MAGAZINE. Privacy mag niet prevaleren boven een goede behandeling Interview met Robert Heinhuis p.16

Transcriptie

1 MAGAZINE VERENIGINGSBLAD ROT TERDAMS GEZONDHEIDSRECHT DISPUUT JAARGANG 2 NUMMER 4 J U L I 2015 Privacy mag niet prevaleren boven een goede behandeling Interview met Robert Heinhuis p.16 Uiteindelijk is het het belangrijkste dat je je taak gewoon goed doet Interview met Ruud van Donk p.32 EU Gezondheidsrecht: Een nieuwe loot aan de stam van het Gezondheidsrecht André den Exter p.29 Slotervaart loopt geen vaart Karin van den Akker p.10

2 Voorwoord Het einde van het studiejaar is dan nu toch echt daar. Stages worden afgerond, scripties worden ingeleverd én verdedigd en de laatste vakken worden afgesloten. Wat is het jaar toch snel gegaan! Voordat iedereen de zomer kan gaan inluiden willen wij u nog verblijden met een laatste magazine van onze hand. Wij zullen onze redactionele werkzaamheden in de zomer afsluiten met een zomerspecial, maar zullen hoe jammer wij dat ook vinden onze taken moeten overdragen aan een nieuwe, enthousiaste redactie. Bent of kent u iemand die zich in het nieuwe studiejaar wil inzetten voor het RGD Magazine? Aarzel dan niet om contact op te nemen. Het is niet bepaald rustig in de Nederlandse gezondheidszorg. Staatssecretaris Van Rijn (VWS) heeft het nodige over zich heen gekregen in verband met de pgb-chaos. Huisartsen zijn zorgverzekeraars goed zat en willen onder andere dat er meer ruimte in de Mededingingswet voor hen wordt gecreëerd. Daarnaast luiden ziekenhuizen de noodklok over dure geneesmiddelen. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft voor het eerst een boete opgelegd aan een GGZ-instelling. In dit diverse nummer kunt u onder andere een column van André den Exter lezen over de invloed van het supranationale recht op de Nederlandse gezondheidszorg (lees hierover op pagina 29). Daarnaast is de redactie op pad geweest om meer te weten te komen over de afdeling Juridische Zaken van de NZa. Dit interview kunt u lezen op pagina 32. En in Dordrecht heeft de redactie gesproken met de directeur en patholoog van PAL, Robert Heinhuis. Bent u geïnteresseerd in de discussie omtrent dure geneesmiddelen? Kijk dan op pagina 16. Omdat bij sommige studenten de kennis van het vak Organisatie en bestuur in de zorg nog vers in het geheugen zit - en ook bij wie dat niet het geval is - geeft de redactie de laatste updates over het ondernemingsrecht in de zorg. Wilt u lezen over de perikelen rondom het Slotervaartziekenhuis of 2 RGD Magazine nr 4

3 over coöperaties in de zorg? Blader dan even door naar pagina 10 respectievelijk pagina 22. Ook het advocatenkantoor Ploum Lodder Princen heeft een mooie bijdrage aan deze editie geleverd door een artikel te schrijven over de aanbestedingsprocedure van de Wmo (lees meer op pagina 40). Tot slot willen wij vanaf deze plaats, als voorzitter en vice-voorzitter van de redactiecommissie, een aantal mensen bedanken. Allereerst natuurlijk onze eigen redacteuren. Dankzij hun inzet, enthousiasme en input tijdens de vergaderingen, interviews, verdiepende artikelen, de nieuwsflitsen op onze mooie website, hun aanwezigheid tijdens activiteiten en redactie-uitjes, is het RGD Magazine uitgegroeid tot een magazine waarop we als RGDispuut ontzettend trots mogen zijn. In het bijzonder willen wij ook onze vormgever (en redacteur), Otto Casteleijn, bedanken. Dankzij zijn vormgevingsvaardigheden hebben wij veel complimentjes mogen ontvangen en kunnen we wel stellen dat het RGD Magazine staat voor Professionaliteit (ja, mét hoofdletter). Gelukkig zal Otto de redactie volgend jaar ook nog blijven versterken. Uiteraard danken wij ook iedereen die dit jaar een bijdrage heeft geleverd in de vorm van artikelen, columns, verslagen en interviews. Deze bijdrages maakten het RGD Magazine helemaal compleet! Last but not least willen wij onze dank uiten aan het bestuur van het RGDispuut vanwege het vertrouwen en de vrijheid waarin wij onze redactionele werkzaamheden mochten uitvoeren. Het was een waar genoegen om ons dit jaar in te mogen zetten voor het RGD Magazine! Wij hebben dit met ontzettend veel plezier gedaan en hopen dat u met net zoveel plezier het RGD Magazine heeft gelezen. Namens de redactie, veel leesplezier gewenst! Anne Rietveld en Felice van Noort RGD Magazine nr 4 3

4 In dit nummer Ruud van Donk Unitmanager Juridische Zaken bij de NZa 32 Robert Heinhuis Directeur-patholoog PAL Dor André den Exter EU Gezondheidsrecht 29 Slotervaart loopt geen vaart Karin van den Akker 6 36 REDACTIESTELLING Moeten artsen zich bemoeien met leefstijl? 8 ACTUALITEIT Het laatste nieuws 14 REDACTIECOLUMN It s tough to make predictions... NA JE STUDIE Siham Mouhoul - Radboudumc UIT DE PRAKTIJK 38 C. van der Heijden: Strenge eisen aan geneesmiddelenonderzoek 4 RGD Magazine nr 4

