HIV: Couselen en Testen. Het Referentiemanuaal

Transcriptie

1 HIV: Couselen en Testen Het Referentiemanuaal

2

3 HIV: Couselen en Testen Het Referentiemanuaal

4 JHPIEGO, een afdeling van de Johns Hopkins Universiteit, gaat wereldwijd en lokaal partnerschappen aan om de kwaliteit van gezondheidszorg voor vrouwen en gezinnen over de gehele wereld te verbeteren. JHPIEGO is een wereldleider als het gaat om de ontwikkeling van vernieuwende en doeltreffende methoden ten behoeve van de training van gezondheidswerkers. JHPIEGO 2004, Vertaling 2005 JHPIEGO Brown s Wharf 1615 Thames Street, Suite 200 Baltimore, Maryland USA Uitgevers: Contribuant: Assistentie bij de productie: Ann Blouse Erin Wagner Julia Brothers Bluestone Michelle Jordan Youngae Kim HANDELSMERKEN: Alle merk- en productnamen zijn handelsmerken of gedeponeerde handelsmerken van hun respectievelijke ondernemingen. Norplant is het gedeponeerde handelsmerk van de Population Council voor onderhuidse levonorgestrel implantaten.

5 INHOUDSOPGAVE DANKBETUIGINGEN v EEN INTRODUCTIE VAN HIV/AIDS EN COUNSELEN EN TESTEN Doelstellingen 1-1 Achtergrond 1-1 Hoe HIV overgaat op AIDS 1-2 Hoe wordt HIV verspreid 1-4 Voorkomen van HIV-besmetting 1-6 Counselen en testen op HIV 1-8 Testen op HIV 1-11 HIV-testresultaten 1-13 Voordelen van counselen en testen 1-15 Gezond Leven 1-15 TWEE BASIS VAARDIGHEDEN VOOR HIV-COUNSELEN Doelstellingen 2-1 Achtergrond 2-1 Definitie van Counselen 2-2 Vertrouwelijkheid 2-3 Houdingen, waarden en vooroordelen: hoe beïnvloeden ze de counselors 2-3 Vaardigheden gebruikt om te praten met te counselen en te testen cliënten 2-5 Situaties Waarmee u Wordt Geconfronteerd bij het praten met te 2-9 counselen en testen cliënten Andere Kwesties betreffende Counselen 2-13 DRIE GROEPSEDUCATIE Doelstellingen 3-1 Achtergrond 3-1 Het toepassen van groepseducatie 3-1 Het houden van sessies voor groepseducatie 3-2 Gids voor groepsvoorlichting 3-3 VIER OVERZICHT VAN HET PROTOCOL VOOR COUNSELEN EN TESTEN OP HIV Doelstellingen 4-1 Achtergrond 4-1 Sessies en componenten van het Counseling en Testprotocol 4-2 Protocol voor Counselen en Testen 4-3 HIV: Counselen et testen iii

6 VIJF COUNSELINGSESSIE VOOR DE TEST Doelstellingen 5-1 Achtergrond 5-1 Introductie en oriëntatie met betrekking tot CT 5-2 Beoordeel het risico 5-3 Onderzoek opties voor risicoverlaging 5-5 Informatie over het testen op HIV 5-8 ZES COUNSELINGSESSIE NA DE TEST: HIV-negatief Doelstellingen 6-1 Achtergrond 6-1 Geef het HIV-negatief testresultaat 6-2 Ontwikkel een plan voor risicoverlaging 6-3 Voorbeeld van het formulier met het beknopt plan voor risicoverlaging 6-5 Bepaal steun voor het plan voor risicoverlaging 6-6 Bespreek de bekendmaking en verwijzing van de partner 6-6 ZEVEN COUNSELINGSESSIE NA DE TEST: HIV-positief Doelstellingen 7-1 Achtergrond 7-1 Geef het HIV-positief testresultaat 7-2 Identificeren van ondersteuningspunten en doorverwijzen 7-3 Bespreek de onthulling en verwijzing van de partner 7-4 Praat over kwesties betreffende risicoverlaging 7-5 BIJLAGE A PROTOCOL VOOR COUNSELEN EN TESTEN OP HIV: WANNEER HET RESULTAAT OP DEZELFDE DAGE WORDT GEGEVEN BIJLAGE B PROTOCOL VOOR COUNSELEN EN TESTEN OP HIV: KLINIEKEN DIE HET RESULTAAT NIET OP DEZELFDE DAG GEVEN: SITES MET UITGESTELDE RESULTATEN BIJLAGE C PROTOCOL VOOR COUNSELEN EN TESTEN OP HIV VAN ZWANGERE VROUWEN BIJLAGE D VOORKOMING VAN BESMETTING EN SNEL TESTEN OP HIV BIJLAGE E VERKLARENDE WOORDENLIJST iv HIV: Counselen en testen

