Deze tekst is auteursrechterlijk beschermd en mag alleen verspreid worden voor onderwijsdoeleinden.
|
|
- Elisabeth Devos
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Deze tekst is auteursrechterlijk beschermd en mag alleen verspreid worden voor onderwijsdoeleinden. Artikel: Auteur : HELPT HET NU ECHT? Gebruik van en onderzoek naar compenserende software op SBO-scholen Agnes van der Weerden Datum : mei 2009 Eerder verschenen in Remedial Teaching, jaargang 2009 Leesproblemen en/of dyslexie hebben altijd te maken met geschreven taal. Juist die geschreven taal zorgt bij dyslectici voor problemen: het lezen van teksten op een hoger niveau en tegelijk bezig zijn met de inhoud (ook wel dubbeltaken genoemd) is een complex geheel. Door een lager technisch leesniveau zijn leerlingen vaak ook minder gemotiveerd om te lezen. En dat terwijl zij intelligent genoeg zijn om de tekst te begrijpen (Sebregts, 2003). Dyslectische leerlingen moeten kunnen blijven profiteren van de onderwijsvorm die het best aansluit bij hun intellectuele mogelijkheden. Het mag niet zo zijn dat dyslectische leerlingen belemmerd worden in het volgen van de opleiding die cognitief gezien bij hen past. Daarvoor zijn passende compenserende en remediërende maatregelen nodig. Vooral compenserende software kan bijdragen aan het goed omgaan met dyslexie. Dyslectische leerlingen komen tijd tekort, lezen minder en zijn ook eerder vermoeid. Het kost moeite om de aandacht bij de taak te houden en er worden vaker stressgevoelens ervaren tijdens het lezen (Elkind, 2007). Hierdoor doen leerlingen het vaak minder goed op school. Ook correct schrijven is een langdurig proces. Het formuleren van de juiste woorden en zinnen lukt vaak wel mondeling, maar als deze opgeschreven moeten worden, geeft dit dusdanige problemen dat deze activiteit vermeden wordt. Men zal een tekst van een minder hoog niveau schrijven dan waartoe men eigenlijk, gezien de intelligentie, in staat is. Technische hulpmiddelen, zoals ict-programma s, kunnen hierbij een goede hulp zijn en zijn de laatste jaren duidelijk in opmars. Op veel basisscholen wordt al wel met goede remediërende software 1 gewerkt die mogelijkheden biedt tot inhoudelijke differentiatie. Het doel van deze software is het bijwerken van die tekorten waardoor een kind niet tot vlot lezen komt, bijvoorbeeld letterkennis, analyse en/of synthese. Er worden daarom veelal technische deelvaardigheden geoefend door middel van goede instructie, uitleg en oefeningen, afgestemd op het instapniveau van het kind. Het doel van compenserende software daarentegen is juist het omzeilen van deze tekorten, zodat het kind zijn beschikbare talenten (bijvoorbeeld luisteren) kan benutten. Het gebruik van compenserende software staat op de meeste scholen nog in de kinderschoenen. In het Protocol Leesproblemen en Dyslexie voor groep 5-8 wordt geadviseerd om vanaf groep 5 gebruik te maken van ondersteunende en/of compenserende software. Door hier gebruik van te maken kan de leerling tijd en energie vrijmaken voor het begrijpen van teksten. 1 Hiermee bedoel ik remediërende software zoals Leescircus en de spellingprogramma s van de ZuidVallei (Giralis).
2 COMPENSERENDE SOFTWARE Een enorm voordeel van het werken met compenserende software is dat frustratie van talent voor een groot deel vermeden kan worden. Leerlingen kunnen kiezen voor langere en moeilijkere teksten die passen bij hun verstandelijke mogelijkheden. Dit leidt tot minder faalervaringen en draagt bij aan een verhoogde motivatie. Bovendien worden zij hierdoor een stuk zelfstandiger; zij zijn niet meer afhankelijk van een klasgenoot of volwassene (ouder) die de tekst voorleest. Het gebruik van compenserende software vraagt wel om goede voorlichting. Onbekendheid en onjuiste perceptie van begeleiders en ouders kan een goede implementatie in de weg staan. Goede informatie over bijvoorbeeld de effecten van compenserende software kunnen bijdragen aan weloverwogen beslissingen om deze middelen in te zetten, zowel op school als thuis. Dit kan ook te hoge en soms onjuiste verwachtingen en/of aanschaf van (te) dure middelen voorkomen. Tekst-naar-spraak software Deze software is onder andere geschikt voor mensen die ernstige problemen hebben met technisch lezen, waardoor ook het begrijpend lezen gehinderd wordt. Bij tekst-naarspraak software (ook wel spraaksoftware genoemd) wordt tekst omgezet in synthetische spraak. De tekst wordt uitgesproken zoals hij op de computer te zien is. De uitgesproken woorden lichten op waardoor er een relatie is tussen de auditieve en visuele input en de blik van de lezer wordt gestuurd. Hoe groter en hardnekkiger het leesprobleem is, hoe meer profijt men heeft van het gebruik van voorleessoftware (Higgins & Raskind, 2007). Uit onderzoek is gebleken (Elkind, Black & Murray, 1996; Elkind, 1998) dat het juist de zwakste lezers zijn die het meest profiteren van spraaksoftware en ook het meest vooruit gaan in leestempo (bij hardop lezen). De grens wordt gelegd bij 150 woorden per minuut of minder. Bij snellere lezers (boven de 200 woorden per minuut) kan het gebruik van spraaksoftware een tegenovergesteld effect hebben. Hun hardop leestempo kan vertraagd worden. Elkind (2007) geeft hiervoor als verklaring dat de studenten de software op normale snelheid zetten (tussen de 150 en 200 woorden per minuut) zonder hierbij te letten op hun eigen leessnelheid. Bij trage lezers wordt de leessnelheid hierdoor vergroot, bij snellere lezers dus niet. Lezen zonder hulp van spraaksoftware is daarom een goede voorspeller om te kijken hoe de gebruiker zal reageren op de spraaksoftware. Ook meldt Elkind (2007) dat het gebruik van