Juni Duurzaamheid als intrinsieke drive. MVO en stakeholdersbelangen. Carbon footprint-reductie

Transcriptie

1 Juni 2011 Duurzaamheid als intrinsieke drive MVO en stakeholdersbelangen Carbon footprint-reductie

2 Van waterstof tot energie Afvalstromen gebruiken als energiebron Inhoud 4 Imtech s MVO-beleid: Duurzaamheid als intrinsieke drive 8 Carbon footprint: Alleen al bewustwording leidt tot reductie 12 Duurzame voorbeeldprojecten 14 Geef de mensen geen vis, maar leer ze vissen MVO verankerd binnen Imtech Imtech biedt oplossingen voor de uitdagingen waar de maatschappij voor staat. 25% van onze opbrengsten van 4,5 miljard euro is gebaseerd op green tech. Bijvoorbeeld op het gebied van (duurzame) energie, energiebesparing, (decentrale) energiecentrales, milieuoplossingen, carbon footprint-reductie, groene schepen en mobiliteitsverbetering. Met onze technologische knowhow vervullen we een voortrekkersrol. We zijn ervan overtuigd dat de toekomst groen is. Dat heeft ook gevolgen voor onze eigen bedrijfsvoering. Het afgelopen jaar hebben we wederom flinke stappen gezet op het gebied van MVO; Imtech zet langs de richtlijnen van ISO in op het meten en verlagen van haar eigen carbon footprint, afvalbeheersing, ketenverantwoordelijkheid, corporate citizenship en talloze groene initiatieven. Natuurlijk zijn we er nog lang niet. Daarom staat MVO ook in 2011 hoog op onze agenda. Ook privé onderstreep ik de MVO-noodzaak. Zakelijk heb ik bijvoorbeeld gekozen voor een auto met een C-label. 18 No Time To Waste 20 Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 22 Stakeholdersbelangen: anticiperen, balanceren, communiceren 24 ICOS Cleantech II: De toekomst is aan de techniek 25 Veiligheid voor alles 26 Smart Challenge: energiebesparingswedstrijd 28 MVO-tomaten telen in binnensteden 30 Oplossingen in de maritieme markt 32 Project- en procesinnovatie als MVO-inktvlek 34 Energielab: duurzaamheid real life getest 36 Waterschappen worden zelfvoorzienend in energiebehoefte Dr. ir. René van der Bruggen CEO Imtech N.V. 38 Duurzaam ondernemen op de Noord- en Zuidpool Cover: Windenergie heeft de toekomst Colofon Technisch dienstverlener Imtech (circa medewerkers, opbrengsten circa 4,5 miljard euro, met 430 vestigingen in Europa en met een mondiaal netwerk van ruim 70 maritieme vestigingen) neemt haar verantwoordelijkheid op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Imtech ontwikkelt zich snel tot een proactieve onderneming met een breed palet aan MVO-activiteiten. Niet alleen door betrokkenheid bij het realiseren van een verantwoorde, duurzame en leefbare samenleving. Ook door het verduurzamen van de eigen bedrijfsvoering en door talloze initiatieven te ontplooien op het gebied van duurzaamheid en corporate citizenship. Afvalstromen gebruiken als energiebron? Dankzij innovatieve oplossingen is het steeds vaker mogelijk. Zo helpt Imtech vinylproducent SolVin Antwerpen (onderdeel van Solvay Plastics, wereldwijd een van de grootste producenten van polymeren en vinylen) om waterstofgas dat vrijkomt bij de productie van vinyl om te zetten in energie. Het proces vindt plaats in twee grote containers. Eerst wordt het waterstof door een procescontainer met brandstofcellen geleid waarbij gelijkspanning wordt opgewekt. Vervolgens wordt deze stroom in een tweede container omgezet in driefasenlaagspanning en daarna via transformatoren naar het SolVin-energienet geleid. Imtech voert de opdracht samen uit met MTSA en Nedstack. Redactie Eindredactie Vormgeving Fotografie Oplage Drukkerij De Nieuwe Lijn, Rotterdam Trudy van Dijk, Anke van Houten, Pieter Koenders Antonisse Vormgeving Peter Arno Broer, Getty Images, Hans Hordijk, Maarten Laupman, Michelle Muus, Anton van der Riet, Sven Scheffers, Chris Schotanus, Hadewych Veijs exemplaren Van dit magazine is ook een Engelse versie beschikbaar Grafisch Goed Redactieadres Imtech N.V. Group Communications t.a.v. drs. P.J.A. Koenders Postbus 399, 2800 AJ Gouda telefoon pieter.koenders@imtech.eu Dit magazine is CO 2 -neutraal geproduceerd. Het papier en drukwerk zijn duurzaam ingekocht en de CO 2 - uitstoot die toch nog bij de productie van dit magazine vrijkwam is gecompenseerd door de aankoop van carbon credits. Deze zijn afkomstig van de eigen MVOpartner NOVA uit Zuid-Afrika en worden geleverd door het mvo magazine 2 mvo magazine 3

3 Mark Salomons, voorzitter internationale MVO-stuurgroep: Duurzaamheid als intrinsieke drive We kunnen en willen er niet omheen, ambities binnen de organisatie te stroom- hoe krijgen we leveranciers, co-makers vat Mark Salomons de MVO-gedachte bij lijnen en van elkaar te leren. Op basis van en onderaannemers mee in onze MVO- Imtech samen. Duurzaamheid is het stadium ISO heeft Imtech drie belangrijke wensen. En hoe kunnen we van hen leren, van een hype voorbij. Grondstoffen, fossiele speerpunten benoemd: reductie van want we zijn niet zo arrogant om te denken energie en schoon water zijn wereldwijd de eigen carbon footprint, beheersing dat we de enige partij zijn die bezig is met slechts beperkt voorradig. De vraag daar- van de afvalproblematiek en inzetten op MVO. Met deze samenwerkende partijen naar neemt door opkomende landen echter ketenverantwoordelijkheid. wisselen we best practices uit en kijken we exponentieel toe. Terecht staat MVO overal hoe we samen duurzaam kunnen optrekken. op de agenda en worden maatregelen getroffen. Voor Imtech vormt het een business case, omdat technologie de sleutel is tot een betere samenleving. Onze missie spreekt niet voor niets over Technology MVO is integraal onderdeel van onze business Daarbij moet je wel rekening houden met internationale verschillen; wat in het ene land een topic is, hoeft dat in een ander land niet te zijn. that improves society. De markt vraagt over Salomons: We hebben onze carbon Tussen de oren Ondernemen volgens de principes van people, planet en profit is makkelijker gezegd dan gedaan. Zeker wanneer je internationaal medewerkers en een ontelbaar aantal partners mee wilt krijgen. Imtech maakt er serieus werk van. Volgens Mark Salomons, voorzitter van de de hele breedte om talloze duurzame technologische oplossingen. Imtech wil én kan hierin een voortrekkersrol vervullen. Drie MVO-speerpunten Imtech zet zelf structureel in op MVO en ziet MVO als integraal onderdeel van haar business. In dit kader is een internationale MVO-stuurgroep ingericht, waarin alle divisies van Imtech vertegenwoordigd zijn. Doel is voor ons het creëren van een breed draagvlak voor het MVO-beleid, de footprint inmiddels in kaart gebracht. Het wagenpark, zakelijk verkeer, businesstrips en het gebruik van elektriciteit, gas en water in nagenoeg al onze 500 internationale kantoren worden gemonitord en stap voor stap teruggebracht. Daarnaast kijken we naar de hoeveelheid afval die we op kantoren én in het kader van projecten voortbrengen. In eerste instantie door deze nauwkeurig te meten en in tweede instantie door deze verder te reduceren. Derde speerpunt is ketenverantwoordelijkheid; Je kunt zeker zeggen dat we een groene organisatie met groene bedrijfsprocessen zijn, maar om dit internationaal breed te laten landen kost tijd, zeker wanneer je zo groot bent als Imtech. Onder andere met behulp van de MVO-community wil Imtech de duurzaamheidgedachte tot in de kleinste haarvaten van de organisatie laten doordringen. Je merkt dat het leeft; duurzaamheid komt steeds meer tussen de oren en wordt een intrinsieke drive. n internationale MVO-stuurgroep, is Imtech in haar rol als duurzame organisatie snel gegroeid en neemt het bedrijf op de technologiemarkt een vooraanstaande positie in. Hoe groen ben je zelf? Mark Salomons Thuis gaan we bewust om met groene energie en water, en waar mogelijk geven we oude spullen een tweede leven. Verder eten we regelmatig biologische producten en vaak vis in plaats van vlees. Afval leveren we gescheiden aan. Ik rijd een B-label auto. Ik douche te lang, mijn vrouw rijdt een te onzuinige auto, en ik golf (golfbanen verbruiken veel water). Mark Salomons: Imtech zet structureel in op MVO. Aandeel groene technologie in totale opbrengsten van 4,5 miljard euro (in %) Green tech = 25% Opbrengsten in groene technologie (in %) Energie = 75% Milieu = 7% Water = 13% Fijnstof = 5% mvo magazine 4 mvo magazine 5

4 Groene data- en callcenters Internationale discussie over MVO in de praktijk In 2010 heeft Imtech een internationale MVO-stuurgroep ingericht, waarin alle landen en divisies van Imtech vertegenwoordigd zijn. De stuurgroepleden gaan regelmatig met elkaar in discussie over de manier waarop de MVO-doelstellingen van Imtech per land of divisie in de praktijk worden gebracht. De drie speerpunten zijn: reductie van de eigen carbon footprint, beheersing van de afvalproblematiek en inzetten op ketenverantwoordelijkheid. De leden zorgen ervoor dat de deze speerpunten met bijbehorende doelstellingen stap voor stap per land of divisie uitgerold worden. Pragmatisch, maar met ambitie, zoals Imtech betaamt. De MVO-stuurgroep (met de klok mee): Stefan de Decker (BE), Mike Moss (UK), Pieter Koenders (NL), Steve Webb (UK), Till Tomann (DU), Bart van Polen (NL), Jeroen Leenaers (NL), Mark Salomons (NL), Jeroen Harink (NL), Anke van Houten (NL), Randy Top (NL), Per Schutz (ZWE). Niet op de foto: Sandra Garrido (SP), Gerrit Noordermeer (NL). Data- en callcenters zijn vaak energievreters waar bij vernieuwing of uitbreiding een flinke vergroenings- en besparingsslag te maken is. Imtech doet dit door optimale integratie van de volledige technische infrastructuur te combineren met het aanbrengen van hightech energiebesparende voorzieningen. Uit simulatietesten van het Imtech R&D-center in Hamburg blijkt dat dankzij deze aanpak een extreem lage PUE (Power Usage Effectiveness) mogelijk wordt de PUE geeft aan hoeveel energie er daadwerkelijk in een datacenter wordt gebruikt. De ideale PUE is 1.0; Imtech weet een PUE van 1.3 te realiseren. Op dit moment is dat de top in de markt. Het resultaat: kostenbesparingen én performance- en efficiëntieverbetering. Imtech is substantieel actief in de markt van groene datacenters in Europa en heeft momenteel voor honderden miljoenen euro s aan orders in uitvoering. mvo magazine 6 mvo magazine 7