7 DANKBETUIGING Dit referentiehandboek werd ontworpen voor een ondeskundig publiek. Het werd aangepast uit JHPIEGO s, specifiek Caribische Voluntary Counselling and Testing Reference Manual dat wordt gebruikt voor opleiding in Jamaica. JHPIEGO is heel erkentelijk voor de steun die het Johns Hopkins University Center for Communication Programs (JHU/CCP) en de Centers for Disease Control and Prevention, National Center for STD, HIV and TB Prevention, en het Global AIDS Program (CDC/GAP), leverden voor de ontwikkeling van de voor de Caraïben specifieke vrijwillige advies- en test materialen (VCT). JHU/CCP gaven toestemming om materiaal te gebruiken en aan te passen uit hun VCT Training of Trainers Curriculum for Youth-Friendly Services in Freestanding Settings (Stratten 2001). CDC/GAP gaf toestemming om hun VCT-protocol en Voluntary Counseling and Testing Training Course (2003) aan te passen. Daarenboven werd de gids voor groepsopleiding in Hoofdstuk 3 aangepast van een CDC/GAP video, die werd ontwikkeld in Oeganda voor de preventie van transmissies van HIV van moeder naar kind. Douglas Watson van de Universiteit van Maryland heeft het VCT-protocol van CDC/GAP aangepast, zodat het voor zwangere vrouwen gebruikt kan worden. Het protocol werd verder aangepast voor deze handleiding en u kan het vinden in Bijlage B. JHPIEGO is tevens erkentelijk voor de bijdragen van Kate Stratten van JHU/CCP en van Jean Anderson van JHPIEGO voor het materiaal dat specifiek voor de Caraïben is. Daarenboven moeten de volgende individuen worden bedankt voor hun inspanningen en steun in het aanpassen van het CDC VCT-protocol voor de Jamaïcaanse context: Holly J. Alveranga Orchid Gowe Ricardo A. McNichol Althea E. Bailey Yvonne M. Hamilton D. Hope Ramsey Yvonne Blake-Stewart Hazel A. Harris Jeffery Robinson Boris Bloomfield Hopeton C. Hepburn Graceline Satchell Joycelyn Brown-Kerr Lois Hue Marfeen C. Smith Enid E. Burrell-Russell Ralston Isaacs Marlene South Lilan Carr Pearline N. Jamienson Orlando Stephenson Carol F. Cooke Winsome N. Keane-Dawes Jennifer Stuart Faith Davy-Lyttle Juline Lewis Loraine M. Thompson-Kelly Jacqueline D. Dawkins Marva Lewis-Nalty Tathlin E. Williams Maurice Duhaney Steve St. L. Lindo Lorna Wint-Johnson Pearline V. Francis Samuel A. McLaughlin Ena Jb Wheatle-Porter P. Paul Gordon Valrie E. McLeary Deze publicatie werd deels mogelijk gemaakt met de ondersteuning van de Service Delivery Improvement Division, Office of Population and Reproductive Health, Bureau for Global Health, U.S. Agency for International Development, krachtens de toekenning nr. HRN-A De meningen die hierin worden weergegeven, zijn die van JHPIEGO en zijn niet noodzakelijk die van de U.S. Agency for International Development. HIV: Counselen en testen v

8 Dankbetuiging RECENSENTEN COLLEGA'S IN ZUID-AFRIKA Emthonjeni/Villably Elize Coetzee (Emthonjeni/Villably) Event-U-Ally Africa Shurnell Andersson (Event-U-Ally Africa) Hope Worldwide Rene Diane Martin Gumpo Karolien Husselmann Sonny Kamukapa Dolly Maesela Kekana Sophy Kgalanyane Margaret Machele Maggie Matseke Faith Mehana Charlotte Mjele Rebecca Moamogwa Winnie Mokoti Grace Mokou Kealeboga Molate Keneilwe Molutsi Ben Ntsikanye Nomthandazo Pango Hombisa Hombakazi Sakile Paul M.M. Selepe Mimie Sesoko Sarah Sinah Tshepe Dokter Vukeya Ncumisa Waxa Dudu Zwane Minsterie van Volksgezondheid van Kenia Nancy Waweru MEDEWERKERS VAN JHPIEGO Joyce Ablordeppey (Ghana) Abigail Kyei (Ghana) Lunah Ncube (Zuid-Afrika) Emmanuel Otolorin (Verenigde Staten) Joy Reimmer (Ghana) vi HIV: Counselen en testen

