Nederlandse norm. NEN-EN (nl) Licht en verlichting - Werkplekverlichting - Deel 1: Werkplekken binnen

Transcriptie

1 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Nederlandse norm NEN-EN (nl) Licht en verlichting - Werkplekverlichting - Deel 1: Werkplekken binnen Light and lighting - Lighting of work places - Part 1: Indoor work places Vervangt NEN-EN :2003; NEN-EN :2009 Ontw. ICS juni 2011

2 Dit document bevat de vertaling in het Nederlands van de Europese norm EN :2011. De Europese norm EN 12464:2011 heeft de status van Nederlandse norm. Normcommissie "Verlichting" THIS PUBLICATION IS COPYRIGHT PROTECTED DEZE PUBLICATIE IS AUTEURSRECHTELIJK BESCHERMD Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

3 Nederlands voorwoord Voor de in deze norm vermelde normatieve verwijzingen bestaan in Nederland de volgende equivalenten: vermelde norm Nederlandse norm titel EN NEN-EN Licht en verlichting Sportverlichting EN NEN-EN Werkplekverlichting Deel 2: Werkplekken buiten EN NEN-EN Licht en verlichting Basistermen en -criteria voor het vastleggen van eisen aan de verlichting EN NEN-EN Licht en verlichting Meting en presentatie van fotometrische gegevens van lampen en armaturen Deel 1: Meting en bestandformaat EN NEN-EN Licht en verlichting Meting en presentatie van fotometrische gegevens van lampen en armaturen Deel 2: Datapresentatie voor werkplekken binnen en buiten EN NEN-EN Energieprestatie van gebouwen Energie-eisen voor verlichting EN ISO NEN-EN-ISO Ergonomie van de mens-systeeminteractie Deel 307: Analyse- en beproevingsmethoden ter verificatie van het voldoen aan de ergonomische eisen voor elektronische beeldschermen EN ISO 9680:2007 NEN-EN-ISO 9680:2007 Tandheelkunde Werkpleklampen ISO NEN-ISO Veiligheidskleuren en veiligheidstekens Deel 1: Ontwerpbeginselen voor veiligheidstekens in werkplaatsen en openbare ruimten

4 (blanco)

5 E U R O P E S E N O R M EN E U R O P Ä I S C H E N O R M E U R O P E A N S T A N D A R D N O R M E E U R O P É E N N E juni 2011 ICS Vervangt EN :2002 Nederlandse versie Licht en verlichting Werkplekverlichting Deel 1: Werkplekken binnen Licht und Beleuchtung Beleuchtung von Arbeitsstätten Teil 1: Arbeitsstätten in Innenraümen Light and lighting Lighting of work places Part 1: Indoor work places Lumière et éclairage Eclairage des lieux de travail Partie 1: Lieux de travail intérieurs Deze norm is de Nederlandse versie van de Europese norm EN De norm is vertaald door NEN in samenwerking met NSvV-Commissie Binnenverlichting en heeft dezelfde status als de officiële versies. Deze Europese norm is door de CEN aangenomen op 14 april De CEN-leden zijn verplicht zich te houden aan het huishoudelijk reglement van de CEN/CENELEC, waarin is vastgelegd onder welke voorwaarden aan deze Europese norm, zonder veranderingen, de status van nationale norm moet worden gegeven. Bijgewerkte lijsten van en bibliografische gegevens betreffende zulke nationale normen kunnen op aanvraag worden verkregen bij het managementcentrum van CEN-CENELEC en bij elk CEN-lid. Deze Europese norm bestaat in drie officiële versies (Duits, Engels en Frans). Een versie in een andere taal die onder verantwoordelijkheid van een CEN-lid in zijn landstaal is gemaakt en die is aangemeld bij het managementcentrum van CEN-CENELEC, heeft dezelfde status als de officiële versies. Leden van de CEN zijn de nationale normalisatie-organisaties van België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. CEN Europese Commissie voor Normalisatie Europäisches Komitee für Normung European Committee for Standardization Comité Européen de Normalisation Managementcentrum: Marnixlaan 17, B-1000 Brussel 2011 CEN Alle rechten van gebruik, in welke vorm en op welke wijze Ref. nr. EN :2011 nl dan ook, zijn voorbehouden aan de CEN-leden.