spraaksoftware het lezen minder stressvol maakt, het langer vol te houden is en dat de gebruikers minder snel afgeleid zijn. De combinatie van het effect van sneller lezen en langer volhouden kan resulteren in een groei in de hoeveelheid tekst die gelezen wordt door een trage lezer. Het louter mondeling aanbieden van teksten, zonder een gelijktijdige visuele aanbieding, leidt niet tot verbetering van het leesbegrip; de aandacht wordt dan toch sneller afgeleid. Ook bij begrijpend lezen is aangetoond dat juist de zwakkeren meer vooruitgang boeken (Higgins & Raskind, 2005; Elkind, Black & Murray, 1996; Elkind, 1998). Bij betere, snellere lezers wordt het begrijpend lezen mogelijk juist belemmerd door de continue auditieve input (Higgins & Raskind, 2005). Het effect wordt eigenlijk verstoord. Bij deze groep kan dit mogelijk vermeden worden door het gebruik van de ReadingPen, die ontworpen is om losse woorden te lezen i.p.v. hele teksten. De leerling leest met de pen slechts enkele woorden op het moment dat het leesproces stagneert. ReadingPen Een ReadingPen kan vergeleken worden met een computer in zakformaat die kan lezen, spreken, verklaren en vertalen. De pen mag gebruikt worden tijdens proefwerken en eindexamens. De betekenis van een woord kan met behulp van het woordenboek worden opgezocht en uitgesproken. Doordat de gescande woorden binnen een context staan en de gebruiker op die manier de betekenis van de woorden opzoekt, zal zijn woordenschat groeien. De gescande woorden kunnen worden opgeslagen en op de computer worden gezet, zodat er weer extra mee kan worden geoefend. Het geheugen bevat driehonderd woorden en het laatst gescande woord is steeds nummer een. Op deze manier komt een persoonlijke lijst van moeilijke woorden tot stand. Voor de begeleiders kan dit ook
3 belangrijke informatie geven: er is immers een overzicht van woorden die de gebruiker moeilijk vindt en hierop kan ingespeeld worden binnen de begeleiding. Perceptie van leraren en ouders versus onderzoek Docenten, remedial teachers, maar ook ouders kunnen in eerste instantie vrij kritisch staan tegenover voorleessoftware. Sommige ouders zijn bang dat voorleessoftware, zoals Kurzweil 3000, een zodanige steun voor hun kind wordt, dat het zelf leren lezen en schrijven niet genoeg geoefend wordt. De noodzaak om zelf te gaan lezen is er immers niet meer als alles voorgelezen wordt, aldus sommige ouders. Daar staat tegenover dat veel dyslectische leerlingen zonder software ook niet veel en vaak niet uit zichzelf zullen gaan lezen. Vanuit dat oogpunt bekeken zou het dus zelfs een extra voordeel genoemd kunnen worden als er gebruik gemaakt wordt van voorleessoftware: er wordt immers weer gelezen! Onderzoek wijst ook op het tegenovergestelde. Programma s zoals Kurzweil stellen zwakke lezers in staat om meer te lezen en ook om op een hoger niveau te lezen. Het helpt om woorden sneller te herkennen en te lezen. Op deze manier worden kinderen juist actiever en ontwikkelen ze juist die vaardigheden die nodig zijn om een zelfstandige lezer te worden (Scientifically-Based Research Validiting Kurzweil 3000, 2004). Wat men niet moet vergeten is dat de leerlingen wel mee kunnen lezen met de software. Al leest de leerling wellicht vaak niet hardop mee, hij volgt wel de markering. Dit wordt luisterlezen genoemd en is een goede methode gebleken om woordbeelden in te prenten. Door het gebruik van voorleessoftware worden meerdere zintuigen ingezet: auditief en visueel. Het is bewezen dat het inzetten van meerdere zintuigen een goede manier is om het leesproces verder te automatiseren, (Braams, 2004). Onderzoek naar de (remediërende) effecten van compenserende software Er is een tekort aan goed gefundeerde kennis over de opbrengsten van ict in het onderwijs. Hierdoor worden programma s soms onterecht te lang of helemaal niet gebruikt. Er kunnen nog onvoldoende evidence based keuzes gemaakt worden. Er is nog te weinig systematische kennisontwikkeling en de kwaliteit van de uitgevoerde studies wisselt sterk. Er zijn langere, diepergaande en meer specialistische onderzoeken nodig. Uit onderzoek naar de effecten van Kurzweil 3000 (Elkind, 1998) blijkt dat de leessnelheid van het technisch lezen kan stijgen tot een normaal spreektempo (+/- 175 woorden per minuut) 2. Een andere conclusie van dit onderzoek was dat het tekstbegrip verbeterde en dat het lezen langer volgehouden kon worden. Door het herhaald lezen van een tekst die bij de beleving past, krijgt de gebruiker meer leeservaring, en ook de kans om strategieën te ontwikkelen voor begrijpend en studerend lezen. Onderzoek: helpt het nu echt? Een groep leerlingen, verspreid over acht SBO-scholen, heeft gedurende een half jaar gewerkt met compenserende software (Kurzweil 3000 versie 9 en ReadingPen). De ervaringen werden bijgehouden door de begeleiders. Na afloop werden er vragenlijsten ingevuld door zowel de kinderen als de begeleiders. Na een jaar ging ik terug naar de scholen om te kijken hoe het stond met de implementatie en het gebruik van de middelen. Er werden opnieuw vragenlijsten afgenomen en interviews gehouden. Ik heb onder andere antwoord proberen te geven op de volgende vragen: Wat is er nodig om leraren én leerlingen compenserende software regelmatig en geïntegreerd in de zorgstructuur te laten gebruiken? In hoeverre spelen technische kennis en vaardigheden een rol rondom hardware en software bij computers? In hoeverre spelen ook kennis en expertise omtrent compenserende software een rol, in eerste instantie bij leraren maar zeker ook bij de kinderen? 2 Het komt daardoor wel eens voor dat kinderen Kurzweil niet meer willen gebruiken als hun leestempo verhoogd is.