9 EEN INTRODUCTIE VAN HIV/AIDS EN COUNSELEN EN TESTEN DOELSTELLINGEN 1. Beschrijf hoe mensen geïnfecteerd raken met HIV 2. Beschrijf hoe HIV overgaat op AIDS 3. Beschrijf manieren hoe mensen kunnen voorkomen om met HIV besmet te raken 4. Beschrijf gedragingen met betrekking tot veilige seks 5. Beschrijf diensten aangaande counseling and testen 6. Beschrijf de opties voor het testen op HIV en mogelijke HIVtestresultaten 7. Bespreek de voordelen van testen op HIV 8. Geef een omschrijving van gezond leven ACHTERGROND HIV is het virus dat maakt dat mensen een ziekte ontwikkelen die AIDS wordt genoemd. Een virus is een heel klein organisme (dat alleen met een sterke microscoop kan worden gezien) dat mensen ziek kan maken. Sommige virussen zoals influenza (de griep), blijven enkel voor korte tijd in het lichaam. HIV verschilt daar echter van omdat het niet weggaat. HIV staat voor: Human Immunodeficiency Virus AIDS staat voor: Acquired Immune Deficiency Syndrome Wanneer iemand besmet wordt met HIV, valt het virus zijn/haar immuunsysteem aan. Het immuunsysteem in het lichaam bestrijdt de infecties. HIV zal het immuunsysteem van een met HIV-besmette persoon beschadigen totdat dit systeem het lichaam niet meer kan beschermen tegen infecties die gewoonlijk geen problemen opleveren voor de mensen. Wanneer het immuunsysteem van een met HIV-besmette persoon erg zwak wordt en hij/zij begint infecties te ontwikkelen, heeft die persoon AIDS. HIV:Counselen en testen 1-1

10 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT De eerste gevallen van AIDS werden gerapporteerd in 1976, en nu is HIV/AIDS een snel groeiend, wereldwijd probleem. Ziehier enkele gegevens omtrent HIV/AIDS van de Wereldgezondheidsorganisatie en UNAIDS 1 : Op het einde van 2003 waren er zowat 40 miljoen mensen over de hele wereld die HIV/AIDS hadden. In 2003 waren er elke dag zowat nieuwe gevallen van HIV. Zowat 95% van deze gevallen waren in landen met beperkte hulpmiddelen. HOE HIV OVERGAAT OP AIDS Besmet zijn met HIV (wat ook HIV-geïnfecteerd of HIV-positief heet) is niet hetzelfde als AIDS hebben. Tabel 1-1 toont de stadia die een met HIV geïnfecteerde persoon doormaakt. 1 Voor de recentste info omtrent HIV/AIDS de wereld rond, zie de website van UNAIDS ( 1-2 HIV: Counselen en testen