5 Carbon footprint Alleen al bewustwording leidt tot reductie De carbon footprint van Imtech omvat de totale CO 2 -uitstoot van de internationale bedrijfsvoering. De CO 2 -voetafdruk wordt uitgedrukt in kiloton CO 2. Wie zijn carbon footprint in kaart brengt, maakt inzichtelijk wat de impact van het bedrijf is op het milieu. Het meetinstrument is een van de graadmeters voor de duurzaamheid van een bedrijf en een hulpmiddel om besparingsmogelijkheden te kunnen analyseren. Imtech s carbon footprint 2010 (nulmeting) 99 kiloton CO 2 Het meten en verlagen van de carbon footprint is een onmisbaar onderdeel in het MVO-beleid van Imtech. De resultaten van de zogenoemde nulmeting zijn inmiddels in kaart gebracht. Nu is het tijd doelstellingen te formuleren. Hoe groen ben je zelf? Jeroen Leenaers Ik woon net in een nieuw energiezuinig huis: koude- en warmteopslag, warmteterugwinning en goed isolerend glas. Verder laat ik licht niet onnodig branden en probeer ik niet altijd maar weer die auto te pakken. Afvalscheiding zou ik beter kunnen doen. Verder kan mijn papierverbruik wel minder. Jeroen LeenaerS EN Jaap Corvers: Reduceren en groeien tegelijk, het is een uitdaging. Data verzamelen Jeroen Leenaers, manager Investor Relations, en Jaap Corvers, corporate manager Facility Services bij Imtech NV, zijn vorig jaar met collega s begonnen met een zogenoemde nulmeting. We hebben alle divisies gevraagd hun verbruiksdata aan te leveren van brandstoffen, 81% = Brandstoffen 14% = Elektriciteit 5% = Gas elektriciteit en gas. Voor sommige divisies was dit best tijdrovend. Op het gebied van energie hadden sommigen bijvoorbeeld wel de bedragen voorhanden, maar niet de precieze hoeveelheden. Dat kostte het nodige uitzoekwerk, maar inmiddels weet iedereen wat er van ze verwacht wordt, zegt Leenaers. Het aanleveren en verwerken van de verbruiksdata was voor iedereen nieuw, voor ons en voor de controllers. Zij zijn gewend aan financiële rapportages. Het is een andere manier van rapporteren. Nu hebben we er echter meer gevoel bij, vult Corvers aan. Het meten van de CO 2 -uitstoot was mogelijk dankzij een speciaal door Imtech ontwikkelde tool. Deze applicatie is conform de ISO standaard. Corvers: Nu is het zaak de verbruiksdata frequent, vier keer per jaar, te verzamelen en te verwerken. Daarvoor is de ontwikkelde tool minder geschikt, mede omdat het geen webbased Uitslag nulmeting De data die Imtech voor de nulmeting verzamelde, omvatte scope I (directe emissies zoals de verbranding van brandstoffen door zakelijk applicatie is. Daarom is deze nu in het financiële rapportagesysteem opgenomen. Dit systeem is toegankelijk voor alle divisies en heeft zijn betrouwbaarheid al jaren bewezen. vervoer en kantoorgebruik), scope II (indirecte emissies, door opwekking van gekochte elektriciteit, stoom of warmte) en een deel van scope III (indirecte emissies van bronnen als woon-werkverkeer, de productie van ingekochte materialen en uitbestede werkzaamheden zoals goederenvervoer). Leenaers: Van scope III hebben we onze subcontractors en het vliegverkeer buiten beschouwing gelaten, omdat het nog te complex was hiervan exacte data vast te leggen. De CO 2 -uitstoot van een vlucht hangt van zo veel verschillende factoren af; denk alleen al aan het type vliegtuig en de afstand. Voor de toekomst staat de volledige berekening van scope III echter Bewustwording Imtech werkt tegelijk aan een methode om doelstellingen te kunnen formuleren. Het interne bewustwordingsproces speelt hierbij een belangrijke rol. Leenaers: We willen niet dat de divisies alleen maar wat cijfertjes aanleveren. Het gaat juist om de logica áchter die cijfers. Wat stoot je uit aan CO 2 en hoe kun je die uitstoot verminderen? Daarover moet iedereen gaan nadenken. Hoe meer we dat doen, hoe meer verbetering er mogelijk is. Ofwel: bewustwording is reductie. Corvers legt daarbij de nadruk op de voordelen die het meten van de wel op het programma. carbon footprint oplevert. Het wordt steeds meer een business case > Hoe groen ben je zelf? Jaap Corvers Ik woon in een energiezuinig huis met warmteterugwinning. Mijn vorige auto had een uitstoot van 220 gram CO 2 per kilometer. Nu heb ik een auto met B-label, met een uitstoot van 169 gram CO 2 per kilometer, een besparing van 24%. Er staat geen papierbak bij ons in de buurt, waardoor ik nog wel eens papier bij het gewone afval doe. mvo magazine 8 mvo magazine 9

6 > waarmee we de bedrijfsvoering beter en efficiënter kunnen inrichten. We doen het niet alleen vanuit onze ketenverantwoordelijkheid; ook klanten willen steeds vaker weten wat onze carbon footprint is. Duurzaam ondernemen levert zo ook gunningsvoordelen op. CO 2 -reductie op de snelweg Snelle groei De snelle groei van Imtech maakt het lastig doelstellingen te formuleren. Zowel autonome groei als groei door acquisities leidt tot een toename van de carbon footprint. Acquisities leiden tot schokeffecten. Een van de redenen waarom we nog geen reductieambitie hebben vastgesteld. We willen eerst in kaart brengen wat realistisch is en daar een parameter voor ontwikkelen, legt Leenaers uit. Daarover wordt binnen Imtech nog druk gediscussieerd. We zullen uiteindelijk naar een reductie per eenheid gaan, bijvoorbeeld op het gebied van vervoer. In Nederland heeft Imtech al een groen wagenpark; alleen auto s met een label A, B of C mogen worden aangeschaft. Variatie Ook de internationale variatie binnen Imtech maakt het vaststellen van een reductieambitie complex. Corvers: In Zweden is bijvoorbeeld water helemaal geen issue, terwijl ze in Spanje een tekort hebben. Dat zijn grote verschillen waarmee we in onze reductieambitie rekening moeten houden. Ook als je alleen al naar het Imtech-brede wagenpark kijkt, bestaan er grote verschillen. In Zweden rijden de auto s op biobrandstoffen, terwijl dit in andere landen nog helemaal niet speelt. Corvers en Leenaers zien veel mogelijkheden in het reduceren van het aantal grammen CO 2 -uitstoot per kilometer. Dit zou een logische maatstaf zijn, die we binnen heel Imtech kunnen toepassen, vindt Leenaers. Ik denk bijvoorbeeld aan de pilot die momenteel in München loopt met elektrische bestelbusjes. Lokaal ontstaan er initiatieven die allemaal bijdragen aan het verlagen van onze carbon footprint. n In Zweden rijden de auto s van Imtech al op biobrandstoffen. Carbon credits uit Zuid-Afrika: compensatie voor uitstoot van broeikasgassen Carbon credits zijn gecertificeerde en verhandelbare emissierechten waarvan de opbrengst ten goede komt aan welvaartsbevordering en duurzame projecten voor de lokale bevolking in ontwikkelingslanden. In Zuid-Afrika werkt Imtech samen met de stichting NOVA aan duurzame energieprojecten met gedragsverandering als invalshoek. Een van deze projecten is Basa Magogo, oftewel koken volgens oma s manier. Door een andere manier van koken wordt het gebruik van steenkolen met 50% verminderd, is het vuur sneller en langer heet, en is er significant minder rookontwikkeling. De methode levert direct geld op, maar nog belangrijker is de winst voor de gezondheid en de tijdsbesparing. Dankzij continue voorlichting worden elk jaar nieuwe huishoudens bereikt en wordt CO 2 -uitstoot bespaard. De carbon credits die het project opleveren worden door FairClimateFund op de markt gebracht. Imtech, stichting Nova en FairClimateFund werken aan een raamovereenkomst om samen met MVO-bewuste klanten carbon credits in te zetten als compensatie voor de uitstoot van broeikasgassen op een aantal proefprojecten. Een unieke benadering in Europa. Vier kruisende snelwegen de A13, A20, A16 en A15 vormen samen de Ruit van Rotterdam : het drukste knooppunt van de Benelux. Om de doorstroming op dit traject te verbeteren is een dynamische maximumsnelheid ingevoerd. Imtech (Peek Traffic) leverde de nieuwe software en implementeerde alle technische oplossingen. Op de snelwegen rond Birmingham in Engeland geldt al langer een dynamische maximumsnelheid. Imtech bracht hier een hightech controlesysteem aan met aanduiding en handhaving van de maximumsnelheid, inclusief intelligent spitsstrookmanagement. Het resultaat? Een besparing van honderden kilotonnen CO 2. mvo magazine 10 mvo magazine 11