4 Is het van belang voor het goed implementeren van compenserende software, dat deze vorm van zorg (m.b.t. dyslexie) ingebed is binnen het (integrale) onderwijszorgbeleid en waaraan moet dit zorgbeleid dan voldoen? Zijn de leerlingen zelf ook tevreden over het gebruik van de software en willen zij hiermee doorgaan; met andere woorden hoe is de perceptie en beleving van de leerlingen zelf? RESULTATEN Vragenlijsten scholen Uit de vragenlijsten die direct na het gebruik zijn ingevuld door de scholen, blijkt dat ze goed wisten waar de knelpunten zaten en zelfs werden er goede adviezen gegeven. De toegenomen motivatie en zelfstandigheid van de kinderen werd vaak genoemd als positief aspect, verbetering van de leesprestaties evenzo. Zelfstandigheid en zelfvertrouwen kwamen ook naar voren als een van de voordelen van de programma s. Uit de vragenlijsten die een jaar na dato werden afgenomen blijkt echter dat de compenserende software door meer dan de helft van de scholen niet meer regelmatig wordt gebruikt. Een jaar na dato gebruiken twee van de acht scholen de ict-middelen helemaal niet meer en drie scholen nog slechts gedeeltelijk. Op slechts drie scholen worden de middelen nog regelmatig gebruikt. Er zijn ook nog nauwelijks afspraken gemaakt over het gebruik; er ligt weinig vast. Als er al afspraken gemaakt zijn, liggen ze niet vast of worden ze onvoldoende nagekomen. Begeleiders die de implementatie verzorgen, zijn hiervoor niet of onvoldoende gefaciliteerd. Het komt vaak bovenop hun reguliere takenpakket en gaat dan ten koste van andere taken. Leraren lijken onvoldoende kennis te hebben rondom de programma's en het scannen en bewerken van teksten kost (te) veel tijd. Toch lijkt er weinig behoefte aan scholing te zijn. Ouders worden niet of nauwelijks voorgelicht. Wel vindt er regelmatig terugkoppeling plaats met de leerlingen. Vragenlijsten leerlingen De vragenlijsten werden in totaal door 20 leerlingen ingevuld. Hiervan hadden 10 leerlingen met de ReadingPen gewerkt en 10 leerlingen met Kurzweil. De leerlingen die de ReadingPen gebruikten, zouden hem wel meer willen gebruiken. Voor de leerlingen die met Kurzweil werkten, was dat niet zo vanzelfsprekend; slechts drie leerlingen antwoorden met ja, vier leerlingen met soms. De leerlingen die met de ReadingPen gewerkt hadden, gaven aan dat ze veelal zelf mochten bepalen wanneer ze de Pen gebruikten. De Pen werd meestal puur gebruikt om woorden te scannen. Leerlingen voelen zich duidelijk zelfstandiger door de Pen en ervaren dit als prettig. Beide groepen leerlingen geven aan dat het middel hen geholpen heeft en dat ze vooruit gegaan zijn, zowel met begrijpen lezen (vooral bij ReadingPen leerlingen) als met technisch lezen (vooral Kurzweil leerlingen). Conclusies Dit onderzoek laat zien dat de aanwezigheid van een (compenserend) middel op een school zeker geen goed blijvend gebruik waarborgt. Een belangrijke stap, zo niet dé belangrijkste stap vooraf is niet genomen, namelijk die van de meningsvorming én visieontwikkeling met het team. Er is dan onvoldoende draagvlak; het wordt weer iets dat moet. Dit onderzoek laat dan ook zien dat voor een goede implementatie beduidend meer nodig is dan aanschaf van het programma en het ermee gaan werken met enkele kinderen. Enkele enthousiaste mensen binnen een school is niet voldoende. Zonder visie kan beter helemaal niet gestart worden. Hier moeten directies en leraren door goede voorlichting vooraf op gewezen worden. Compenserende software vraagt om een stevig implementatietraject. Voldoende computers in de klas, goede afspraken, deskundige leraren, voldoende tijd voor databeheer en het oplossen van technische problemen. Dit alles is nodig voor een goede implementatie. Er is ondertussen een goed boek verschenen: Technische Maatjes bij Dyslexie (Smeets & Kleijnen, 2007). Hier wordt op een begrijpelijke manier de noodzaak
5 en te volgen weg voor een goede implementatie beschreven, maar ook in beeld gebracht in de vorm van een stroomschema op de bijbehorende DVD. Op deze manier wordt uitgelegd waarom het bijvoorbeeld noodzakelijk is om met het gehele team een duidelijke visie te hebben over dyslexie en hulpmiddelen, zoals compenserende software. Er moet ook voldoende kennis aanwezig zijn bij het hele team. Leraren zijn immers de aangewezen personen, zo niet de belangrijkste personen op school voor het kind. Zij zijn degenen die het kind moeten aanmoedigen en stimuleren. Dat zal pas gebeuren als leraren volledig achter het gebruik van deze middelen staan. Het belang van een directie die ondersteuning biedt in de vorm van facilitering,spreekt voor zich. In deze tijd, waarin ook ouders overspoeld worden met informatie en dat dyslexiebehandelingen vergoed gaan worden, is het belangrijk dat de voorlichting zo compleet mogelijk is. Niet alleen informatie over de middelen en een goede implementatie zijn nodig, maar ook goed (praktijk)onderzoek naar de effecten van compenserende software. Het is van belang met enkele scholen te komen tot goed onderzoek, bij voorkeur scholen die bekend zijn met de middelen, waarop kinderen zitten die er al enige tijd mee gewerkt hebben en er zelfstandig mee aan de slag kunnen. Dit zal leiden tot een completer beeld en goede voorlichting. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat leerlingen met leesproblemen vaak gedeeltes moeten herlezen en dat zij langzaam lezen. Dit is nodig om de inhoud tot zich te kunnen nemen (Elkind, 2007). Precies om deze reden gebruiken de meeste leerlingen uit dit onderzoek de compenserende hulpmiddelen ook graag, zij zijn hier heel helder in. Leerlingen geven aan waarin voor hen de grote meerwaarde zit: ze worden er zelfstandiger door en dat vinden ze fijn. Ze hoeven niet steeds te wachten of te vragen, maar kunnen doorlezen. Hun competentiegevoel wordt hierdoor versterkt. Ook geven alle leerlingen aan dat ze merken dat ze vooruitgaan met begrijpend en technisch lezen. Of dat werkelijk zo is, zal onderzoek ook moeten uitwijzen, maar in hun beleving is het wel zo. Laat leerlingen zelf meebeslissen in dit traject; ze weten heel goed wanneer ze de middelen willen gebruiken. Integrale leerlingenzorg lijkt een voorwaarde te zijn voor het op een verantwoorde manier implementeren van compenserende software om zodoende ook de motiverende en remediërende effecten optimaal te kunnen benutten. Agnes van der Weerden is remedial teacher, dyslexiespecialist, remediaal specialist en slaagde september jl. voor haar Master Special Educational Needs in Amsterdam. Zij is werkzaam als dyslexiecoach op de twee locaties van SBO De Brigantijn in Someren en Deurne. Ook is zij werkzaam als dyslexiedeskundige voor het Expertisecentrum verbonden aan De Brigantijn. Zij verzorgt scholing, coacht leraren en ib ers en begeleidt leerlingen. Sinds twee jaar is zij ook werkzaam als nascholingsdocent voor Fontys-OSO. Regelmatig verzorgt zij lezingen en workshops rondom compenserende software. Correspondentieadres: LITERATUURLIJST Braams, T. (2003). Kurzweil 3000: een remediërend en compenserend programma voor het lezen. Tijdschrift voor Remedial Teaching, 4. pp Braams, T. (2004). Computer leest voor. Van twaalf tot achttien, pp. 60. Braams, T. (2002). De ReadingPen: een goed hulpmiddel bij dyslexie. Tijdschrift voor Remedial Teaching, 4. pp. 34. Dynarski, M, e.a. (2007). Effectiveness of Reading and Mathematics Software Products: Findings from the First Student Cohort, Washington, D.C.: U.S. Department of Education, Institute of Education Sciences.