11 Tabel 1-1. Stadia van HIV Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT Na de besmetting met HIV krijgen sommige mensen symptomen zoals koorts, spier- en gewrichtenpijn of gezwollen lymfeklieren gedurende 1 tot 2 weken. Sommigen mensen krijgen helemaal geen symptomen. BESMETTING Nadat een persoon besmet is met HIV is er een de tijdsperiode waarrin hij/zij geen positief HIV-testresultaat zal hebben, maar waarin hij/zij andere personen kan besmetten. Dit wordt de windowperiode (kritieke periode) genoemd en ze kan drie maanden duren duren vanaf de tijd van de besmetting. Na de windowperiode zal het immuunsysteem van een met HIV besmette persoon het HIV beginnen te bestrijden door antilichaampjes te maken. Wanneer dit gebeurt, zal een met HIV besmette persoon positief testen voor HIV. ASYMPTOMATISCH (geen symptomen) SYMPTOMATISCH (heeft symptomen) Tal van mensen die HIV hebben worden veel jaren helemaal niet ziek. Sommige mensen leven zonder HIV-symptomen gedurende 10 jaar of meer. Er bestaan geneesmiddelen die een HIV-positieve persoon kunnen helpen om langer gezond te blijven. Deze geneesmiddelen worden antiretrovirale therapie genoemd. Ze vertragen de schade die HIV toebrengt aan het immuunsysteem. In deze fase begint een met HIV besmette persoon symptomen te vertonen zoals borstinfecties, koorts en diarree. Vaak kunnen deze worden behandeld. Wanneer het immuunsysteem van een HIV besmette persoon heel zwak wordt, begint hij/zij opportunistische infecties te ontwikkelen. Opportunistische infecties doen zich voor wanneer het immuunsysteem niet goed werkt. De infecties worden opportunistisch genoemd, omdat zij misbruik maken van de zwakte van het immuunsysteem. AIDS is een groep opportunistische infecties, waaronder verschillende vormen van kanker en infecties veroorzaakt door virussen, bacteriën en schimmels. Hieronder volgen een aantal voorbeelden van veel voorkomende AIDS-gerelateerde opportunistische infecties: PCP (Pneumocystis carinii pneumonia), een longinfectie AIDS KS (Kaposi s sarcoma), een huidkanker CMV (cytomegalovirus), een infectie die gewoonlijk de ogen aantast TB (Mycobacterium tuberculosis), een infectie die gewoonlijk de longen aantast Er zijn ook andere gezondheidsproblemen gerelateerd aan AIDS, zoals ernstig gewichtsverlies of hersentumoren. Een dokter zal zeggen dat een HIV-positieve persoon AIDS heeft wanneer die persoon één of meer met AIDS-verwante, opportunistische infecties ontwikkelt en wanneer het immuunsysteem van die persoon ernstig is beschadigd. AIDS is verschillend in elke met HIV besmette persoon. Sommige mensen sterven al vroeg na de diagnose van AIDS, terwijl anderen vrij normale levens kunnen leiden gedurende tal van jaren. HIV: Counselen en testen 1-3

12 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT Het is belangrijk te onthouden dat eenmaal een persoon besmet is met HIV, hij/zij altijd HIV zal hebben. Iedereen die besmet is met HIV kan het HIV-virus doorgeven aan iemand anders, zelfs wanneer de met HIV besmette persoon er goed uitziet, zich goed voelt en geen AIDS heeft. HOE WORDT HIV VERSPREID Er kunnen grote hoeveelheden HIV worden gevonden in de volgende lichaams lichaamsvochten in een met HIV besmette persoon: Bloed; Zaad (mannelijke seksueel vocht); Vaginale vochten (in vrouwen); en Borstmel. Andere lichaamsvochten zoals speeksel (spuug) of tranen bevatten HIV in kleine hoeveelheden, maar er zijn geen gevallen bekend van mensen die HIV kregen via deze vochten. Iemand krijgt HIV wanneer besmette lichaamsvochten in het bloed dringen. De belangrijkste manieren waarop HIV wordt doorgegeven of overgebracht zijn: HIV kan niet worden verspreid op de volgende manieren: Elkaar omhelzen, elkaar aanraken of het schudden van handen Worden gestoken door een insect Gebruik van toiletten, latrines of douches Hoesten of niezen Gemeenschappelijk gebruik van borden en eetgerei Zwemmen in openbare zwembaden Gebruik van publieke telefoons Voedsel of drank te delen door sex te hebben met een door HIV besmette persoon; door gebruik te maken van naalden of spuiten die werden gebruikt door een met HIV besmette persoon en door een met HIV besmette vrouw die HIV doorgeeft aan haar baby terwijl ze zwanger is, of tijdens de geboorte, of via borstmelk. Seksuele activiteiten In het grootste deel van de wereld is de meest gebruikelijke manier waarop HIV wordt verspreid, via seksuele activiteit. Iemand kan HIV krijgen door de volgende onbeschermde seksuele activiteiten te hebben met een door HIV besmette persoon: 1-4 HIV: Counselen en testen