5 colofon drecht Fenna van Dijk: De opmars van de zorgcoöperatie Het RGD Magazine is een uitgave van het Rotterdams Gezondheidsrecht Dispuut en verschijnt circa vier keer per jaar. Jaargang 2 Aflevering 4 Juli 2015 Hoofdredacteur Anne Rietveld Eindredactie Felice van Noort Anne Rietveld Redactie Felice van Noort Karin van den Akker Quirine Hensen Otto Casteleijn Anne Rietveld Vormgeving Otto Casteleijn Website Contact redactie@rgdispuut.nl Sponsoring en adverteren: penningmeester@rgdispuut.nl Social media facebook.nl/rgdispuut twitter.com/rgdispuut 40 Michel Jacobs: De aanbestedingsprocedure van de Wmo Aan dit nummer werkten mee: Robert Heinhuis, Michel Jacobs, Fenna van Dijk, André den Exter, Ruud van Donk, Siham Mouhoul, Cécile van der Heijden RGD Magazine nr 4 5

6 Redactiestelling: Artsen zouden zich voorta van patiënten moeten bemo Nog niet zo lang geleden deed een uitspraak van het College voor de Rechten van de Mens stof opwaaien in Nederland. Stichting Sanquin, verantwoordelijk voor bloedvoorziening in ons land, discrimineert homo- en biseksuele mannen door hen permanent uit te sluiten als bloeddonor, zo luidde de uitspraak van het College. Stichting Sanquin stelde dat personen bij wie sprake is van een verhoogd besmettingsrisico op ernstige bloedoverdraagbare infecties, zoals HIV, permanent worden uitgesloten van bloeddonatie. Een donorselectie zou volgens Sanquin voorlopig nog noodzakelijk zijn. De storm is nog niet gaan liggen of Nederland krijgt te maken met een nieuw controversieel onderwerp: een pil (prep), voor homoseksuele mannen en transgenders, die HIV-besmetting kan voorkomen. In een proef van de GGD in Amsterdam wordt de preppil gegeven aan 370 homoseksuele mannen en transgenders met een hoog risico op HIV-besmetting. Door deze pil elke dag te slikken, zijn zij bij seks zonder condoom beschermd tegen het HIVvirus. Dit dure geneesmiddel leidt echter tot ethische bezwaren. Allereerst zijn de kosten van de behandeling hoog (7000 euro per persoon per jaar) en dat terwijl in de rest van de gezondheidszorg flink bezuinigd wordt. Daarnaast is de GGD-proef deels gericht op een klein percentage van de homoseksuele mannen dat zich zeer risicovol gedraagt (zij die tientallen tot honderden sekspartners per jaar verslijten en bewust onbeschermde seks hebben). Waarom moet een duur medicijn gefaciliteerd worden aan mensen die zelf weigeren een condoom te gebruiken bij wisselende seksuele contacten? De vraag is nu wel: hoe voorkom je dan verdere verspreiding van HIV? Moeten we terug naar paternalisme in de zorg? Of moeten mensen die onveilige seks hebben, roken, een ongezond dieet volgen, te hard werken, drinken, teveel zitten en te weinig bewegen of een andere risicovolle leefstijl volgen een hogere verzekeringspremie betalen? Stelling: Artsen zouden zich voortaan intensiever met de leefstijl van patiënten moeten bemoeien; een arts moet er op wijzen dat bepaalde keuzes niet goed zijn voor je fysieke en mentale gezondheid. 6 RGD Magazine nr 4

7 Van de redactie an intensiever met de leefstijl eien Pro Otto Casteleijn Contra Anne Rietveld Ik ben het eens met de stelling. Idealiter werken patiënt en arts samen om de gezondheid van de patiënt te verbeteren, waarbij de expertise bij de arts ligt. Deze kan vanuit zijn professionaliteit ook adviseren over de risico s van een bepaalde levensstijl. De patiënt kan op zijn beurt daarmee zijn voordeel doen in het dagelijks leven. Dit is al een bestaande situatie binnen de wettelijke kaders (WGBO). Het dilemma uit de casus gaat meer om de vraag of een duur medicijn verstrekt mag worden, ook al kan een vrij eenvoudige aanpassing van levensstijl tot hetzelfde resultaat leiden. In dit geval vind ik het goed te verdedigen dat een huisarts een homoseksuele man- of transgender adviseert om beschermd seks te hebben in plaats van een kostbare pil te nemen. Het is een keuze tussen twee preventieve handelswijzen die hetzelfde resultaat hebben, maar waarvan er één de samenleving 7000 euro kost. Anders wordt het als een ziekte reeds is begonnen (iemand heeft al HIV opgelopen). Dan kan de arts uiteraard niet zeggen: Helaas, u had uw levensstijl aan moeten passen, u krijgt geen dure medicatie. Het punt is dat niemand überhaupt bij deze fase uit wil komen. Het mooiste is als ieder zijn of haar levensstijl zo gezond mogelijk inricht, zonodig op advies van de arts. Daarbij moet meer ingezet worden op preventie, liever zonder dan mét dure medicatie. Een achterliggende ontwikkeling is dat het bewust gezond leven steeds meer samen gaat vallen met genezen van een ziekte. Uiteindelijk lijdt iedereen aan de ziekte ouderdom. De arts mag daarbij aansluiten in zijn advies. Ik vind niet dat de artsen zich intensiever met de leefstijl van hun patiënten moeten bemoeien; dit is een zaak voor de Nederlandse overheid. Hoewel een arts moet handelen in overeenstemming met het goed hulpverlenerschap, ex artikel 7:453 BW, en een informatieplicht heeft, waaronder ook het informeren van risico s van een bepaalde behandeling vallen, vind ik dat een arts slechts globaal mag adviseren wat de risico s zijn van een bepaalde leefstijl van een patiënt. De arts is naar mijn mening niet verantwoordelijk voor de keuzes van een patiënt, zo lang dit de behandeling niet in grote mate beïnvloedt. Wanneer iemand een maagverkleining krijgt, maar alsnog veel eet, dan is het uiteraard wel de taak van de arts om de patiënt op zijn eetgewoontes te wijzen, omdat anders de ingreep vrij weinig nut heeft. Daarnaast denk ik dat de overheid maatregelen zou moeten nemen die het gedrag van mensen veranderd. Bijvoorbeeld bij mensen met overgewicht zou de voedselindustrie aangepakt moeten worden. De prijs van ongezond voedsel zou omhoog kunnen, zodat gezond voedsel makkelijker beschikbaar is. En met betrekking tot onverantwoord seksueel gedrag zal de overheid ook stappen moeten ondernemen. Artsen kunnen hier wel een ondersteunende taak vervullen. Ten slotte denk ik dat mensen hun risicovolle leefstijl (zoals onveilige seks hebben, roken of ongezond eten) sneller zullen aanpassen, wanneer zij een hogere verzekeringspremie moeten betalen. Op deze manier stimuleer je burgers om op basis van eigen wilskracht hun leefstijl aan te passen. RGD Magazine nr 4 7