6 Elkind, J,M. Sandperl Black& C. Murray (1996). Computer-based compensation of adult reading disabilities. Annals of Dyslexia 46 (1): pp Elkind, J. (1998). Computer reading machines for poor readers. Los Altos, California: The Lexia Institute. Elkind, J. (2007). Text to speech software for reading. The International Dyslexia Association quarterly publication Perspectives on Language and Literacy, 33 (3), pp Higgins E.L. & M.H. Raskind. (2005). The Compensatory Effectiveness of the Quicktionary Reading Pen II on the Reading Comprehension of Students with Learning Disabilities. Journal of Special Education Technology, 20(1), pp Kleijnen, R. (2008). Kennis van Waarde Maken met ICT. Remediaal 5, pp Onderwijsraad (2006). Naar meer evidence based onderwijs. Den Haag: Onderwijsraad. Sebregts, C. (2004). De computer leest, de leerling studeert. Compenserend lezen met Kurzweil Remediaal 1, pp Sebregts, C. (2003). De ReadingPen: een krachtig hulpmiddel voor dyslectici. Remediaal 6, pp.9-14 Smeets, J & R. Kleijnen (2007). Technische maatjes bij dyslexie. Compenserende en dispenserende hulpmiddelen. s Hertogenbosch: Masterplan Dyslexie. Vier in Balans Stand van zaken over ict in het onderwijs. Kennisnet Ict op school. Weinberger, P. (2004). Scientifically-based research validating Kurzweil An annotated review of current research supporting the use of Kurzweil 3000 in the classroom. Summary of Research.
Nieuwsbrief SIHO Maart De effectiviteit van ondersteunende software bij dyslexie. 1. Ondersteunende software
Nieuwsbrief SIHO Maart 2018 De effectiviteit van ondersteunende software bij dyslexie Voorleessoftware is een belangrijk hulpmiddel bij de ondersteuning van leerlingen en studenten met dyslexie. De Vlaamse
Nadere informatieHoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen
Hoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen 16.1. Inleiding 215 16.2. Woorden, zinnen, in een vreemde taal laten voorlezen 217 16.3. Uitspraak van woorden leren en controleren 219 16.4. Woorden vertalen
Nadere informatieHoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas
Hoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas 18.1. Voorleessoftware compenserend inzetten voor leerlingen met een ernstige beperking 235 18.2. Voorleessoftware leerondersteunend inzetten
Nadere informatieEffectiviteit van een gestructureerde, fonologisch gebaseerde dyslexiebehandeling
Effectiviteit van een gestructureerde, fonologisch gebaseerde dyslexiebehandeling In elke klas zitten wel een aantal kinderen die veel moeite hebben met het leren lezen en spellen. Voor een groot deel
Nadere informatieWat zijn dyslexie hulpmiddelen? Waar moet ik op letten? door onze psychologe Marrith
Wat zijn dyslexie hulpmiddelen? Waar moet ik op letten? door onze psychologe Marrith Hulpmiddelen bij dyslexie zijn niet meer weg te denken uit het onderwijs, duizenden leerlingen hebben er al profijt
Nadere informatieHoofdstuk 15 - Spellingfouten voorkomen
Hoofdstuk 15 - Spellingfouten voorkomen 15.1. Inleiding 205 15.2. Hoorfouten opsporen met voorleessoftware 207 15.3. Gelijkende woorden controleren met de homofonenfunctie 209 Deel 4 - ICT als brug tussen
Nadere informatieVoorwoord. Inhoud : 1. Wat is dyslexie 2. Onderzoek 3. Hulp middelen 4. Logopedie 5. Mijn dyslexie 6. Nawoord
Voorwoord Ik hou mijn spreekbeurt over Dyslexie. Zelf heb ik ook dyslexie. Ik hoop dat jullie mij beter begrijpen wat dyslexie is en wat het betekent om dyslexie te hebben. Ook waarom ik een laptop en
Nadere informatieDyslexiegids
Dyslexiegids 2017-2018 Woord vooraf Beste ouders, Onze school zet hoog in op passend onderwijs. Want niet ieder kind leert op dezelfde manier en heeft behoefte aan dezelfde dingen. Dat vinden wij heel
Nadere informatieTULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen. Kerndoel 4 - Technisch lezen. Toelichting en verantwoording
TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 4 - TECHNISCH LEZEN 82 TULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen Kerndoel 4 - Technisch lezen Bij kerndoel 4 - De leestechniek. Toelichting en verantwoording
Nadere informatieLEZEN EN DYSLEXIE 19-5-2016. Nicole Verkerk
LEZEN EN DYSLEXIE 19-5-2016 Nicole Verkerk Dyslexie en lezen. 1 is geen lekkere combinatie: Weinig dyslecten lezen voor hun plezier Lezen kost veel moeite: leestempo laag, vaak stukken overlezen, snel
Nadere informatieDé oplossing voor mensen met leesproblemen of visuele dyslexie.
Dé oplossing voor mensen met leesproblemen of visuele dyslexie. Xlens, eerste hulp bij leesproblemen. Bij iedereen met leesklachten zou onderzocht moeten worden of filters hem of haar kunnen helpen - ADVIES
Nadere informatiePosition Paper. Naam: Selena den Besten (487636) Opleiding: PABO Voltijd
Position Paper Naam: Selena den Besten (487636) Opleiding: PABO Voltijd Klas: 3A1 Vak: Educatief gebruik van ICT en nieuwe media - 2 Cursusjaar: 2012 2013 Inhoudsopgave 1. Wie ben je? 3 2. Praktijk tijdens
Nadere informatieVragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider
Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school / groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider Gegevens leerling Naam leerling :.. 0 jongen 0 meisje Geboortedatum Groep
Nadere informatieLEREN LEZEN MET DE DAVIS LEERSTRATEGIE.
