RAPPORT VAN BEVINDINGEN. Kwaliteitsonderzoek bij. De Watertuin

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek bij De Watertuin Plaats : Almere BRIN-nummer : 15SJ Onderzoeksnummer : Datum schoolbezoek : 13 september 2011 Rapport vastgesteld te Utrecht op 12 december 2011

2

3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13

4

5 1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 13 september 2011 een onderzoek uitgevoerd op SBO De Watertuin naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Scholen waarvoor de inspectie geen risicoanalyse kan opstellen omdat geschikte opbrengstgegevens ontbreken, worden in principe om de twee jaar bezocht. Op dit moment ontbreekt het aan een nieuwe norm voor opbrengstgegevens, wat om een nuancering van het eerdere oordeel vraagt. Het doel van dit onderzoek is eventuele tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs op de school vast te stellen. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie In 2006 heeft SBO De Watertuin een basisarrangement gekregen en daarmee sprak de inspectie het vertrouwen uit in de kwaliteit van het onderwijs op de school. Er waren nog wel de nodige ontwikkelpunten, maar deze waren niet van doorslaggevende aard om de school onder geïntensiveerd toezicht van de inspectie te plaatsen. In het schooljaar 2008/2009 is een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van het onderwijs aan de leerlingen met een indicatie vanuit de Stichting Gewoon Anders in Almere. Hierbij zijn door de directie in het gesprek met de inspectie de nodige context factoren aangegeven die een sterk belemmerende invloed hebben gehad op de onderwijskwaliteit. Het voornemen was om de voorgenomen schoolontwikkeling weer daadkrachtig op te pakken. De inspectie heeft de toenmalige schoolleiding op de cruciale onderdelen voor een school voor speciaal basisonderwijs gewezen en aangegeven dat deze van voldoende kwaliteit moeten zijn bij een volgend bezoek, wil de school haar basisarrangement behouden. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, te weten 'Breder zicht op pedagogisch didactisch handelen' en het verbeterplan. pagina 5 van 13

6 Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen Salamander, Krab, Otter, Walrus, Forel, Stekelbaars en Goudvis. Gesprekken met de directie en de intern begeleiders over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met de leerlingen, de leraren en twee ouders vanuit de medezeggenschapsraad. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, leerstofaanbod, tijd, schoolklimaat, didactisch handelen, afstemming, begeleiding, zorg en kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13

7 2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * (SBO) De resultaten van de leerlingen aan het eind van de speciale basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.2 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde de onderwijstijd afgestemd op de behoeften van de leerlingenpopulatie. 5 pagina 7 van 13

8 Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.4 De school heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 4.5 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school De leraren tonen in gedrag en taalgebruik voor alle leerlingen respect De leraren bevorderen het zelfvertrouwen van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 5.7 De leraren geven de leerlingen feedback op hun leer- en ontwikkelingsproces De leraren geven leerlingen de verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 7.3 * (SBO) De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 7.4 * (SBO) De school volgt of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. pagina 8 van 13