8 Actualiteiten Op de hoogte blijven? Bezoek rgdispuut.nl Zorginstellingen niet bekend met nieuwe privacyregels De Europese Commissie heeft besloten dat de huidige richtlijn van de Privacyverordening moet worden aangepast. In Nederland worden de nieuwe regels voor de omgang met digitale data en privacygevoelige gegevens rechtstreeks van kracht. Dit gebeurt naar verwachting vanaf Het voorstel bevat regels die strenger zijn en daarmee verder gaan dan de huidige Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Bij overtreding kunnen boetes opgelegd worden die kunnen oplopen tot 100 miljoen euro of 5 procent van de omzet van de onderneming. Ook kunnen zorginstellingen hun licentie verliezen. Uit onderzoek van accountantsbureau BDO blijkt dat zorginstellingen niet of nauwelijks bekend zijn met de nieuwe regels. Nog geen 40 procent kent de Meldplicht Datalekken. Zorgaanbieders zijn verplicht om direct bij het College Bescherming Persoonsgegevens te melden wanneer sprake is van een datalek en persoonsgegevens in handen valt van derden. De uitkomsten van dit onderzoek noemt BDO-partner Frank van der Lee verontrustend: Het niet naleven van de meldplicht gaat voor nog grotere financiële risico s zorgen. BRON: Skipr.nl Grote ongelijkheid in kankerzorg bij ziekenhuizen Voor het eerst analyseerde de Rotterdamse hoogleraar Carin Uyl-de Groot van zes geneesmiddelen (waaronder geneesmiddelen tegen borst-, long- en prostaatkanker) de variatie in voorschrijfgedrag. Uit de cijfers blijkt dat de kans dat een patiënt het meest effectieve medicijn krijgt, in het ene ziekenhuis tot zeven keer hoger kan zijn dan in het andere ziekenhuis. Er komen steeds duurdere medicijnen op de markt en veel ziekenhuizen kunnen deze kosten niet meer opbrengen. In Groningen lijkt een kankerpatiënt bijvoorbeeld beter af te zijn dan in Drenthe. Deze variatie tussen ziekenhuizen leidt logischerwijs tot onrust bij patiënten. Lees meer over dit onderwerp op pagina 14. BRON: De Volkskrant 8 RGD Magazine nr 4

9 Verplichte hulp aan begin zwangerschap moet mogelijk zijn De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming pleit voor het mogelijk maken van verplichte hulp aan zwangere vrouwen, óók aan het begin van een zwangerschap, die een risicovol leven leiden. Op dit moment is er vaak pas hulpverlening na 24 weken. Deze grens wordt vaak gehanteerd, omdat tot die tijd abortus nog mogelijk is. Er bestaan slechts enkele uitzonderingen waar de rechter zich al voor 24 weken uitlaat over een onder toezichtstelling van de moeder. De Raad adviseert nu de onder toezichtstelling van een ongeborene expliciet in de wet te verankeren. Veel hulpverleners weten niet dat dit juridisch al mogelijk is en de wet is er nu onduidelijk over, meent de Raad. In het jaar 2014 zijn er ongeveer 270 OTS s aangevraagd voor ongeboren kinderen, hoeveel er daarvan zijn toegewezen is onbekend. BRON: Skipr.nl Minister vindt dat IGZ bezoeken te vaak aankondigt In een recente brief aan de Tweede Kamer kondigt minister Schippers een evaluatie aan om te bepalen of de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) de juiste afweging maakt tussen het belang van het niet aankondigen van bezoeken en de beoogde effectiviteit. De minister wil dat de IGZ in principe geen bezoeken aankondigt, terwijl dat nu in 40% van de gevallen wél gebeurt. De evaluatie moet duidelijkheid geven over het percentage bezoeken dat vanwege zorginhoudelijke redenen of vanwege ineffectiviteit wel aangekondigd moet worden. De minister lijkt te verwachten dat dit percentage lager zal liggen dan de huidige 40%. In dezelfde kamerbrief schrijft minister Schippers dat het de IGZ sinds 2015 moeite kost om nieuwe zorgaanbieders op te sporen. Ze wil daarom een wettelijk meldingsplicht voor nieuwe zorgaanbieders. BRON: Skipr.nl RGD Magazine nr 4 9 RGD Magazine nr 2 9