6 (blanco) 2

7 Inhoud Voorwoord... 5 Inleiding Onderwerp en toepassingsgebied Normatieve verwijzingen Termen en definities Criteria voor het lichtontwerp De verlichte omgeving Luminantieverdeling Algemeen Reflectie van oppervlakken Verlichtingssterkte op oppervlakken Verlichtingssterkte Algemeen Schaal van verlichtingssterkten Aanbevolen verlichtingssterkten in het taakgebied Verlichtingssterkten in de directe omgeving Verlichtingssterkte in het overige deel van de ruimte Gelijkmatigheid van de verlichting Raster voor verlichtingssterkten Verblinding Algemeen Onbehaaglijke verblinding Afscherming tegen verblinding Sluierreflecties en gereflecteerde verblinding Verlichting in het interieur Algemeen Eisen voor de gemiddelde cilindrische verlichtingssterkte in werkgebieden Modellering Gerichte verlichting op de visuele taak Kleuraspecten Algemeen Beleving van de lichtkleur Kleurweergave Lichtflikkering en stroboscopische effecten Verlichting van werkplekken met beeldschermen Algemeen Grenswaarden voor luminanties van armaturen waarvan het licht naar beneden wordt uitgestraald Behoudfactor Energieaspecten Aanvullende bijdrage van daglicht Variatie van licht Tabellen met verlichtingseisen Samenstelling van de tabellen Tabellen met ruimten, taken en activiteiten binnen Verlichtingseisen voor ruimten, taken en activiteiten Toetsingsprocedures Algemeen Verlichtingssterkte Unified Glare Rating Kleurweergave en lichtkleurbeleving Luminantie van de armatuur Onderhoudsschema

8 Bijlage A (informatief) Gebruikelijke waarden voor rasterafmetingen Bijlage B (informatief) A-deviatie Bibliografie Index van ruimten, taken en activiteiten

9 NEN-EN :2011 Voorwoord Dit document (EN ) is opgesteld door de Technische Commissie CEN/TC 169: Licht en verlichting, waarvan het secretariaat door DIN wordt gevoerd. Aan deze Europese norm moet uiterlijk in december 2011 de status van nationale norm worden gegeven, door publicatie van een identieke tekst of door bekrachtiging, en strijdige nationale normen moeten uiterlijk in december 2011 worden ingetrokken. Dit document vervangt EN :2002. Vo De belangrijkste veranderingen in deze herziening zijn: er is rekening gehouden met het belang van daglicht: eisen voor de verlichting zijn algemeen toepasbaar, ongeacht of de verlichting wordt gerealiseerd met kunstlicht, daglicht of een combinatie van beide; specificatie van de minimale verlichtingssterkte op wanden en plafonds; specificatie van de cilindrische verlichtingssterkte en gedetailleerde informatie over modellering; gelijkmatigheid van de verlichting voor taken en activiteiten; or definitie van het overige deel van een ruimte en specificatie voor de verlichting in dit gebied; definitie van het verlichtingsraster is in overeenstemming met EN ; nieuwe grenswaarden voor de luminantie van armaturen voor werksituaties met beeldschermen; de omschrijving van de beeldschermen is conform ISO Pr ev be Er moet worden geattendeerd op de mogelijkheid dat sommige onderdelen van dit document kunnen vallen onder patentrechten. De CEN (en/of CENELEC) kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor het identificeren van een enkel of van alle patentrechten. iew Volgens het huishoudelijk reglement van de CEN/CENELEC zijn de nationale normalisatieorganisaties van de volgende landen verplicht deze Europese norm te implementeren: België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. eld Inleiding Voldoende en geschikte verlichting stelt mensen in staat om visuele taken efficiënt en nauwgezet uit te voeren. De mate van zichtbaarheid en comfort die voor alle mogelijke werksituaties is vereist, wordt bepaald door het soort activiteit en de duur ervan. Hoewel de specifieke eisen zijn opgenomen in de tabellen met verlichtingseisen (zie hoofdstuk 5), is het van belang dat alle hoofdstukken van deze Europese norm worden gevolgd. 5

10 Licht en verlichting Werkplekverlichting Deel 1: Werkplekken binnen 1 Onderwerp en toepassingsgebied Deze Europese norm specificeert verlichtingseisen voor mensen die werkzaam zijn in binnenruimten, die tegemoetkomen aan de behoeften aan visueel comfort en visuele prestatie. Hierbij is uitgegaan van mensen met een normaal gezichtsvermogen. Alle gebruikelijke visuele taken zijn in aanmerking genomen, ook het werken met beeldschermen. Deze Europese norm geeft eisen voor lichtoplossingen voor de meeste werksituaties binnen en hun gerelateerde omgeving in termen van kwantiteit en kwaliteit van verlichting. In aanvulling hierop worden aanbevelingen gegeven voor een goede verlichtingspraktijk. Deze Europese norm specificeert niet de eisen die moeten worden gesteld aan de verlichting die nodig is voor de veiligheid en gezondheid van mensen op het werk, en is niet opgesteld binnen het toepassingsgebied van artikel 153 van het EU-verdrag, hoewel de verlichtingseisen, zoals die in deze norm zijn gespecificeerd, gewoonlijk beantwoorden aan de veiligheidseisen. Verlichtingseisen met betrekking tot de veiligheid en gezondheid van mensen op het werk kunnen zijn opgenomen in richtlijnen die zijn gebaseerd op artikel 153 van het EU-verdrag, in nationale wetgeving van lidstaten die deze richtlijnen hebben ingevoerd of in andere nationale wetgeving van lidstaten. Deze Europese norm geeft geen specifieke oplossingen, legt geen beperking op aan de vrijheid van de ontwerper om nieuwe technieken te onderzoeken en belemmert evenmin het gebruik van innovatieve apparatuur. De verlichting kan worden gerealiseerd met daglicht, kunstlicht of een combinatie van beide. Deze Europese norm is niet van toepassing op verlichting van werkplekken buiten of van ondergrondse mijnen noch op noodverlichting. Zie voor werkplekken/situaties buiten EN en voor noodverlichting EN 1838 en EN Normatieve verwijzingen De volgende documenten waarnaar is verwezen zijn onmisbaar voor de toepassing van dit document. Bij gedateerde verwijzingen is alleen de aangehaalde versie van toepassing. Bij ongedateerde verwijzingen is de laatste versie van het document (met inbegrip van wijzigings- en correctiebladen) waarnaar is verwezen van toepassing. EN EN EN EN EN EN Light and lighting Sports lighting Light and lighting Lighting of work places Part 2: Outdoor work places Light and lighting Basic terms and criteria for specifying lighting requirements Light and lighting Measurement and presentation of photometric data of lamps and luminaires Part 1: Measurement and file format Light and lighting Measurement and presentation of photometric data of lamps and luminaires Part 2: Presentation of data for indoor and outdoor work places Energy performance of buildings Energy requirements for lighting 6