LEREN LEZEN MET DE DAVIS LEERSTRATEGIE. Leren lezen is een ingewikkeld proces, waarbij heel wat vaardigheden moeten worden ontwikkeld. OBS Dijkerhoek heeft daarom heel bewust gekozen voor de Davis leerstrategie
Nadere informatieProtocol remedial teaching
Protocol remedial teaching SBO De Brigantijn. Kanaalstraat 38, 5711 EJ Someren Hogeweg 6, 5751 KX Deurne Inhoudsopgave: 1. Remedial teaching blz. 3 2. Doelgroep blz. 3 3. Aanmelding blz. 3 4. Intake blz.
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieLeesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO. Betsy Ooms
Leesonderwijs en dyslexie in het PO, het SBO en het VO Betsy Ooms Opzet Doel leesonderwijs (en spellingonderwijs) Doorgaande lijn Kenmerken goed leesonderwijs Extra aandacht voor monitoring, als belangrijk
Nadere informatieDyslexieprotocol. Mollerlyceum. (Laatste bijstelling: 11 december 2014)
! Dyslexieprotocol Mollerlyceum (Laatste bijstelling: 11 december 2014)! Inleiding Albert Einstein, Leonardo da Vinci, Walt Disney en zo kun je nog wel even doorgaan: de dyslect is in goed gezelschap!
Nadere informatieInterventieperiode november februari groep 1 tot en met 5. Mariët Förrer
Interventieperiode november februari groep 1 tot en met 5 Mariët Förrer November - februari Doelen en accenten per groep Rol van intern begeleider / taalcoördinator IB en TC ook in deze periode Bewaken
Nadere informatieDé oplossing voor mensen met leesproblemen of visuele dyslexie.
Dé oplossing voor mensen met leesproblemen of visuele dyslexie. Bij iedereen met leesklachten zou onderzocht moeten worden of filters hem of haar kunnen helpen - ADVIES ONDERZOEK UNIVERSITEIT UTRECHT AFDELING
Nadere informatieDyslexiebeleid van Openbare basisschool voor Daltononderwijs. De Meent
DE DE DE DE MEENT MEENT MEENT MEENT MAARN MAARN MAARN MAARN Dyslexiebeleid van Openbare basisschool voor Daltononderwijs De Meent Inhoud 1. Inleiding... 1 2. Wat is dyslexie... 1 3. Van signaleren tot
Nadere informatieDyslexieprotocol 0 Hooghuis Heesch
Dyslexieprotocol 0 Hooghuis Heesch Inhoudsopgave 1.1 Uitgangspunten pag. 2 2.1 Definitie dyslexie pag. 3 2.2 Kenmerken van dyslexie pag. 3 2.2.1 Problemen bij lezen pag. 3 2.2.2 Problemen bij spellen pag.
Nadere informatieUw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten?
Uw kind heeft moeite met lezen Wat kunt u van De Noordkaap verwachten? 1 Inhoud Voorwoord... 3 1 Leesproblemen... 4 2 Mogelijk dyslexie... 4 2.1. De dagelijkse lespraktijk.... 4 2.2: De stappen die genomen
Nadere informatieHoofdstuk 1 - Algemene wegwijzer Inhoud van de map
Hoofdstuk 1 - Algemene wegwijzer van de map Deel 1 overloopt een aantal voorwaarden om ICT in te zetten bij de aanpak van leerproblemen op school. Je vindt er tips en beschrijvingen van leerlingen en van
Nadere informatie2014 Protocol dyslexie
Protocol dyslexie 2014 Protocol dyslexie Inleiding Dyslexie betekent letterlijk: niet kunnen lezen 1. De term komt uit het latijn, want dys = niet goed functioneren, lexis = taal of woorden. Bij dyslexie
Nadere informatieOndersteuningsmogelijkheden bij lezen.
Ondersteuningsmogelijkheden bij lezen. (bron: www.technischemaatjes.nl) Inleiding Sommige dyslectische leerlingen kunnen zwakke decodeervaardigheden lang verbergen bij het lezen, maar dat lukt niet meer
Nadere informatieRol van de interne begeleider in effectief leesonderwijs (basisonderwijs)
36 Bijlage 5 Rol van de interne begeleider in effectief leesonderwijs (basisonderwijs) De schoolleider en de interne begeleider geven samen leiding aan het borgen van het leesonderwijs. Beiden hebben hierin
Nadere informatieRTI: een prachtig instrument om zicht te krijgen op het effect van je instructie. Beurs Beter begeleiden, 17 april 2012, 15.15-16.
RTI: een prachtig instrument om zicht te krijgen op het effect van je instructie Beurs Beter begeleiden, 17 april 2012, 15.15-16.00 uur Vragen die beantwoord worden: Wat is RTI, wat zijn het doel en de
Nadere informatieTechnische maatjes bij dyslexie Compenserende en dispenserende hulpmiddelen
Technische maatjes bij dyslexie Compenserende en dispenserende hulpmiddelen Jos Smeets Ria Kleijnen Masterplan Dyslexie, 2008 5 5 Uitwerking van de implementatie van ICT-middelen Kwaliteitsbeleid en praktijkonderzoek
Nadere informatieConnect in de groep? Achtergronden Connect Hoe moet dat in de groep? Anneke Smits Tom Braams
Connect in de groep? Achtergronden Connect Hoe moet dat in de groep? Drs. Sonja Hotho-Toppers, Seminarium voor Orthopedagogiek Drs. Herman Hotho, remedial teacher o.b.s. De Elsweiden Anneke Smits Tom Braams
Nadere informatieIntro. Theo van Rijzewijk. WSNS Tilburg. Regio Passend onderwijs Midden-Brabant
Intro Theo van Rijzewijk WSNS Tilburg Regio Passend onderwijs Midden-Brabant Aanleiding Aanleiding Uit de vele toelichtende opmerkingen die de respondenten hebben gegeven bij de antwoorden, vallen nog
Nadere informatieBegrijpend lezen van basisschool naar voortgezet onderwijs
Ronde 5 Hilde Hacquebord Rijksuniversiteit Groningen Contact: H.I.Hacquebord@rug.nl Begrijpend lezen van basisschool naar voortgezet onderwijs 1. Inleiding De onderwijsinspectie stelt in haar verslag van
Nadere informatieDyslexie Onderzoek vergoed vanuit de Jeugdwet INFORMATIE VOOR OUDERS
Dyslexie Onderzoek vergoed vanuit de Jeugdwet INFORMATIE VOOR OUDERS Voorwoord In samenwerking met Onderwijszorg Nederland (ONL) bieden wij vergoede zorg voor kinderen met ernstige enkelvoudige dyslexie.