10 Slotervaart loopt gee Sinds de invoering van het nieuwe zorgstelsel in 2006 hebben zorgaanbieders meer vrijheid gekregen met betrekking tot de inrichting van hun organisatie zodat zij deze in kunnen richten naar de wensen van hun cliënten. Het Slotervaartziekenhuis stond in die tijd op de rand van faillissement. De bevriende zakenpartners Jan Schram en Aysel Erbudak besloten het bijna failliete ziekenhuis te exploiteren als eerste private commerciële ziekenhuis van Nederland.[1] Wanneer een aanbieder van medisch specialistische zorg kiest voor een BV als rechtsvorm, dienen zij, op basis van het verbod op winstuitkering[2], voldoende duidelijk in hun statuten op te nemen dat de instelling niet als doel heeft om winstuitkeringen aan aandeelhouders te doen. Iets wat, in de rechtsvorm van een BV op grond van boek 2 BW, normaal gesproken wel mag. Jan Schram financierde grotendeels deze investering en Aysel Erbudak nam zitting in het bestuur. Echter, vanaf het moment dat Jan Schram eind 2012 overleed ontstond er een strijd om het ziekenhuis waarvan de nasleep nu nog steeds merkbaar is. Naar Aysel Erbudak is inmiddels ook een onderzoek naar haar financien ingesteld door het OM omdat uit diverse stukken zou zijn gebleken dat zij bijna een miljoen onterecht heeft gefactureerd en een deel van dit geld zou in een vakantiepark in Turkije zitten.[3] Zij zou zelfs met de bedrijfscreditcard van het ziekenhuis voor euro uitgaven aan Gucci spullen op Arbua hebben gedaan. [4] Nu, inmiddels bijna drie jaar later, zijn we meerdere procedures verder bij de rechtbank, de Ondernemingskamer en zélfs de Hoge Raad. In 2013 verkeerde het Slotervaartziekenhuis wederom in financiële problemen.[5] Nadat de familie Schram Erbudak geschorst heeft, de statuten van het ziekenhuis wijzigt en preferente aandelen uitgeeft aan Delta Onroerend Goed (een vennootschap in handen van de familie Schram), krijgt de familie indirect een belang van 99,64 procent. [6] Het aandeel van Erbudak is daardoor verwaterd. Na een enquêteverzoek van de familie Erbudak oordeelt de Ondernemings kamer dat er gegronde redenen zijn om aan een juist beleid te twijfelen.[7] De Ondernemingskamer komt tot dit oordeel na een onderzoek in Meromi en Jeemer B.V.. Meromi BV is enig aandeelhouder van het Slotervaartziekenhuis en in handen van Delta Onroerend Goed B.V, Merdam (kind Erbudak) en Jeemer B.V. De vraag die de Ondernemingskamer stelde in deze zaak was of Meromi had mogen beslissen tot een dergelijke ingrijpende aandelenemissie, zonder haar aandeelhouder Merdan hierover te informeren c.q. haar goedkeuring te vragen.[8] De OK stelt dat ten onrechte Merdan niet in de gelegenheid is geweest haar bezwaren naar voren te brengen en mogelijke alternatieven voor omzetting van de lening in aandelen aan te dragen. Na moeizame onderhandelingen met Achmea in 2013 liep Erbudak dat jaar een contract van 77 miljoen mis.[9] Als commentaar gaf zij hierop dat zorgverzekeraars in het nieuwe stelsel 10 RGD Magazine nr 4

11 actualiteit n vaart Karin van den Akker veel te machtig zijn, wat zij onverantwoord achtte. [10] Later werd Erbudak geschorst en ontslagen door de erfgenamen van Jan Schram en werden er uitgaven gevonden welke niet verantwoord konden worden. Hierop stelde de Fiod[11] een onderzoek naar haar in. Tevens werd het ziekenhuis in 2013 overgekocht door Loek Winter. Erbudak kreeg daarna een rekening op haar deurmat van 1,7 miljoen euro die zij het ziekenhuis terug diende te betalen. Het OM legde Erbudak valsheid in geschriften, oplichting en witwassen ten laste. Erbudak zegt hierover in Nieuwsuur dat zij het betreurt dat zij zich al die jaren hard heeft ingezet door 80 tot 120 uur per week voor het ziekenhuis te werken maar dat haar goede gedragingen achteraf in haar nadeel werken. Op 21 januari jl. oordeelde de rechter dan ook dat zij verantwoordelijk was voor de 1,7 miljoen doordat zij hier onder andere vliegtickets en valse facturen voor zou hebben ingediend. Hiertegen loopt het hoger beroep nog. Eerdere veroordeling Aysel Erbudak is in de jaren 90 al eens veroordeeld voor het te werk stellen van illegale en fiscale fraude. [12] Toch werd zij in 2006 als directeur van het Slotervaartziekenhuis aangesteld en wist zij het voor elkaar te krijgen dat binnen één jaar het ziekenhuis weer winstgevend was.[13] Erbudak werd als directeur geroemd maar óók bekritiseerd. Toen zij bijvoorbeeld in 2008 besloot alle vrijwilligers uit het ziekenhuis te ontslaan. Afgelopen 19 maart 2015 is Aysel Erbudak, voormalig directeur van het Slotervaartziekenhuis, persoonlijk failliet verklaard door de Rechtbank Amsterdam. De Ondernemingskamer Vorige week heeft de Ondernemingskamer, na een periode van twee jaar onrust, een uitspraak gedaan in deze zaak. Aysel Erbudak en haar kinderen verzochten de kamer wanbeleid vast te stellen met betrekking tot de aandelenemissie van de moeder B.V s van het Slotervaartziekenhuis waardoor de familie Erbudak RGD Magazine nr 4 11

