten, we hoeven niet bang te zijn voor oorlog en we zijn dan ook tevreden met ons leven. Maar dat is niet overal op de wereld

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

15. eten moet je toch

15. eten moet je toch GRATIS voorproefje 15. eten moet je toch Uitnodigen Ik zal zorgen dat ik honger heb. Hou het eenvoudig, hoor! Ik eet alles. Ik ben niet zo n moeilijke eter. Maar verder eet ik alles! Je ziet me wel verschijnen.

Nadere informatie

De leerlingen van Jezus zijn in afwachting. Ze voelen het.. er staat iets volkomen nieuws te gebeuren. Het is immers Jezus die spreekt over zijn vertrek bij hen. Voorgoed of is er nog wel een toekomst

Nadere informatie

Sport en jeugdhulp gaan heel goed samen

Sport en jeugdhulp gaan heel goed samen Jamile Zaoudi: Sport en jeugdhulp gaan heel goed samen fietsen, iets ondernemen. Tegelijkertijd werk je aan het stukje psyche: Je kunt je bijvoorbeeld niet meer verschuilen achter je vader of moeder, het

Nadere informatie

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1 Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Vlucht AVI AVI. Ineke Kraijo Veerle Hildebrandt. Kraijo - Hildebrandt Vlucht De Vier Windstreken. De Vier Windstreken AVI

Vlucht AVI AVI. Ineke Kraijo Veerle Hildebrandt. Kraijo - Hildebrandt Vlucht De Vier Windstreken. De Vier Windstreken AVI AVI E4* Alcoholisme, ruzie, bang zijn Midden in de nacht rinkelt de telefoon. Anna weet wat dat betekent. Ze moet vluchten, alweer. Ze rent de donkere nacht in. De volgende dag valt Anna in de klas in

Nadere informatie

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien

Nadere informatie

Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander.

Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander. Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander. HHKalender DEF_2 ct.indd 1 Romantiek in een liefdesbrief 01-06-15 21:37 ROMANTIEK in een liefdesbrief Schrijf een liefdesbrief aan je geliefde. Verwerk

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

hun familie, geachte aanwezigen,

hun familie, geachte aanwezigen, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de uitreiking van de eerste universitair erkende diploma s van de Nederlandse Defensie Academie op 26 maart 2012 te Den Helder.

Nadere informatie

Dat we hier vanavond bij elkaar zijn wordt vooral bepaald door de wereldse kalender. En niet de kalender van de christelijke feesten.

Dat we hier vanavond bij elkaar zijn wordt vooral bepaald door de wereldse kalender. En niet de kalender van de christelijke feesten. Preek op Oudjaarsavond 2013 Dat we hier vanavond bij elkaar zijn wordt vooral bepaald door de wereldse kalender. En niet de kalender van de christelijke feesten. Oudjaarsdag: het lijkt een dag als alle

Nadere informatie

China. - Tibet Cultuur- les 2.

China. - Tibet Cultuur- les 2. China Pagina 1 - Tibet Cultuur- les 2. Colofon Les voor groep 7/8 50 minuten Aardrijkskunde Leerkracht - handreiking Inleiding In deze les willen we ons verdiepen in de situatie van Tibet. Wat speelt daar

Nadere informatie

De vrouw van vroeger (Die Frau von früher)

De vrouw van vroeger (Die Frau von früher) Roland Schimmelpfennig De vrouw van vroeger (Die Frau von früher) Vertaling Tom Kleijn Personen FRANK, midden veertig CLAUDIA, zijn vrouw ROMY VOGTLÄNDER ANDI, zoon van Frank en Claudia TINA, Andi's vriendin

Nadere informatie

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd

9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd 53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn

Nadere informatie

Gefeliciteerd. De allerbelangrijkste regel als we het hebben over kinderen en honden is:

Gefeliciteerd. De allerbelangrijkste regel als we het hebben over kinderen en honden is: Gefeliciteerd. Je bent zwanger en je hebt één of meerdere honden. Het wordt jullie eerste kind. Je bent net bij de verloskundige geweest, het gaat goed met je kindje, en je hebt deze folder meegekregen.