11 EN ISO Ergonomics of human-system interaction Part 307: Analysis and compliance test methods for electronic visual displays (ISO :2008) EN ISO 9680:2007 Dentistry Operating lights (ISO 9680:2007) ISO Graphical symbols Safety colours and safety signs Part 1: Design principles for safety signs in workplaces and public areas 3 Termen en definities Voor de toepassing van deze norm gelden de termen en definities van EN en de volgende. 3.1 specifiek taakgebied gebied waarin een specifieke taak wordt uitgevoerd 3.2 overige deel van een ruimte gebied grenzend aan de directe omgeving 3.3 beeldscherm alfanumeriek of grafisch beeldscherm, ongeacht het toegepaste beeldschermproces OPMERKING Overgenomen uit 90/270/EEG. 3.4 directe omgeving gebied rondom het taakgebied binnen het gezichtsveld 3.5 daklicht daglichtopening in het dak of een horizontaal oppervlak van een gebouw 3.6 afschermhoek hoek tussen het horizontale vlak en de kijkrichting waarin de lichtgevende delen van de lampen in de armatuur juist zichtbaar zijn 3.7 taakgebied gebied waarin de visuele taak wordt uitgevoerd 3.8 visuele taak visuele elementen van het werk dat wordt uitgevoerd OPMERKING De belangrijkste visuele elementen zijn de afmetingen en de luminantie van het object, het contrast tussen het object en de achtergrond en de tijdsduur. 3.9 raam daglichtopening in een verticaal of nagenoeg verticaal oppervlak van een ruimteschil 7

12 NEN-EN : werksituatie/-ruimte plaats die bestemd is als locatie voor werkplekken in gebouwen van de onderneming en/of inrichting, met inbegrip van elke andere plaats op het terrein van de onderneming en/of inrichting waartoe de werknemer in het kader van zijn werk toegang heeft OPMERKING Overgenomen uit 89/654/EEG werkplek combinatie en ruimtelijke schikking van middelen om het werk uit te kunnen voeren, in een werkomgeving onder de condities die worden bepaald door de werktaken Vo OPMERKING Overgenomen uit EN ISO 6385: Criteria voor het lichtontwerp 4.1 De verlichte omgeving Voor de goede verlichtingspraktijk is het essentieel dat naast de vereiste verlichtingssterkte ook aan andere kwalitatieve en kwantitatieve eisen wordt voldaan. or De verlichtingseisen worden bepaald door aan de volgende drie menselijke basisbehoeften te voldoen: visueel comfort, waarbij de werkende mens zich goed voelt; dit draagt indirect ook bij aan een hoger productiviteitsniveau en een betere kwaliteit van werken; ev veiligheid. be Pr visuele prestatie, waardoor het de werkende mensen mogelijk wordt gemaakt hun visuele taken uit te voeren, ook onder moeilijke omstandigheden en gedurende langere perioden; luminantieverdeling; verlichtingssterkte; lichtrichting in het interieur; iew De belangrijkste parameters die de verlichte omgeving bepalen met betrekking tot kunstlicht en daglicht, zijn: kleurweergave en lichtkleur; verblinding; flikkering. eld lichtvariatie (niveaus en kleur van het licht); Waarden voor verlichtingssterkte en de gelijkmatigheid ervan, verblindingshinder en kleurweergave worden gegeven in hoofdstuk 5; andere parameters zijn omschreven in hoofdstuk 4. OPMERKING Naast de verlichting zijn er andere visueel ergonomische parameters die de visuele prestatie beïnvloeden, zoals: de specifieke eigenschappen van de taak (afmetingen, vorm, positie, kleur en reflectie-eigenschappen van detail en achtergrond); persoonlijk gezichtsvermogen (visuele scherpte, dieptewaarneming, kleurwaarneming); 8

13 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft Ja, ik bestel NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft T (015) F (015) ex. NEN-EN :2011 nl Licht en verlichting - Werkplekverlichting - Deel 1: Werkplekken binnen Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: (015) klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2016, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon (015) , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: Normalisatie: de wereld op één lijn. preview