12 destijds buitenspel is gezet.[14] De ondernemingskamer wees dit verzoek af. De familie Erbudak wilde hiermee de aandelenemissie terugdraaien die de verkoop van het Slotervaartziekenhuis aan Loek Winter vorig jaar mogelijk maakte. Het vreemde aan deze uitspraak is, dat van Andel, de onderzoeker die door de Ondernemingskamer werd aangesteld om het wanbeleid te onderzoeken, juist concludeerde dat de aandelenemissie begrijpelijk maar onrechtmatig was. Tevens werd oud-notaris Niek Zaman tuchtrechtelijk op de vingers getikt, omdat deze laakbaar had gehandeld door niet volgens de wil van Jan Schram te handelen en mee te werken aan de emissie. De Ondernemingskamer meende echter dat er geen sprake was van wanbeleid omdat het in het belang van het ziekenhuis zou zijn geweest om Erbudak buiten de deur te houden en dat het aanbieden van aandelen gerechtvaardigd was. Nieuwe naam, nieuwe koers? De schorsing van Pim Schram die indertijd gebeurde door de OK tijdens het onderzoek is inmiddels teruggedraaid.[15] De naam van het Slotervaartziekenhuis is, in de tussentijd, veranderd in MC Slotervaart, waarmee Loek Winter stelt dat dit symbool staat voor een nieuwe koers van het ziekenhuis, dat een roerige periode doormaakte.[16] Nu de rechters het begrijpelijk achten dat de familie Schram de positie van Erbudak wilde marginaliseren en zij de familie Schram in het gelijk hebben gesteld, is het voor Erbudak enkel afwachten wat het hoger beroep, die loopt in verband met de financiën van Erbudak, doet. De hamvraag is nu: geeft Aysel Erbudak eindelijk op? Of blijft ze strijden tot het bittere eind? VOETNOTEN [1] B.A. de Ruijter, De slag om Slotervaart: een interessante ondernemingsrechtelijke strijd, Bb 2014/74. [2] Artikel 5 lid 2 WTZi jo. Artikel 3.1 sub a jo artikel 1.2 UB WTZi. [3] NRC, OM vermoedt fraude door topvrouw Slotervaartziekenhuis, 23 mei [4] Ibidem. [5] A.G.H. Klaassen, De strijd om het slotervaartziekenhuis, OR 2015/14, p. 3. [6] De Ruijter 2014, p. 2. [7] De Ruijter 2014, p. 3. [8] De Ruijter 2014, p. 3. [9] NOS nieuwsuur, 2 februari 2015, 23:00 (online beschikbaar: artikel/ de-strijd-om-het-slotervaartziekenhuis.html, laatst geraadpleegd op 5 juli 2015). [10] Ibidem. [11] De Fiod is de opsporingsorganisatie van de Belastingdienst. Deze organisatie voorkomt en bestrijdt fiscale en financiële fraude. [12] NOS nieuwsuur, 2 februari 2015, 23:00 (online beschikbaar: nieuwsuur/artikel/ de-strijd-om-het-slotervaartziekenhuis.html, laatst geraadpleegd op 5 juli 2015). [13] NOS nieuwsuur, 2 februari 2015, 23:00 (online beschikbaar: nieuwsuur/artikel/ de-strijd-om-het-slotervaartziekenhuis.html, laatst geraadpleegd op 5 juli 2015). [14] E. van Ark, Erbudak Knock out: strijd om het slotervaart gestreden of toch niet? FTM, 19 mei [15] Het Parool, Zware nederlaag voor ontslagen directeur Erbudak in rechtszaak, 13 mei 2015, opgehaald van: NIEUW-WEST/article/detail/ /2015/05/13/Zware-nederlaag-voor-ontslagendirecteur-Erbudak-in-rechtszaak.dhtml op 5 juli [16] NU.nl, Slotervaartziekenhuis verandert naam in MC Slotervaart (online beschikbaar: laatst geraadpleegd op 5 juli 2015). 12 RGD Magazine nr 4

13 WANTED Een (hoofd)redacteur (m/v): Het RGD Magazine is voor het studiejaar op zoek naar een enthousiaste nieuwe hoofdredacteur en redacteuren met een vlotte pen, een eigen inbreng en interesse in het gezondheidsrecht. Daarnaast vormen deadlines voor jou geen probleem en vind je het leuk om de actualiteiten binnen het gezondheidsrecht in de gaten te houden en hierover te schrijven. Als redacteur word je enthousiast ontvangen in een gezellige redactie, je doet veel nieuwe ervaringen en nuttige contacten op in de praktijk en last but not least: het staat ook nog eens mooi op je CV! Interesse of wil je meer informatie? Stuur dan een mailtje naar en wie weet sta jij vanaf september 2015 in een nieuwe editie van het RGD Magazine! RGD Magazine nr 4 13

14 It s tough to make predictions, especially about the future De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg heeft in 2006 een bedrag van euro vastgesteld voor een gewonnen levensjaar, mits de behandeling bijdraagt aan de kwaliteit van leven. Met alle nieuwe ontwikkelingen in het achterhoofd is het de vraag of dit bedrag nog wel houdbaar is. Momenteel is er in Nederland een belangrijke discussie over dure medicijnen gaande. De kranten staan er vol mee en ziekenhuizen smeken om een landelijke oplossing voor de bekostiging van dure geneesmiddelen. Uit recent onderzoek van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) blijkt namelijk dat 80 procent van de ziekenhuizen meer dure medicijnen aan haar patiënten levert dan ze vergoed krijgen.[1] Aangezien deze bedragen flink kunnen oplopen wordt er gesproken van een onhoudbare situatie. De toegankelijkheid van medicatie komt hiermee steeds verder onder druk te staan. De NVZ wil daarom dat dure medicijnen anders gefinancierd gaan worden. Het gaat dan voornamelijk om nieuwe, dure medicijnen om verschillende kankersoorten te behandelen. Zowel artsen, ziekenhuizen als zorgverzekeraars kennen een wettelijke zorgplicht, welke ook de introductie van nieuwe geneesmiddelen en/of niet gebudgetteerde groei gedurende een lopend budgetjaar behelst.[2] Enerzijds is het een zeer positieve ontwikkeling dat er zoveel nieuwe medicijnen ontwikkeld worden en op de markt verschijnen. Anderzijds bedreigen deze dure innovatieve geneesmiddelen de financiële stabiliteit van ziekenhuizen. Dankzij wetenschappelijk onderzoek weten we nu dat moleculaire eigenschappen van een tumor bepalen of een behandeling wel of niet aanslaat.[3] Personalised medicine (geneesmiddelen die zich richten op een specifiek moleculair mechanisme bij een specifieke patiënt) zijn een grote stap voorwaarts in de technologische ontwikkeling en leiden tot een nieuwe generatie doelgerichte geneesmiddelen.[4] Aangezien het hierbij gaat om maatwerk per patiënt en niet per ziektebeeld kan men zich voorstellen dat deze geneesmiddelen veel duurder zijn. Massaproductie is immers niet mogelijk. Positief is dat het geld beter besteed lijkt te worden aangezien behandelingen worden gegeven aan patiënten bij wie deze naar verwachting aan zal slaan. Andersom kunnen behandelingen die naar verwachting niet effectief zijn achterwege worden gelaten, waardoor tevens onnodige toxische bijwerkingen voorkomen zullen worden.[5] Bij het voorschrijven van dure geneesmiddelen moet wel rekening worden gehouden met het feit dat een tumor steeds weer van eigenschappen verandert tijdens de behandeling, zodat dure behandelingen elkaar opvolgen.[6] De kostenplafonds van ziekenhuizen zorgen ervoor dat patiënten niet altijd volledig en eerlijk worden geïnformeerd over de behandelopties of worden doorgestuurd naar gespecialiseerde ziekenhuizen. Niet alleen neemt de kennis toe, maar ook de toegang tot de kennis over gezondheid en ziekte. Mensen stellen zich vandaag de dag veel afhankelijker op, ten aanzien van innovatieve geneesmiddelen om gezondheid te verzekeren, dan 30 jaar geleden. Ons huidige zorgstelsel is gebaseerd op solidariteit en het is begrijpelijk dat mensen bezorgd zijn over de bescherming van toegang tot geneesmiddelen. Tegelijkertijd staan farmaceutische bedrijven voor de vraag hoeveel geld zij aan een kankerpatiënt kunnen verdienen. En hoeveel zijn wij, als maatschappij, bereid daarvoor te betalen? Dit komt dus eigenlijk neer op een (politieke) discussie over wat een levensjaar mag kosten. De keuze om een behandeling te weigeren om financiële 14 RGD Magazine nr 4