7 Groene projecten Imtech Arena: voorbeeld van groen stadion Zeeboei voor golfslagenergie 50% energiebesparing voor BNP Paribas Fortis Groene openbare verlichting Imtech realiseerde in 2010 honderden green tech-projecten in de markt van energy & environment. Bijvoorbeeld groene stadions, groene gebouwen en groene verlichting, maar ook milieuoplossingen en duurzame oplossingen als smart grids, elektrisch vervoer, decentrale energiecentrales, koudeopslag en warmteterugwinning. Een groene greep De thuisbasis van de Europese topclub HSV in Hamburg draagt sinds kort de naam Imtech Arena. Imtech zou Imtech niet zijn als hier niet een flinke vergroening plaatsvond: het energieverbruik in het Hamburgse stadion wordt met 35% en de CO 2 -uitstoot met ton verminderd. Voor de dakverlichting wordt bovendien 75% minder energie verbruikt. Groene stadions zijn core business voor Imtech. Imtech heeft daarom in München een speciaal competentiecentrum ingericht dat alle Imtech-expertise op het gebied van groene stadions en arena s bundelt. In Zweden is een zeeboei in de maak met een buis eronder van 25 meter lang. In de buis zit een waterzuiger, die door de golven op en neer wordt geduwd. De energie die daarbij wordt opgewekt, wordt omgezet in elektriciteit en via een kabel op de zeebodem naar de wal geleid. Dat klinkt simpel, maar is het niet. Zo n boei zit namelijk boordevol elektronica, die ook nog eens tegen een stootje en barre omstandigheden moet kunnen. Imtech Nordic (NEA) ontwierp en realiseerde deze elektronica is het jaar waarin BNP Paribas Fortis haar gerenoveerd hoofdkantoor in Brussel betrekt. Dit statige pand is een van de meeste duurzame kantoren in België. De vijf geïntegreerde monumentale gebouwen zitten vol met groene technologie van Imtech: hightech warmtekrachtkoppeling, hoogrendementgasketels, zonnepanelen, energieterugwinning en een innovatief BEO-veld (Boorgaten Energie Opslagveld) waarmee koude lucht in aardlagen wordt opgeslagen, die later gebruikt wordt voor luchtconditionering. Innolumis is een krachtenbundeling van Imtech en Lemnis Lighting. De groene, innovatieve led-verlichting van Innolumis is inmiddels op honderden locaties in Europa toegepast. Met succes. De duurzame vorm van verlichting gebruikt tot soms wel 70% minder energie dan gangbare armaturen en gaat bovendien heel duurzaam minstens 20 jaar mee. De kleur van de verlichting is letterlijk een beetje groen. Dit bevordert namelijk de zichtbaarheid en veiligheid. Elektrisch opladen tijdens parkeren ton CO 2 -besparing in een ziekenhuis Airport Berlin Brandenburg wint 70% warmte terug Shell: slimme oplossingen voor schoner milieu Groenste winkelcentrum in Europa Smart grids: slimme energiehuishouding Binnenkort is het mogelijk om je elektri- Het Energy Contracting project van de LVR-Klinik Airport Berlin Brandenburg International Verscherpte milieueisen stelde Shell Moerdijk Volgens de United States Green Building Door decentrale opwekking van energie ontstaat sche auto te parkeren en bij terugkomst vol Bonn is nog steeds één van de grootste energie- (BBI), dat momenteel gebouwd wordt onlangs voor een dilemma. Moesten zij dure Council (USGBC) staat het groenste multi-energiedistributie waarbij op talloze nieuwe elektrische brandstof weer weg te efficiencyprojecten in de Duitse zorgsector. De in Berlin-Schönefeld, wil een zo groen NOx-systemen in de 20 fornuizen van de Lower winkelcentrum van Europa in Madrid. Het locaties tegelijkertijd energie wordt opgewekt rijden. De geïntegreerde software herkent blokverwarmingcentrale levert ten opzichte van mogelijke luchthaven zijn. Speerpunten in Olefines-fabriek plaatsen, zonder garantie dat Zielo Shopping in Pozuela nabij Madrid, en afgenomen. Daarnaast zal elektrisch vervoer de gebruikerscode en je betaalt voor het het referentiejaar 1998 een emissiereductie van het beleid zijn het terugdringen van geluids- de NOx-uitstoot voldoende zou verminderen? waarvoor Imtech de energieoplossingen grootschalig zijn intrede doen. Alle elektrische parkeren en opladen met hetzelfde kaartje. ruim ton CO 2 op. Het energieverbruik overlast, het verminderen van afvalstromen Imtech ontwikkelde een methode waardoor in verzorgde, kreeg van de USGBC een LEED auto s moeten worden opgeladen. Deze ont- Intelligente energie-infrastructuur dient als daalde hiermee gemiddeld met meer dan 30%. en het terugdringen van het energieverbruik. slechts 4 van de 20 fornuizen een nieuw systeem Gold certification; internationaal gezien de wikkelingen verhogen de complexiteit van de voeding voor de oplaadstations. Park & Re- Door een tienjarige contractverlenging van het Op het megavliegveld (jaarlijks 40 miljoen geïmplementeerd hoefde te worden. In de 16 hoogst mogelijke certificering. Het Zielo energie-infrastructuur en -netwerken aanzienlijk. charge is één van de eerste innovaties succesvolle energiepartnerschap tussen Imtech passagiers) verzorgt Imtech een groot deel overige fornuizen werden de bestaande Shopping is maximaal energie-efficiënt Smart grids vormen hiervoor de oplossing. Deze die het opladen van elektrische auto s in en de LVR-Klinik Bonn kunnen verdere energie- van de technologie, waaronder een branders aangepast. Met verbluffend resultaat: en de impact van het gebouw op het milieu decentrale, aan het energienet gekoppelde parkeergarages mogelijk maken. Deze investeringen gedaan worden en kan deze innovatieve warmteterugwintechnologie. de norm wordt makkelijk gehaald. Dat is meer is minimaal. Zo heeft het een bedekking energienetwerken knopen vraag naar en aanbod innovatie van Imtech (WPS Parking Systems) kliniek blijven profiteren van een ultra-efficiënte Dit systeem zorgt ervoor dat 70% van alle doen met minder. van textiel dat zonlicht doorlaat, waarmee van energie namelijk optimaal aan elkaar. Imtech is genomineerd voor de prestigieuze en rendabele energievoorziening. gegenereerde warmte in de terminal energie opgewekt kan worden. is voorloper in deze markt. In diverse Europese InterTraffic Innovatie Award. opnieuw wordt gebruikt. landen worden de eerste projecten uitgevoerd. mvo magazine 12 mvo magazine 13

8 Waterverspilling tegengaan Corporate citizenship in de praktijk Geef de mensen geen vis, maar leer ze vissen Met het corporate citizenship-programma Shared Terwijl in Europa de hoogste kwaliteit Niet in het wilde weg in dit district technisch te verbeteren en de Succes in Developing Countries (SSDC) draagt Imtech bij aan duurzame ontwikkeling in Zuid-Afrika. Het doel: duurzame bewustwording en verbetering van de leefomstandigheden van lokale communities. Het middel: bevlogen Imtech-techneuten en de inzet van technologie. Na biodiesel (2008), energiebesparing in de slums (2009) en MVO-slippers (2009), zet Imtech nu in op verbetering van de watervoorziening in het Zuid-Afrikaanse Gert Sibande District. drinkwater al sinds jaar en dag als vanzelfsprekend uit de kraan stroomt, kunnen zo n vier miljard mensen op de wereld niet rekenen op schoon en veilig (drink)water. Door groei van de bevolking, klimaatverandering en welvaartsgroei wordt schoon en veilig water voor veel, vaak arme mensen een schaars goed. In sommige gevallen is dat water zelfs een bedreiging voor de volksgezondheid. Dat geldt ook voor een groot deel van de bevolking in het Gert Sibande-district. Daar zijn bijna 1 miljoen mensen afhankelijk van een aantal verouderde en verspillende drinkwaterinstallaties, terwijl rioolwaterlozingen in het plaatselijke stroomgebied van de Upper Vaal-rivier de kwaliteit van het drinkwater in stroomafwaarts gelegen (miljoenen)steden als Johannesburg en Pretoria bedreigen. De Zuid-Afrikaanse autoriteiten hebben de beschikbaarheid van schoon en veilig drinkwater, het terugdringen van verspilling en bewustwording op het gebied van duurzaamheid hoog op de agenda gezet. Er is een nationaal actieplan opgezet om waterzuivering te verbeteren en de bewustwording onder de bevolking te vergroten. Het uiteindelijke doel is de productie van voldoende schoon en veilig water voor de hele bevolking. Ons MVO-project Water & Sanitation sluit daar naadloos bij aan, zegt projectcoördinator Marcel Rep. We zagen voldoende mogelijkheden om onze kennis en kunde in te zetten. Maar niet in het wilde weg en daarom hebben we in samenspraak met lokale autoriteiten vooraf een projectdefinitie vastgesteld. Ons doel was om de lokale waterzuiveringsinstallaties betrokken gemeenten in de vorm van een managementinformatiesysteem ook gereedschap te geven om dat zelf te blijven doen. Daarnaast wilden we de medewerkers van lokale overheden trainen en bewustwording onder de plaatselijke bevolking vergroten. Leren vissen Imtech vloog eigen waterspecialisten uit diverse landen in, die in twee elkaar opvolgende Boost Teams aan de slag gingen. De teams werden vanuit de UK, België, Duitsland en Nederland ondersteund, terwijl Zuid-Afrikaanse Imtechers de teams bijpraatten over lokale gebruiken. De teams trokken samen op met de Gert Sibande > Michael Wells, directeur Water Services Gert Sibande-district: Hier kan Zuid-Afrika z n voordeel mee doen Als directeur ondersteunt Michael Wells de zeven lokale gemeenten in het Gert Sibandedistrict op het gebied van (drink)water. Daarnaast was hij facilitator bij het implementeren van het managementinformatiesysteem bij een van de waterzuiveringsinstallaties in het district en zal hij ook de toekomstige uitrol van het systeem bij de andere waterzuiveringsinstallaties in het district begeleiden. Het Imtech-project is innovatief en verbreedt onze blik op het managen van complexe waterzuiveringsinstallaties, zegt Wells. Het project richt zich niet alleen op het ontwerp en de implementatie van een managementinformatiesysteem, maar ook op het maken van businessplannen en handleidingen op het gebied van design en operations. Het is een compleet, heel praktisch project dat tegemoetkomt aan onze wensen als het gaat om het beheren van waterzuiveringsinstallaties. Naast de andere gemeenten in het district kan heel Zuid-Afrika hier z n voordeel mee doen, meent Wells. De meeste waterzuiveringsinstallaties in ons land opereren niet effectief. Daarom moeten we dit pilotproject tot een succes maken en er de aandacht op vestigen, zodat andere geïnteresseerde autoriteiten ermee aan de slag kunnen. Marcel Rep: De Nederlandse ambassade volgt ons MVO-project met belangstelling. mvo magazine 14 mvo magazine 15

9 > District Municipality, het Department of Water Affairs, een aantal niet-gouvernementele organisaties (zoals NOVA), SharePeople, zakelijke partners (bijvoorbeeld Schneider Electric en Alex van Groningen) en de Nederlandse ambassade. Die laatste partij volgt het project bovendien met grote interesse, want er is een gerede kans dat de aanpak van Imtech navolging krijgt. Onze MVO-aanpak is gebaseerd op het principe geef de mensen geen vis, maar leer ze vissen, aldus Rep. We willen de plaatselijke bevolking op weg helpen om waterkwaliteit zelf te kunnen beheersen, dus zijn lokale autoriteiten, bewoners en scholieren er nauw bij betrokken. Imtechers worden uitgezonden in Boost Teams die in korte tijd bestaande projecten een technologische impuls geven. Medewerkers die lid zijn van de SSDC community kunnen solliciteren naar deelname aan een Boost Team. Basis gelegd De resultaten van het project zijn in het voorjaar van 2011, een dik halfjaar na de projectstart, goed meetbaar, zegt Marcel Rep. Voor de waterzuiveringsinstallaties hebben we een managementinformatiesysteem ontwikkeld, dat al in een van de gemeenten is geïmplementeerd. Daarmee wordt de beschikbaarheid van de installaties gemonitord en zijn corrigerende maatregelen gedefinieerd. Het komt erop neer dat medewerkers weten hoe de installatie op z n best draait en weten wat ze moeten doen in geval van storing. Daarnaast hebben we een trainingsprogramma en een businessplan aangeboden én hebben we op plaatselijke scholen, via een wedstrijd, een bewustwordingsprogramma uitgerold. Kinderen moesten een werkstuk maken over waterbesparing en waterkwaliteit, en de winnaars kregen een geldbedrag dat weer geïnvesteerd moest worden in vergelijkbare projecten. We hebben gezamenlijk de basis gelegd voor verdere uitrol. Meer dan omzet en winst Rep is gepast trots op het SSDC-programma in het algemeen en dit waterverbeteringsproject in het bijzonder. Ik weet dat ik bij een beursgenoteerde onderneming werk, maar gelukkig gaat het bij Imtech niet alleen om omzet en winst. Het is goed dat we de kans krijgen om onze kennis, ervaring en techniek in te zetten in gebieden waar mensen onze hulp goed kunnen gebruiken. n Gert Sibande-District Municipality Hoe kunnen we CO 2 -emissies verminderen en onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen verkleinen? Bijvoorbeeld door slim en duurzaam om te gaan met energie. In Nederland wil de provincie Limburg een voorbeeldfunctie op dit gebied vervullen. Opdracht aan Imtech: realiseer twee duurzame energiecentrales op basis van zon, wind, water en biomassa. De provincie Limburg streeft ernaar om in % duurzame energie op te wekken, 20% energiebesparing tot stand te brengen en 20% minder CO 2 uit te stoten. Deze doelstelling komt voort uit Europees energiebeleid, dat door de Nederlandse overheid is overgenomen, legt Richard van Gemert uit. Hij is programmamanager bij Imtech Special Market Solutions en leidt het project Duurzame Energie Centrale Limburg. Met de realisatie van deze twee duurzame energiecentrales behaalt de provincie direct 33% van haar doelstellingen voor Ter illustratie: de centrales produceren genoeg om Limburgse huishoudens van duurzame elektriciteit te voorzien. Duurzame energie voor huishoudens De Gert Sibande-District Municipality is één van de drie districten in de Zuid-Afrikaanse provincie Mpumalanga. Het district, dat circa inwoners telt, bestaat uit zeven gemeenten en is vernoemd naar de ANC-activist Gert Sibande ( ). Aanbestedingsprocedure Na een Europese aanbestedingsprocedure werd de opdracht voor de realisatie van het omvangrijke energieproject aan Imtech gegund. In eerste instantie sprak de provincie Limburg van één duurzame energiecentrale, vertelt Van Gemert. Vanuit Imtech dienden we plannen in voor niet één, maar twee centrales. Daarmee kunnen we op grootschaliger wijze duurzame elektriciteit opwekken, veel meer dan oorspronkelijk in de aanbestedingsprocedure stond omschreven. Samen met onze economisch rendabele totaaloplossing was dat de doorslaggevende factor om de opdracht aan ons te gunnen. Energiebronnen De energiecentrales worden gebouwd op twee locaties: één in Maastricht en één in Venlo. Van Gemert: We realiseren een combinatie van hightech energieoplossingen op basis van vier soorten duurzame energie: zonne-energie, windenergie, energie uit biomassa en mogelijk ook waterkracht. Zo komt er Richard van Gemert: Energietechnologie is core business van Imtech. in Maastricht een biomassacentrale, waarbij door het verbranden van houten snoeiafval 36,3 GWh aan groene elektriciteit en warmte per jaar wordt opgewekt. Planning De bouw van de nieuwe energiecentrales start naar verwachting in De oplevering staat gepland voor Imtech is verantwoordelijk voor zowel de realisatie, het technisch onderhoud als de meerjarige energielevering. Een deel van de werkzaamheden gaan we uitbesteden, omdat we ons willen richten op onze core business: energietechnologie en het technisch onderhoud, aldus de Imtech-programmamanager. n mvo magazine 16 mvo magazine 17