9 Naleving wet- en regelgeving NT1A De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT1B In de schoolgids is informatie opgenomen over een of meer standaard gecontroleerde onderdelen (art. 13 WPO). NT2A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO). NT2B In het schoolplan is informatie opgenomen over een of meer standaard gecontroleerde onderdelen (art. 12 WPO). NT3A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT3B In het zorgplan is informatie opgenomen over een of meer standaard gecontroleerde onderdelen (art. 19, lid 2, WPO). NT4A Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4B Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie komt tot de conclusie dat de kwaliteit van het onderwijs op de SBO De Watertuin zwak is. In de afgelopen periode zijn de ontwikkelingsperspectieven opgesteld, maar deze behoeven nog een goede implementatie in de dagelijkse onderwijspraktijk. De inspectie kent daarom aan dit cruciale onderdeel voor SBO scholen nog geen voldoende toe. De inhoudelijke samenhang tussen het werken met ontwikkelingsperspectieven, de afstemming in klas en de begeleiding en de zorg is nog onvoldoende uitgekristalliseerd. Tenslotte zijn veranderingen en vernieuwingen nodig binnen het aspect zorg. Verschillende onderdelen van het leerstofaanbod zijn vernieuwd en daaraan worden binnenkort nieuwe onderdelen toegevoegd. Echter zijn ook voor deze onderdelen en in bijzonder het onderdeel taal, goede leerlijnen nodig om de doorgaande lijn voor individuele leerlingen en groepen leerlingen te waarborgen. Zo ver is de school nog niet. Het didactisch handelen krijgt een voldoende, maar nog niet op alle onderdelen. De leraren geven een heldere uitleg en proberen de instructie af te stemmen op de onderwijsbehoeften van de leerlingen, maar het is geen eenvoudige opgave om vervolgens de actieve betrokkenheid van alle leerlingen op niveau te houden. De wijze waarop de afstemming binnen de lessen vorm en inhoud krijgt, vraagt om een heroverweging in relatie tot de onderwijsbehoeften van de leerlingenpopulatie. Tot slot wil de inspectie niet onvermeld laten dat er binnen de groepen sprake is van een veilig klimaat en een respectvolle omgang. Zowel de ouders als de leerlingen waarmee de inspectie heeft gesproken, onderschrijven dit. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. pagina 9 van 13

10 Toelichting Uitgangssituatie De vorige directie heeft in het schooljaar 2009/2010 de school verlaten en de periode daaraan voorafgaand is er nauwelijks sprake geweest van sturing op de noodzakelijke verbeteringen en vernieuwingen. Veelbelovende ontwikkelingen, waaronder het tienjarig onderzoek en deze verbreden naar de volledige schoolpopulatie, zijn niet nader uitgewerkt. Stilstand wordt wel eens achteruitgang genoemd en daarvan getuigt het beeld binnen De Watertuin. Met het aantreden van de nieuwe directeur in 2010.en de benoeming van twee adjunct-directeuren, is er een einde gekomen aan deze stilstand van ontwikkeling. Op basis van een externe analyse van de onderwijskwaliteit, is in 2010 een veelomvattend schoolverbeteringsplan opgesteld. Daaraan werkt het team gestaag. De nieuwe directie en team hebben het laatste jaar hard gewerkt om de kwalificatie 'zeer zwak' te voorkomen en zijn daarin geslaagd. De tijd is vanaf 2010 te kort om alle noodzakelijke verbeteringen voldoende op orde te krijgen. Zijn de ontwikkelingsperspectieven geïmplementeerd? De school heeft volledig nieuwe ontwikkelingsperspectieven opgesteld. Het uitgebreide tienjarig onderzoek waarin de in- en uitstroomprofielen zijn weergegeven, een planning in doelen en aanbod is beschreven, heeft geen vervolg gekregen voor alle leerlingen binnen de school. Ten tijde van het inspectiebezoek is de inkt nog bijna nat, maar voor alle leerlingen ligt er nu wel een perspectief waarin het in- en uitstroomniveau is vastgelegd, belemmerende en bevorderende factoren zijn beschreven en de te verwachten leerwinst in een percentage is aangeduid. Hoe het in- en uitstroomniveau vervolgens met elkaar zijn verbonden, welke doelen voor de komende periode moeten worden bereikt, welk aanbod daarvoor is gepland en welke leerwinstverwachting op de verschillende gebieden mag worden verwacht, blijft nog vaag (indicator 7.3). Daarnaast vraagt het onderdeel doelen en aanbod meer duidelijkheid om het pro-actieve karakter van het werken met ontwikkelingsperspectieven sterker te benadrukken. Haalt de school uit haar leerlingen wat er in zit? De inspectie is op dit moment nog niet in staat om op basis van de ontwikkelingsperspectieven te beoordelen of de leeropbrengsten in lijn zijn met de mogelijkheden van de leerlingen. Zij geeft dan ook nog geen oordeel over de resultaten van de school (indicator 1.1). Wel lijkt met betrekking tot de opbrengsten de uitspraak gerechtvaardigd dat de school uit de leerling haalt wat erin zit. De leeropbrengsten voor technisch lezen, begrijpend lezen, spelling en rekenen en wiskunde komen overeen met wat van deze groep schoolverlaters verwacht mag worden. Ook de uitstroom naar het vervolgonderwijs lijkt in overeenstemming met de mogelijkheden van deze groep leerlingen. De inspectie baseert deze uitspraak op een grofmazige analyse van de uitstroomgegevens over het schooljaar 2010/2011. De inspectie maakt bij bovenstaande uitspraken over de opbrengsten een voorbehoud, vanwege de beperktheid van de analyse en het vooralsnog ontbreken van vastgestelde normen. Is de afstemming en de zorg op de leerlingenpopulatie aan de maat? Het pedagogisch handelen van de leraren is in voldoende mate afgestemd op de behoefte aan ondersteuning en bevestiging die leerlingen nodig hebben. De leraren geven veel positieve feedback aan hun leerlingen en ondersteunen daarmee het zelfvertrouwen. De didactische afstemming op de leerlingenpopulatie is echter nog te gering en de zorg en begeleiding is nog onvoldoende toegesneden op de in gang gezette ontwikkelingen, zoals het werken met ontwikkelingsperspectieven. Ter toelichting hierop het volgende. pagina 10 van 13