Nadere informatieLeerjaar 1 en 2 vmbo-g/t. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2
Leerjaar 1 en 2 vmbo-g/t Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 Alle leerlingen beheersen AVI-plus Leerlingen lezen vlot woorden, zinnen en teksten vanaf niveau 1F Leerlingen richten zich op
Nadere informatiedaardoor aan bij alle te bestuderen lessen. Bovendien kan de leerling met deze middelen ook direct zijn huiswerk maken,
Dyslectici hebben vaak baat bij leesondersteuning in de vorm van een computer, maar dat een computer ook zo klein als een pen kan zijn, toont de ReadingPen. Deze 'leespen' is een technisch hoogstandje
Nadere informatieFabel Positieve feedback in het schrijfschrift zorgt ervoor dat kinderen leesbaar leren schrijven.
Fabel of feit? Auteurs: Annelies de Hoop & Johannes Noordstar Goed zo! Kinderen leren leesbaar schrijven door positieve feedback. Kerndoel van het schrijfonderwijs is dat leerlingen gedurende de basisschool
Nadere informatiewerkwoordspelling brochure
werkwoordspelling brochure Uitgangspunten Voordat kinderen met de werkwoordspelling beginnen, hebben ze al veel kennis opgedaan met betrekking tot: spelling van de onveranderlijke woorden het mondeling
Nadere informatieDyslexieprotocol Bibit mei 2013
Inhoudsopgave 1. Uitgangspunt 2. Het lees- en spellingonderwijs 3. Signalering 4. Diagnose 5. Hoe gaan we om met dyslectische kinderen? De aanpak. 6. Tips voor ouders en kinderen Uitgangspunt Als we het
Nadere informatieActief beleid in signalering en diagnostiek van dyslexie
Actief beleid in signalering en diagnostiek van dyslexie Wat zijn de opbrengsten voor de organisatie Dr. Judith Bekebrede judith.bekebrede@bekebrede-onderwijsconsulent.nl Prevalentie I Tussen 4 14% 4%
Nadere informatieGroep 7 en 8. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8
Groep 7 en 8 Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 8 85-95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 90% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen richten
Nadere informatieLezen in het voortgezet onderwijs (2): Improving Adolescent Literacy
Lezen in het voortgezet onderwijs (2): Improving Adolescent Literacy Algemeen Dit artikel gaat in op het rapport Improving Adolescent Literacy: Effective Classroom and Intervention Practices. De publicatie
Nadere informatieZorg om je toekomst. Wat is. dyslexie?
Zorg om je toekomst Wat is dyslexie? 2 Inleiding Dyslexie is een complex probleem. Dyslectische leerlingen zijn niet dom of lui, hun falen is geen onwil. Deze leerlingen doen vaak extra hun best, besteden
Nadere informatieInformatie over het werkgeheugen
Informatie over het werkgeheugen Wat is het Werkgeheugen? De mogelijkheid om informatie van verschillende aard vast te houden en deze informatie te gebruiken in een denkproces waarbij nieuwe en reeds aanwezige
Nadere informatieGedurende de gehele schoolperiode wordt door de docenten zoveel mogelijk aandacht gegeven aan de volgende punten:
Pakket van maatregelen bij Dyslexie en Dyscalculie Dyslexie Algemeen: Gedurende de gehele schoolperiode wordt door de docenten zoveel mogelijk aandacht gegeven aan de volgende punten: Stimuleren Schriftelijk
Nadere informatieLeerjaar 1 en 2 vmbo-b/k. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2
Leerjaar 1 en 2 vmbo-b/k Doelen Leerdoelen technisch lezen eind leerjaar 2 95 % van de leerlingen beheerst AVI-plus 95% beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot woorden en zinnen leerlingen
Nadere informatieDyslexiebeleid CBS De Springplank 2014-2015
Dyslexiebeleid CBS De Springplank 2014-2015 Dyslexie onderzoek De resultaten van alle leerlingen worden door de intern begeleiders gevolgd. Wanneer een leerling drie keer achtereenvolgend een E scores
Nadere informatieBeter lezen en beleven met theaterlezen
Beter lezen en beleven met theaterlezen Iemand die met een levendige stem voorleest, geeft zich helemaal bloot. Als hij niet weet wat hij leest, is hij onwetend ondanks zijn woorden. En dat is een ramp,
Nadere informatieBrochure Begrijpend lezen VMBO 1
Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde van
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 1
Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend
Nadere informatieOnderwijs-, opvoedings- en ondersteuningsbehoeften formuleren
Onderwijs-, opvoedings- en ondersteuningsbehoeften formuleren Voor het concreet formuleren van onderwijs- en opvoedingsbehoeften kunnen een aantal hulpzinnen ondersteuning bieden. Deze worden gebruikt
Nadere informatieNeem er even de tijd voor!
DYSLEXIE Neem er even de tijd voor! Ongeveer 3,5 procent van alle leerlingen in het basis- en het voortgezet onderwijs heeft problemen met lezen en spellen als gevolg van dyslexie. Een deel van deze kinderen
Nadere informatieBeleidsstuk dyslexie. Augustus 2014
Beleidsstuk dyslexie Augustus 2014 Saltoschool Reigerlaan Beleidsstuk dyslexie 01-08-2014 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Screening en signalering... 3 1.1 Groep 1... 3 1.2 Groep 2... 3 1.3 Groep 3... 4
Nadere informatie*Eureka* Onderwijs, Diestsesteenweg 722, 3010 Kessel-Lo E-mail: eurekaonderwijs@gmail.com - Website: www.eurekaonderwijs.be
Deze tekst is auteursrechterlijk beschermd Artikel: Auteur: Checklist dyslexie en vreemde talen Anny Cooreman *Eureka* Onderwijs, Diestsesteenweg 722, 3010 Kessel-Lo E-mail: eurekaonderwijs@gmail.com -
Nadere informatieSamenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht
Samenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar metacognitieve vaardigheden van leerlingen
Nadere informatieTaalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren. Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013
Taalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013 Programma Mbo ers met dyslexie Goed taalonderwijs Specifieke begeleiding
Nadere informatieSine Limite, Panta rhei en het Kenniscentrum Dyslexie op weg naar Passend Onderwijs in de regio Deventer
Sine Limite, Panta rhei en het Kenniscentrum Dyslexie op weg naar Passend Onderwijs in de regio Deventer Dikla de Munnik, coördinator Kenniscentrum Dyslexie d.demunnik@po-deventer.nl Wat is Sine Limite?