13 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT Vaginale sex (de penis van een man penetreert de vagina van een vrouw). HIV in besmet zaad kan binnendringen in de bloedstroom van een vrouw via de bekleding van de vagina, of via sneetjes of zweren in de vagina. HIV in besmet vaginaal vocht kan binnendringen in de bloedstroom van een man via de opening bovenaan de penis of via sneetjes en zweren op de penis. Anale sex (de penis van een man penetreert de anus van een man of vrouw. HIV in besmet zaad kan binnendringen in de bloedstroom van een man of een vrouw via de bekleding van de anus. De huid van de anus is heel dun en scheurt heel makkelijk. HIV in besmet lichaamsvocht kan tijdens anale sex binnendringen in de bloedstroom van een man via de opening bovenaan de penis of via sneetjes en zweren op de penis. Orale sex (sex met gebruikmaking van de mond). HIV in besmet zaad en vaginaal vocht kan binnendringen in de bloedstroom van een man of een vrouw via sneetjes en zweren in de mond of het tandvlees. De mensen lopen meer gevaar, of meer risico om HIV te krijgen wanneer ze: Sex hebben zonder te weten of hun partner al dan niet besmet is met HIV; Veel sexpartners hebben; Een partner hebben die veel sexpartners heeft, of kan hebben (bijvoorbeeld een partner die lange perioden weg is voor zijn werk als vrachtwagenchauffeur, reiziger of militair); Een sekspartner hebben die ingespoten drugs gebruikt; Seks verkopen voor dingen die ze nodig hebben, zoals geld, een verblijfplaats, drugs of kleren; Een seksueel overgedragen infectie hebben zoals syfilis, herpes, or chlamydia; en Anale seks hebben. Geïnfecteerde Naalden of Injectiespuiten Een andere manier waarop mensen besmet kunnen worden met HIV is door het gebruik van een naald of spuit die reeds werd gebruikt door een met HIV besmette persoon. Mensen die naalden delen om drugs in te spuiten, zoals heroïne, lopen een groot risico om HIV te krijgen. HIV: Counselen en testen 1-5

14 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT Iemand kan ook HIV krijgen wanneer er besmette naalden worden gebruikt voor het aanbrengen van tatoeages of body piercing. Overdracht van HIV van moeder op kind: Zonder behandeling zullen zowat 25 tot 35% van met HIV besmette, zwangere vrouwen HIV doorgeven aan hun babies. Dit kan gebeuren op de volgende tijdstippen: Tijdens de zwangerschap; Tijdens de geboorte; en Tijdens de borstvoeding. De term HIV-overdracht van moeder op kind betekent dat de moeder de bron is van de HIV-besmetting van de baby. VOORKOMEN VAN HIV-BESMETTING Er zijn verschillende manieren waarop men kan vermijden HIV te krijgen. Mensen kunnen HIV-infectie op de volgende manieren voorkomen: Ervoor kiezen om geen seksuele omgang te hebben (onthouding); Slechts met één partner seks hebben (monogamie) waarvan men weet dat die niet met HIV is besmet, geen andere seksuele partners hebben en geen inspuitdrugs gebruiken; Veiligere seks -methodes gebruiken. Veiligere seks impliceert verhinderen dat lichaamsvochten van de partner in het lichaam dringen via de vagina, de anus, en eender welke snee of open zweer in de mond of het lichaam. De methodes voor veiligere seks omvatten: 1-6 HIV: Counselen en testen

15 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT Een mannelijk condoom uit latex of een vrouwelijk uit polyurethaan bij vaginale, anale, of orale seks. Condooms verhinderen dat vocht het lichaam binnendringt tijdens de seks. Zowel mannen als vrouwen moeten condooms dragen en ze mogen geen condoom gebruiken waarvan de vervaldag op de verpakking verstreken is Condooms van lamshuid of andere natuurlijke producten zijn niet zo goed voor het verhinderen van HIVbesmetting als condooms uit latex. Latex en polyurethaan zijn materiaaltypes die geen vocht of virussen zullen doorlaten. Condooms uit latex of polyurethaan kunnen zowel HIV als seksueel overgedragen infecties verhinderen. De vervaldatum op een product die de laatste dag aangeeft waarop het product mag worden gebruikt. Als de vervaldatum van een condoom reeds voorbij is, kan het zo zijn dat het condoom niet meer correct functioneert. Gebruik maken van glijmiddelen op basis van water (zoals K-Y Jelly ). Glijmiddelen op basis van olie (zoals petroleum jelly) kunnen condooms uit latex beschadigen. Seks vermijden wanneer u alcohol drinkt of drugs gebruikt. Een mens kan niet helder genoeg denken om zich goed te beschermen op zulke ogenblikken. Kiezen voor seksuele activiteiten die prettig aanvoelen, maar geen vochten in het lichaam laten dringen. Deze activiteiten omvatten: knuffelen en zoenen; aanraken; en aanraken/wrijven van de genitaliën (masturbatie). Een mens kan dit alleen doen of met een partner. Bemerk dat masturbatie van genitaliën tegen genitaliën zonder condoom niet kan worden beschouwd als veiligere seks. Medische behandeling vragen voor zichzelf en eventuele seksuele partners wanneer ze een seksueel; draagbare infectie hebben. Seksueel overgedragen infecties kunnen iemands kansen om besmet te raken met HIV verhogen. Door schone naalden te gebruiken, scheermessen, of andere scherpe instrumenten die niet door een andere persoon gebruikt werden. Wanneer men genoodzaakt is deze items te delen, moeten ze worden schoongemaakt met bleekmiddel en water voor elk gebruik. HIV: Counselen en testen 1-7