10 No Time To Waste: Eigen afvalstroom indammen Alleen al in Nederland produceert Imtech jaarlijks meer dan een miljoen kilo afval, variërend van beton en staal tot kopietjes en papieren bekertjes. Die hoeveelheid kan omlaag. Daarom heeft Imtech afvalreductie en recycling tot een van de speerpunten van haar MVO-beleid benoemd. Hoe groen ben je zelf? Thijs van Hasselt Een betere wereld begint bij jezelf: Ik doe zelf het licht uit, scheid het afval en ik print minder, dubbelzijdig en in zwart-wit. Ik print nog steeds wel eens iets waar ik maar tien seconden naar kijk en daarna weggooi. Jammer, denk ik dan. Thijs van Hasselt: No Time To Waste: Inspirerend. De Young Capital-projectgroep No Time To Waste bestaande uit Thijs van Hasselt, Jacobus Richter, Ewoud Melis en Hugo Hollenga deed in 2010 bijna een jaar lang onderzoek naar afvalverwerking en -bewustzijn binnen Imtech in Nederland. Leeft afvalbeperking? Staat het onderwerp op de agenda? Ben je bereid de eigen werkwijze aan te passen? Beste stimulans De respons op een eerste onderzoek was positief. Ruim 90% van de respondenten gaf aan een meerwaarde te zien in specifiek beleid op het gebied van afvalbeperking. Een ruime meerderheid (80%) van de Imtechers ziet de meerwaarde van een goed MVO-beleid, concludeert Van Hasselt: De gemiddelde Imtecher is milieubewust en zet zich in voor een beter milieu. Op veel vestigingen is er aandacht voor afvalbeperking. Uit ons onderzoek bleek dat dit een vast agendapunt is bij 95% van onze vestigingen. We hebben wel gemerkt dat er behoefte is aan extra beleid op het gebied van afvalbeperking. Inspirerende middag Het zogeheten Afval Event, op het innovatiecentrum TheGROUNDS op Schiphol, was een mooie stimulans. Tijdens het evenement zijn de initiatieven en mogelijkheden voor afvalbeperking en -bewustwording verder geborgd in de organisatie. Onder andere het afvalverwerkingsbedrijf Van Gansewinkel en de afdelingen Facility Management, HSE en diverse Business Unit-directeuren waren aanwezig. Het was een inspirerende middag, blikt Van Hasselt terug. We hebben gediscussieerd over hoe Imtech met afval omgaat. Daarnaast hebben we de resultaten van onze enquête, plus de implicaties daarvan, besproken. Ook zijn er verschillende mogelijkheden en initiatieven om onze afvalstromen in te perken aan bod gekomen. Nieuw printbeleid Imtech De printers staan ingesteld op zwart-wit en altijd dubbelzijdig. Lokale printers zijn in de regel niet meer toegestaan. Documenten worden centraal uitgedraaid om onnodig printen te voorkomen. Printen in kleur is alleen nog bij hoge uitzondering toegestaan. Imtech heeft berekend dat deze maatregelen een besparing van een aanzienlijke hoeveelheid bomen oplevert, jaarlijks gelijk aan een klein bos. Afronden Een nieuw printbeleid is één van de voorbeelden waarmee de uitkomsten van No Time To Waste zijn geborgd binnen Imtech. Net als het benoemen van afvalbeperking en -bewustzijn door de CSR Steering Committee als MVO-beleidspunt. Van Hasselt: We zijn blij dat we het afgelopen jaar het afvalbewustzijn binnen Imtech hebben kunnen verhogen en dat het stokje nu succesvol aan anderen is doorgegeven. n Afgevoerd gewicht Imtech per afvalstroom (Nederland) 51% = Restafval 15% = Bouw & sloop 14% = Papier & karton 9% = Schroot 4% = Destra data 5% = Hout 1% = Gevaarlijk afval 1% = Non-ferro/rvs roestvrij mvo magazine 18 mvo magazine 19

11 Maatschappelijk Verantwoord Inkopen De opdracht is helder, zegt Harink. Voor terechtkomen en de facilitaire product- welke ambities en competenties hij op dat de jaren heeft Imtech een stra- groepen onze gebouwen, ons kantoor- gebied heeft. Voor een multinational als tegie ontwikkeld. Daarin staan niet alleen meubilair en onze auto s. Maatschappelijk Imtech spelen geografische, maatschap- doelstellingen ten aanzien van groei en verantwoord inkopen richt zich dus niet pelijke en sociale aspecten daarbij ook een De duurzaamheid van de dienstverlening van Imtech is zo sterk als de zwakste schakel die de dienstverlening voortbrengt. En omdat een substantieel deel van de dienstverlening wordt ingekocht, hebben leveranciers een significante invloed op onze duurzaamheid. Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) heeft dan ook alle aandacht. In 2011 komt er een nieuwe Code of Supply, waarin onze intenties en eisen op het gebied van MVO voor al onze leveranciers duidelijk zijn verwoord, vat directeur Procurement Jeroen Harink de ambities samen. Onze leveranciers moeten ook bijdragen aan onze duurzaamheid Hoe groen ben je zelf? Jeroen Harink Thuis heb ik zonnepanelen. Ik zou tijdens het autorijden mijn rechtervoet misschien wat hoger af moeten stellen. Jeroen Harink: Imtech koopt significant in en dus hebben onze leveranciers impact op onze duurzaamheid. omzet vermeld, maar daarin staat ook dat we op het gebied van duurzaamheid een voorname, groeiende rol willen vervullen. Die weg is Imtech enkele jaren terug al ingeslagen en wordt met deze strategie geïntensiveerd. Het betekent onder meer dat we op het gebied van inkoop een aantal extra slagen moeten maken. Code of Supply Harink doelt daarbij op de bijdrage die leveranciers op het gebied van duurzaamheid aan Imtech leveren en op de daarbij gehanteerde Code of Supply in het bijzonder. De Code of Supply is een overeenkomst met leveranciers waarin de intenties en eisen op het gebied van MVO zijn vastgelegd. In die code staat, onder andere, dat van leveranciers wordt verwacht dat ze hun carbon footprint meten én waar mogelijk verkleinen, en dat ze voldoen aan de Health & Safetyeisen van Imtech. Vanwege de prominente rol van duurzaamheid in Imtech s strategie werken we in 2011 aan een nieuwe, verbeterde versie, zegt Harink. De huidige versie is ruim twee jaar oud en de strategie vraagt om een nieuwe, aangescherpte versie. Dat is op zich wel een uitdaging, onder andere omdat elke inkoopmarkt en we hebben er nogal wat haar eigen groeitempo met betrekking tot duurzaamheid heeft. In de ene inkoopmarkt kan dus meer duurzaamheid geëist worden dan in een andere, terwijl wij in beginsel met één Code of Supply willen blijven werken. Maatwerk Om te verduurzamen zal Harink regelmatig gericht overleg voeren met de inkoopverantwoordelijke managers van de negen verschillende Imtech-divisies. Harink: We willen meer maatwerk, want daarmee doen we recht aan onze leveranciers en maken we de Code of Supply werkbaar. Onze benadering zal zich richten op de verschillende productgroepen, waarbij we onderscheid maken tussen primaire productgroepen de producten en diensten die bij de klant alleen op producten en diensten voor rol. Maatschappelijk verantwoord inkopen anderen. Ook intern willen we voldoen kan daarbij een dilemma opleveren, omdat aan het walk the talk -credo. het ook kostenverhogend kan werken. Maar wij gaan niet in zee met leveranciers die niet Verantwoordelijkheid nemen aan onze criteria op het gebied van duurzaamheid voldoen, hoe goedkoop ze ook Volgens Harink vraagt duurzaamheid bij primaire en facilitaire productgroepen om zijn. Dat is een helder standpunt, waarmee gerichte selectie- en gunningscriteria. Het je je verantwoordelijkheden neemt en ook draait om meer dan om kosten alleen, stelt nog eens aan supplier development kunt hij. We willen weten wat een leverancier op werken. Ik voel me daar als wereldburger het gebied van MVO wil en kan presteren; goed bij. n Werkgroep Code of Supply (v.l.n.r.): Freek van Bueren, Michiel Warmerdam, Freek Venneman, Jos Mulder. Een nieuwe Code of Supply Vier trainees onderzoeken hoe de bestaande Code of Supply nóg beter kan worden. Leerzaam én nuttig, zegt Michiel Warmerdam, één van hen. Die werkgroep bestaat naast Warmerdam uit Freek van Bueren, Freek Venneman en Jos Mulder. Alle vier afkomstig uit het Young Capital-programma van Imtech. Warmerdam: Het is een divisieoverstijgend project waarbij Jeroen Harink onze sponsor is en wij hebben een kritische en frisse blik. In samenspraak met verantwoordelijke managers onderzoeken we hoe Imtech leveranciers nog meer tot MVO kan stimuleren en hoe onze organisatie de duurzaamheid kan verbeteren. Basis is de bestaande Code of Supply. We hebben een plan van aanpak geschreven en zitten steekproefsgewijs bij leveranciers rond de tafel om te kijken wat hun MVO-ambities zijn, hoe ze omgaan met normen als ISO en ISO 26000, en waar ze tegenaan lopen. Maar we kijken ook naar Imtech; wat mag Maatschappelijk Verantwoord Inkopen eigenlijk kosten? Op basis daarvan kan op termijn een nieuwe, aangescherpte Code of Supply worden gemaakt. Meer maatwerk en beter werkbaar. mvo magazine 20 mvo magazine 21