15 redactiecolumn Felice van Noort redenen druist in tegen de zorgplicht van een arts. Er moet echter wel een oplossing komen! Elk jaar wordt er door ziekenhuizen onderhandeld met zorgverzekeraars. Helaas is het niet in te schatten wat de patiëntenstroom wordt ten aanzien van een bepaald geneesmiddel. Bovendien komen er ook nieuwe middelen bij waarvan men soms de prijs nog niet kent. Zoals de titel luidt: It s tough to make predictions, especially about the future. Dit geldt ook voor het prijskaartje dat nu en in de toekomst aan een levensjaar gehangen mag worden nu er steeds meer mensen zijn die gebruik willen en moeten maken van dure geneesmiddelen. Een discussie die verre van populair is om te voeren. Volgens Kees Punt, hoogleraar interne geneeskunde in het AMC, is de postcodegeneeskunde weer helemaal terug. Patiënten die toevallig in de buurt van ziekenhuizen wonen die geen geld hebben zijn de klos.[7] Patiënten zouden beslissingen van ziekenhuizen en zorgverzekeraars kunnen beïnvloeden door bijvoorbeeld de publiciteit op te zoeken, crowdfunding in te zetten of de farmaceutische industrie op persoonlijke titel aan te schrijven. Het mag toch niet zo zijn dat straks de rijkere kankerpatiënten betere kansen krijgen om te overleven. Ik hoop daarom met heel mijn hart dat er een oplossing gevonden wordt voor dit complexe probleem. Waar deze oplossing gezocht moet worden is nog onzeker. Prijsverlagingen in de farmaceutische industrie? Verspilling in ziekenhuizen tegengaan? Extra budget van de overheid? Het bedrag per gewonnen levensjaar herzien? Al met al resteren er nog veel vragen en is de politiek nu aan zet om zich daarover uit te laten. VOETNOTEN [1] Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, Financiering van dure medicatie moet anders, uitkomsten enquête NVZ juni [2] Interview Nicole Kien (KienLegal), De kronkelige weg naar vergoeding, te raadplegen via [3] Signaleringscommissie Kanker van KWF kankerbestrijding, Toegankelijkheid van dure kankergeneesmiddelen. Nu en in de toekomst, juni 2014, p. 33. [4] Idem, p. 33. [5] Idem, p. 34. [6] Idem, p. 35. [7] Bart Kiers, Dure medicijnen voor kanker, Zorgvisie 16 juni 2015, te raadplegen via RGD Magazine nr 4 15

16 Privacy mag niet preval boven een goede behand PAL is een zelfstandige dienstverlener waar inmiddels meer dan 50 mensen werken. De meeste mensen zijn al voor langere tijd werkzaam bij PAL. Robert Heinhuis is al vanaf 1992 op de werkvloer te vinden. Zijn specialisatie, dermatopathologie, krijgt op dit moment minder aandacht vanwege het feit dat hij ook de dagelijkse leiding heeft over het lab. Over de verhouding tussen deze leidinggevende functie en de pathologie wordt weleens gegrapt dat dit 70/70% is. In de praktijk is dit volgens Heinhuis 40-60%, maar er wordt vaak huiswerk meegenomen. Op dit moment zijn er 8 pathologen werkzaam. Op het laboratorium zijn 3 afdelingen; histologie, cytologie en immunopathologie/ moleculaire pathologie. Op de vraag waar een patholoog zich nu eigenlijk mee bezig houdt, geeft hij aan dat je als patholoog het grootste deel van je tijd besteedt aan puzzelen naar diagnoses op basis van preparaten. Het gaat dan met name over microscopisch onderzoek, van zowel weefsels als cellen. Op de afdeling immunopathologie wordt vervolgens aanvullend diagnostisch onderzoek via de detectie van alle weefselstructuren en cel bestanddelen verricht, als bevestiging van de door de patholoog gestelde diagnose. Op het moment dat een patholoog iets vindt dat afwijkend is, kan er immunologisch onderzoek plaatsvinden om verder uit te zoeken wat de afwijking precies zou kunnen zijn en 16 RGD Magazine nr 4