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten.

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten. 1 Toespraak van de komend Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, bij de aanvaarding van het commando over de Nederlandse krijgsmacht op 28 juni 2012 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord

Nadere informatie

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen.

Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. Een klein gesprekje met God Er was eens een Kleine Ziel die tegen God zei: Ik weet wie ik ben, ik ben het licht net als alle andere zielen. God lachte breed. Dat is waar!, zei God. Jij bent ook het licht.

Nadere informatie

Jij durft over jouw gevoelens praten. Complimenten geven is voor jou kinderspel. Jij ligt s nachts niet te piekeren. Jij hebt vat op de dingen.

Jij durft over jouw gevoelens praten. Complimenten geven is voor jou kinderspel. Jij ligt s nachts niet te piekeren. Jij hebt vat op de dingen. Jij bent echt een kanjer! Om op te eten! Jij durft over jouw gevoelens praten. Jij hebt een topconditie. Wat zit jouw haar oké! Complimenten geven is voor jou kinderspel. Ik ben jaloers op jouw spierballen.

Nadere informatie

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

INTRO LOES THIERRY MARK

INTRO LOES THIERRY MARK INZICHTEN INTRO In dit document staan acht inzichten die de resultaten zijn van het onderzoek dat drie studenten van de Hogeschool Utrecht hebben gedaan naar de leden van WattsNext. De inzichten zijn

Nadere informatie

veeg de tranen van me weg. Ik kijk nog eens rond en er valt een hoop spanning van me af. Er komt zelfs een kleine glimlach op me gezicht terug.

veeg de tranen van me weg. Ik kijk nog eens rond en er valt een hoop spanning van me af. Er komt zelfs een kleine glimlach op me gezicht terug. Het DOC Ik kruip in één van de buikpijn terwijl ik in bed lig. Mijn gedachten gaan uit naar de volgende dag. Ik weet wat er die dag staat te gebeuren, maar nog niet hoe dit zal uitpakken. Als ik hieraan

Nadere informatie

1. Brillenglazen zijn toch gewoon brillenglazen? Merk jij het verschil tussen een glas van Pearle, Hans Anders of een dure opticien? Waarom een hele hoop euro's betalen als het ook stukken goedkoper kan.

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Voor de ouders en verzorgers,

Voor de ouders en verzorgers, Voor de ouders en verzorgers, Deze nieuwsflits start ik met een terugblik op de ouderavond die we afgelopen dinsdagavond gehouden hebben. We mochten deze avond 13 ouders en 14 collega's begroeten. Onze

Nadere informatie

H E T V E R L O R E N G E L D

H E T V E R L O R E N G E L D H E T V E R L O R E N G E L D Personen Evangelieschrijver Vrouw (ze heet Marie) Haar buurvrouwen en vriendinnen; o Willemien o Janny o Sjaan o Sophie (Als het stuk begint, zit de evangelieschrijver op

Nadere informatie

OOGGETUIGE. Johannes 20:30-31

OOGGETUIGE. Johannes 20:30-31 1 januari OOGGETUIGE Johannes 20:30-31 Een nieuw jaar ligt voor ons. Wat er gaat komen, weten we niet. Al heb je waarschijnlijk mooie plannen gemaakt. Misschien heb je goede voornemens. Om elke dag uit

Nadere informatie

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN EXCLUSIEF PROGRAMMA OVERZICHT 2016 LEF IN ACTIE Ontdek waarom het zo moeilijk is je hart te volgen en heb het lef dit toch te doen! De achtergrond van het programma Jij weet dat

Nadere informatie

Ria Massy. De taart van Tamid

Ria Massy. De taart van Tamid DE TAART VAN TAMID Ria Massy De taart van Tamid De taart van Tamid 1 Hallo broer! Hallo Aziz! roept Tamid. Zijn hart klopt blij. Aziz belt niet zo dikwijls. Hij woont nog in Syrië. Bellen is moeilijk in

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

Sint Maarten spel Klas 1

Sint Maarten spel Klas 1 Sint Maarten spel Klas 1 Muziek instrumentaal Vier vrouwen staan bij de poort te wachten Vrouw 1 Vrouw 2 op om Vrouw 1 Het begint al donker te worden, ik begrijp niet waar ze blijven. Straks wordt de poort

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Tik-tak Tik-tak tik-tak. Ik tik de tijd op mijn gemak. Ik haast me niet zoals je ziet. Tik-tak tik-tak, ik denk dat ik een slaapje pak.