11 Het leerstofaanbod op De Watertuin is door de aanschaf van nieuwe methoden bijna volledig vernieuwd, maar daarmee is de school er nog niet. Het toepasbaar maken van de methoden voor de leerlingenpopulatie van De Watertuin is nu een belangrijke opgave waar de school voor staat. Het zijn methoden voor het regulier basisonderwijs en als de leerlingen grotendeels de leerlijn uit de methoden volgen, is een verregaande vertraging het gevolg. Daarom kiest De Watertuin er voor om de leerlijnen nader uit te werken naar leerdoelen en de onderdelen vanuit de methoden die daarbij passen in te zetten. Vervolgens zal het aanbod in het ontwikkelingsperspectief nauwkeuriger in de uitgewerkte leerdoelen kunnen worden aangegeven waardoor het aanbod een meer proactief karakter krijgt voor de individuele leerling of groepen van leerlingen. De tijd voor rekenen en wiskunde en voor taal is uitgebreid en in de dagroosters verwerkt. De tijd voor de verschillende onderdelen is in orde, maar nog niet voldoende afgestemd op de onderwijsbehoeften van deze leerlingen. De inspectie mist een dagritme voor de leerlingen waarin een verwerking op papier is afgewisseld met doe-activiteiten en waarin het geleerde ook wordt toegepast in de praktijk. De afstemming in instructie en verwerking proberen de leraren te realiseren, maar het probleem is dat alle leerlingen een duidelijke instructie behoeven of directe ondersteuning nodig hebben bij de verwerking van de taken. Het gevolg is dat door de afstemming van de instructie op een deel van de groep, de overige leerlingen op hetzelfde moment de leraar nodig hebben voor ondersteuning bij de verwerking. Daarmee verliest de afstemming aan kwaliteit. Bovendien is de afstemming ook nog onvoldoende gebaseerd op een goede analyse van de gegevens van de toetsing. Het didactisch handelen heeft de inspectie met een voldoende gewaardeerd, maar het is nog geen voldoende zonder meer. In de vorige alinea heeft de inspectie de ondersteuningsbehoeften van de leerlingen geschetst en het mag duidelijk zijn dat nog niet alle leerlingen voldoende actief betrokken zijn op hun activiteiten. Nu speelt het prille begin van een schooljaar daarin ook een rol, omdat de leerlingen tijd nodig hebben om aan de nieuwe setting te wennen en de nieuwe regels zich eigen te maken. Tijdens de afstemming in de instructie passen de leraren wel de verschillende onderdelen toe van het activerende instructiemodel, maar stellen de leerlingen doorgaans nog te weinig procesvragen, waardoor het ontbreekt aan een goede interactie en feedback tussen de leraren en hun leerlingen en de leerlingen onderling. Ook ligt het tempo van spreken doorgaans hoog voor deze leerlingen. Voor de leerlingen die in aanmerking komen voor extra zorg zijn momenteel nog weinig diepgaande analyses beschikbaar waarop een gerichte handelingsplanning kan worden gebaseerd. Door het opstellen van de ontwikkelingsperspectieven is veel in kaart gebracht. Het coördineren van de afstemming en de zorg op basis van deze perspectieven moet nu een nieuwe invulling krijgen. Het zorgplan is daartoe leidend, maar de uitwerking hiervan in de praktijk is nieuw. Daarom zijn twee onderdelen van de zorg nog onvoldoende (indicatoren 8.2 en 8.3). Wanneer remediërende ondersteuning is ingezet, komen de analyse en de planmatigheid van de zorg beter uit de verf, maar dat geldt dus niet voor alle leerlingen die deze zorg behoeven. pagina 11 van 13