17 interview Robert Heinhuis Patholoog/directeur bij PAL in Dordrecht Robert Heinhuis studeerde tot 1987 Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit in Leiden en specialiseerde zich in het Academisch ziekenhuis Leiden & MCH Westeinde tot Zijn aandachtsgebied is dermatopathologie en momenteel is hij patholoog en directeur bij PAL, een laboratorium voor pathologie. Bij PAL worden weefsels en lichaamsvocht van patiënten microscopisch onderzocht op afwijkingen, zoals tumoren en andere aandoeningen. De redactie sprak met hem over zijn werkzaamheden, kwaliteitswaarborgen en privacy. eren eling Felice van Noort Karin van den Akker voor welke therapie de ziekte gevoelig of ongevoelig is. Als voorbeeld geeft hij daarbij borstkanker. Daarbij wordt onderzocht op de aanwezigheid van oestrogeenreceptor, progesteronreceptor en Her2neu. Door het aantonen van deze receptorscore wordt een therapie afgestemd. Hoewel, dit was de tweede stap, de eerste is dat vocht en cellen hier binnen komen die macroscopisch moeten worden beoordeeld. Wanneer bijvoorbeeld een chirurg een stuk darm verwijderd, kijken wij hoe die darm eruitziet, hoe lang deze is of deze er normaal uitziet of er afwijkingen te zien zijn. Als we afwijkingen zien, worden deze macroscopisch beoordeeld en worden relevante stukjes, bijvoorbeeld de tumor, uitgenomen om dit microscopisch te bekijken. Heinhuis geeft aan dat er binnen het vak diverse aandachtsgebieden zijn, maar dat in principe iedereen alles ziet. Iedere ochtend tussen 10 en half 11 wordt gezamenlijk naar alle moeilijke gevallen gekeken. Volgens hem is dit niet enkel handig, maar kan dit ook gezien worden als kwaliteitsinstrument, zowel voor jezelf als voor collegae. Qua termijn is deze praktijk vrij strikt. Er wordt van ons verwacht dat wij zo snel mogelijk de uitslag van het onderzoek kunnen geven. Het streven is: 80% van de diagnoses binnen 4 werkdagen de deur weer uit. RGD Magazine nr 4 17

18 Gemiste diagnoses Dat overkomt ook pathologen. Gelukkig zijn er dan voldoende protocollen die aangeven wat te doen in een geval van een calamiteit. Heinhuis geeft aan dat het zowel intern als extern mis kan gaan. Extern kan het bijvoorbeeld fout gaan bij de inzending van het ziekenhuis. Binnen de bedrijfsvoering zijn er verschillende kritische punten waar het fout kan gaan, maar daar zijn diverse controle momenten voor ingebouwd. Mocht er dan onverhoopt toch iets mis gaan, zijn hier uitgebreide registratieen klachtenprocedures voor. Of ik het zelf weleens heb meegemaakt? Ja, heel lang geleden. Hij legt ons uit dat multidisciplinaire overleggen (MDO s) zijn daarom erg belangrijk, zodat je met elkaar tot een eenduidig besluit kunt komen. Bepaalde dingen worden protocollair behandeld. Alle betrokkenen zijn goed op de hoogte van de huidige protocollen. We zijn ons bewust van de consequenties die onze diagnoses kunnen hebben. Als patholoog hebben wij een belangrijke vinger in de pap voor de diagnose dus ook voor de definitieve therapie voor patiënt. Al met al is het erg belangrijk werk, maar wel op de achtergrond. Soms zijn er discrepanties tussen wat de röntgen vindt en wat wij vinden, dan kan je binnen een MDO kijken wat de Ons streven is dat 80 vier werkdagen de deu men vroeger vaker dan heden ten dage vriescoupes deden, wat inhoudt dat een patholoog tijdens de operatie van de chirurg meekijkt en antwoord geeft op de vragen van de chirurg, bijvoorbeeld of de snijvlakken vrij zijn. Soms is zo n operatie lastig te interpreteren, dit is helaas een keer misgegaan. Op het moment dat ik de definitieve preparaten zag realiseerde ik me de fout. Toentertijd waren er nog geen klachtenprocedures dus heb ik zelf contact opgenomen met de behandelend arts en mezelf open opgesteld, ook tegenover de patiënt. Tegenwoordig gaat dit allemaal via de klachtencommissie van het ziekenhuis. Rechtstreeks patiëntencontact hebben we doorgaans niet, want wij hebben contact met de medisch specialist of de huisarts die de aanvraag doet. Bij een behandeling zijn vaak diverse specialisaties betrokken. Wij hebben dan bijvoorbeeld contact met de chirurg en een radioloog. Als pathologen leveren we ook een deel van de diagnose. Al deze specialisaties bij elkaar leiden tot een diagnose en behandeling. Die beste oplossing is voor de patiënt. Op zo n moment zijn er hele protocollen over wat we dan moeten doen. Wij vertellen hem dat we in tijdschriften voor de gezondheidszorg soms lezen dat hulpverleners soms moe worden van al die protocollen en regelgeving, en zijn benieuwd naar de mening van deze patholoog. We moeten uitkijken dat protocollen hun doel niet voorbijschieten. Als we kijken naar de behandeling van de individuele patiënt vind ik het goed dat er protocollen zijn, er zijn natuurlijk uitzonderingen die rechtvaardigen om af te wijken, maar dat moet je gefundeerd doen. Ik vind het goed voor met name eenduidige diagnostiek én voor de kwaliteit van het ziekenhuis dat er protocollen zijn. Maar herhaalt hij, je moet er natuurlijk niet in doorslaan. De naleving van een protocol binnen de pathologie wordt wederom in een MDO overlegd en gecontroleerd. Gezondheidsrecht Als gezondheidsrecht studenten zijn wij natuurlijk ook erg benieuwd of pathologen 18 RGD Magazine nr 4