Tik-tak Tik-tak tik-tak. Ik tik de tijd op mijn gemak. Ik haast me niet zoals je ziet. Tik-tak tik-tak, ik denk dat ik een slaapje pak. Tik-tak - Lees het gedicht tik-tak voor. Doe dit in het strakke ritme van een langzaam tikkende klok: Tik - tak - tik - tak Ik tik - de tijd - op mijn - gemak. Enzovoort. - Laat de kinderen vrij op het

Nadere informatie

Lesbrief 14. Naar personeelszaken.

Lesbrief 14. Naar personeelszaken. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 14. Naar personeelszaken. Wat leert u in deze les? Wanneer u zeggen en wanneer jij zeggen. Je mening geven en naar een mening vragen. De voltooide tijd gebruiken.

Nadere informatie

Nieuwsbrief 7. Kooijman Racing. ONK Supersport 600. Inhoud:

Nieuwsbrief 7. Kooijman Racing. ONK Supersport 600. Inhoud: Kooijman Racing ONK Supersport 600 Nieuwsbrief 7 Inhoud: - Verslag GAMMA Racing Days - Kooijman Racing start niet in Spa-Francorchamps - ALS-dag in Assen 22 september - Caravan Verhuur Karsten helpt mee

Nadere informatie

Klein Kontakt. Jarigen. in april zijn:

Klein Kontakt. Jarigen. in april zijn: A Klein Kontakt Het is alweer eind maart wanneer dit Kontakt uitkomt, het voorjaar lijkt begonnen, veel kinderen hebben kweekbakjes met groentes in de vensterbank staan, die straks de tuin in gaan. Over

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog. Marte Jongbloed Roelof van der Schans

Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog. Marte Jongbloed Roelof van der Schans Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog Marte Jongbloed Roelof van der Schans Lees dit boek lekker rustig door. Beantwoord iedere keer als je een hoofdstuk uitgelezen hebt de vragen die bij dat hoofdstuk

Nadere informatie

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk.

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk. Toespraak staatssecretaris Van der Knaap ter gelegenheid van de Opening van de veteranententoonstelling Veteranen. Ingezet in dienst van de vrede. Maandag 7 mei 2007, Stadskantoor Eindhoven. U weet ongetwijfeld

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad.

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad. Een dode De voetbalwedstrijd is afgelopen. Het stadion is bijna leeg. Het is koud, de zon schijnt bleek. Munck staat op de tribune van vak H en staart naar de dode man op de bank. Wat vreselijk, denkt

Nadere informatie

Tekst: Job 16: 20 Thema: Doge jo wol? Bijzonderheden: Tweede zondag in de 40-dagentijd. Beste mensen,

Tekst: Job 16: 20 Thema: Doge jo wol? Bijzonderheden: Tweede zondag in de 40-dagentijd. Beste mensen, Tekst: Job 16: 20 Thema: Doge jo wol? Bijzonderheden: Tweede zondag in de 40-dagentijd Liturgie: Welkom Gezang 172: 1,3,4 Begroeting Psalm 139: 1,2 Gebed Projektlied: Nieuw leven Kindernevendienst Schriftlezing:

Nadere informatie

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis. Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt

Nadere informatie

Afghanistan. NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan

Afghanistan. NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan Afghanistan NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan KABUL - In het zuiden van Afghanistan is dinsdag een militair van de internationale vredesmacht ISAF gedood. Dat maakte een woordvoerder van de troepen

Nadere informatie

Huiselijk geweld tussen zussen

Huiselijk geweld tussen zussen Huiselijk geweld tussen zussen Motiverende gespreksvoering: Casus huiselijk geweld tussen zussen Door drs. Sergio van der Pluijm Een tijd terug had ik een jonge vrouw (18) van allochtone afkomst in begeleiding

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Je gezicht en houding. spreken boekdelen!