12 MVO en stakeholdersbelangen: Anticiperen, balanceren, communiceren Steeds vaker vragen opdrachtgevers ons om gassen. Andere organisaties eisen een en de San Francisco de Borja Foundation, bij aanbestedingen een MVO-paragraaf op bewijs dat we voldoen aan de regels van die met gehandicapten werkt. Op het te nemen, vertelt Garrido. Ze verlangen dat integriteit en ethiek, opgesteld door de moment bekijkt Imtech de mogelijkheden we verschillende MVO-activiteiten noemen International Labour Organization. Tegen- om geaudit te worden door AENOR om het en die staven met cijfers en documenten. woordig is het ook gewenst als je over een Certificate Social Responsibility Management gelijkheidsplan en een gelijkheidscommissie System te behalen. Verder proberen we het Logische zaak beschikt. We hebben zo n plan sinds gelijkheidsbeginselencertificaat Distinctive Een actueel kwaliteitsmanagementsysteem september Hiermee laten we zien of Equality in a Company in de wacht te wordt eigenlijk altijd verlangd. Imtech verbe- dat we iedere persoon gelijk behandelen, slepen. We willen gewoon sociaal zijn! tert dat systeem voortdurend. Een logische ongeacht zijn of haar geslacht, godsdienst, zaak, vindt Garrido. Kwaliteit is een priori- overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele Balanceren teit. Om deze continu te verbeteren en de voorkeur. Je moet de sociale ontwikkelingen een stap klanttevredenheid te bevorderen, stellen voor blijven, zegt Garrido. Dat betekent we onszelf jaarlijks doelen en zijn er interne Hoe sociaal wil je zijn? nauwe contacten met opdrachtgevers en trainingsprogramma s. We beschikken Verder schrijft een Spaanse wet voor anticiperen op politieke ontwikkelingen. verder over een gecertificeerd risicomana- dat grote ondernemingen op elke vijftig Anticiperen, balanceren en communiceren gementsysteem. Dankzij dit systeem wordt medewerkers één persoon moeten aan- zeg maar. niet alleen de kwaliteit verbeterd, maar nemen met een lichamelijke of geestelijke ook de HSE-performance gemaximeerd. beperking. Een goede maatregel, vindt Een goede balans Als een van de eerste Spaanse bedrijven in Garrido, omdat mensen met een beperking Wij willen als Imtech vooroplopen, ook de sector behaalde Imtech Spain ook het zo sneller integreren in de maatschappij. waar het gaat om stakeholdersbelangen. ISO certificaat, dat aantoont dat Gebouwen kunnen met een LEED-certifica- We gaan daarom veel verder dan wat er de onderneming over een goed milieu- tie onderscheiden worden. Daarmee toon wettelijk verplicht is. Natuurlijk is het zo dat Als je een vooraanstaande onderneming wilt zijn, kun je niet zonder een actief MVO-beleid, zegt Sandra Garrido, manager Communicatie van Imtech Spain. Natuurlijk kun je je met een actieve aanpak onderscheiden, maar het is ook onze oprechte wil om rekening te houden met elkaar en de wereld om ons heen. We gaan aanzienlijk verder dan wettelijk verplicht is. managementsysteem beschikt. Gelijkheid Een vooruitstrevend MVO-beleid wordt steeds belangrijker. Garrido: Een van onze grootste industriële klanten, de Abengoa Group, vraagt voor elk project een Greenhouse Gasinventarisatie met een analyse van onze emissie aan broeikas- je als bedrijf aan dat jouw project op een milieuverantwoorde manier functioneert en het een gezonde plek is om te werken of te wonen. Ook de samenwerking met verschillende stichtingen met een sociale doelstelling is van toegevoegde waarde. Met name publieke opdrachtgevers vinden dit belangrijk. Imtech werkt onder andere samen met de Down Syndrome Foundation we met een vooruitstrevend beleid onze kansen op interessante opdrachten flink vergroten. Maar dat is niet onze enige beweegreden. We zijn ervan overtuigd dat we op een correcte en duurzame manier willen en moeten ondernemen en na moeten denken over de factoren die ons omringen. Het is de kunst om daar een goede balans in te vinden. n Hoe groen ben je zelf? Sandra Garrido Ik recycle thuis gft, karton, papier en glas, en gebruik spaarlampen. Al mijn elektrische apparaten hebben een A+- of A++-kwalificatie. Ik ga meestal met de auto naar het werk. In Madrid zijn geen goede fietspaden en het openbaar vervoer is voor mij geen goede optie. mvo magazine 22 mvo magazine 23

13 Icos Cleantech Early Stage Fund: De toekomst is aan de technologie Veiligheid voor alles Om de invloed van de Imtech-activiteiten op de leefomgeving te beperken zet Imtech in op een internationaal breed gedragen HSE-beleid (Health, Safety en Environment). Director HSE Jos Graauwmans legt uit dat hierbij een eenduidig ongevallencijfer een belangrijk element is. TAKE RESPONSIBILITY: LEAD BY EXAMPLE In 2005 was Peter van Gelderen één van de oprichters van ICOS Capital, een fondsmanagementorganisatie die in samenwerking tussen bedrijven, universiteiten en de overheid investeert in duurzame technische innovaties. HSE-beleid was tot nog toe eigenlijk Nederlands beleid met pr-acties gericht op het buitenland, vertelt Jos Graauwmans. Nu gaan we dat anders aanpakken. Imtech is een internationaal bedrijf en daar past ook een internationaal HSE-beleid bij. Daarom hebben we een internationale structuur opgezet met per land een verantwoordelijke voor HSE-beleidsontwikkeling. Die lokaal verantwoordelijke gaat ons HSE-beleid in zijn of haar eigen land implementeren. In onze werkgroep hebben we afgesproken dat we de volgende drie zaken aanpakken: ongevallencijfers per land goed vergelijkbaar maken met als doel deze te verlagen, per land een HSE-standaard introduceren dit kan bijvoorbeeld ISO of OHSAS zijn en ten slotte: goede communicatie van ons beleid. Imtech & Safety: It s all about you! Imtech s acht HSE-principes 1. Ik doe het veilig... of ik doe het niet! 2. Ik neem verantwoordelijkheid... ik meld gevaarlijke situaties! 3. Ik neem maatregelen... ik gebruik beschermingsmiddelen! 4. Ik sta voor orde en netheid... ik ruim mijn werkplek op! 5. Ik ben proactief... ik weet wat van mij verwacht wordt! 6. Ik respecteer mijn omgeving... ik draag zorg voor het milieu! 7. Ik ben integer... ik kom mijn afspraken na! 8. Ik neem leiding... ik geef het goede voorbeeld! Het Icos Cleantech Early Stage Fund I uit 2006 bleek een succes begonnen met de bouw van een smelt- In internationaal verband zijn we nu begonnen met het eerste en kreeg in 2010 een vervolg. Imtech participeert in beide fondsen, samen met bijvoorbeeld BAM, CSM en de TU Delft. Van Gelderen: We zoeken naar partners om samen de innovatiekloof te overbruggen. Peter van Gelderen heeft er als gepromoveerd natuurkundige al een hele carrière opzitten, als hij rond 2004 een manier verzint om de ontwikkeling van duurzame, schone technologieën aan te jagen. Het idee: een investeringsfonds waarin diverse spelers privaat en publiek kunnen participeren. ICOS Capital investeert in duurzame, jonge technische innovators en vliegt zo nodig aanvullende kennis over private equity, businessmodellen en marketing in. De doelgroep bestaat uit pioniers zonder eigen investeringsgelden en/of weinig zakelijke slagkracht, waardoor hun innovaties de status van concept op eigen kracht meestal niet ontstijgen. Succes Het Icos Cleantech Early Stage Fund I trok al heel snel verschillende participanten, waaronder CSM, Farm Frites, Imtech en het ministerie van Economische Zaken. Het bleek een succes. Van Gelderen: Het installatie voor zwaar verontreinigd en/of chemisch afval in Delfzijl en in Friesland staat de eerste windmolen van Dutch Rainmaker, waarmee geloof het of niet water uit lucht wordt gewonnen. Het Icos Cleantech Early Stage Fund II heeft al geïnvesteerd in technologie voor cloud computing (waarmee overcapaciteit in datacenters op een slimme manier gebruikt wordt) en er staan op korte termijn nog twee participaties aan te komen. Imtech is ook daarbij weer als participant van de partij. Nice to have or need to have Bij de selectie van projecten en het aangaan van partnerships gaat ICOS Capital niet over één nacht ijs. Mensen kunnen allerlei duurzame technologieën verzinnen, maar ze moeten wel te realiseren en te vermarkten zijn. Bovendien willen we, ook in verband met patenten, zeker weten dat we te maken hebben met een uniek idee. We vragen ons voortdurend af of innovaties echte oplossingen zijn voor duurzaamheidvraagstukken van klanten. Is het een nice to have of een need to have? Zit de wereld er op te wachten en willen mensen er ook voor betalen? Dat zijn de De Dutch Rainmaker wint water uit lucht Hoe groen ben je zelf? Jos Graauwmans onderdeel: het vergelijkbaar maken van de ongevallencijfers, vervolgt Graauwmans. Daarbij moet je terdege rekening houden met typische omstandigheden per land. In de UK is dat anders dan in Spanje of België. Toch is het voor ons heel belangrijk om daar goed inzicht in te krijgen, zodat we er goed op kunnen sturen. Imtech wil een gezonde onderneming zijn met de laagst mogelijke ongevallencijfers. Bovendien is het ook nodig om überhaupt aan de bak te komen bij grote opdrachtgevers. Die kijken heel nauwkeurig naar je ongevallencijfers. Veiligheid heeft bij Imtech de allerhoogste prioriteit. Het werken aan transparantie daarin is dus een logische stap. Het dient een beleidsmatig doel weinig ongevallen en een commercieel doel: voldoen aan de strengste eisen die opdrachtgevers stellen. n We gaan thuis zeer bewust om met ons waterverbruik. We laten de kraan niet onnodig lopen en hebben voor de tuin een eigen watervoorziening. Drinkwater is in Nederland misschien nog niet zó schaars, maar elders in de wereld wel en daar moet je zorgvuldig mee omgaan. jonge bedrijf i-res staat inmiddels vlak voor de opstart van een innovatieve afvalvergassingsinstallatie in Veendam. Ensartech is kernvragen. Dan blijkt keer op keer dat met techniek heel, heel veel kan. De toekomst is aan de technologie. n We maken graag verre reizen en vliegen daardoor misschien te veel. mvo magazine 24 mvo magazine 25