19 ook in aanraking komen met (regels van) het gezondheidsrecht. Heinhuis vertelt ons dat dit gelukkig maar weinig is. Wel zegt hij dat pathologen natuurlijk constant bezig zijn met diagnostiek en dat geeft een verantwoordelijkheid voor zowel patiënt als voor zijn behandeling. We zijn ons zeker bewust van de verantwoordelijkheid die wij hebben voor de patiënt. We houden ons aan allerlei regels in die zin dat we protocollair werken. Bovendien hebben we certificaten voor een heleboel zaken (opleiding, zowel voor analisten als voor opleiding tot patholoog) en we hebben de CCKL accreditatie. Dat krijg je als je gecertificeerd bent als laboratorium. Deze CCKL is nu de ISO-visitatie geworden. alleen door ons, maar ook door externe partijen waar wij mee te maken hebben. Zeker in het kader van certificering, worden er nogal wat eisen gesteld aan up-to-date houden van alle procedures en het kwaliteitshandboek. Heinhuis vertelt ons dat wanneer je het met tien jaar geleden vergelijkt, er zaken zijn die steeds stringenter worden. Dan volgt inderdaad het gevaar dat je minder tijd voor de patiënt hebt, waar de meeste artsen dan ook over klagen. Maar ik vind dat wij nog wel voldoende tijd hebben voor onze werkzaamheden, maar het moet niet veel gekker worden, het vergt wel wat. Met het recht op niet-weten % van de diagnoses binnen r weer uit is Daarnaast worden we vijfjaarlijks gevisiteerd door de beroepsvereniging en nog één keer per vijf jaar door de RGS, dus in die zin komen we met regelgeving in aanraking. Een obductie kan ook gebruikt worden om te kijken of de patiënt inderdaad die afwijking had waarvan men dat vermoeden had, of om te kijken of een therapie geslaagd is. Op die manier wordt een obductie dus ook als kwaliteitsinstrument gebruikt voor medisch handelen en daarmee dus een leermoment voor artsen. Desalniettemin, hebben we een rechtsbijstandverzekering en een medische aansprakelijkheidsverzekering, die we - terwijl hij op de tafel afklopt de afgelopen jaren niet nodig hebben gehad. Het is natuurlijk erg positief dat we deze nog niet gebruikt hebben, maar je moet natuurlijk wel aan de wet en regelgeving blijven voldoen. Nogmaals geeft hij hierbij aan dat deze wetten en regels hun doel niet voorbij moeten schieten. Het moet wel werkbaar blijven. We moeten dit alles goed in de gaten blijven houden, niet hebben pathologen niet veel van doen. Wanneer een patiënt daar gebruik van maakt, geven wij natuurlijk alsnog onze informatie door aan de behandelend arts. Dan is het aan de behandelend arts om daarin te beslissen wat hij daar al dan niet mee doet ten opzichte van de patiënt. Achteraf wordt dan nog wel overleg gepleegd, met name bijvoorbeeld in de oncologie in een MDO. Of er wordt dan besproken dat de patiënt eigenlijk deze therapie zou moeten krijgen, maar zij wil, om haar moverende redenen, dat niet. Het is uiteindelijk de eindverantwoordelijkheid van de behandelend arts om dit met de patiënt te bespreken. Wij leggen de diagnose vast zoals wij die zien en wat daar verder in de kliniek of bij de huisarts mee gebeurt is tussen de huisarts/specialist en de patiënt. Huidige zorgstelsel De laatste jaren is natuurlijk veel veranderd, niet alleen qua kwaliteitszorg maar ook geld speelt een (steeds RGD Magazine nr 4 19

20 grotere) rol. Het is een stuk complexer geworden, ook hier moet je uitkijken dat de regelgeving geen strop gaat worden voor de gezondheidszorg. Dat is ook iets wat mij zorgen baart, dat er niet te veel regelgeving moet gaan komen, dat er tegenwoordig toch vaker nee moet worden gezegd omdat er geen geld is. Bij PAL is ook een toegenomen kostenbewustzijn. Je wilt natuurlijk een goede diagnose voor de patiënt stellen en alle middelen daartoe moeten worden ingezet. Het is goed dat er bewust met die middelen wordt omgegaan, dus dat je weet wat kost deze behandeling en wat levert het op. Wat moet, dat moet gebeuren. Er moet gewoon een goede diagnose voor de patiënt komen. Je wilt geen risico lopen voor de patiënt, maar die financiën zijn toch een steeds kritischer gekeken of dit nodig is. Dat gaat steeds meer protocollair, dus in die zin hebben protocollen wel een positieve invloed. Er wordt veel bewuster omgegaan met een aanvraag voor aanvullend onderzoek. De zaak die me het meest is bijgebleven? Dat is een zaak van al een tijd geleden. Dat ging om een zaak van een overleden vrouw. Bij PAL doen we ook onderzoek op overledenen. Mensen denken altijd dat dat een groot deel van ons werk is, maar dat is het niet. Het is slechts een heel klein deel: van de onderzoeken gaat het in 70 gevallen om een overleden persoon. Soms komt er dus een verzoek van familie die wil weten waar hun familielid aan is overleden. Wij sturen onze bevindingen door naar de behandelend arts en die communiceert Uit de PALGA-databank gevens trekken, ook die v grotere rol voor de gezondheidszorg gaan spelen. Ook in de afspraken met zorgverzekeraars en ziekenhuizen: je kunt wel alles willen, maar het moet wel betaalbaar blijven. Heinhuis kan zo even snel geen voorbeeld bedenken waarin hij nee tegen een patiënt moest zeggen. Vanuit de aanvraag in ziekenhuis wordt gekeken naar meer bewust aanvragen. De vragen die dan gesteld worden zijn: moet ik dat doen? Is het nuttig voor de patiënt? En wat zijn de consequenties? Hierdoor ontstaat toch een kritischer aanvraagbeleid. Niet alles wat vroeger werd gedaan, wordt nu nog gedaan, maar dat is dan ook niet altijd nodig geweest. Maar nogmaals, alles wat de patiënt nodig heeft voor een goede diagnose en een goede behandeling moet blijven gebeuren. Intern doen we dat hetzelfde, bijvoorbeeld het immunologisch onderzoek. Bij dit onderzoek wordt dat met de nabestaanden. Ik heb een keer een fles wijn van een familielid gekregen. Hij was namelijk zo blij dat hij wist waar zijn moeder aan was overleden. Dat zijn dingen die je bijblijven. Privacy Het weefsel dat binnenkomt, na bijvoorbeeld een darmexcisie, wordt voor drie maanden bewaard, nadat het bekeken is voor microscopisch onderzoek. Daarna wordt het gecremeerd via een gespecialiseerd bedrijf. De weefselstukjes die we hebben uitgenomen zitten in paraffine, die worden 30 jaar bewaard. De glazen (microscopische) preparaten worden 12 jaar worden bewaard. De gegevens worden versleuteld bewaard. Alle pathologielaboratoria in Nederland zijn aangesloten bij een databank (te weten: PALGA). Die hebben een centraal 20 RGD Magazine nr 4