Nadere informatieDyslexie en Hoogbegaafdheid
Dyslexie en Hoogbegaafdheid Amber de Wilde in samenwerking met Evelyn Kroesbergen - Universiteit Utrecht, afdeling Orthopedagogiek - Ambulatorium Universiteit Utrecht - Pieter Span Expertisecentrum Hoogbegaafdheid
Nadere informatieGroep 4. Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 4
Groep 4 Doelen Leerdoelen technisch lezen eind groep 4 75% van de leerlingen beheerst niveau AVI-E4 (teksten lezen) 90 % beheerst A t/m D-niveau op de DMT leerlingen lezen vlot twee- en drielettergrepige
Nadere informatieKader dyslexie Clusius College
Kader dyslexie Clusius College Vastgesteld door de Directieraad Datum: 16-06-2014 Inleiding Het Clusius College heeft te maken met een grote groep leerlingen die op het gebied van taal problemen heeft,
Nadere informatieLeescentrum. Jaarverslag Leescentrum. Schooljaar 2010-2011. Samenwerkingsverband Barneveld e.o.
Leescentrum Samenwerkingsverband Barneveld e.o. Jaarverslag Leescentrum Schooljaar 2010-2011 Barneveld, december 2011 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Het leescentrum van het Samenwerkingsverband Barneveld
Nadere informatieDyslexieprotocol Missie Doelgroep Leerlingen met een dyslexieverklaring Signalering Het wonderlijke weer. : Hoe gevaarlijk is een tekenbeet?
Dyslexieprotocol Missie Het streven om elke leerling in staat te stellen een bij hem passende opleiding te volgen Het leveren van maatwerk d.m.v. goede communicatie tussen ouders, leerling en dyslexiecoach,
Nadere informatieDe kijkwijzer lezen: een alternatief voor het beoordelen van de leesvaardigheden van de kinderen
Kijkwijzer voor taal De kijkwijzer lezen: een alternatief voor het beoordelen van de leesvaardigheden van de kinderen Evaluatie van (begrijpende)leesvaardigheden van kinderen is zo moeilijk omdat de prestaties
Nadere informatieZorgbeleid RML 2014 1
Dyslexie Voor dyslectische leerlingen worden de uitgangspunten uit het Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs (KPC groep 2013) zoveel mogelijk nagestreefd. De reguliere exameneisen op het gebied van spelling,
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 32 463 Besluit tot wijziging van het Besluit staatsexamens vwo-havo-mavo 2000 en het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. in verband
Nadere informatieAan de ouders, Vriendelijke groet, team prinses Beatrixschool. Verbeterpunten en acties
Aan de ouders, Voor u ligt het verbeterplan wat is opgesteld door het team naar aanleiding van de resultaten van de oudervragenlijst afgelopen november. Per onderdeel geven we aan welke items minder scoorden
Nadere informatieTabel 1: Weekrooster voor de instructie in het Programma Interactief Taalonderwijs
Evaluatieonderzoek naar Programma Interactief Taalonderwijs ER ZIT PIT IN Het Expertisecentrum Nederlands heeft een evaluatieonderzoek uitgevoerd op negen scholen die het Programma Interactief Taalonderwijs
Nadere informatieHet IGDI model. Het belang van goede instructie. Bij welke leerkrachten leren kinderen het beste? (Good 1989) Instructie en risicoleerlingen
Het IGDI model Leesverbetertraject Enschede 8/11/07 Het belang van goede Risicoleerlingen deden het bij goede leerkrachten net zo goed als gemiddelde leerlingen bij zwakke leerkrachten. Niets was effectvoller
Nadere informatieVRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT
VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR LEERLINGEN EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN CHRISTEL WOLTERINCK C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL CHRISTEL
Nadere informatieDyslexieprotocol. Beekdal Lyceum 2012-2013
Dyslexieprotocol Beekdal Lyceum 2012-2013 versie november 2012 Dyslexieprotocol Beekdal Lyceum 2012-2013 Het Beekdal Lyceum zet in op het zo optimaal mogelijk maken van de leeromgeving leerlingen. Vandaar
Nadere informatieDraaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven)
Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven) Naam leerling: Klas:.. Wat is het? DYSORTHOGRAFIE Moeizame automatisatie aan de klank-tekenkoppeling.
Nadere informatieNieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek. Prof. dr. Perry den Brok
Nieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek Prof. dr. Perry den Brok Betrokkenen Connect College (opdrachtgever) Kennisnet (subsidie onderzoek) Technische Universiteit Eindhoven
Nadere informatieMinor Dyslexie Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 5
Minor Dyslexie 2016-2017 Cursus 1: Inleiding Dyslexie Bijeenkomst 5 Programma Mededelingen Begrijpend lezen Woordenschat Leeskilometers Minor Dyslexie 1-5 2 mededelingen Toetsvragen: - begrippen en omschrijvingen
Nadere informatiePROTOCOL DYSLEXIE Colofon
PROTOCOL DYSLEXIE Colofon Uitgave : MBO Amersfoort Vastgesteld College van Bestuur : 7 januari 2014 Kenmerk CvB vastgesteld : MBOA-15-331 Afkomstig van : Afdeling O & O Inhoudsopgave Inleiding.......3
Nadere informatieAanmelding behandeling ernstige enkelvoudige dyslexie (EED) Voorafgaand
Aanmelding behandeling (EED) Voorafgaand 1. U ondersteunt ouders bij de aanmelding van hun kind voor een behandeltraject voor ernstige enkelvoudige dyslexie. Bent u bekend met het door E-vizier geboden
Nadere informatieChristel Wolterinck (Marianum en Universiteit Twente), Kim Schildkamp (Universiteit Twente), Wilma Kippers (Universiteit Twente)
Vragenlijst formatief toetsen - Leerlingen Deze vragenlijst is ontwikkeld door de Universiteit Twente op basis van bestaande vragenlijsten* en heeft als doel te onderzoeken in welke mate de docenten en
Nadere informatieDyslexie en ICT. Presentatie door Nancy Verbeten Congres Gewoon speciaal, IPON 2012 Laatste aanpassing: 14 april 2012
Dyslexie en ICT Presentatie door Nancy Verbeten Congres Gewoon speciaal, IPON 2012 Laatste aanpassing: 14 april 2012 Op ICT-gebied bestaan tal van producten om in te spelen op de onderwijsbehoeften van
Nadere informatieDyslexiebeleid. Greijdanus Enschede
Dyslexiebeleid Greijdanus Enschede 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding dyslexie Pag. 3 1.1. Wat is dyslexie? 1.2. Hoe uit dyslexie zich? 2. Dyslexiescreening en onderzoek Pag. 5 2.1. Screening in klas 1 2.2.