14 De gemeente Amsterdam heeft ambitieuze doelen voor vermindering van haar CO 2 -uitstoot. Om die doelen te bereiken is het platform Amsterdam Smart City opgericht. Vertegenwoordigers van dat platform waren aanwezig bij een Imtech-presentatie over ons Icarusproject en waren er zeer enthousiast over, vertelt Rik Struiwigh. Vervolgens bedacht dit platform de Smart Challenge. Imtech zorgt voor de organisatie en alle benodigde faciliteiten voor de deelnemers en garandeert dat het project CO 2 -neutraal verloopt. De Wattcher De deelnemende bedrijven strijden met elk drie teams. De eerste teams van elke onderneming begonnen in april met hun opdracht om in twee maanden tijd zoveel mogelijk energie te besparen in hun privésituatie. In de zomer start team 2 van elk bedrijf; de derde lichting is in het najaar aan de beurt. Deelnemers krijgen hulp van de Wattcher, een tool die exact aangeeft wat het extra verbruik is wanneer je een elektrisch apparaat inschakelt. Op nul De wedstrijd is vooral bedoeld om mensen bewust te maken van hun energieverbruik, vertelt programcoördinator Hendrik Smeenk. En dat lukt goed. Bij onze collega s in Amersfoort is het een favoriet onderwerp tijdens de lunch. Ook in mijn huis trekt de Wattcher de aandacht. Laatst ging het gesprek op een verjaardagsfeestje twee uur lang over energiebesparing, omdat iemand vroeg wat voor ding er nu weer bij ons in het stopcontact hing. Ook voor kinderen is het leuk; ze proberen het energieverbruik op nul te krijgen. Gewoontes veranderen Bewustwording is één, maar gedragsverandering is twee. Dat doel bereiken we ook, zegt Struiwigh stellig. Ik denk dat wanneer deelnemers zien hoeveel stroom een apparaat kost, ze bereid zijn hun gewoontes te veranderen. Bij onszelf werkt het namelijk ook. Als ik de waterkoker aanzet, zie ik op de Wattcher het verbruik omhoogschieten. Gekookt water bewaar ik nu in een thermoskan in plaats van opnieuw de waterkoker aan te zetten voor een tweede kopje thee. Smeenk: De Wattcher liet zien dat mijn spotjes erg duur zijn in gebruik. Ik ga nu eerst na of het nodig is dat ik ze aandoe. Smart Challenge: Energiebesparingswedstrijd Hoge verwachtingen Op gezette tijden reikt de organisatie de deelnemers tips aan om het energieverbruik te verminderen. Via allerlei sociale media kunnen de teams elkaar suggesties doorgeven en hun ervaringen via blogs delen. De verwachtingen van de Smart Challenge zijn hooggespannen. Het Icarus-project, ons interne energiebesparingsproject, zorgde voor een gemiddelde besparing van 14%. Dat moeten we gemakkelijk kunnen verbeteren, zegt Struiwigh. Na het succes van het interne energiebesparingsprogramma Icarus, lanceert Imtech nu de Smart Challenge. Een wedstrijd energie besparen tussen medewerkers van elf vooraanstaande Nederlandse bedrijven met vestigingen in Amsterdam. Het gaat om bewustwording en gedragsverandering, stelt projectmanager Rik Struiwigh. Wat is de Wattcher? De Wattcher is een designproduct dat het stroomverbruik van het hele huis op een mooie en inzichtelijke manier laat zien. Wanneer je een apparaat aan- of uitzet, toont de Wattcher direct het verschil. Zo zie je waar de energie wordt verbruikt en ontdek je wat je kunt besparen. De Wattcher maakt elektriciteit zichtbaar. Met de Wattcher kan je 10 tot 20% aan elektriciteit besparen; dat komt overeen met zo n 80 tot 160 euro per jaar voor een gemiddeld gezin. Kentering Beide heren merken dat er een omslag gaande is in de wereld. Smeenk: Steeds meer mensen zien de noodzaak om hun energieverbruik te beperken. Ook in onze orderportefeuille zien we een kentering. Het aantal projecten met een groene component neemt sterk toe. Groene datacenters, groene schepen, noem maar op. Dit project jaagt die omslag aan. Verder is onze beloning een grotere naamsbekendheid en een goede pr, zegt Smeenk. Maar we worden natuurlijk ook aantrekkelijker voor sollicitanten. Ze zien dat Imtech met veel leuke en nuttige dingen bezig is om het milieu te ontzien. n Hoe groen ben je zelf? Rik Struiwigh Ik scheid mijn afval en behalve in de gang heb ik overal spaarlampen. Verder heb ik een oud huis waar ik onlangs al het enkel glas door dubbel glas heb laten vervangen. En, als het even kan, fiets ik naar het werk; zeven kilometer heen en zeven terug. We hebben geen nee-nee-sticker op de deur. Mijn vrouw wil de reclamefolders namelijk graag ontvangen. Hoe groen ben je zelf? Hendrik Smeenk Ik scheid mijn afval, heb overal spaarlampen en rijd een Toyota Prius. Ik vlieg veel voor mijn werk en ook privé. Ik moet toegeven dat ik de CO 2 -uitstoot daarvan nog niet heb gecompenseerd; een verbeterpuntje. mvo magazine 26 mvo magazine 27

15 MVO-kwekerijen: Tomaten telen in binnensteden Gert Jan Meeuws Harrij Schmeitz Footloose Het bijzondere aan het nieuwe teeltconcept zelden optimaal. Denk bijvoorbeeld aan portsysteem in de plant, de interne micro- In Den Bosch is een unit van veertien teeltlagen op een oppervlakte van 100 bij 100 meter voldoende om elke dag mensen van 200 gram verse producten te voorzien. Deze footloose productie van gewassen betekent het einde van lange, milieuonvriendelijke transporten. is dat voor het kweken van groenten, fruit, bloemen en planten geen daglicht nodig blijkt te zijn en teeltruimten op elke willekeurige locatie gebouwd kunnen worden. het wisselende weer, dag- en nachtritmes en seizoensinvloeden. Schmeitz: Het is in veel landen bovendien al snel te warm of te koud voor een kas. Of er is simpelweg geen logistiek, als de belangrijke verbeterfactor. Die verfijnen we. De plant production-units verbruiken 90% minder water in vergelijking tot de traditionele tuinbouw. Meeuws: Dat Gert Jan Meeuws, managing partner van ruimte voor. Een plant production-unit in is uniek. Het enige water dat wij verliezen, PlantLab, legt uit: In onze kwekerijen zijn bijvoorbeeld een leegstaand kantoorpand is wordt vastgelegd in het gewas zelf. Water de gewassen in verschillende lagen boven dan de ideale oplossing. dat verdampt, vangen we op met een lucht- elkaar gestapeld, de zogenoemde meer- behandelingssysteem en hergebruiken we. lagenteelt. Boven elke laag hangt energie- Plant-ID Dankzij de led s is het energieverbruik zeer Tomaatjes en sla die midden in de stad verbouwd worden of die je zelf oogst in de supermarkt. Binnen tien jaar vinden we het heel gewoon. PlantLab uit Den Bosch ontwikkelde een revolutionair teeltconcept waarbij gewassen in gestapelde lagen in hightech gesloten teeltruimten worden gekweekt. De units kunnen overal geplaatst worden, produceren tot drie keer sneller dan een gewone kas en verbruiken nauwelijks water. zuinige led-verlichting in de kleuren blauw, rood en verrood (een kleur tussen rood en infrarood). Dat zijn precies de kleuren die planten nodig hebben voor hun fotosynthese. Behalve de verlichting reguleren we de omgevingstemperatuur, de worteltemperatuur, de CO 2, de luchtbeweging, de bemesting en de watergift. We stemmen het klimaat exact af op de wensen van de plant. MVO-kwekerijen Harrij Schmeitz, coördinator van het Imtech Food & Feed Competence Center: Imtech Een groot verschil met de traditionele teelt in kassen is dat PlantLab het teeltproces op een wiskundige manier benadert. Meeuws: Wij bestuderen de basis van het plantproces en beschouwen naast licht het trans- laag. Bovendien zijn pesticiden nauwelijks nodig. We ontwikkelen voor elk gewas een plant-id, een blauwdruk waarin de optimale groeiomstandigheden zijn vastgelegd. Wij noemen dat Plant Paradise. n ontwikkelde hiervoor drie basisvormen: een plant production-unit in gebouwen, een modulaire R&D-unit in speciale containers en een fresh garden mall in binnensteden. Onze technologie maakt het mogelijk op vijftien parameters te sturen, waardoor we de teelt optimaal kunnen plannen. Niet Hoe groen ben je zelf? Harrij Schmeitz alleen op uiteindelijke grootte, ook op groei en gewicht. Mijn huis heeft een hr-ketel, het is top geïsoleerd en ik gebruik groene stroom. Ruimte Volgens Meeuws wordt in de huidige tuin- Mijn hobby is mijn grootste minpunt. In mijn vijvertje in de tuin slurpen de pompen energie, verbruik ik heel wat kuubs water en produceren de koikarpers heel wat afval. bouw maximaal 9% van de groeipotentie van een plant benut. Dat is ook niet zo gek, want het groeiklimaat in een kas is mvo magazine 28 mvo magazine 29