16 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT COUNSELING EN TESTEN OP HIV Omdat HIV zoveel mensen doodt, moet elk land middelen vinden om de verspreiding van HIV te helpen tegengaan. Eén van deze hulpmiddleen wordt genoemd counseling en testen (CT) op HIV. CT is een dienst, waarbij personen kunnen praten met een counselor over het wel of niet besmet kunnen raken met HIV, het identificeren van manieren In deze handleiding verwijst de term counselor naar elke persoon die het CT protocol gebruikt om te praten met cliënten over HIV/AIDS. Zo kan een counselor een verstrekker van gezondheidszorgen zijn, een vrijwilliger, of iemand die werkt voor een kerk. waarop zij kunnen proberen te vermijden met HIV besmet te raken, en het testen van hun bloed om te kunnen vaststellen of zij met HIV zijn besmet. Mensen die gebruik maken van de CT-diensten worden cliënten genoemd. Vaak wordt CT gevoegd bij de diensten die worden aangeboden voor familieplanning, in voorlichtingen over het prenatale (voor de geboorte), over seksueel overgedragen infecties (STI), of andere voorlichtingen. Soms kunnen er echter speciale voorlichtingen zijn die louter CT-diensten aanbieden (aparte CT-sites). Er zijn drie hoofaspecten bij CT: Groepseducatie en/of Counselingsessie voor de test HIVtest Counselingsessie na de test De counseling en test-diensten moeten: Vrijwillig zijn. Vrouwen en mannen moeten zelf beslissen of zij counseling en een test van hun bloed willen om te zien of zij HIV hebben. De cliënten mogen nooit worden verplicht om counseling te krijgen of om getest te worden. Kort zijn. Met wat oefening kunnen de counselors elk van de twee sessies afwerken in 15 tot 20 minuten (sessies met HIV-positieve cliënten kunnen langer duren). Confidentieel zijn. Om de CT-diensten confidentieel te houden, mag de counselor aan niemand anders vertellen wat de cliënt zegt tijdens de CT counseling sessies, of hij mag ook het HIVtestresultaat van de cliënt niet meedelen aan andere mensen. U vindt meer informatie over vertrouwelijkheid op bladzijde HIV: Counselen en testen

17 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT Geconcentreerd zijn. De CT-diensten geconcentreerd houden, betekent zich concentreren op de individuele noden en gedragingen met betrekking tot HIV-besmetting van elke cliënt. HIV-risico De hoofdfocus van counseling voor HIV is de cliënt te helpen om zijn/haar risico om HIV te krijgen te reduceren. Het niveau van HIVrisico beschrijft hoe groot de kans is dat een persoon met HIV besmet raakt. Risicovol gedrag beschrijft acties zoals onveilige seks en het injecteren van drugs, die kunnen leiden tot een HIV-infectie. Risicoverlaging beschrijft het proces waarbij personen hun kans om met HIV besmet te raken, verlagen door het erkennen en veranderen van onveilige gedragingen. Counseling bij HIV Counseling is een methode van nuttige communicatie. Enkele onderdelen van counseling zijn: luisteren naar cliënten; cliënten helpen te begrijpen welke beslissingen zij soms moeten nemen en dit door informatie en feiten te leveren en cliënten een plan helpen maken om hun beslissingen uit te voeren. Informatie omtrent counseling en de vaardigheden die worden aangewend door CT-counselors kunt u vinden in hoofdstuk 2. Er is een hulpmiddel dat het Counseling en Test-protocol wordt genoemd, dat de counselors helpt om te praten met de cliënten over hun HIV-situatie. U vind thet algemene protocol in Bijlage A van deze handleiding. Het protocol dat moet worden gebruikt wanneer zwangere vrouwen worden begeleid, vindt u in Bijlage B. De beide protocols kunnen ook worden gevonden in het afzonderlijke Counseling en Test-protocolboekje. Groepseducatie Sommige CT sites beginnen CT-diensten met een sessie van groepsvoorlichting. Tijdens de groepsvoorlichting ontvangt een groep cliënten basisinformatie over HIV/AIDS, preventie en testen alvorens het indivuele counselen gebeurt. U vindt verdere informatie over groepsvoorlichting in Hoofdstuk 3. Groepseducatie Counseling HIV: Counselen en testen 1-9