Je gezicht en houding. spreken boekdelen! Ronald Dingerdis Je gezicht en houding 5 spreken boekdelen! Iedereen lekt non-verbale communicatie. Het is menselijk en het gebeurt gewoon. Het is ook logisch want communicatie bestaat voor het grootste

Nadere informatie

Neus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen

Neus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen Neus correctie 2012 Aanleiding Al een tijdje heb ik last van mijn neus. Als kind van een jaar of 5 kreeg ik een schep tegen mijn neus, wat er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat mijn neus brak. Als kind

Nadere informatie

1Help: faalangst! 1.1 Verkenningen

1Help: faalangst! 1.1 Verkenningen 11 1Help: faalangst! Karel heeft moeite met leren. Dat zal wel faalangst zijn! zegt iemand. Een gemakkelijk excuus, want Karel is wel erg snel klaar met zijn huiswerk. Ellen, die ook moeite heeft met leren,

Nadere informatie

tje was saai. Haar ouders hadden een caravan, waarmee ze ieder jaar in de zomer naar Frankrijk gingen. Ook voor deze zomer was de camping al

tje was saai. Haar ouders hadden een caravan, waarmee ze ieder jaar in de zomer naar Frankrijk gingen. Ook voor deze zomer was de camping al Hoofdstuk 1 Echt? Saartjes mond viel open van verbazing. Maar dat is supergoed nieuws! Ze sloeg haar armen om haar vriendin heen. Waaah, helemaal te gek. We gaan naar Frankrijk. Zon, zee, strand, leuke

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik weet niet of het u is opgevallen, maar het trof mij dat de lezingen van vandaag vol tegenstellingen zitten: het begint al bij Jesaja 41: mensen zijn

Nadere informatie

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen

Nadere informatie

Onderhandelen met lef en liefde

Onderhandelen met lef en liefde Lodewijk van Ommeren, directeur van Bureau Zuidema, interviewt Judith Schoenmaeckers Onderhandelen met lef en liefde Dirty tricks? Judith Schoenmaeckers, commercieel directeur bij Randstad, heeft er niets

Nadere informatie

Afscheid Landmachtadjudant

Afscheid Landmachtadjudant Landmacht 8 oktober 2014 Afscheid Landmachtadjudant Landmachtadjudant André Odenkirchen doet de laatste 4 jaar van zijn carrière af als roerig. Zo bloedde zijn hart bij het zien van de gestage afbreuk

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Ik ben maar een eenvoudige ezel, maar ik wil je graag een mooi verhaal vertellen

Ik ben maar een eenvoudige ezel, maar ik wil je graag een mooi verhaal vertellen De ezel van Bethlehem Naar een verhaal van Jacques Elan Bewerkt door Koos Stenger Ik ben maar een eenvoudige ezel, maar ik wil je graag een mooi verhaal vertellen over iets wat er met me gebeurd is. Het

Nadere informatie

Als alles voorbij is, begint het vaak pas

Als alles voorbij is, begint het vaak pas Als alles voorbij is, begint het vaak pas Als alles voorbij is, begint het vaak pas Als alles voorbij is, begint het vaak pas. Mensen die het bericht hebben gekregen dat ze kanker hebben gaan vaak een

Nadere informatie

September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden,

September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden, September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst Hallo mede dierenvrienden, Na mijn indrukwekkende reis naar India, is mij gevraagd om een kort verhaaltje

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid, dames en heren,

Koninklijke Hoogheid, dames en heren, Toespraak minister Eimert van Middelkoop voor de opening van het symposium Strategische samenwerking met het bedrijfsleven Sourcing, een kwestie van keuzes maken, Koninklijke Militaire Academie, Breda,

Nadere informatie

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.

Nadere informatie

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Burn-out: een geluk bij een ongeluk

Burn-out: een geluk bij een ongeluk Burn-out: een geluk bij een ongeluk Als ik Els (39) voor het eerst spreek, is zij al bijna een jaar thuis vanwege een burn-out. Ze werkt zeven jaar als communicatiemedewerker voor een sportbond wanneer

Nadere informatie