16 Groene oplossingen in de maritieme markt De groeistrategie van Imtech voor de periode is gebaseerd op vier belangrijke pijlers. Green Ship Solutions is daar één van. Wij willen onze klanten toegevoegde waarde bieden door in de maritieme sector als echte innovator op te treden, vertelt Cor van Miltenburg, BU Director Imtech Marine Nederland. We zijn actief in tal van Zonne-energie In de VS is Imtech betrokken bij de engineering van een ecologische rondvaartboot die vaart op een combinatie van All-electric met batterijvoeding vanaf de wal en duurzame maritieme marktsegmenten en beschikken wereldwijd over meer dan elektrische voortstuwing. Ook is Imtech technologiepartner zeventig vestigingen in zo n 23 landen. Imtech is in staat optimale op het grootste door zonne-energie aangedreven schip ter energie-efficiëntie aan boord van schepen te combineren met maximaal wereld: de PlanetSolar. Deze futuristische catamaran is bedekt comfort. Onze focus ligt op het bieden van integrale oplossingen. met 537 m 2 zonnepanelen, die zonlicht omzetten in elektriciteit. Hiermee wordt een geluidsarme en schone elektrische motor Groene consultancy aangedreven. Vanzelfsprekend is de milieuvervuiling nihil. Pogingen om de energie-efficiëntie aan boord van schepen te verbe- teren, stonden in het verleden vaak in het teken van één enkel gebied, zoals de hoofdmotor of verlichting. Dat komt omdat deze inspanningen vooral bij de leveranciers van de apparatuur vandaan kwamen, HVAC-technologie zegt Georg Bieler, Managing Director Imtech Marine Duitsland. Deze Een ander segment waarin Imtech acteert als innovatieve partner leveranciers focusten zich alleen op hun deel van het schip. Om de is de cruisemarkt. Voor cruiseschepen ontwikkelen we onder meer energie-efficiëntie aan boord verder te kunnen verbeteren, is een intelligente HVAC-technologie: alle technische oplossingen op het integrale aanpak die alle systemen aan boord omvat onmisbaar. gebied van verwarming, ventilatie en airconditioning, laat Bieler Imtech Marine is hierin gespecialiseerd en biedt groene consultancy weten. Met deze technologie kunnen we behoorlijke besparingen in een vroeg stadium, nog voordat een schip gebouwd wordt. in de energiehuishouding aan boord realiseren en tegelijkertijd optimaal comfort aan de passagiers bieden. Imtech ontving eerder Energie in batterijen dit jaar van Norwegian Cruise Line een order voor de lucht- en Een voorbeeld van een milieuvriendelijke oplossing is (diesel)elektrische klimaattechnologie aan boord van twee nieuwe cruiseschepen. aandrijving. Deze technologie leidt ten opzichte van conventionele Dit worden de grootste cruiseschepen ooit gebouwd in Duitsland. voortstuwing tot een aanzienlijke brandstofbesparing van 10 tot 20% Daarnaast is Imtech bijvoorbeeld betrokken bij de realisatie van en dringt de CO 2 -uitstoot terug met 15 tot 20%. Op het gebied van de HVAC-technologie aan boord van twee cruiseschepen uit de dieselelektrische aandrijving hebben we de afgelopen jaren bijna Soltice-klasse. Cor van Miltenburg Als de mondiale scheepvaart een land was, zou het een zesde plek behalen in de top 10 van producenten van broeikasgassen. Gelukkig zijn groene schepen behoorlijk in opkomst. Energiezuinig en duurzaamheid staan inmiddels voorop in de maritieme markt. Imtech is wereldwijd een top 5-speler in de markt van maritieme technologie en ontwikkelt tal van groene oplossingen. dertig projecten uitgevoerd, licht Van Miltenburg toe. De volgende stap is deze vorm van aandrijving te combineren met smart grids: intelligente energienetwerken. Vorig jaar hebben we een technologie ontwikkeld die energie opslaat in batterijen, in combinatie met een intelligent regelsysteem voor efficiënt energiegebruik. Het werkt als volgt: de aandrijving aan boord van schepen draait continu op volle kracht voor het opvangen van piekbelastingen. Omdat dit vermogen zelden helemaal wordt benut, gaat veel energie verloren. Door deze energie tijdelijk op te slaan in batterijen en later weer te gebruiken als je het nodig hebt, kun je besparingen realiseren tot wel 20%. Georg Bieler Emissieloos schip Ons uiteindelijke doel is het realiseren van een emissieloos schip, besluit Van Miltenburg. Momenteel werken we samen met verschillende partners aan dit innovatieve concept. Omdat mensen een schip er niet energiezuiniger op maken, is het de bedoeling dat het schip niet of nauwelijks bemand wordt. Je zou de expertise ook aan wal kunnen concentreren, waarbij het schip op afstand wordt bestuurd vanuit een control room. Het is nog een vergezicht, maar wel de toekomst. Met innovatieve technologieën kunnen we heel veel. De uitdaging is om het betaalbaar te houden en het concept moet worden toegestaan door internationale regelgeving. Imtech wil binnenkort starten met een experiment in een gecontroleerde omgeving, zoals een onbemande sleepboot in de haven van Rotterdam. n Hoe groen ben je zelf? Cor van Miltenburg Hoe groen ben je zelf? Georg Bieler Mijn huis is volledig geïsoleerd, ik heb thuis groene stroom en bijvoorbeeld een energiezuinige cv-ketel. De auto schoonmaken doe ik niet vaak; dat vind ik verspilling van schoon drinkwater. Binnenkort krijg ik een nieuwe auto en ik moet toegeven dat ik uit kostenoverwegingen niet voor de meest energiezuinige auto heb gekozen. Dit is net als in de maritieme industrie waarin groen belangrijk is maar er ook altijd rekening gehouden wordt met de economische aspecten. Mijn dochter gaat vaak op de fiets naar school, maar als het regent breng ik haar toch liever even met de auto. Autorijden probeer ik als het even kan te voorkomen. Om op mijn werk te komen, maak ik gebruik van het openbaar vervoer. Op het gebied van voedsel geef ik de voorkeur aan biologische producten. Verder scheiden we thuis met veel zorg het afval. Dit milieubewustzijn probeer ik ook op mijn vier kinderen over te dragen. In mijn werk is timemanagement belangrijk, maar dat gaat lang niet altijd samen met energie-efficiëntie. Gelukkig maken we tegenwoordig gebruik van moderne technologieën als audio- of videoconferenties. Deze hebben een positief effect op zowel tijd als CO 2 -uitstoot. mvo magazine 30 mvo magazine 31

17 Project- en procesinnovatie als groene MVO-inktvlek Een schone Theems MVO is bij Imtech ingebed in de reguliere bedrijfsvoering. Pieter Koenders, directeur Group Communications, is een van de initiatiefnemers van Imtech s MVO-beleid en vertelt meer over de MVO-inspanningen en specifieke Imtech-aanpak. Ik maak voor mezelf een onderscheid in MVO-stadia waarin organisaties zich bevinden, vertelt Koenders. In het eerste stadium wordt er vrijwel niets aan MVO gedaan, hooguit beleidsmatige oriëntatie. Het tweede stadium noem ik MVO-oppoetsen ofwel greenwashing. Dan heb je bedrijven die in een min of meer afgesloten productie- omgeving werken en relatief eenvoudig kunnen voldoen aan MVO-richtlijnen. Het nadeel is dat er veelal een aparte MVO-afdeling bestaat, waardoor de rest van de organisatie zich minder verantwoordelijk voelt. In het vierde stadium plaats ik Imtech. Opwaartse MVO-spiraal Hij verduidelijkt: In de afgelopen jaren hebben we steeds meer groene initiatieven genomen. Enerzijds gaat het om groene technologie, ook al omdat de MVO-markt voor 90% technology driven is. Tegelijkertijd hebben we ingezet op verdere vergroening van onze eigen processen. Voorbeelden? Een groen bedrijfswagenpark, het werken in duurzame kantoren of corporate citizen-projecten in Zuid-Afrika. Imtech onderscheidt zich dan ook door een opwaartse MVO-spiraal. Dit past bij onze cultuur. We houden het graag simpel. Internationaal De green tech-projecten en de eigen MVO-initiatieven creëren enthousiasme en draagvlak. Medewerkers begrijpen dat MVO een randvoorwaarde voor succes en zelfontplooiing is. Vanuit deze sterke basis komen we nu in een meer geïntegreerde beleidsfase. Daarom zetten we in op het meten en verlagen van onze eigen carbon footprint, afvalreductie en ketensamenwerking. Deze speerpunten gaan we internationaal verwezenlijken, echter wel met respect voor de lokale cultuur. Ook hier houden we het graag overzichtelijk en simpel. Project- en procesinnovatie als groene MVO-inktvlek Project- en procesinnovatie zijn voorwaarden voor MVO-ontwikkeling. Hermann Rietschel, een oud-imtecher, was eind negentiende eeuw dé pionier in het energiezuiniger maken van gebouwen. Nu is ons eigen R&D- center in Hamburg koploper in simulatietechnologie voor groene gebouwen, stadions of schepen. Ook zijn we innovatieleider rondom thema s als biogas of smart grids. Deze projectinnovatie wordt strategisch met elkaar gedeeld. Energiekennis uit Duitsland gebruiken we in Zweden, groene datacenterknowhow uit Nederland wordt ingezet in Spanje, biogastechnologie uit de UK in Nederland. Maar ook procesinnovatie is belangrijk. Via onze website, inzet van social media en kennisuitwisselingstrajecten delen we kennis over green tech en MVO. Het verspreidt zich als een groene MVO-inktvlek over de organisatie. Onze energiemeting in de slums in Johannesburg blijkt opeens een business case in Amsterdam Smart City of uit ons afval wekken we groene energie op. Doel is dat we in onze markt een MVO-koploperspositie innemen. n Hoe groen ben je zelf? Pieter Koenders Ik eet veel biologisch, woon in een energiezuinig huis en spaar mijn was op tot de trommel vol is. Ik rijd te veel auto. Fikse regenbui? Het Victoriaanse Londense riool, dat halverwege de negentiende eeuw werd aangelegd, kan het niet langer aan. Gevolg: het riool stroomt over en vervuild rioolwater komt direct in de rivier de Thames terecht. Het Britse bedrijf Thames Water heeft Imtech daarom gevraagd een upgrade en uitbreiding van de zuiveringsinstallaties te verzorgen. Imtech is verantwoordelijk voor alle technologische oplossingen, inclusief het ontwerp van de chemische processen voor de zuiveringsinstallaties en de uitbreiding van hun capaciteit. De oplossingen zorgen er niet alleen voor dat er tot 60% meer rioolwater verwerkt kan worden. Ze hebben ook een groen tintje: twee duurzame windturbines gaan een deel van de stroomvoorziening van de zuiveringsinstallaties voor hun rekening nemen. mvo magazine 32 mvo magazine 33

18 Energielab: De reis naar Hamburg verloopt vlot. In de taxi onderweg naar het Duitse Imtech-hoofd- op te leveren. Tenzij je er een duurzame energiecentrale aan toevoegt. Ik zet volledig Duurzaamheid real life getest kantoor verbaas ik mij erover hoezeer Hamburg mij aan Nederland doet denken. We passeren zelfs volkstuintjes. Ik ben op weg in op de ontwikkeling van smart grids. Zowel binnen een gebouw als tussen gebouwen, tot en met een supergrid over landenre- naar een interviewafspraak met mijn Imtech- gio s heen. Alle gebouwen woonhuizen, collega Bruno Lüdemann. Expert op het kantoren, industrieën moeten worden gebied van energie-efficiëntie, een van de aangesloten op het grid. Zodat gebouwen weinige geaccrediteerden voor gebouwcer- warmte en elektriciteit kunnen uitwisselen tificering op duurzaamheidgebied, en werk- en gebruik kunnen maken van een veelheid zaam in en om Imtechs eigen energielab. aan duurzame energiecentrales. Wind en biomassa dicht bij huis, waterkracht uit Bruno verwelkomt mij en leidt mij direct Zweden, zonne-energie uit Noord-Afrika, langs een indrukwekkende foto-expositie, Het tornadorookafzuigsysteem in het noem maar op. Binnenkort betreden we het zodat ik een indruk krijg van wat er in het Mercedes-Benz-museum werd uitvoerig tijdperk van het grid. lab gebeurt. Ik zie een tornado die levens getest in het Imtech-energielab. redt bij brand, die is opgewekt in een schaal- Wat voor rol speelt dit lab in model van het Mercedes-Benz-museum die ontwikkeling? wat Imtech een vermelding in het Guiness hebben we de computer laten uitrekenen De uitdaging zit hem niet in een tekort aan Book of Records opleverde voor de grootste wat er gebeurt als er lucht wordt binnenge- duurzame energie, maar in het opvangen kunstmatige tornado. Ik zie een nagebouw- laten. Daar doet de computer dagen over. van de variaties in het aanbod. Je moet de operatiekamer gevuld met rook en een Maar met een echt model is het niet te opslagcapaciteit hebben om overschotten compleet voetbalstadion op huiskamerfor- doen. Dan kun je niet volgen wat er binnenin te kunnen bewaren voor periodes waarin Anke van Houten In het Imtech s energielab in het Duitse Hamburg worden groene Imtech-projecten op schaal gebouwd en getest. Van operatiekamer tot tornadorookafzuigsysteem. Anke van Houten, Group Communications officer, bezocht Imtech-collega Bruno Lüdemann in het lab. Hoe groen ben je zelf? Anke van Houten Ik heb zestien zonnepanelen op mijn dak, verbruik groene stroom en groen gas, compenseer mijn autokilometers en eet zoveel mogelijk biologisch. Bruno Lüdemann in het Imtech-energielab maat. Aan alle details is gedacht om het voor de opdrachtgevers zo realistisch mogelijk te maken. In het stadion hangen zelfs sponsorborden (natuurlijk ook van Imtech) en ook de juichsjaaltjes ontbreken niet. Imtech heeft negen man fulltime werken aan de bouw van alle modellen sommige op schaal en andere op ware grootte waarmee in het lab testen worden gedaan op het gebied van bijvoorbeeld luchtstromen. gebeurt. Dus jullie lab is niet alleen een ruimte met modellen, maar ook met een paar flinke computers? Hier in de kelder van het hoofdkwartier staat ons eigen datacenter. We hebben een rekencapaciteit die je een paar jaar geleden alleen nog op universiteiten aantrof. We hebben bijvoorbeeld de hele energievoorziening van de vernieuwde torens van de vraag de levering overstijgt. Wij werken in het lab aan methodes om energie tijdelijk op te slaan. Nu nog op kleine schaal in gebouwen. Maar we werken ook samen met andere labs, zoals dat van E.ON. We zijn op zoek naar grid-oplossingen, zoals grid-communicatiesystemen voor de communicatie in en tussen complexe installaties. Het grid van de toekomst zal een enorme opslagcapaciteit nodig hebben. Dan moet je denken aan twee maanden energiebehoefte Is het niet handiger om dit soort simulaties op de computer te doen? Soms wel. Maar vaak werkt het directer in real life. Je kunt sneller een parameter bijstellen bij een echt model dan op de computer. Je hebt meer gevoel bij wat er gebeurt. Maar het komt ook voor dat we berekeningen moeten maken die juist alleen op de computer kunnen. Zoals in het geval van een energiecentrale waar we de luchtstromen binnen in de centrale in kaart moesten brengen. Daarvoor is de directe omgeving en de totale binnenruimte virtueel opgedeeld in meer dan honderd miljoen cellen van een kubieke centimeter. Per blokje Deutsche Bank in Frankfurt doorgerekend. Met onze computermodellen kunnen we precies aangeven waar welk type voorziening moet komen en met welke capaciteit. Zo hebben we een energiebesparing van 50% kunnen realiseren. Wat voor trend zie jij in gebouwen? Door invoering van Europese richtlijnen wordt de lat elk jaar hoger gelegd. Binnen zeven jaar moeten we gebouwen realiseren die energieneutraal zijn of zelfs energie opwekken. Voor woonhuizen zie ik dat wel voor me, maar voor bijvoorbeeld winkelcentra is het echt heel moeilijk om energie voor heel Duitsland. Er zijn studies naar opslag in stuwmeren, of in perslucht, maar de meest veelbelovende techniek lijkt nu om met de tijdelijk overtollige energie methaan te maken uit een mengsel van waterstof en CO 2. Methaan kan gewoon het gasnet in om gebruikt te worden voor warmte, transport en stroomopwekking. En als gebouwen dan via het smart grid met elkaar communiceren, is de cirkel gesloten. Bruno spreekt met een enthousiaste twinkeling in zijn ogen over de toekomst. Een duurzame toekomst, die hij met zijn werk mede vormgeeft. n Hoe groen ben je zelf? Bruno Lüdemann Ons huis en mijn auto zijn energiezuinig, ik recycle en neem geregeld de trein naar vergaderingen. Ik ben dol op vlees; helaas is de carbon footprint van vlees schrikbarend hoog. Wegens tijdgebrek maak ik te vaak gebruik van het vliegtuig. mvo magazine 34 mvo magazine 35