18 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT Counselingssessie voor de test Tijdens de counseling sessie voor de test van de CT-diensten bespreken de counselor en de cliënt gedragingen die de cliënt in gevaar brengen voor HIV-besmetting en hoe de cliënt HIV-besmetting kan voorkomen. De counselor en de cliënt bespreken ook het testen van HIV en de voor- en nadelen van het kennen van iemands HIV-status. De kennis van deze informatie stelt de cliënt in de mogelijkheid om een geïnformeerde beslissing te nemen over zich al dan niet laten testen op HIV. Op het einde van de counselingsessie voor de test beslist de cliënt of hij/zij op HIV wil worden getest. Hoofdstuk 5 van deze handleiding zal verdere informatie bieden over de counselingsessie voor de test. Testen op HIV Wanneer de cliënt ervoor kiest om een HIV-test te laten uitvoeren om te weten te komen of hij/zij besmet is met HIV, moet de CT-site die service voorzien na de counselingsessie voor de test. Er zijn verschillende types van HIV-tests die een CT-site kan gebruiken. Wanneer CT een onderdeel is van de diensten die worden aangeboden bij een voorlichting over prenatale zorg, over seksueel overgedragen besmettingen, of een andere voorlichting, zijn er twee manieren waarop het testen wordt aangeboden: De cliënt beslist om getest te worden op HIV na een gesprek met een counselor. Dit wordt opt-in (opteren voor) genoemd Gewoonlijk doet de kliniek routinematig een HIV-test voor al de cliënten, uitgezonderd voor degenen die stellen dat zij de test niet willen. Dit wordt opt-out (niet opteren voor) genoemd Verdere informatie over het HIV-testen vindt u op de bladzijde 1-9 en in Bijlage C. Counselingsessie na de test Wanneer de cliënt beslist om getest te worden, zal er een tweede counselingsessie zijn na de test (de post-test sessie). Op dit moment verneemt de cliënt zijn/haar testresultaten en praat hij/zij met de counselor over wat het resultaat betekent. De meeste mensen die getest worden, vernemen dat zij niet zijn besmet met HIV (HIV-negatief). Het is heel belangrijk voor de 1-10 HIV: Counselen en testen

19 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT counselor om deze cliënten te helpen om een plan te maken van de manieren waarop zij kunnen vermijden om HIV te krijgen. Specifieke informatie omtrent counseling na de test voor HIV-negatieve cliënten wordt voorzien in Hoofdstuk 6. Cliënten die ontdekken dat ze besmet zijn met HIV (HIV-positief) bespreken met hun counselor opties voor behandeling, ondersteuning en de manieren om HIV aan anderen door te geven. Specifieke informatie omtrent counseling na de test voor HIV-positieve cliënten wordt voorzien in Hoofdstuk 7. TESTEN OP HIV Er worden speciale bloedtesten gebruikt om te ontdekken of iemand besmet is met HIV. Deze bloedtesten vertellen of iemands immuunsysteem is begonnen met het aanmaken van antilichaampjes om het HIV-virus te bestrijden. Hieronder volgt informatie omtrent de vaakst gebruikte HIV-testmethodes. HIV sneltesten: De HIV-sneltesten zijn bloedtesten waarvan de resultaten al heel vlug beschikbaar zijn. Er zijn verschillende types van HIV-sneltesten, maar ze hebben de volgende gemeenschappelijke kenmerken: Het bloedmonster kan worden verkregen met een vingerprikker (zie Figuur 1-1). Er is geen laboratoriumuitrusting nodig om de resultaten te kennen van een sneltest. De resultaten zijn klaar in 30 minuten of minder. De resultaten zijn even betrouwbaar als de resultaten van HIV-tests die worden afgelezen door een laboratoriumwerknemer. Figuur 1-1. Een vingerprikker of lancet wordt gebruikt om een kleine hoeveelheid bloed te halen uit iemands vinger. Het HIV-resultaat van de cliënt komt van twee sneltesten die de HIVdoorlichtingstest en de HIV-bevestigingstest worden genoemd. Wanneer de resultaten van de twee testen verschillend zijn, wordt er een derde test, de beslissende test genoemd, uitgevoerd. Het testresultaat van de cliënt zal hetzelfde zijn als het resultaat van de beslissende test omdat dan twee van de drie testen hetzelfde resultaat zullen hebben. Tabel 1-2 toont de mogelijke resultaten van de HIVsneltesten. HIV: Counselen en testen 1-11