12 Is de veiligheid gewaarborgd? Binnen een goed verzorgde leeromgeving bieden de leraren hun leerlingen een veilig pedagogisch klimaat. De leraren gaan respectvol om met hun leerlingen, zij stellen duidelijke regels en bieden hen veel structuur. Een veiligheidsbeleid is nog niet geformuleerd waarin preventieve maatregelen zijn vastgelegd en in geval van incidenten maatregelen in werking treden. Ook heeft de school nog geen enquêtes afgenomen waarin de veiligheidsbeleving van de verschillende geledingen binnen de school in kaart zijn gebracht. Is de kwaliteitszorg op orde? De schoolontwikkeling heeft de hoogste prioriteit gekregen en daarvan getuigt het uitgebreide verbeterplan. Op basis van een externe schoolanalyse hebben de directie en het team het verbeterplan opgesteld en de doelen en termijnen hiervoor vastgesteld. Ondertussen is het nodige reeds opgepakt, maar er moet nog veel gebeuren. Daarover spreken de ouders, die in de medezeggenschapsraad zitten hun zorg uit. De hoeveelheid plannen en documenten die in het afgelopen jaar zijn ontwikkeld, baart hen zorgen en zij maken zich ongerust over de belasting en de werkdruk hiervan op de leraren. De leraren waarmee de inspectie heeft gesproken, begrijpen deze zorgen, maar zij voelen geen overbelasting. De ingezette koers is helder en duidelijk en zij beseffen goed dat op alle fronten sprake moet zijn van kwaliteitsverbetering. In het verleden zijn ontwikkelingen opgepakt, zoals het project afstemming, maar de scholing heeft niet tot het gewenste resultaat geleid en van borging was onvoldoende sprake. Wel hoopt het team dat de ontwikkelingen straks goed worden geborgd, zodat het bereikte kwaliteitsniveau op termijn wordt vastgehouden. Door de veelvuldige klassenconsultaties, zowel uitgevoerd door de externe begeleiders als door de directie hebben de leraren vertrouwen in de borging. De borging is echter nog niet van die kwaliteit om hiervoor een voldoende te geven en dat geldt ook voor de meeste andere onderdelen van de kwaliteitszorg. Naast een evaluatie van alle onderdelen van onderwijzen en leren en op basis daarvan een plan van aanpak, staat de school voor een volgende belangrijke stap. De school heeft nog onvoldoende inzichtelijk gemaakt welke onderwijsbehoeften de leerlingen van De Watertuin hebben en hoe de school daar op een goede manier op in wil spelen (indicator 9.1). De veranderingen in het primaire proces zullen altijd tegen het licht gehouden moeten worden van hetgeen deze populatie nodig heeft. Kennis hebben van de kenmerken van de populatie moet de rode draad zijn voor alle aspecten van onderwijzen en leren. pagina 12 van 13

13 3 Toezichtarrangement Kwaliteit De kwaliteit van het onderwijs vertoont belangrijke tekortkomingen en is als zwak beoordeeld. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan de Watertuin een aangepast arrangement zwak toe. De school valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de onderwijskwaliteit in oktober 2012 weer van voldoende niveau is. Hieraan voorafgaand voert de inspectie een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. Nalevingstoezicht Het geldende zorgplan is niet door het bevoegd gezag naar de inspectie gestuurd. De inspectie heeft de tekortkoming met het bestuur besproken en het bestuur is het eens met de vastgestelde tekortkoming. De inspectie heeft het bevoegd gezag opdracht gegeven de wet alsnog na te leven. pagina 13 van 13