19 Van sludge naar energie: Waterschappen worden zelfvoorzienend in energiebehoefte SolaRoad: Energie uit zonneweg Rioolslib is als het aan Duncan Wildgoose, Business Development manager bij Imtech Process, ligt allang geen afval meer, maar bron van energie. Recentelijk realiseerde Imtech voor het waterbedrijf Dwr Cymru Welsh Water (Welsh Water) twee geavanceerde biogascentrales. De centrales zorgen ervoor dat het waterschap 15% minder CO 2 uitstoot en leiden tot een fikse besparing op de energierekening. Goed voor het milieu en de portemonnee. Door rioolslib duurzaam te behandelen en te verrijken dit wordt ook wel advanced anaerobic digestion genoemd kun je biosolids hergebruiken als biobrandstof en plantenvoeding van hoge kwaliteit, legt Wildgoose uit. Afval omzetten in energie is een trend in de markt van waterschappen en core business voor Imtech. Wildgoose: Onze sludge-to-energy-projecten hebben inmiddels een groen vermogen van ruim 40 MW. De biogascentrale in Cardiff. met 15% en leveren een jaarlijkse kostenbesparing op van ruim 8 miljoen euro per jaar. De centrales hebben samen een vermogen van 7,5 MW. Zelfvoorzienend in energieverbruik Naast milieu zijn kostenbesparingen een belangrijke reden om over te stappen op advanced anaerobic digestion. Wildgoose: Om tegenwicht te kunnen bieden aan de stijgende energiekosten is het streven van veel waterschappen zelfvoorzienend te worden als het gaat om energie. Welsh Water heeft flink geïnvesteerd om dit werkelijkheid te laten worden. Doel is de belangrijkste verwerkingscentra in Wales voortaan zelfvoorzienend te laten zijn. Het centrum Eign is inmiddels zo ver en de centra in Cardiff en Afan, die onlangs zijn opgeleverd, zijn hard op weg. De twee biogascentrales in Cardiff en Afan verwerken nu meer dan ton slib per jaar, verminderen de CO 2 uitstoot Duncan Wildgoose Snelle realisatie Streven van Welsh Water was de anaerobic digestion-centrales zo snel mogelijk te realiseren, vervolgt Wildgoose. Dankzij onze brede ervaring, een goede strakke planning en de goede samenwerking met andere partijen konden de centrales zes maanden eerder dan oorspronkelijk gepland opgeleverd worden; binnen het budget van de klant. n Innovatieve biogascentrale in Howdon Imtech heeft veel ervaring op het gebied van advanced anaerobic digestion. Eerder werden al biogascentrales opgeleverd voor de waterschappen Severn Trent Water, Welsh Water en Anglian Water. Onlangs kreeg Imtech van het Engelse waterbedrijf Nothumbrian Water de opdracht de technologische oplossingen te verzorgen in een innovatieve biogascentrale in Howdon in de UK. De centrale moet op jaarbasis ton biosolids gaan verwerken en krijgt een vermogen van 4 MW. De centrale wordt in september 2012 in gebruik genomen. Hoe groen ben je zelf? Duncan Wildgoose Spaarlampen, goede dakisolatie, opvang van regenwater, slimme energiemeters en recycling. We doen er thuis van alles aan om onze carbon footprint te verkleinen. Ik reis nog te veel met de auto. Een weg die tegelijkertijd als zonnepaneel werkt. Toekomstmuziek? In Krommenie in Noord-Holland gaat in 2012 een pilot lopen met een zonneweg: de SolaRoad. Voor deze wereldwijde primeur wordt een fietspad van 200 meter opgebouwd uit betonnen elementen met een glazen toplaag. De zonnecellen worden onder het geharde glas ingebouwd. De opgewekte energie dient bijvoorbeeld voor wegverlichting, verkeersinstallaties en elektrische auto s. Deze innovatie, die mobiliteit en duurzame energie combineert, is veelbelovend. Het uiteindelijke doel is zonnecellen te integreren in de snelweg. Het Nederlandse wegverkeer kan zelfs energieneutraal worden als alle snelwegen zouden worden uitgerust met overrijdbare zonnepanelen. Imtech is nauw betrokken bij de SolaRoad en werkt samen met researchinstituut TNO, de provincie Noord-Holland en wegenbouwer Ooms Avenhorn aan de nieuwe techniek. mvo magazine 36 mvo magazine 37

20 Duurzaam ondernemen op de Noord- en Zuidpool Proeftuin voor duurzaam Schiphol Weer en wind kan hen niet deren. Spitsbergen VVS, dat in juni 2010 door Imtech werd overgenomen, verricht opvallend duurzame projecten onder extreme weersomstandigheden op zowel de Noord- als de Zuidpool. Zo werd onlangs de realisatie van de techniek in een nieuw onderzoekscentrum op Antarctica afgerond. Antarctica Gezien de brede expertise op het gebied van duurzame technologische oplossingen én de uitgebreide ervaring als het gaat om werken onder extreme omstandigheden is Imtech onlangs gevraagd de techniek in een onderzoekscentrum op Antarctica te verzorgen. Dit ijzige continent rond de Zuidpool speelt een buitengewoon belangrijke rol in de mondiale kringloop van lucht en water, en daardoor in het klimaat op aarde. Er zijn momenteel ruim zestig onderzoekscentra van dertig landen verspreid over Antarctica die zich onder meer richten op klimaatonderzoek. Het nieuwe onderzoeksstation wordt de basis voor Indiase onderzoekers. Spitsbergen VVS is gevestigd in Longyearbyen op het eiland Spitsbergen in de noordelijke poolcirkel. Torkil Skancke Hansen, regiodirecteur van Imtech (NVS) in Noorwegen: De extreme weersomstandigheden in dit gebied de archipel kent een poolwinter van honderd dagen stellen hoge eisen aan de energievoorziening. Spitsbergen VVS speelt hierop in met slimme duurzame oplossingen voor onder meer energiebesparing, thermische warmte, en energieopslag- en distributie. Het bedrijf is een van de meest groene technische dienstverleners van Noorwegen en de grootste werktuigbouwkundige onderneming in dit dunbevolkte gebied. De regio heeft een zeer interessant groeipotentieel dankzij verwachte exploitatie van natuurlijke rijkdommen en de vestiging van milieuresearchinstellingen, aldus Hansen. Bharati Hansen: Het nieuwe station is gebouwd op Larsemann Hills, een klein schiereiland aan de oostelijke kant van Antarctica. De site draagt de naam Bharati, wat India betekent in het Hindi. Onze opdracht omvatte de een groot deel van de technische voorzieningen in het onderzoeksstation. Daarnaast werden de pijpleidingen aangelegd voor het zeewater, afvalwater en de brandstof, en werd een duurzame brandstoftank geïnstalleerd. Omdat de omstandigheden in Antarctica extreem zijn, zijn alle be-nodigde materialen in containers in totaal 87 stuks per vrachtschip aangevoerd. Het ging daarbij niet alleen om bouwmaterialen, maar bijvoorbeeld ook om een complete mobiele werkplaats, keuken- en kantoorapparatuur, voedsel, kleding. Bovendien zijn graafmachines, heftrucks, een booreiland en een compressor meegenomen. Hansen: Bij een project als dit moet je op alles voorbereid zijn. Alles is dan ook in detail gepland. n Torkil Skancke Hansen: Interessant groen- en groeipotentieel. Hoe groen ben je zelf? Torkil Skancke Hansen Ik maak me ernstige zorgen over de oceanen en fjorden, rivieren en de diversiteit van de natuur in Noorwegen en zet me in voor behoud van de wolvenpopulatie in Noorwegen. Mijn eigen bijdrage is nog niet groot genoeg. Daar voel ik me best een beetje schuldig over. Als het aan Amsterdam Airport Schiphol ligt, is de luchthaven in 2012 CO 2 -neutraal en wekt het in 2020 zelf 20% van de benodigde energie op. Maar Schiphol wil meer: koploper zijn op het gebied van duurzaamheid. Om dit te bereiken, is TheGROUNDS opgericht. Binnen dit platform ontwikkelen bedrijven en kennisinstellingen innovatieve toepassingen voor een duurzame luchthaven. De bundeling van krachten moet baanbrekende innovaties van wereldklasse opleveren. Imtech, die een prominente rol als technologiepartner speelt, richt zich vooral op energiebesparing, energie-efficiëntie en het duurzaam opwekken van energie. Van een geavanceerde warmtekrachtkoppeling en biomassacentrale tot groene ICT- en datatechnologie. Behalve Schiphol en Imtech zijn onder meer researchcentrum TNO, Technische Universiteit Delft en Wageningen University & Research Centre bij TheGROUNDS betrokken. mvo magazine 38 mvo magazine 39