20 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT Tabel 1-2. Resultaten van de HIV-sneltesten HIV-doorlichtingstest HIV-bevestigingstest Het HIV-resultaat van de cliënt Negatief Negatief Negatief Positief Positief Positief Positief Negatief Beslissing hoe men zich gedraagt Het HIV-resultaat is hetzelfde als het resultaat van deze beslissende test. Negatief Positief Beslissing hoe men zich gedraagt Hier volgen enkele voordelen van het sneltesten op HIV: De cliënten kunnen hun resultaat op dezelfde dag krijgen waarop de testprocedure plaats vond. Ze hoeven bijgevolg de testplaats niet te verlaten en terug te keren om hun resultaten. Dit reduceert het aantal mensen die weggaan en niet terugkeren om hun testresultaten. Zij zijn rendabel want veel cliënten krijgen hun resultaten vlug. Cliënten met positieve HIV-testresultaten kunnen het al snel vertellen (onthullen) aan hun partners en onmiddellijk beginnen om anderen te beschermen. Bijlage C voorziet informatie omtrent infectiepreventie en ze schetst het proces stap voor stap voor het uitvoeren van HIV-sneltesten. ELISA-tests: Ook de ELISA tests testen bloed op antilichaampjes voor HIV. Voor een dergelijke test wordt er bloed afgenomen uit een ader, meestal van de onderarm. Het bloed wordt opgevangen in een buisje door middel van een naald. Vervolgens wordt het bloed gestuurd naar een laboratorium om getest te worden door technici die getraind zijn om speciale uitrusting te gebruiken. Het kan verschillende dagen of weken duren voor de resultaten van een ELISA-bloedtest klaar zijn. Wanneer het resultaat van een ELISA-test positief is, moet er een andere bloedtest, zoals de Western Blot-test of ELISA II 2, worden uitgevoerd om te bevestigen dat het resultaat juist is en geen verkeerd positief resultaat. Dit kan gewoonlijk gebeuren met hetzelfde bloedstaal, zodat de betrokkene niet opnieuw bloed hoeft te geven. 2 Trainers en counselors moeten zichzelf updaten betreffende de huidige testpraktijken in hun land HIV: Counselen en testen

21 Introductie en Oriëntatie van HIV/AIDS en CT Sommigen beschouwen de wachtperiode tussen de ELISA-test en de resultaten ervan als een voordeel. Dit is omdat de wachtperiode de cliënten wat tijd geeft om zichzelf voor te bereiden op de mogelijke resultaten. De wachtperiode kan evenwel een nadeel zijn omdat de cliënten soms niet terugkeren om hun resultaten. HIV-TESTRESULTATEN De mogelijke resultaten van een HIV-test zijn negatief, positief, of bevestigd onzeker. Deze drie verschillende resultaten worden hieronder beschreven. Negatief Testresultaat Een negatief HIV-testresultaat betekent één van de volgende twee dingen: dat de cliënt niet besmet werd met HIV, of dat de cliënt niet werd besmet tijdens de 3 vorige maanden en dat hij nog steeds in de windowperiode is. Cliënten die negatieve testresultaten kregen, maar die recent betrokken waren in gedrag dat hen risico bood voor HIV-besmetting, moeten opnieuw over 3 maanden worden getest omdat ze in de windowperiode kunnen zijn. Wanneer een cliënt bijvoorbeeld onbeschermde seks had op 15 mei en werd getest op 3juni, kan zij/hij opnieuw willen getest worden na het einde van de windowperiode, wat na 15 augustus zou zijn. Cliënten die negatieve HIV-resultaten kregen, moeten de nodige stappen ondernemen om te trachten onbesmet te blijven door HIV. Positief Testresultaat Een positief testresultaat betekent dat de test HIV-antilichaampjes ontdekte in het bloed van de cliënt. Dit betekent dat de cliënt werd besmet met HIV en dat hij het kan verspreiden naar andere mensen toe. Een HIV-test kan niet vertellen: of de cliënt AIDS heeft (enkel een dokter kan deze diagnose stellen); hoe de cliënt besmet geraakte met HIV; of wanneer de cliënt werd besmet met HIV. HIV: Counselen en testen 1-13