Nadere informatieVRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT
VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN VRAGENLIJST FORMATIEF TOETSEN DOCENT EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN EEN FEEDBACK INSTRUMENT VOOR DOCENTEN CHRISTEL WOLTERINCK C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL CHRISTEL C.H.D.WOLTERINCK@UTWENTE.NL
Nadere informatieKijk welke relatief sterke vaardigheden je compenserend in kan zetten.
Leesleerprofiel: Woordenschat met opgaven over woordbetekenis. Door de zwakke(re) woordenschat kennen de leerlingen onvoldoende woorden om de tekst echt goed te begrijpen. Woordposter Woord: Omschrijving:
Nadere informatieWorkshop Dyslexie. Opbouw. Dyslexie- wat is dyslexie en hoe signaleer je het? Protocol Leesproblemen en Dyslexie. Toeleiding naar vergoede zorg.
Workshop Dyslexie Nina Willemse nwillemse@hetabc.nl Opbouw Dyslexie- wat is dyslexie en hoe signaleer je het? Protocol Leesproblemen en Dyslexie. Toeleiding naar vergoede zorg. Zorg op niveau 3; leestechnieken
Nadere informatieDyslexie protocol en stappenplan
Dyslexie protocol en stappenplan Wat is dyslexie? Dyslexie is een taalverwerkingsstoornis, waardoor leren lezen en spellen voor veel problemen zorgt. Kinderen met dyslexie hebben vooral veel moeite met
Nadere informatieHoofdstuk 14 - Sneller en beter een tekst schrijven
Hoofdstuk 14 - Sneller en beter een tekst schrijven 14.1. Inleiding 199 14.2. Sneller typen met woordvoorspelling 201 14.3. Beter spellen en schrijven zonder typen 203 Deel 4 - ICT als brug tussen capaciteit
Nadere informatieCognitieve strategieën voor diepe verwerking en feedback
Cognitieve strategieën voor diepe verwerking en feedback Samenvatting van het artikel van Henry L. Roediger III, Mary A. Pyc (2012), Inexpensive techniques to improve education: Applying cognitive pgychology
Nadere informatieDyslexie. Een grote tegenvaller. Een vervelend probleem
Dyslexie Een grote tegenvaller Als iemand dyslexie heeft heet dat een dyslecticus. Het meervoud van een dyslecticus is dyslectici. Dyslexie is een woord uit de Griekse taal, het betekent `slecht lezen`.
Nadere informatieen 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1
en 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde
Nadere informatieRegionaal Instituut voor Dyslexie
Dyslexie Voorwaarden vergoede dyslexiezorg Waarom kiezen voor het Regionaal Instituut voor Dyslexie? Van aanmelding tot en met behandeling Regionaal Instituut voor Dyslexie Dyslexie Waarom het Regionaal
Nadere informatiePresentatie Bouw! Plein013
Presentatie Bouw! Plein013 Presentatie Bouw! Plein013 27 september 2016 Programma 15:00-15:30 Inloop met koffie en thee 15:30-15:45 Welkom en inleiding - Henri Smit, Consultant Passend Onderwijs 15:45-16:30
Nadere informatieBegeleidingswijzer Dyslexie
Begeleidingswijzer Dyslexie Dyslexie Ongeveer 5% van de studenten in het mbo heeft dyslexie. Dit is één op de twintig studenten. Iedereen die bij Rijn IJssel werkt, kan dus te maken krijgen met studenten
Nadere informatieMATTIEU WIJNEN. eigenaar audiovisueel bedrijf. Middelbare school. Mattieu, 46 jaar, eigenaar van MWee, een bedrijf in beeld, licht en
78 MATTIEU WIJNEN eigenaar audiovisueel bedrijf Mattieu, 46 jaar, eigenaar van MWee, een bedrijf in beeld, licht en geluid, ken ik van de Events van Open Circles. Hij verzorgt al jaren het geluid tijdens
Nadere informatieFlitsend Spellen en Lezen 1
Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend
Nadere informatieKurzweil 3000 dyslexie software: alles-in-een oplossing voor technisch en begrijpend lezen, spellen, strategisch schrijven en studievaardigheden.
Kurzweil 3000 dyslexie software: alles-in-een oplossing voor technisch en begrijpend lezen, spellen, strategisch schrijven en studievaardigheden. Kurzweil 3000 is het meest geavanceerde en meest succesvolle
Nadere informatieGebruik ICT binnen Content and Language Integrated Learning
Evaluatierapport Gebruik ICT binnen Content and Language Integrated Learning Bevindingen van leraren en leerlingen Drs. Gerard Baars Inleiding In de tweede helft van 2008 is op zes basisscholen in Rotterdam
Nadere informatieTablets in het onderwijs
Tablets in het onderwijs Zin of onzin? Martijn van Ackooij Inleiding De afgelopen jaren is er hard gewerkt om ICT verder te integreren in het onderwijs. Scholen maken steeds vaker gebruik van het Tpack
Nadere informatieDyslexiebeleid. Scholengemeenschap Sint Ursula. Locatie Heythuysen Tienderweg 101 6093 EN Heythuysen. Schooljaar 2015-2016
Dyslexiebeleid Scholengemeenschap Sint Ursula Locatie Heythuysen Tienderweg 101 6093 EN Heythuysen Schooljaar 2015-2016 In het kader van passend onderwijs streeft Scholengemeenschap Sint Ursula voor elke
Nadere informatieMijn kind heeft moeite met lezen en spellen. Is het misschien dyslectisch? En wat nu?
Mijn kind heeft moeite met lezen en spellen. Is het misschien dyslectisch? En wat nu? voorlichtingsfolder voor ouders R.K. basisschool De Wingerd Zwaag Inleiding In deze folder willen we u iets vertellen
Nadere informatieDigitaal leren met dyslexie Welke hulpmiddelen werken nou echt? oktober 2016
Digitaal leren met dyslexie Welke hulpmiddelen werken nou echt? oktober 2016 Inhoud Digitaal leren met dyslexie pag. 3 Welke hulpmiddelen werken echt? pag. 4 Hoe maak ik de leeromgeving van Malmberg dyslexie-vriendelijk?
Nadere informatieSamenvatting en aanbevelingen van het onderzoek onderwijs & ICT voor School X
Samenvatting en aanbevelingen van het onderzoek onderwijs & ICT voor School X Inleiding School X is een talentschool (mensgericht) vanuit de invalshoek dat leerlingen die hun talent benutten beter presteren
Nadere informatieMuiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak.
Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Doelgroepen Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is
Nadere informatie